Technika Phased Array cz. 2

Transkrypt

1 34 technoogie Utradźwiękowe badania aminatów węgowych techniką Phased Array Technika Phased Array cz. 2 Sławomir Mackiewicz, Tomasz Katz Podstawową techniką stosowaną w badaniach aminatów węgowych metodą Phased Array jest kontaktowa metoda echa z ręcznym przesuwem głowicy. Pod wzgędem mobiności i uniwersaności jest to technika zbiżona do konwencjonanych badań defektoskopowych ze zobrazowaniem typu A, zapewniająca jednak pełny zapis wyników badania oraz znacznie większe możiwości ich anaizy. Podstawową zasadę eektronicznego skanowania aminatu za pomocą głowicy iniowej wprowadzającej fae podłużne pod kątem 0 pokazano na rys. 1. Skanowanie odbywa się wzdłuż kierunku, w którym ułożone są przetworniki szeregu fazowego głowicy i poega na eektronicznym przełączaniu grup przetworników generujących koejne wiązki utradźwiękowe. Częstotiwości głowic PA stosowanych do badań aminatów węgowych są zbiżone do częstotiwości głowic konwencjonanych stosowanych do badań tych materiałów. W większości przypadków optymanym wyborem jest częstotiwość 5 MHz, jednak w przypadkach, kiedy priorytetem jest wysoka rozdzieczość systemu można próbować zwiększyć częstotiwość stosowanych głowic do 7,5 MHz, a nawet 10 MHz. Naeży jednak pamiętać, że zwiększanie częstotiwości nieuchronnie prowadzi do zwiększenia tłumienia fa utradźwiękowych oraz wzrostu rejestrowanych szumów strukturanych. Przy badaniu aminatów węgowych nie stosuje się eektronicznego ogniskowania wiązki utradźwiękowej, natomiast ceowe i korzystne jest wykorzystanie efektu ogniskowania naturanego w ostatnim maksimum poa biskiego. W tym ceu parametry Rys. 2. Zasada skanowania powierzchni aminatu głowica iniową Phased Array w zestawieniu z konwencjonanym skanowaniem techniką A-scan Rys. 1. Zasada eektronicznego skanowania iniowego przy badaniu aminatów techniką PA głowicy PA (częstotiwość, skok, eewacja) oraz współpracującego z nią kina naeży dobrać tak, aby długość poa biskiego generowanych wiązek fa była nieco większa niż grubość kina (patrz rys. 1). Dzięki temu szerokość wiązki skanującej wprowadzanej do aminatu będzie znacznie mniejsza niż apertura wirtuanego przetwornika, a ostatnie maksimum ciśnienia wystąpi w objętości badanego aminatu. W ceu zapewnienia symetrii wiązki skanującej szerokość i długość przetwornika wirtuanego powinny być zbiżone. Oznacza to, że ioczyn iczby przetworników grupy - n oraz skoku głowicy - s powinien być w przybiżeniu równy eewacji głowicy e. n s (1) Przypominamy tutaj, że skok głowicy s oznacza odegłość między środkami sąsiadujących eementów piezoeektrycznych głowicy, natomiast eewacja e długość eementu piezoeektrycznego, czyi jego wymiar w kierunku poprzecznym głowicy. Przykładowo, w przypadku głowicy 5L64-64X7 firmy Oympus, której częstotiwość wynosi f = 5 MHz, eewacja e = 7 mm, zaś skok s = 1 mm optymana iczba przetworników grupy biorącej udział w formowaniu wiązki wynosi n = 7. Przy takich parametrach głowicy kin wykonany z rexoitu powinien mieć grubość ok. 20 mm, tj. nieco mniejszą niż długość poa biskiego generowanych wiązek. Sposób skanowania powierzchni aminatu przy wykorzystaniu głowicy iniowej PA pokazuje rys. 2. Skanowanie w kierunku szerokości próbki (wzdłuż głowicy) reaizowane jest eektronicznie i obejmuje odcinek równy długości aktywnej części głowicy. Da 64 eementowej głowicy typu 5L64-64X7 wynosi on 64 mm. Skanowanie w kierunku