Komunik cja. publiczna. nr 2(51)/2013 MAJ-LIPIEC 2013 ISNN komunikacja publiczna

Transkrypt

1 ISNN Komunik cja k w a r t a l n i k MAJ-LIPIEC 2013 publiczna nr 2(51)/2013 Bliżej osób z niepełnosprawnością Jak zmieniają się współczesne media? 140 lat tramwajów w Gdańsku komunikacja publiczna

2 jest tegorocznym finalistą PRESTIŻOWEGO KONKURSU Szpalty Roku 2013

3 o d redakcji W życiu nie ma nic za darmo W ostatnim czasie bardzo wiele mówi się o bezpłatnej komunikacji miejskiej. Wszyscy powołują się na przykład Tallina, gdzie od 1 stycznia mieszkańcy cieszą się darmową komunikacją miejską. To przywilej dla tych, którzy w mieście są zarejestrowani jako mieszkańcy i rozliczają tam swoje podatki. Władze stolicy Estonii likwidując opłaty chcą zachęcić do rozliczania się osoby, które mieszkają tam i pracują, ale podatki płacą gdzie indziej. Takie rozwiązanie to również sposób na zmniejszenie ruchu w centrum miasta i element jego ekopolityki, ponieważ dzięki takiemu zabiegowi mieszkańcy mają ograniczyć korzystanie z samochodów. Tallin jest pierwszą europejską stolicą, która zdecydowała się na to rozwiązanie. Dyskusja rozgorzała na dobre, kiedy Żory ogłosiły, że również mają zamiar wprowadzić na swoim terenie darmową komunikację. I choć eksperci od lat przekonują, że taki pomysł to utopia, znalazło się wielu, którzy chcą w swoich miastach bezpłatnego transportu zbiorowego. Czy jednak darmowa komunikacja jest naprawdę możliwa? Moim zdaniem w życiu nie ma nic za darmo. Taka oferta na pewno jest bardzo kusząca, ale No właśnie, zawsze jest jakieś ale. Jak to dobrze opisał w swoim felietonie Przemysław Jedlecki, dziennikarz Gazety Wyborczej : jeśli obiecana darmowa komunikacja nie będzie pojawiać się wszędzie tam, gdzie potrzebują jej pasażerowie, to i tak będą zmuszeni korzystać z samochodów. Jeśli nasycenie komunikacji będzie słabe, to mieszkańcy Żor prędko zaczną domagać się kolejnych połączeń, a to będzie oznaczać większe wydatki. No bo przecież i tak ktoś za komunikację płacić musi. Niezależnie od zajmowanego stanowiska w sprawie komunikacji miejskiej, należy sobie zdawać sprawę, że koszty jej funkcjonowania nie znikną. Co najwyżej może zmienić się źródło jej finansowania. Dziś obowiązującym modelem w większości systemów jest częściowe pokrywanie kosztów transportu publicznego przez bilety oraz dotacje z budżetu miast. Polecam szczególnie Państwa uwadze artykuł Marka Sieczkowskiego: Komunikacja miejska za darmo oraz wspomniany już felieton Darmowa komunikacja w Żorach. Myślę, że i tak opinie dotyczące bezpłatnego transportu publicznego będą podzielone. Jak zmieniają się współczesne media? Jak mówić, żeby dziennikarze chcieli słuchać? Jak zachowywać się w sytuacjach kryzysowych? Czy takich w ogóle da się uniknąć w komunikacji miejskiej? Na te pytania szuka odpowiedzi Anna Koteras w artykule: Jak zmieniają się współczesne media?. Okazuje się, że z Internetu w Polsce korzysta obecnie ponad 60 procent społeczeństwa. Liderem na rynku mediów społecznościowych jest Facebook, jednak pamiętać trzeba, że social media to nie tylko ten portal. Zachęcam zatem do lektury tego ciekawego tekstu w dziale Gorący temat. Polecam również artykuły z działu Analizy i opinie, szczególnie zaś tekst Michała Dębca, niepełnosprawnego eksperta, o dostępności przestrzeni publicznej dla osób z niepełnosprawnością. W miastach europejskich od ponad trzydziestu