Prowadzenie rachunkowości jednostek organizacyjnych nie prowadzących działalności gospodarczej 412[01].Z3.04

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Ewa Kawczyńska-Kiełbasa Prowadzenie rachunkowości jednostek organizacyjnych nie prowadzących działalności gospodarczej 412[01].Z3.04 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005

2 Recenzenci: mgr inż. Leonia Jadzewicz mgr Krystyna Kielan Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Korekta: Joanna Iwanowska Edyta Kozieł Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z3.04 Prowadzenie rachunkowości jednostek organizacyjnych nie prowadzących działalności gospodarczej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik rachunkowości. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Fundusz statutowy Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Ewidencja operacji majątkowych i wynikowych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Przychody i koszty Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Wynik finansowy Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawozdawczość finansowa Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 50 2

4 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawach rachunkowości jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej, zakładając już znajomość pojęć i zasad rachunkowości jednostek, które zostały powołane do prowadzenia działalności gospodarczej i osiągających zyski. Rachunkowość dotyczy wszystkich podmiotów gospodarczych, jednak w stosunku do tych, które nie są powołane do działalności zarobkowej obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze są nieco zmniejszone. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinien posiadać uczeń przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej, - cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności uczeń opanuje po przeprowadzeniu procesu kształcenia, - materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby poznać podstawy rachunkowości jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej ( plan kont, sposób ewidencji operacji gospodarczych, sprawozdawczość finansową), - pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń potwierdzających nabycie umiejętności, - ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierające: polecenie, sposób wykonania oraz opis niezbędnych materiałów do wykonania ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać pomocy nauczyciela, - sprawdzian postępów, który pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, - sprawdzian osiągnięć, który po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia danej jednostki modułowej, - wykaz literatury. Schemat układu jednostek modułowych Moduł 412[01].Z3 Specyficzne i szczególne zasady rachunkowości 412[01].Z3.01 Prowadzenie rachunkowości budżetowej 412[01].Z3.02 Prowadzenie Rachunkowości bankowej 412[01].Z3.03 Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli 412[01].Z3.04 Prowadzenie rachunkowości jednostek organizacyjnych nie prowadzących działalności gospodarczej 3

5 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, korzystać z ustawy o rachunkowości, stosować zasady rachunkowości, stosować zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek prowadzących działalność gospodarczą, sporządzać podstawowe dokumenty księgowe, posługiwać się kontem księgowym według zasady podwójnego zapisu dla kont syntetycznych i pojedynczego zapisu dla kont pomocniczych, poprawiać błędy księgowe, posługiwać się terminologią z zakresu rachunkowości, finansów, sprawozdawczości, wykorzystać poznane zasady ewidencji, wyceny, metod amortyzacji omówione w module Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa, które są jednakowe także dla specyfiki jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej, wyjaśnić pojęcie inwentaryzacji, wykazać znajomość metod jej przeprowadzania, wykazać znajomość sposobu rozliczeń różnic inwentaryzacyjnych, posługiwać się programami komputerowymi operacyjnymi i użytkowymi. 4

6 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - określić jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej, - scharakteryzować istotę działalności statutowej, - zastosować zasady tworzenia funduszu statutowego, - zastosować przepisy prawa regulujące funkcjonowanie jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej, - zastosować zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej, - zaewidencjonować przychody i koszty, - zaewidencjonować zmiany w majątku jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej, - ustalić wynik finansowy na działalności statutowej, - określić przeznaczenie wyniku finansowego, - zaewidencjonować zmiany w funduszu statutowym, - sporządzić sprawozdanie finansowe, - określić odpowiedzialność kierownika jednostki za prawidłowość sporządzonych sprawozdań. 5