poprzecznym do długości głowicy odbywa się poprzez ręczny przesuw głowicy, który może być jednak rejestrowany automatycznie przy wykorzystaniu enkodera zainstaowanego na obudowie głowicy. W czasie przesuwu głowicy system rejestruje dane utradźwiękowe z całej szerokości pasa skanowania z rozdzieczością rzędu 1 mm. Bardziej zaawansowane systemy, jak np. Omniscan MX, pozwaają zarejestrować pełne przebiegi czasowe sygnałów typu A-scan w każdym punkcie skanowanego obszaru. Jest to niezwyke użyteczna właściwość systemu badawczego, ponieważ umożiwia wszechstronną anaizę danych pomiarowych po

2 zakończeniu skanowania. W szczegóności możiwe są korekcje ustawień bramek pomiarowych w ceu poprawy ub zmiany typu uzyskanych zobrazowań typu C. Najprostsze systemy PA rejestrują jedynie maksymane ampitudy oraz opóźnienia ech występujących w bramkach pomiarowych, co ogranicza możiwości późniejszej anaizy danych oraz wymaga bardziej precyzyjnego ustawienia parametrów systemu badawczego przed badaniem (np. położeń i poziomów bramek pomiarowych). Na podstawie zarejestrowanych danych oprogramowanie systemu PA buduje zobrazowania utradźwiękowe typu B, C i D badanych eementów, które są podstawą do oceny wyników badania. Na koejnych rysunkach pokazano przykładowe zobrazowania typu B i C płaskiej płytki aminatu węgowego o grubości 4,5 mm płaskodennymi o średnicach 3, 5 i 10 mm o różnej głębokości modeującymi potencjane wady. Przedstawione zobrazowania uzyskano systemem Omniscan MX współpracującym z głowicą typu 5L64-64X7 z kinem 0º wykonanym z rexoitu. Jako środek sprzęgający stosowano demineraizowaną wodę. Na rys. 3 pokazano zobrazowanie typu B (przekrój pionowy) próbki aminatu węgowego, pokazujące trzy otwory płaskodenne znajdujące się na jednakowej głębokości. Na zobrazowaniu widać echo od powierzchni aminatu, zwane też echem interfejsu (górny zespół inii poziomych), echo dna (dony zespół inii poziomych) oraz wskazania 3 otworów płaskodennych. Widać, że najmniejszy otwór płaskodenny o średnicy 3 mm został wykryty bez probemu przy znacznym stosunku sygnału do szumu. Naeży zwrócić uwagę na występujące echa wieokrotne den otworów, których nie naeży myić ze wskazaniami wad. Zobrazowanie typu B jest wyświetane na bieżąco na ekranie aparatu i nie wymaga stosowania enkodera położenia. Może być ono wykorzystywane do szybkich ręcznych badań konstrukcji kompozytowych z oceną dokonywaną na bieżąco podobnie jak ma Rys. 3. Zobrazowanie typu B w przekroju zawierającym trzy nieciągłości w postaci otworów płaskodennych wychodzących od powierzchni przeciwegłej o średnicach odpowiednio 10, 5 i 3 mm to miejsce w konwencjonanych badaniach utradźwiękowych. Uzyskanie zobrazowania typu C (widok z góry) wymaga zastosowania enkodera położenia i wykonania kontroowanego przesuwu głowicy po obiekcie z automatyczną rejestracją wyników. Naeży zauważyć, że na zobrazowaniu typu C można przedstawić w formie mapy różne parametry rejestrowanych sygnałów utradźwiękowych. Najczęściej jest to maksymana ampituda sygnału utradźwiękowego w bramce pomiarowej ustawionej między echem interfejsu a echem dna. Przykład takiego C-scanu testowej próbki aminatu węgowego pokazano na rys. 4. Ampituda ech uzyskanych od poszczegónych refektorów jest zobrazowana przez ich koory. Położenia i rozmiary poprzeczne poszczegónych wskazań mogą być okreśone za pomocą pomiarów kursorowych. Dokładność okreśenia średnic wykrytych otworów