lat prowadzi się konsultacje i rozmowy ze środowiskiem osób niepełnosprawnych, co przekłada się na wysoki poziom przyjazności transportu, a to wpływa na jakość całego życia osób niepełnosprawnych. Warto również u nas rozpocząć wspólną drogę starań i uczyć się od siebie nawzajem. Takie zasady dialogu z niepełnosprawnymi podaje autor w artykule Bliżej osób z niepełnosprawnością. Na koniec chcemy się pochwalić. Komunikacja Publiczna została finalistą ogólnopolskiego, prestiżowego konkursu Szpalty Roku To dla nas wielkie wyróżnienie i nagroda za sumienną i rzetelną pracę. Dziękujemy nie tylko komisji konkursowej za docenienie nas, postawienie wysoko w środowisku branżowych mediów, ale także Wam, drodzy Czytelnicy, za ciągłe wsparcie! Mam nadzieję, że jeszcze wiele przed nami! Życzę zajmującej lektury! KATARZYNA MIGDOŁ-ROGÓŻ Redaktor naczelna Komunik cja k w a r t a l n i k publiczna WYDAWCA Komunikacyjny Związek Komunalny GOP Katowice, ul. Barbary 21a tel , fax kzkgop@kzkgop.com.pl ADRES REDAKCJI Katowice, ul. Barbary 21a tel fax komunikacja@kzkgop.com.pl REDAKTOR NACZELNA Katarzyna Migdoł-Rogóż RADA PROGRAMOWA Grzegorz Dydkowski Barbara Kos Maria Michałowska Jerzy Mikulski Robert Tomanek Roman Urbańczyk Andrzej Wilk Barbara Żmidzińska REDAKCJA Anna Koteras Łukasz Kosobucki Emil Markowiak WSPÓŁPRACA Aleksander Kierecki Marek Sieczkowski Michał Wolański KOREKTA Renata Chrzanowska OPRACOWANIE GRAFICZNE M-art poligrafia PROJEKT Marcin Korus DRUK Omega Press w Sosnowcu NAKŁAD 1500 egzemplarzy Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do skrótów i redakcyjnego opracowania tekstów przyjętych do druku. Za treść reklam i ogłoszeń redakcja nie odpowiada. Wydawca pisma Komunikacja Publiczna dziękuje za współpracę wszystkim autorom tekstów, wyrażając przekonanie, że przyczynią się one do wzbogacenia wiedzy naszych Czytelników. 3 nr 2/2013

4 s pis treści nr 2/ AKTUALNOŚCI Najnowsze wieści z polskiego i światowego rynku transportu zbiorowego. GORĄCY TEMAT Jak zmieniają się współczesne media? Anna Koteras 43 JAK ONI TO ROBIĄ? STOP gapowiczom Agnieszka Hamankiewicz, Sebastian Grochala Przede mną grupa dzieci z jednej z łódzkich podstawówek, która przybyła do Muzeum MPK Łódź, aby poznać historię komunikacji miejskiej i wiele ciekawostek na temat jej funkcjonowania. W trakcie zajęć edukacyjnych poruszamy również tematy związane z właściwym zachowaniem w środkach komunikacji miejskiej. 15 LIDERZY RYNKU Sprawdzian miłości bliźniego z księdzem Piotrem Brząkalikiem rozmawia Katarzyna Migdoł-Rogóż O fenomenie kampanii społecznej Prowadzę jestem trzeźwy, trzeźwości i odpowiedzialności na drodze opowiada pomysłodawca całego przedsięwzięcia. 48 NASZE SPRAWY Nowy tramwaj z gwiazdami Marek Gancarczyk Pasażerowie, którzy korzystają z komunikacji miejskiej, oczekują przede wszystkim punktualności, ale równie ważne są dla nich komfort i bezpieczeństwo podróży ANALIZY I OPINIE Bliżej osób z niepełnosprawnością Michał Dębiec Powtórka z przepisów ruchu drogowego Krzysztof Wójcik Od publikacji artykułu rozpoczynającego serię powtórek z przepisów ruchu drogowego minął już przeszło rok. W tym czasie w Komunikacji Publicznej ukazywały się artykuły dotyczące zagadnień związanych z wejściem w życie Ustawy o kierujących pojazdami. Ustawy, która od 19 stycznia 2013 roku zmieniła część przepisów dotyczących kierujących pojazdami, poprzez