7 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej Materiał nauczania Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej to takie, których działalność nie spełnia przesłanek działalności gospodarczej. Jednostki te powstają z wolnej woli założycieli, nie są nastawione na zysk, tworzone są dla realizacji celów publicznych. Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej posiadają osobowość prawną. Podlegają systemowi podatkowemu i ustawie o rachunkowości. Mogą mieć charakter: - non-profit mają w statucie określony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, majątek tworzony jest z darowizn, zapisów, dotacji, - not for profit mogą prowadzić działalność gospodarczą, ale uzyskane środki muszą być przeznaczone na działalność statutową, możliwość prowadzenia działalności gospodarczej i jej rodzaju musi być określona w statucie. Formami prawnymi jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej są: - fundacje realizują cele publicznie użyteczne, tworzone są w określonym celu, którego realizacja nie może przynosić zysku ani fundacji, ani założycielom, jeżeli cel dla którego fundacja została powołana został osiągnięty lub nastąpiło wyczerpanie środków finansowych fundacja podlega likwidacji, - stowarzyszenia możliwość zrzeszania się w celach niezarobkowych (min. 15 osób), aby realizować program społecznie użyteczny nie sprzeczny z Konstytucją, - związki zawodowe dobrowolne i samorządne organizacje ludzi pracy, powołane do obrony i reprezentowania ich praw, interesów zawodowych i socjalnych, - związki pracodawców tworzone w celu reprezentowania interesów gospodarczych i społecznych wobec związków zawodowych pracowników, kształtowania polityki ustawodawczej dotyczącej interesów pracodawców, działania na rzecz tworzenia dobrych warunków pracy, - wspólnoty mieszkaniowe tworzone przez ogół właścicieli lokali w danej nieruchomości, którzy ponoszą wydatki celem utrzymania własnego lokalu i części wspólnej nieruchomości, - organizacje pożytku publicznego prowadzą działalność na rzecz ogółu społecznego lub wyodrębnionej grupy ze względu na trudną sytuację materialną lub życiową, (np.: na rzecz mniejszości narodowych, osób niepełnosprawnych, ochrony zwierząt, bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałania patologiom, ochrony praw człowieka i swobód obywatelskich, ratownictwa i ochrony ludności, pomocy ofiarom katastrof), - wolontariat dobrowolna, świadoma, bezpłatna, działalność na rzecz innych, wykraczająca poza związki rodzinno-przyjacielskie, - izby gospodarcze są organem samorządu gospodarczego, reprezentują interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej i usługowej wobec organów państwowych, - partie polityczne zorganizowane struktury realizujące cele polityczne, wpływające na kształtowanie polityki państwa. Celem społecznym lub gospodarczo użytecznym, nie sprzecznym z interesami Rzeczypospolitej Polskiej wymienionych organizacji jest: - ochrona zdrowia, 6

8 - rozwój gospodarki i nauki, - oświata i wychowanie, - kultura i sztuka, - ochrona środowiska, - opieka nad zabytkami. Działalność jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej regulowana jest ustawami: ustawa Prawo o stowarzyszeniach, ustawa o organizacjach pracodawców, ustawa o związkach zawodowych, ustawa o izbach gospodarczych, ustawa o fundacjach, ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Uregulowania w zakresie prowadzenia rachunkowości zawarte są w rozporządzeniu ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej. Jeżeli jednostka podejmie działalność gospodarczą w trakcie roku obrotowego, z dniem podjęcia tej działalności stosuje przepisy ustawy o rachunkowości. Ponadto jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej podlega przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku od towarów i usług. Za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości odpowiada kierownik jednostki, który jest zobowiązany do zatwierdzenia na piśmie zasad rachunkowości: określenia roku obrotowego, metod wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego, sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych. Księgi rachunkowe jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej tworzą: dziennik, księga główna, księgi pomocnicze, zestawienie obrotów i sald, inwentarz. Rachunkowość jest prowadzona w oparciu o zasady nadrzędne ujęte w ustawie o rachunkowości. Jednym z elementów polityki rachunkowości jest zakładowy plan kont zgodny ze specyfiką działalności jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej. ZPK wykazuje konta syntetyczne księgi głównej, opisuje klasyfikację zdarzeń gospodarczych, powiązania kont ksiąg pomocniczych z kontami księgi głównej. Tabela 4.1 Przykładowy wykaz kont syntetycznych Symbol Nazwa konta konta Zespół 0 Aktywa trwałe 010 Środki trwałe 020 Wartości niematerialne i prawne 030 Inwestycje długoterminowe 070 Odpisy umorzeniowe 080 Środki trwałe w budowie Zespół 1 Środki pieniężne i rachunki bankowe 100 Kasa 130 Rachunek bieżący 134 Kredyty bankowe 135 Inne rachunki bankowe 140 Krótkoterminowe aktywa finansowe 142 Inne środki pieniężne Zespół 2 Rozrachunki i roszczenia 200 Rozrachunki z odbiorcami 7