płaskodennych w badanej próbce wynosiła ok. 1 mm. Przedstawiony na rys. 4 rodzaj zobrazowania typu C pozwaa na wykrycie i ocenę rozmiarów poprzecznych typowych wad aminatów węgowych takich jak rozwarstwienia i wtrącenia obcych materiałów. technoogie 35 Zobrazowanie takie nie daje jednak informacji o ich głębokości pod powierzchnią aminatu. Drugim istotnym brakiem tego sposobu zobrazowania wyników badania jest niemożność uwidocznienia na nim wad typu porowatości. Wady takie nie dają wyraźnych ech utradźwiękowych, a jedynym symptomem ich obecności w kompozycie jest zanik echa dna powodowany przez zwiększone tłumienie fa utradźwiękowych w porowatym materiae. W ceu uzyskania dodatkowych informacji o badanym materiae można (na podstawie tych samych danych zarejestrowanych w pamięci aparatu) wygenerować dwa dodatkowe zobrazowania typu C: tzw. C-scan czasowy z bramką pomiarową ustawioną jak poprzednio oraz C-scan ampitudowy z bramką pomiarową ustawioną na echo dna. Pierwsze z tych zobrazowań pokazano na rys. 5. W tym przypadku koory wskazań uzyskanych od poszczegónych refektorów obrazują nie ampitudę, ae opóźnienie czasowe ich ech utradźwiękowych. Ponieważ opóźnienia ech są bezpośrednio związane z odegłością refektorów od głowicy, zobrazowanie tego typu pokazuje głębokości re- Rys. 4. C-scan ampitudowy próbki aminatu węgowego płaskodennymi Rys. 5. C-scan czasowy (grubościowy) próbki aminatu węgowego płaskodennymi. fektorów (wad) występujących w badanym materiae. W szczegóności na pokazanym C-scanie widać, że echa od różnych otworów o tej samej średnicy mają różne koory co oznacza, że ich dna znajdują się na różnej głębokości. Informacji tej nie można było odczytać z podstawowego zobrazowania ampitudowego pokazanego na rys. 4. Przykładowy C-scan ampitudowy echa dna pokazano na rys. 6. W tym przypadku koor zobrazowania odpowiada ampitudzie echa dna badanej próbki aminatu węgowego. Wskazania o koorze ciemnym i białym odpowiadają w tym przypadku miejscom,

3 36 technoogie gdzie zarejestrowano sine osłabienia bądź całkowite zaniki echa dna. Oprócz miejsc, w których znajdowały się otwory płaskodenne, w prawym górnym rogu obrazu zarejestrowano obszar naturanej porowatości aminatu całkowicie niewidoczny na poprzednio prezentowanych zobrazowaniach. Stanowi to dobry przykład przydatności przeprowadzania pełnej, kompeksowej anaizy zarejestrowanych danych utradźwiękowych w technice Phased Array. Przygotowanie systemu Phased Array do badań okreśonego typu aminatu wymaga wykonania szeregu procedur kaibracyjnych i nastaw systemu badawczego. Jest to etap, który w dużej mierze zaeży od specyfiki konkretnego systemu badawczego, ae w ogónym zarysie procedury te sprowadzają się do wyznaczenia ub ustawienia następujących parametrów: prędkości fai w badanym materiae; opóźnienia fai w kinie głowicy; czułości badania; odegłościowej korekcji wzmocnienia TCG; kaibracji enkodera położenia. Są to czynności anaogiczne do wykonywanych w standardowych badaniach utradźwiękowych, warto jednak zwrócić uwagę na dużo większe znaczenie odegłościowej korekcji wzmocnienia TCG w badaniach Phased Array aminatów węgowych, niż ma to miejsce w typowych badaniach materiałów metaowych. Ze wzgędu na stosunkowo duże tłumienie fa utradźwiękowych w materiałach kompozytowych, ampitudy ech utradźwiękowych od takich samych wad sinie zaeżą od ich głębokości pod powierzchnią materiału, czyi od drogi, jaką