zaimplementowanie ich do prawa polskiego z dyrektyw unijnych. Inteligentne systemy transportowe również w Gliwicach Łukasz Kosobucki Wzrastająca mobilność mieszkańców miast i, co za tym idzie, większa liczba podróży, wykonywanych niekoniecznie transportem zbiorowym, powoduje wzrost liczby samochodów osobowych. Wzrost ten wpływa niekorzystnie na warunki życia w miastach hałas, zadymienie oraz wibracje. Powoduje to również szkody w środowisku naturalnym. Komunikacja miejska za darmo Marek Sieczkowski Komunikacja miejska za darmo? To blef, kit, Prima Aprilis czy mrzonka? Jak zareagowalibyśmy, gdyby ktoś nam powiedział, że od dziś bilet na pociąg, metro, tramwaj, trolejbus czy autobus nic nie kosztuje? Przecież ktoś za to wszystko musi zapłacić! Kto? WYDARZENIA Światowy Kongres UITP transport publiczny dziś i jutro Artur Perchel Tegoroczny, 60. już Światowy Kongres Międzynarodowej Unii Transportu Publicznego, zorganizowany pod koniec maja w Genewie, odbył się pod znakiem zrównoważonego modelu biznesowego dla transportu publicznego jutra. Ta największa na świecie impreza organizowana przez i dla aktorów zbiorowej komunikacji przyciągnęła w ciągu pięciu dni ponad 25 tysięcy gości oraz dwa tysiące delegatów z 78 krajów świata. OKŁADKA Fot. Jakub Hoły Transport bardziej przyjazny z Anną Wandzel rozmawia Katarzyna Migdoł-Rogóż O dostępności transportu publicznego dla osób niepełnosprawnych oraz o tajnikach Konkursu na Produkt w Komunikacji Miejskiej Przyjazny Osobom z Niepełnosprawnością, który odbywa się podczas targów SilesiaKOMUNIKACJA, opowiada członkini komisji konkursowej. PREZENTACJE 140 lat tramwajów w Gdańsku Alina Żarnoch-Garnik DOBRE STRONY MZKP w sieci Łukasz Kosobucki Międzygminny Związek Komunikacji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach organizuje komunikację autobusową dla dziewięciu gmin członkowskich. Pod adresem www. mzkp.pl można znaleźć wszystkie potrzebne informacje nie tylko o samym Związku, ale także o funkcjonowaniu komunikacji. KĄTEM OKA Potok wpuszczony w kanał Marek Błoński Jeszcze niedawno znawcy komunikacji przekonywali mnie, że nowoczesny tabor i sprawny system mogą zwiększyć potoki pasażerskie o około 30 procent. Stałem się i ja kropelką w tym potoku, który jednak z czasem został wpuszczony w kanał. Darmowa komunikacja w Żorach Przemysław Jedlecki Polska zachłysnęła się wiadomością o tym, że mieszkańcy Żor będą mogli za darmo korzystać z komunikacji miejskiej. To bardzo ciekawy eksperyment, ale wszyscy powinni pamiętać o tym, że nie ma czegoś takiego, jak darmowy obiad. Rachunek uregulować trzeba. Trendom nie trzeba ulegać Michał Wroński Nikt nie goni za uciekającymi pasażerami, nie próbuje kusić ich zmodyfikowaną w jakiś sposób ofertą. Odeszli, trudno, widać tak musiało być. Czy mamy sądzić zatem, że kiedy za kolejnych 5 lat okaże się, iż liczba osób korzystających z komunikacji publicznej pod szyldem KZK GOP stopniała do 250 milionów rocznie, to ów fakt również nie wywoła poruszenia? komunikacja publiczna