9 210 Rozrachunki z dostawcami 220 Rozrachunki publicznoprawne 230 Rozrachunki z pracownikami 240 Pozostałe rozrachunki 280 Odpisy aktualizujące Zespół 3 Materiały i towary 310 Materiały 330 Towary (jeżeli jednostka podejmie działalność handlową) Zespól 4 Koszty 400 Koszty realizacji zadań statutowych 410 Koszty administracyjne 411 Amortyzacja 412 Zużycie materiałów i energii 413 Usługi obce 414 Podatki i opłaty 415 Wynagrodzenia 416 Świadczenia na rzecz pracowników 417 Pozostałe koszty administracyjne Zespół 5 Koszty (jednostka stosuje zespół 4 lub 5 z podziałem analogicznym jak zespól 4) Zespól 6 Produkty i rozliczenia międzyokresowe kosztów 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów Zespól 7 Przychody i koszty związane z ich osiąganiem 700 Przychody z działalności statutowej 701 Składki brutto określone statutem 702 Inne przychody, dotacje, subwencje 750 Przychody finansowe 751 Koszty finansowe 760 Pozostałe przychody 761 Pozostałe koszty 770 Zyski nadzwyczajne 771 Straty nadzwyczajne Zespół 8 Fundusze i wynik finansowy 800 Fundusz statutowy 810 Fundusz z aktualizacji wyceny 820 Rozliczenie wyniku finansowego 840 Przychody przyszłych okresów 841 Rezerwy 850 Fundusze specjalne 860 Wynik finansowy Źródło: opracowanie własne Konta zespołu 5 wprowadzane są w zamian kont zespołu 4 z takim samym podziałem. Ważne jest, aby utworzyć odpowiednio dużo kont analitycznych, lub szczegółowych kont syntetycznych, które pozwolą wyodrębnić koszty statutowe. W zespole 7 do knota 700 Przychody z działalności statutowej dobrze jest wyodrębnić konta analityczne z podziałem na poszczególne źródła finansowania (np.: darczyńców). 8

10 Jeżeli jednostka podejmie działalność gospodarczą powoduje to konieczność rozszerzenia planu kont. Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej musi spełniać wymogi ustawy o rachunkowości w zakresie prawidłowo prowadzonej dokumentacji księgowej na takich samych zasadach jak podmiot, który działalność gospodarczą prowadzi. Zagadnienia zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych i dokumentacji księgowej zostały szczegółowo omówione w jednostce modułowej 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie. Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej przyjmuje dokumenty potwierdzające przepływ i wydatkowanie środków, wystawione przez inne podmioty. Sama także wystawia dokumenty potwierdzające m.in. operacje kasowe lub przychody jednostki. Przychody jednostki, które są często darowiznami, potwierdzane są zwykle przez deklarację darczyńcy na dowodzie wpłaty lub przekazywane na podstawie umowy jednostki z darczyńcą. W sytuacjach, kiedy jednostka zobligowana jest do wystawienia potwierdzenia określonych zdarzeń (np.: potwierdzenia opłaty za działania organizacji pożytku publiczne - wystawia fakturę VAT jeżeli jest podatnikiem podatku od towarów i usług lub rachunek, jeżeli jest zwolniona z tego podatku. Pomimo, że jednostka nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia 02 lipca 2004 r. o Swobodzie działalności gospodarczej, to jako osoba prawna podlega przepisom o podatku dochodowym od osób prawnych. Musi również sporządzać stosowne deklaracje podatkowe. Jako pracodawca także musi prowadzić dokumentację pracowniczą oraz dokonywać z tego tytułu rozliczeń z ZUS i urzędem skarbowym. Przepisy o archiwowaniu dokumentacji księgowej w takim samym stopniu dotyczą jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej jak pozostałych jednostek. Obsługa bankowa podmiotów o charakterze nie zarobkowym w zasadzie nie różni się od obsługi innych podmiotów gospodarczych. Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej, w których występują przepływy pieniężne powinny posiadać rachunek bankowy. Różnica w obsłudze bankowej występuje po stronie kredytowania. Ponieważ jednostki te nie posiadają stałych, przewidywalnych przychodów, nie ma możliwości określenia ich zdolności kredytowej. Banki nie zawsze chętnie udzielają kredytu organizacjom non-profit, często wymagając odpowiedniego zabezpieczenia, np.: poręczenia osób trzecich lub zabezpieczenia majątkowego Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak definiuje się pojęcie jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej? 2. Jakie formy prawne może posiadać jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej? 3. Jakie cele może realizować jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej? 4. Jakie przepisy prawne określają działalność jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej? 5. W jaki sposób zorganizowana jest rachunkowość jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej? 9