faa przebywa w kompozycie tam i z powrotem. Bez stosowania korekcji TCG wskazania od takich samych wad zokaizowanych na różnych głębokościach miałyby na C-skanie ampitudowym różne koory. Utrudniałoby to ich interpretację, np. ze wzgędu na fakt, że nie byłoby jasne czy obniżona ampituda wskazania wynika z jego większej głębokości pod powierzchnia czy też z obniżonego współczynnika odbicia od powierzchni wady wynikającego z jej charakteru (tzw. wady półprzepuszczane). Jedynie dzięki zastosowaniu prawidłowej korekcji TCG wskazania od wszystkich otworów płaskodennych o jednakowej średnicy mają na zobrazowaniu pokazanym na rys. 4 jednakowe koory. Rys. 6. C-scan ampitudowy echa dna próbki aminatu węgowego płaskodennymi. Druga istotna różnica w stosunku do badań typowych materiałów metaowych dotyczy wzorców stosowanych do nastawiania czułości badania oraz wyznaczania korekcji TCG. Ze wzgędu na duże zróżnicowanie tłumienia fa utradźwiękowych w różnych typach aminatów węgowych nie stosuje się tutaj standardowych wzorców kaibracyjnych takich jak wzorzec nr 1 czy nr 2. W badaniach odbiorczych odpowiedzianych konstrukcji otniczych, praktycznie da każdej części kompozytowej, naeży przygotować reprezentatywny wzorzec odniesienia wykonany z tych samych materiałów i według tej samej technoogii, co badana część. Refektorami odniesienia mogą być otwory płaskodenne ub zaaminowane wkładki tefonowe o okreśonej średnicy. Do prawidłowego wykonania wzorców odniesienia przykłada się tak bardzo dużą wagę, że w praktyce produkcyjnej firm otniczych wymaga się ich indywiduanej weryfikacji i zatwierdzenia przez specjaistów z certyfikatem stopnia 3 w badaniach utradźwiękowych. Innym eementem badania, do którego w badaniach aminatów węgowych przykłada się dużą wagę jest ośrodek sprzęgający. W przypadku badań odpowiedzianych części otniczych wymagane jest sprawdzenie ośrodka sprzęgającego pod kątem jego chemicznej nieszkodiwości da badanego materiału. Dopuszczane jest stosowanie wyłącznie zatwierdzonych środków sprzęgających ub demineraizowanej wody. Przykłady zastosowań techniki Phased Array Poniżej pokazano dwa przykłady zastosowań techniki Phased Array do badania próbek aminatów węgowych poddawanych testom wytrzymałościowym i udarowym. Badania te wykonano w aboratorium badań kompozytów Instytutu Lotnictwa w ramach projektu badawczego pt. Opracowanie technoogii badań odporności na uszkodzenia otniczych i kosmicznych kompozytowych struktur nośnych - TEBUK. Ceem badań na rozrywanie było wyznaczanie parametrów wytrzymałościowych aminatu niezbędnych do przeprowadzenia obiczeń dopuszczanych rozmiarów wad konstrukcji kompozytowej w zaeżności od wiekości i charakteru występujących obciążeń. Próbki wykonane zostały technoogią tradycyjną przez ręczne nasycanie żywicą epoksydową jednokierunkowych tkanin węgowych. We wszystkich próbkach kierunek ułożenia włókien był równoegły do długości próbek. Podstawowe wymiary próbek były następujące: długość 125 mm, szerokość 25 mm, grubość ok. 2,5 mm. W ceu zamodeowania początkowych rozwarstwień w połowie grubości próbek zaaminowano dwie warstwy foii auminio- Rys. 7. Schemat próbki aminatu węgowego z rozwarstwieniem zamodeowanym za pomocą podwójnej warstwy foii auminiowej. Rys. 8. Zobrazowanie typu C-scan próbek aminatu węgowego przygotowanych do badań wytrzymałościowych: a) próbka prawidłowa b) próbka z zaburzonym przebiegiem frontu rozwarstwienia.