5 spis treści Wsiadając do tramwaju raczej nie prowadzimy rozważań nad samym pojazdem. Bo i po co? Oczekujemy, że będzie punktualny, czysty, bezpieczny, wygodny i oczywiście szybki. Przynajmniej jak na miejskie warunki. Denerwujemy się, że tramwaj jest zbyt zatłoczony, znowu nie mamy miejsca siedzącego, a bilety podobno znów mają być droższe. Pewnie nawet nam do głowy nie przyjdzie, żeby zastanowić się przez chwilę, jak wyglądała podróż tramwajem jeszcze sto, sto kilkanaście lat temu. A może czasami warto, bo historia tramwaju, a zwłaszcza jej początki, są bardzo interesujące. 140 lat tramwajów 54 Fot. MPK Kraków 18 Bliżejosób z niepełnosprawnością Liczba publikacji na temat dostępności przestrzeni publicznej oraz uniwersalnego projektowania wciąż rośnie. W ostatnim czasie spotkać można wiele pożytecznych inicjatyw, które przyczyniają się do podnoszenia świadomości na temat barier i możliwych do wykonania rozwiązań. media? W tym roku już po raz piąty Komunikacyjny Związek Komunalny GOP zorganizował konferencję odbywającą się przy Targach Transportu Publicznego SilesiaKO- MUNIKACJA. Głównymi punktami tegorocznego spotkania były dyskusje panelowe. Pierwsza poświęcona została kontaktom z mediami i komunikacji medialnej. Jak mówić, żeby dziennikarze chcieli słuchać? Jak zachowywać się w sytuacjach kryzysowych? Czy takich w ogóle da się uniknąć w komunikacji miejskiej? Jakie są obecnie najważniejsze aspekty kontaktów między instytucjami a mediami? I jaka jest rola mediów społecznościowych, który to temat zdecydowanie zdominował dyskusję? w Gdańsku Jak zmieniają się współczesne 8 Fot. Jakub Hoły nr 2/2013

6 a SERWIS PRZYGOTOWANO NA PODSTAWIE TRANSINFO.PL ktualności Fot. Arkadiusz Ławrywianiec Pierwszym punktem zwiedzania na trasie Śląskiej objazdówki był sąd rejonowy, który z oczywistych przyczyn nie jest na co dzień dostępny dla turystów. Gmach sądu, w którym toczył się przeciwko Korfantemu proces, wytoczony przez biskupa wrocławskiego, dysponuje bardzo interesującym holem, przypominającym pałacowy dziedziniec 6 ŚLADAMI KORFANTEGO Jest luty 1920 roku. Bytom. Hotel Lomnitz. To właśnie stąd Wojciech Korfanty dowodzi akcją plebiscytową na Górnym Śląsku. Te działania doprowadzają w końcu do powstania, które wybucha 3 maja 1921 roku. Tyle historia. Czy dzisiaj możemy podążyć śladami Korfantego i powstańców, aby odkryć nieodkryte tajemnice tamtych czasów? Na taką wyjątkową wycieczkę zaprosił Komunikacyjny Związek Komunalny GOP, wraz z Gazetą Wyborczą. 6 lipca br. ruszyła pierwsza w tym roku Śląska objazdówka. Śladami Korfantego i powstańców to propozycja trasy po Bytomiu, w ramach pierwszej objazdówki. Organizatorem tego niecodziennego projektu od 2011 roku jest Komunikacyjny Związek Komunalny GOP, we współpracy z katowickim dodatkiem Gazety Wyborczej. Przewodnikiem po bytomskich miejscach związanych z Korfantym był Józef Krzyk, dziennikarz Wyborczej, wybitny znawca regionu i historyk. Temat lipcowej objazdówki był jego autorskim programem. A gdzie szukano bytomskich śladów historii Korfantego i powstańców? Pierwszym punktem zwiedzania był sąd rejonowy, który z oczywistych przyczyn nie jest na co dzień dostępny dla turystów. Gmach sądu, w którym toczył się przeciwko Korfantemu proces wytoczony przez biskupa wrocławskiego, dysponuje bardzo interesującym holem, przypominającym pałacowy dziedziniec. Uczestnicy objazdówki mieli niecodzienną możliwość przyjrzeć mu się z bliska. Wśród innych miejsc na trasie wycieczki znalazła się ulica Dworcowa, która w latach dwudziestych minionego stulecia szczyciła się kilkoma reprezentacyjnymi hotelami. Do dziś przetrwał tylko jeden i to pod zmienioną nazwą. Również Rynek wygląda teraz inaczej niż przed ostatnią wojną, ponieważ wkraczający do miasta czerwonoarmiści podpalili