11 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej. 1.Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej prowadzi rachunkowość zgodnie z przepisami ustawy...uszczegółowionymi Organizacje, które mają w statucie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej mają charakter..., te, które mogą prowadzić działalność gospodarczą mają charakter Księgi rachunkowe fundacji będą tworzyć: Wykazany jednakowy stan majątku na 31 grudnia i 1 stycznia jest zgodny z zasadą... będącą jedną z nadrzędnych zasad rachunkowości. 5. Stowarzyszenie otrzymało w styczniu b.r. fakturę VAT za zużytą w grudniu ub.r. energię elektryczną z terminem płatności w styczniu. Fakturę należy ująć w księgach roku... zgodnie z zasadą Akceptacja dokumentu księgowego przez kierownika jednostki jest przedmiotem kontroli Polityka rachunkowości jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej powinna obejmować: Księgi pomocnicze służą: Fundacja została postawiona w stan likwidacji, księgi należy zamknąć w dacie na: Księgi rachunkowe partii politycznej przechowuje się w... Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z art. 4-8 ustawy o rachunkowości, 3) zapoznać się z rozdziałem drugim ustawy o rachunkowości, 4) zapoznać się z rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nie prowadzących działalności gospodarczej, 5) uzupełnić arkusz ćwiczeniowy tekst z lukami, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.1 niniejszego poradnika, - literatura do JM 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie, - ustawa o rachunkowości, - rozporządzenie ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nie prowadzących działalności gospodarcze, - arkusze ćwiczeniowe zawarte w ćwiczeniu 1. 10

12 Ćwiczenie 2 Odszukaj w swoim mieście lub regionie jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej. Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) określić ich charakter (non-profit, not for profit), 2) określić ich formę prawną, 3) ustalić cel działalności, do której zostały powołane, 4) ustalić w jaki sposób uzyskują środki do działalności, 5) ustalić ważniejsze dokonania jednostki na rzecz miasta, regionu, kraju, grupy społecznej, itp., 6) określić, których jednostek jest najwięcej. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.1 niniejszego poradnika, - materiały zebrane w Twoim mieście (regionie) ulotki, foldery, informacje udzielone w jednostkach, - arkusze papieru, - pisaki Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować jednostkę nie prowadzącą działalności gospodarczej? 2) określić formy prawne jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej? 3) określić cele działalności jednostek niedochodowych? 4) określić przepisy prawne regulujące działalność jednostek niedochodowych? 5) opisać w jaki sposób zorganizowana jest rachunkowość jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej? 4.2 Fundusz statutowy Materiał nauczania Fundusz statutowy jest podstawowym funduszem jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej. Tworzony jest na podstawie przepisów prawa odnoszących się do danej formy prawnej jednostki oraz na podstawie statutu. Źródłami tworzenia funduszu statutowego mogą być: - fundusze wniesione przez założycieli, - nadwyżka przychodów nad kosztami za poprzedni rok obrotowy, - składki członkowskie, - spadki i zapisy, - darowizny, 11