4 technoogie 37 Rys. 9. Zobrazowanie typu C próbki aminatu węgowego przed, oraz po wykonaniu testu na rozrywanie wej o grubości ok. 0,01 mm. Podwójna warstwa foii pozwaała na uzyskanie pełnego rozdzieenia materiału niezaeżnie od możiwości połączenia adhezyjnego zewnętrznych powierzchni foii z przyegającym z aminatem. Przed przeprowadzeniem badań wytrzymałościowych na rozrywanie (I typ obciążenia) konieczne było sprawdzenie prostoiniowości frontu zamodeowanego rozwarstwienia oraz tego czy przygotowana próbka nie zawiera żadnych innych wad. Odchyenia frontu rozwarstwienia od prostoiniowości mogą wynikać zarówno z niedokładności ułożenia warstw foii w aminacie, jak też z możiwości penetracji żywicy epoksydowej pomiędzy warstwy foii i utworzenia między nimi połączenia adhezyjnego. Badania wykonano techniką Phased Array przy wykorzystaniu systemu Omniscan MX 128:32 z głowicą iniową typu 5L64-64X7-NW1-P-2.5-OM o częstotiwości 5 MHz współpracującą z kinem SNW1-0L-I- HC-C wykonanym z materiału rexoite. Na rys. 8 pokazano dwa przykładowe C-scany ampitudowe wykonanych próbek Widać dużą różnicę w jakości wykonania obu przebadanych próbek. Próbka pokazana na rys. 8b wykazuje zaburzony przebieg frontu rozwarstwienia spowodowany wniknięciem żywicy do przestrzeni między foiami i utworzeniem połączenia adhezyjnego. Dodatkowo, w prawym donym rogu, próbka zawiera naturaną wadę, która mogłaby wpłynąć na wynik próby rozrywania. Zobrazowania obu próbek wykazują duży poziom szumów, co bezpośrednio wynika z technoogii ich wykonania metodą na mokro. Na rys. 9 pokazano zobrazowania ampitudowe jednej z próbek przed oraz po wykonaniu testu na rozrywanie. Porównując oba C-skany, można zaobserwować niewieki przyrost obszaru rozwarstwienia wskutek zastosowania obciążeń otwierających szczeinę początkową. Przyrost ten jest w przybiżeniu jednakowy na całej szerokości próbki i wynosi ok. 2 mm. Uzyskane zobrazowania potwierdzają prawidłowy przebieg testu wytrzymałościowego, gdyż przebieg frontu rozwarstwienia jest w przybiżeniu prostoiniowy i prostopadły do długości próbki zarówno przed jak i po wykonaniu próby wytrzymałościowej. Naeży podkreśić, że ocena wyników prób na rozrywanie oparta jedynie na pomiarach przyrostu długości szczeiny na bocznych krawędziach próbki, jest obarczona znacznym ryzykiem błędu. Wynika to z możiwości nierównomiernego przyrostu rozwarstwienia na szerokości próbki, co ziustrowano na rys. 10. Badania utradźwiękowe techniką Phased Array są w tym przypadku skutecznym narzędziem monitorowania przebiegu badań wytrzymałościowych aminatów. Drugi przykład zastosowania techniki Phased Array dotyczy badań próbek aminatów węgowych poddawanych testom udarowym na maszynie typu CEAST. Próbki wykonane były z jednokierunkowych taśm typu Sigratex KDU 1007 technoogią tradycyjną z zastosowaniem techniki worka próżniowego. Wszystkie próbki wykonano z takiej samej iości warstw tkaniny węgowej jednak przy różnych kierunkach ułożenia włókien w poszczegónych warstwach. Głównym ceem badań było przetestowanie techniki prowadzenia prób udarowych aminatów węgowych oraz metodyki pomiarów powstających uszkodzeń metodą utradźwiękową. Próbki miały kształt kwadratowych płytek o długości boku 100 mm i grubości ok. 5,6 mm. W próbce