między innymi ratusz oraz byłą siedzibę Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Śląska objazdówka to spotkania historyczno-krajoznawcze, których celem jest poznawanie turystycznych perełek regionu oraz promowanie nowoczesnej komunikacji publicznej. Niespełna setka uczestników podróżuje pomiędzy gminami należącymi do KZK GOP wynajętym autobusem miejskim, a towarzyszy im dziennikarz Gazety Wyborczej, który nie tylko jest autorem trasy, ale również przewodnikiem całej wyprawy. Każda wycieczka ma swoje hasło przewodnie, inne atrakcje, miejsca i miasta. Dlatego nie dziwi fakt, że co roku chętnych przybywa. Są i tacy szczęśliwcy, którym udało się uczestniczyć we wszystkich organizowanych do tej pory objazdówkach. Takie spotkania to na pewno dobra okazja do promocji komunikacji zbiorowej, pokazania jej z innej strony. Następna Śląska objazdówka planowana jest w październiku. Będzie można wcielić się w rolę szpiega, gdyż wycieczka przebiegać będzie pod hasłem: Śladami polskich szpiegów, Jana Kiepury i wielkich przemysłowców. CAŁODOBOWA INFOLINIA SMS Co jakiś czas Poznań oddaje w ręce pasażerów aplikacje mobilne czy internetowe, które ułatwią im korzystanie z transportu zbiorowego. Tym razem, wspólnie z jakdojade.pl oraz Innovestments, przewoźnik przygotował infolinię SMS. To kanał komunikacji dla osób, którym wygodniej jest zadzwonić. SMS-owa infolinia jest czynna 24 godziny na dobę i wskazuje pasażerowi, jak dojechać z punktu A do punktu B. System działa w oparciu o mechanizm jakdojade.pl, zintegrowany z automatycznym interlokutorem. Pasażer podczas rozmowy musi podać nazwę punktu początkowego, punktu końcowego oraz wskazać godzinę rozpoczęcia podróży. Po zakończeniu połączenia użytkownik otrzymuje wiadomość z opisem trasy na swój telefon komórkowy. Poznański przewoźnik liczy, że w okresie letnim to narzędzie przyda się szczególnie turystom, odwiedzającym miasto. Podając lokalizację będą mogli sprawniej poruszać się po mieście komunikacją publiczną. Sposób korzystania z infolinii określa regulamin dostępny na stronie: PEKA TAKŻE W BIBLIOTECE Poznańska Elektroniczna Karta Aglomeracyjna spełnia funkcję Elektronicznej Karty Bibliotecznej w Bibliotece Raczyńskich. Jest to możliwe dzięki porozumieniu podpisanemu przez Bibliotekę Raczyńskich i Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu, który koordynuje wdrażanie różnego rodzaju usług w ramach systemu PEKA. Karta PEKA stanie się podstawowym nośnikiem biletów komunikacji miejskiej w aglomeracji poznańskiej. Jednak z założenia ma być używana nie tylko przez pasażerów transportu publicznego. Karta PEKA ułatwi również mieszkańcom Poznania i całej aglomeracji korzystanie z wielu usług. Za jej pomocą będzie można płacić za postój w Strefie Płatnego Parkowania, na stacjach benzynowych, w kinie czy aptece, a także można ją wykorzystać jako elektroniczny identyfikator cyfrowy, na przykład na imprezach masowych. Zaletą PEKI będzie to, że za pomocą jednej karty załatwimy wiele spraw komunikacja publiczna