13 - sponsoring, - zbiórki publiczne, loterie, aukcje, - dochody własnej działalności, - dochody z działalności gospodarczej, - dochody z majątku, - dotacje. Do ewidencji funduszu statutowego służy konto 800 Fundusz statutowy. Po stronie Ma ewidencjonuje się zwiększenia funduszu, po stronie Wn zmniejszenia, które dotyczą pokrycia nadwyżki kosztów nad przychodami za poprzedni rok obrotowy oraz odpisy umorzeniowe od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych jeżeli działalność finansowana jest w całości ze środków publicznych Typowe księgowania zmian funduszu statutowego przedstawia schemat Rozliczenie wyniku 100 Kasa finansowego 800 Fundusz statutowy 130 Rachunek bieżący Odpisy umorzeniowe Różne konta aktywów Rys. 4.1 Schemat ewidencji funduszu statutowego. Źródło: opracowanie własne Objaśnienia do schematu: 1. wpłata gotówką lub przelewem składek członkowskich, darowizn pieniężnych, środków pieniężnych pochodzących ze zbiórek, dotacje 2. równowartość wniesionych na rzecz jednostki aktywów trwałych i obrotowych, równowartość świadczeń na rzecz jednostki, 3. przeksięgowanie nadwyżki przychodów nad kosztami za poprzedni rok, 4. przeksięgowanie nadwyżki kosztów nad przychodami za poprzedni rok, 6. odpisy umorzeniowe aktywów finansowanych ze środków publicznych. Oprócz funduszu statutowego jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej może tworzyć fundusze specjalne a w szczególności Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych oraz fundusz z aktualizacji wyceny. Zasady tworzenia tych funduszów są dokładnie takie same jak w innych jednostkach, ewidencja przebiega analogicznie Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są źródła tworzenia funduszu statutowego jednostek prowadzących działalności gospodarczej? 2. W jaki sposób dokonuje się ewidencji typowych operacji związanych z tworzeniem funduszu statutowego? 12

14 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych dotyczących zgromadzenia funduszy celem utworzenia fundacji. Operacje gospodarcze: 1. Założyciele fundacji dokonali wpłat przelewem na konto fundacji 2. Darczyńca dokonał wpłaty gotówkowej na rzecz fundacji 3. Fundacja uzyskała zezwolenie na zbiórkę publiczną, uzyskała wpływ gotówki 4. Fundacja otrzymała nieodpłatnie licencję umożliwiającą prowadzenie działalności na rzecz pozyskiwania środków 5. Fundacja otrzymała nieodpłatnie lokal z przeznaczeniem na biuro ,00 500, , , ,00 Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) zaksięgować operacje gospodarcze, 4) ustalić wartość funduszu statutowego na koniec, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 niniejszego poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 2 Ustalanie funduszu statutowego jednostki nie prowadzącej działalności gospodarczej. Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej posiada środki trwałe o wartości początkowej 7 000,00. Działalność tej jednostki finansowana jest całkowicie ze środków publicznych. Dotychczasowe umorzenie środków trwałych wynosi 1 000,00. Saldo konta 820 Rozliczenie wyniku finansowego Dt 5 000,00. Stan funduszu statutowego ,00. Operacje gospodarcze: 1. Jednostka wygrała konkurs dotacyjny i otrzymała na rachunek bankowy ,00 środki 4 000,00 2. Przekazanie jednostce w ramach środków budżetowych kserokopiarki 5 000,00 3. Przeksięgowanie nadwyżki kosztów nad przychodami z ubiegłego roku 150,00 4. Miesięczna wartość amortyzacji posiadanych środków trwałych 5. Wpłata gotówkowa składki nowego członka jednostki 50,00 Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 13

15 3) otworzyć konta na podstawie podanych informacji w zadaniu, 4) zaksięgować operacje gospodarcze, 5) ustalić wartość funduszu statutowego na koniec, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 niniejszego poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować fundusz statutowy? 2) ustalić sposób tworzenia funduszu statutowego? 3) ewidencjonować typowe operacje związane ze zmianami funduszu statutowego? 4.3 Ewidencja operacji majątkowych i wynikowych Materiał nauczania W części teoretycznej tego punktu zostaną omówione te zagadnienia, których ujęcie jest różne od rozwiązań stosowanych w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą (poza bankami i jednostkami ubezpieczeniowymi). Zagadnienia, które już zostały przedstawione w jednostkach modułowych Ewidencjonowanie rozrachunków i obsługa płatności, Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa i są zbieżne z rozwiązaniami stosowanymi w podmiotach nie prowadzących działalności gospodarczej zostaną uwzględnione w ćwiczeniach w celu ugruntowania posiadanej już wiedzy. Aktywa trwałe Klasyfikacja aktywów trwałych, zasady wyceny, metody naliczania amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, odpisy aktualizujące są takie same jak dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą. Ewidencja zmian w stanie środków trwałych jest uproszczona, obrazują ją poniższe schematy. 14