nr 1 układ warstw był typu [0 10 /90 10 ], w próbce nr 2 typu [0/90] 10 zaś w próbce nr 3 typu [0 5 /0 5 ]. Oczekiwanym efektem zróżnicowania rozkładów kierunkowości warstw było uzyskanie różnych rozkładów uszkodzeń aminatów powstających w wyniku jednakowych obciążeń udarowych. Wszystkie testy udarowe przeprowadzono w standaryzowanych warunkach, przy jednakowej energii uderzenia wynoszącej 8 J (uderzenie niskoenergetyczne). Badania wykonano tym samym aparatem utradźwiękowym oraz tą samą głowicą jak poprzednio, z tym jednak, że kin wykonany z rexoitu, zastąpiono kinem wykonanym z materiału Aquaene. Jest to specjany materiał o impedancji akustycznej równej impedancji wody, który umożiwia zredukowanie artefaktów związanych z nierównomierną grubością warstwy sprzęgającej pod głowicą. Probem ten jest charakterystyczny da badań próbek kompozytowych po testach udarowych i wynika z ekkiego wkęśnięcia powierzchni próbki w miejscu uderzenia bijaka. Jako przykład uzyskanych wyników pokazano C-skany ampitudowe oraz czasowe próbki nr 3 (układ warstw [0 5 /0 5 ]) uzyskane zarówno od strony uderzenia bijaka (rys. 11), jak i od strony przeciwegłej (rys. 12). Widoczny jest rozegły obszar uszkodzeń wokół punktu uderzenia w środkowym fragmencie próbki. Anaizując C-skan czasowy pokazany na rys. 11b, można zauważyć, że główne rozwarstwienia powstały na 3 różnych głębokościach dokładnie odpowiadających granicom układów warstw o różnej orientacji włókien. Widać też, że powierzchnia rozwarstwień wzrasta z ich głębokością. Najmniejsze pomarańczowe rozwarstwienie znajduje się na 1/4 grubości próbki, średnie zieone na ½ grubości próbki, a największe niebieskie na 3/4 grubości próbki. W samym epicentrum uderzenia brak jest wyraźnych ech od rozwarstwień, ae całkowity zanik echa dna w tym punkcie (biały koor na zobrazowaniu czasowym) wskazuje, że struktura aminatu jest tu sinie uszkodzona. Uzupełniające C-skany wykonane z przeciwegłej powierzchni próbki pokaza- Rys. 10. Zobrazowanie typu C próbki aminatu węgowego po wykonaniu testu na rozrywanie. Widoczny jest nierównomierny przesuw frontu rozwarstwienia

5 38 technoogie Rys. 11. C-skan ampitudowy a) oraz czasowy b) próbki nr 3 uzyskany przy badaniu próbki aminatu węgowego od strony uderzenia Rys. 12. C-skan ampitudowy a) oraz czasowy b) próbki nr 3 uzyskany przy badaniu od strony przeciwegłej do uderzenia ne są na rys. 12. Na zobrazowaniach tych najepiej uwidocznione jest największe rozwarstwienie znajdujące się teraz najbiżej głowicy (koor czerwony na rys. 12b). Pozostałe rozwarstwienia znajdują się w cieniu akustycznym tego rozwarstwienia i są tyko częściowo widoczne. Z przedstawionego przykładu widać, że technika Phased Array pozwaa na łatwe wykrywanie i stosunkowo dokładne charakteryzowanie uszkodzeń aminatów węgowych powstających w wyniku obciążeń udarowych. Podsumowanie W artykue omówiono podstawowe aspekty badań aminatów węgowych utradźwiękową techniką Phased Array. Wskazano na ważne konsekwencje da badań utradźwiękowych wynikające z sinej anizotropii oraz warstwowej struktury tych materiałów. Omówiono przyczyny oraz pokazano typowe rodzaje wad aminatów węgowych powstających w procesie produkcji oraz podczas ekspoatacji otniczych struktur kompozytowych. Wskazano