7 a ktualności w mieście czy gminie, a pakiet usług dostępnych posiadaczom karty będzie sukcesywnie poszerzany. Możliwość wypożyczania książek z bogatego księgozbioru Biblioteki Raczyńskich to właśnie jedna z tego typu funkcji. System PEKA na dobre ruszy prawdopodobnie w przyszłym roku. Fot. ZTM Warszawa NA ŻĄDANIE WYSTARCZY TYLKO ZNAK Korzystanie z przystanków na żądanie jest łatwe. Najistotniejsza jest dobra komunikacja z kierowcą. Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie doradza, jak to zrobić najlepiej. Wszystkie przystanki na żądanie są odpowiednio oznaczone i wyróżnione. Pasażer znajdzie informację o nich w wielu różnych miejscach wewnątrz pojazdów (na klasycznej lub elektronicznej tablicy bocznej), na przystankach (na naklejce z numerem linii i w rozkładach jazdy) oraz w rozkładach zamieszczonych w Internecie. Jeżeli chcemy wysiąść na przystanku na żądanie, to musimy o tym poinformować kierowcę. Do tego celu służą przyciski STOP lub na żądanie, znajdujące się w każdym pojeździe. W autobusach są umieszczane najczęściej na poręczach przy drzwiach. Większość przycisków STOP jest w kolorze czerwonym, a w najnowszych pojazdach przyciski oznaczono dodatkowo opisem w alfabecie Braille a, żeby ułatwić podróżowanie osobom z wadami wzroku. Bez względu na typ pojazdu, naciśnięcie przycisku STOP jest natychmiast sygnalizowane prowadzącemu i pasażerom. Sygnałem dla pasażerów, potwierdzającym zgłoszenie takiej dyspozycji, w większości autobusów będzie wyświetlenie odpowiedniego napisu na elektronicznej tablicy umieszczonej pod sufitem, a w najnowszych wozach podświetlenie przycisku po jego naciśnięciu. W niektórych pojazdach dodatkowo rozlegnie się sygnał dźwiękowy. W sukcesywnie wycofywanych z ruchu ikarusach wciśnięcie przycisku na żądanie spowoduje wyłącznie podświetlenie się przycisku. Równolegle odpowiedni sygnał otrzymuje kierowca. Zbliżając się do przystanku na żądanie, kierowca ma obowiązek zachowania szczególnej ostrożności. Musi mieć czas na bezpieczne zatrzymanie, dlatego należy naciskać przyciski z odpowiednim wyprzedzeniem. Żeby uniknąć wszelkich nieporozumień i kontrowersji związanych ze zbyt późną sygnalizacją, najlepiej wciskać przycisk STOP już kilka sekund po odjeździe z przystanku poprzedzającego. Komunikacja jest również ważna podczas wsiadania na przystanku na żądanie. Tutaj sygnałem dla kierowcy jest wyraźne i zdecydowane podniesienie ręki w momencie zbliżania się pojazdu do przystanku. Tylko wtedy prowadzący pojazd ma szansę na bezpieczne zatrzymanie autobusu na naszym przystanku. Jeżeli kierowca otrzyma znak zbyt późno, na przykład dopiero w momencie, gdy pojazd mija przystanek, musimy liczyć się z przykrymi konsekwencjami autobus się nie zatrzyma. Najlepiej informować kierowcę o zamiarze skorzystania z danego autobusu wyciągniętą ręką z otwartą dłonią, poprzez kilkukrotne pomachanie nią w górę i w dół. Wtedy nie będzie miał żadnych wątpliwości. Osoby niepełnosprawne ruchowo, osoby niewidome i niedowidzące, poruszające się z białą laską lub z psem przewodnikiem, są traktowane w sposób szczególny. Aby ułatwić im korzystanie z autobusu, uznano, że wystarczy, by oczekiwały na przystanku w miejscu widocznym dla kierowcy. Prowadzący pojazd widząc taką osobę, musi się zatrzymać. Warto także dodać, że warszawski Zarząd Transportu Miejskiego zwrócił się do przewoźników z wnioskiem, by w sytuacji, gdy na przystanku na żądanie będzie stał już jeden autobus, kierowcy następnych autobusów zbliżających się do takiego przystanku traktowali go jako przystanek stały. PŁACISZ PODATKI? MASZ TAŃSZY BILET! Od 1 stycznia 2014 roku osoby płacące podatki w Warszawie będą miały prawo do tańszych długookresowych biletów komunikacji miejskiej w ramach Karty Warszawiaka