16 800 Fundusz statutowy 010 Środki trwałe Pozostałe przychody 80 Środki trwałe 2. w budowie 210 Rozrachunki z dostawcami Rys. 4.2 Schemat ewidencji zwiększenia wartości środków trwałych. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. środki trwałe przekazane przez założycieli w momencie powoływania jednostki 2. przyjęcie środka trwałego pochodzącego z darowizny 3. przyjęcie środka trwałego pochodzącego z zakupu 4. faktury, rachunki dotyczące kosztów budowy środka 5. przyjęcie środka trwałego po zakończeniu zadania 070 Odpisy umorzeniowe 010 Środki trwałe 1 a Pozostałe koszty 1 b. 1. wartość początkowa środków trwałych zlikwidowanych, sprzedanych, nieodpłatnie przekazanych: a) dotychczasowe umorzenie b) wartość netto 760 Pozostałe przychody 200 Rozrachunki z odbiorcami przychód ze sprzedaży środka trwałego lub odpadów użytkowych pochodzących z likwidacji na podstawie faktury lub rachunku Rys. 4.3 Schemat ewidencji zmniejszenia wartości środków trwałych. Źródło: opracowanie własne. 15

17 Dla wartości niematerialnych i prawnych ewidencja typowych operacji zmian wartości niematerialnych i prawnych jest analogiczna do ewidencji środków trwałych, lecz z wykorzystaniem konta 020 Wartości niematerialne i prawne. Także inwestycje długoterminowe ewidencjonowane są analogicznie do ewidencji w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą. Aktywa obrotowe Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej, które prowadzą jedynie działalność statutową mogą posiadać w zasadzie tylko zapasy materiałowe. Kierownik jednostki określa w zasadach rachunkowości, które rodzaje materiałów będą magazynowane, a które będą odpisywane w momencie zakupu w koszty. Jednostka może przyjąć także zasadę, że będzie odpisywała w koszty wszystkie materiały, również te które wymagają magazynowania. Wówczas nie później niż na dzień bilansowy należy sporządzić spis z natury materiałów nie zużytych i skorygować koszty o wartość stanu zapasu materiałów. Schematy ewidencji materiałów w jednostkach nie prowadzących działalności gospodarczej 210 Rozrachunki z dostawcami 310 Materiały 1. Rys. 4.4 Schemat ewidencji zakupu i przyjęcia materiałów. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. zakup i przyjęcie materiałów do magazynu 400 Koszty realizacji 310 Materiały zadań statutowych Zużycie materiałów i energii Rys. 4.5 Schemat ewidencji zużycia materiałów. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. przekazanie materiałów z magazynu na cele statutowe 2. przekazanie materiałów z magazynu na cele administracyjne 3. zwrot niewykorzystanych materiałów do magazynu 16