na probemy mogące utrudnić ub uniemożiwić wykonywanie badań utradźwiękowych niektórych rodzajów aminatów węgowych. Omówiono podstawowe zasady stosowania techniki Phased Array do badań aminatów węgowych, okreśając zasady doboru najważniejszych parametrów badania takich jak częstotiwość fai, apertura wirtuana oraz sposób kształtowania wiązki utradźwiękowej. Wskazano na konieczność stosowania reprezentatywnych wzorców odniesienia do nastawiania czułości badania oraz wyznaczania korekcji TCG. Wzorce powinny być wykonane z tych samych materiałów i według tej samej technoogii, co badane części produkcyjne. W daszej koejności omówiono i ziustrowano na prostych przykładach podstawowe typy zobrazowań utradźwiękowych stosowanych do anaizy wyników badań utradźwiękowych techniką Phased Array. Pokazano przykłady zastosowań techniki Phased Array do badań próbek aminatów węgowych poddawanych testom wytrzymałościowym i udarowym. Uzyskane wyniki wskazują na duży potencjał systemów Phased Array do prowadzenia prac badawczo-rozwojowych w tym zakresie. Potencjał ten wynika w dużej mierze z wysokiej dokładności i różnorodności graficznych zobrazowań wyników badań możiwych do uzyskania za pomocą oprogramowania tych systemów. Biorąc pod uwagę duże możiwości badawcze, jak też wydajność, mobiność oraz uniwersaność techniki Phased Array naeży stwierdzić, że jest ona bardzo atrakcyjną aternatywą da konwencjonanych badań utradźwiękowych aminatów węgowych techniką A-scan. Może być ona efektywnie zastosowana zarówno w warunkach produkcyjnych, ekspoatacyjnych, jak i aboratoryjnych. Oprócz podstawowego wariantu stosowania w układzie półautomatycznym (ręczny przesuw głowicy połączony z automatyczną rejestracją wyników) może być ona wykorzystana również w systemach całkowicie zautomatyzowanych, gdzie pozwaa uzyskać znaczny wzrost szybkości i wydajności badań w porównaniu do anaogicznych systemów konwencjonanych. Literatura [1] S. Mackiewicz, G. Góra: Utradźwiękowe badania konstrukcji kompozytowych w przemyśe otniczym, Materiały XI Seminarium Zakopane 8-11 marca [2] W. Manaj, G.Wojas, M. Szwed, A. Zagórski, M. Spychaski, K.J. Kurzydłowski: Badania utradźwiękowe z zastosowaniem głowic wieoprzetwornikowych system Phased Array, Materiały XI Seminarium Zakopane marca [3] W. Manaj, W. Spychaski, K.J. Kurzydłowski: Wieoprzetwornikowe głowice utradźwiękowe, Materiały XV Seminarium Zakopane marca [4] M. Lipnicki, K. Mroczek, B. Ostrowski, M.J. Wójcik: Zaawansowane badania diagnostyczne wirników turbin energetycznych techniką Phased Array na przykładzie badania kształtowych eementów mocowania łopatek., Materiały XVII Seminarium Zakopane marca [5] M. Lewandowski: Układy głowic wieoprzetwornikowych Podstawy fizyczne., Materiały XVII Seminarium Nieniszczące Badania Materiałów, Zakopane marca [6] K. Dragan: Zastosowania głowic Phased Array w diagnostyce konstrukcji otniczych., Materiały XVII Seminarium Nieniszczące Badania Materiałów, Zakopane marca [7] Introduction to Phased Array Utrasonic Technoogy Appications., R/D Tech Guideine., 2004, 2005, 2007 by Oympus NDT. [8] D.L. Van Otteroo, V. Daya: How isotropic are quasi-isotropic aminates., Composites: Part A 34 (2003). Sławomir Mackiewicz, Tomasz Katz IPPT PAN, INSTYTUT LOTNICTWA