zapowiada stołeczny ratusz. Oferta ma być rozszerzana o zniżki przy zakupie biletów do teatrów. Projekt w sprawie Karty Warszawiaka powinien trafić na sesję Rady Warszawy zaraz po wakacjach. Urzędnicy chcą, aby karta zachęciła kilkaset tysięcy osób mieszkających i pracujących w Warszawie do płacenia podatku właśnie w stolicy. Wpływy z PIT stanowią znaczną część budżetu miasta. W ubiegłym roku było to ponad 3,5 miliarda złotych. Od 1 stycznia 2014 roku płacący w Warszawie podatki mogliby kupić taniej bilety 30-dniowy i 90-dniowy. Jeżeli chcemy wysiąść na przystanku na żądanie, to musimy o tym poinformować kierowcę. Do tego celu służą przyciski STOP lub na żądanie, znajdujące się w każdym pojeździe. W autobusach są umieszczane najczęściej na poręczach przy drzwiach 7 nr 2/2013

8 temat Gajdagorący Fot. Dominik Wtym roku już po raz piąty Komunikacyjny Związek Komunalny GOP zorganizował konferencję odbywającą się przy Targach Transportu Publicznego SilesiaKOMUNIKACJA. Głównymi punktami tegorocznego spotkania były dyskusje panelowe. Pierwsza poświęcona została kontaktom z mediami i komunikacji medialnej. Jak mówić, żeby dziennikarze chcieli słuchać? Jak zachowywać się w sytuacjach kryzysowych? Czy takich w ogóle da się uniknąć w komunikacji miejskiej? Jakie są obecnie najważniejsze aspekty kontaktów między instytucjami a mediami? I jaka jest rola mediów społecznościowych, który to temat zdecydowanie zdominował dyskusję? Jak zmieniają się współczesne media? ANNA KOTERAS 8 W panelu udział wzięli dziennikarze mediów regionalnych i lokalnych, zajmujący się tematyką transportu publicznego. Podczas dyskusji mieli możliwość zaprezentowania swojego punktu widzenia, a także omówienia tego, co z ich perspektywy może być traktowane jako błąd komunikacyjny. Jak się okazało, podczas dyskusji najwięcej miejsca poświęcono bardzo istotnej obecnie roli mediów społecznościowych głównie portalowi Facebook, co już w znaczący sposób wskazuje kierunek, w którym podążają media. Jakie jest więc w chwili obecnej miejsce mediów społecznościowych? Czy ich dynamiczny rozwój oznacza koniec mediów tradycyjnych, czy może są jednak ich uzupełnieniem? I jak wykorzystać te narzędzia, które mogą być doskonałą platformą do kontaktu z pasażerami, ale jednocześnie mogą stać się zarzewiem niejednego kryzysu? Media społecznościowe Z Internetu w Polsce korzysta obecnie ponad 60 procent społeczeństwa 1. Liderem na rynku mediów społecznościowych jest Facebook, jednak pamiętać trzeba, że social media to nie tylko ten portal. Generalnie rodzaje serwisów społecznościowych można podzielić na: ogólne (na przykład Facebook, Google+), skierowane do wybranych grup społecznych (na przykład uczniów nk.pl), nastawio- komunikacja publiczna

9 gorący temat Duża liczba osób zainteresowanych profilem KZK GOP na Facebooku świadczy o tym, że jest on potrzebny. Zaletą tej formy komunikacji jest możliwość szybkiego przekazania informacji, zwłaszcza w sytuacji bieżących utrudnień ne na dzielenie się konkretnymi treściami (YouTube, Flickr, Fotka.pl), łączące grupy zamknięte, do których można dostać się poprzez zaproszenie od innego użytkownika (na przykład kiedyś Grono.net), dające internautom możliwość prowadzenia własnych profili stron (na przykład Friends.pl, Myspace), dziennikarstwa obywatelskiego (EIOBA. pl, Wiadomości24.pl, Interia360, Nowy Ekran, Salon24.pl), przeznaczone do