18 Do wyceny materiałów mogą być stosowane stałe ceny ewidencyjne lub ceny rzeczywiste zakupu lub nabycia. Stosowanie stałych cen ewidencyjnych wymaga rozliczania odchyleń. Jeżeli stosowane są ceny rzeczywiste zakupu lub nabycia rozchód wyceniany jest jedną z metod: FIFO, LIFO, według przeciętnych cen, w drodze szczegółowej identyfikacji. Jeżeli na dzień bilansowy zapasy utracą swoją dotychczasową wartość jednostka powinna dokonać odpisów aktualizujących. 210 Rozrachunki 412 Zużycie materiałów z dostawcami i energii 310 Materiały Rys. 4.6 Schemat ewidencji zakupu i przyjęcia materiałów odpisanych w koszty w momencie zakupu. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. przyjęcie materiałów odpisanych w koszty w momencie zakupu 2. wartość niezużytych materiałów na koniec roku 3. przeksięgowanie niezużytych materiałów na początek następnego roku Rozrachunki Jednostka nie prowadząca działalności gospodarczej powiązana jest z innymi podmiotami i w związku z tym musi ewidencjonować rozrachunki, tj. należności i zobowiązania. Ewidencja rozrachunków dotyczy: dostawców, odbiorców, pracowników, rozliczeń publicznoprawnych, pozostałych. Wycena należności i zobowiązań na dzień bilansowy dokonywana jest w kwocie wymaganej zapłaty (łącznie z odsetkami). Na należności zagrożone należy dokonać odpisu aktualizującego. 700 Przychody z działalności statutowej 200 Rozrachunki z odbiorcami 130 Rachunek bieżący a. 750 Przychody finansowe 3b. 142 Inne środki pieniężne 3. Rys. 4.7 Schemat ewidencji rozrachunków z odbiorcami. Źródło: opracowanie własne. 17

19 Objaśnienia objaśnień: 1. rachunek za wykonaną dla odbiorcy usługę w ramach działalności statutowej 2. spłata należności przelewem 3. wręczenie przez odbiorcę weksla jako spłata należności według sumy nominalnej a) rzeczywista wartość należności b) doliczone dyskonto weksla 130 Rachunek bieżący 210 Rozrachunki z dostawcami 310 Materiały Inne rozrachunki 413 Usługi obce a. 751 Koszty finansowe 400 Koszty statutowe 5b. 4. Rys. 4.8 Schemat ewidencji rozrachunków z dostawcami. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. spłata zobowiązań przelewem 2. przyjęcie materiałów do magazynu zakupionych od dostawcy 3. rachunki za usługi obce 4. rachunki za świadczenia obciążające koszty realizacji zadań statutowych 5. wręczenie weksla jako spłata zobowiązania według wartości nominalnej a) rzeczywista wartość zobowiązania b) doliczone dyskonto weksla Ewidencja rozrachunków z pracownikami z tytułu wynagrodzeń i pobranych zaliczek służbowych oraz rozrachunków publicznoprawnych oraz innych rozrachunków prowadzona jest analogicznie jak w jednostkach prowadzących działalność. Także ewidencja środków pieniężnych i kredytów prowadzona jest w sposób analogiczny jak w innych jednostkach. Jeżeli jednostka posiada oddziały i rozlicza się z nimi przekazując lub otrzymując środki od oddziałów, do rozliczenia stosowane jest konto 250 Rozrachunki wewnątrzzakładowe. 18

20 230 Rozrachunki 250 Rozrachunki z pracownikami wewnątrzzakładowe 130 Rachunek bieżący Rozrachunki 310 Materiały publicznoprawne Pozostałe koszty administracyjne Rys. 4.9 Schemat ewidencji rozrachunków wewnątrzzakładowych. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu. 1. otrzymanie środków z centrali 2. przekazanie środków oddziałowi 3. obciążenie centrali kosztami pracowniczymi pracownika oddziału 4. otrzymanie materiałów z oddziału 5. przekazanie materiałów oddziałowi 6. podatki płacone przez oddział przekazane do rozliczenia centrali 7. udział centrali w finansowaniu kosztów oddziału Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jaki sposób klasyfikujemy aktywa trwałe? 2. Jakie składniki zaliczamy do środków trwałych? 3. Jakie składniki zaliczamy do wartości niematerialnych i prawnych? 4. Jaka jest definicja środków trwałych w budowie? 5. Jaka jest definicja inwestycji długoterminowych? 6. Jakimi metodami amortyzuje się środki trwałe? 7. Jakimi metodami amortyzuje się wartości niematerialne i prawne? 8. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące aktywów trwałych? 9. Jakie składniki zaliczamy do inwestycji krótkoterminowych? 10. Jakie składniki stanowią środki pieniężne? 11. W jaki sposób ewidencjonuje się operacje z udziałem środków pieniężnych? 12. Jakie rodzaje rozrachunków prowadzą jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej? 13. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozrachunków? 14. W jaki sposób klasyfikuje się materiały? 15. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące zmiany stanu materiałów? 19