prezentowania opinii i recenzowania (na przykład Filmweb, BiblioNETka, nuta.pl, opiniuj.pl, dood.pl, Yelp.com), branżowe i tematyczne. Oprócz tego elementy serwisów społecznościowych adaptują też często portale oferujące innego rodzaju usługi, na przykład zajmujące się handlem on-line (Amazon.com) czy dostarczające głównie informacje prasowe (gazeta.pl) lub oferujące katalogi branżowe firm i produktów, wzbogacone panelem społecznościowym 2. Z najpopularniejszego obecnie serwisu Facebooka korzysta już ponad 13 milionów użytkowników, co stanowi więcej niż połowę polskich internautów (Nasza Klasa może się pochwalić nieco ponad 8 milionami użytkowników) 3. Popularność tego typu serwisów rośnie bardzo szybko, a ich siła rażenia może być ogromna. Informacja przekazana tą drogą niemal w kilka sekund dociera do imponującej liczby odbiorców. Możliwość dynamicznego umieszczania bieżących informacji pozwala na szybkie przekazywanie wiadomości, a jednocześnie pamiętać trzeba, że media społecznościowe mają zupełnie inną specyfikę niż media tradycyjne. W przypadku prasy, radia czy telewizji przekaz nadawany jest jednostronnie. Odbiorca informacji praktycznie nie ma możliwości reakcji na nią. W mediach społecznościowych mechanizm ten działa zupełnie inaczej odbiorcy prezentowanych treści mogą niemal natychmiastowo wyrazić swoją opinię, a co więcej, mogą oni sami tworzyć własne treści. W ostatnich latach coraz częściej to właśnie odbiorcy, poprzez przeprowadzone w sieci akcje, byli w stanie wpływać na zmiany decyzji nawet największych firm czy wywołać kryzysy wizerunkowe. Media tradycyjne kontra nowe media Rosnąca rola mediów elektronicznych sukcesywnie wymusza zmiany na tradycyjnym rynku medialnym. Jak informowano podczas tegorocznego Kongresu Profesjonalistów PR, w roku ubiegłym zatrudnienie w redakcjach amerykańskich gazet zmniejszyło się o 30 procent w porównaniu z rokiem W 2006 roku 42 procent dorosłych poniżej 30. roku życia regularnie śledziło lokalne programy informacyjne. W roku 2012 ich liczba spadła do 28 procent. Pew Research Center zauważa, że telewizje informacyjne coraz częściej pełnią funkcję kanałów dyskusyjnych, natomiast coraz bardziej ograniczane są wydatki na autorskie materiały i bezpośrednie relacje 4. Jak podkre- 9 nr 2/2013

10 gorący temat W mediach społecznościowych odbiorcy prezentowanych treści mogą niemal natychmiastowo wyrazić swoją opinię, a co więcej, mogą sami tworzyć własne treści 10 ślili autorzy prezentacji, mimo że badania te dotyczą rynku amerykańskiego, w Polsce obserwowana jest taka sama tendencja. Obecnie w naszym kraju nie ma ani jednego dziennika, któremu nie spadłaby sprzedaż 5. Bernard Poulet, francuski dziennikarz i redaktor naczelny opiniotwórczych gazet, odnotowuje zanik znaczenia prasy drukowanej. Stwierdza on następujące symptomy postępującego kryzysu prasy: strony informacyjne stają się nierentowne, rozpadł się dotychczasowy model finansowania mediów z reklam, spada nakład gazet i ich dochodowość, redakcje zwalniają pracowników, a młodzi czytelnicy przechodzą do Internetu 6. Wydawcy próbują wprowadzać rozwiązania, które mają zapobiegać tym niekorzystnym zjawiskom. Jak podkreślają medioznawcy, niewątpliwie jedną z najbardziej znaczących dla całego rynku prasy drukowanej decyzji była decyzja o całkowitym zamknięciu drukowanego wydania amerykańskiego Newsweeka. Jeśli to doświadczenie okaże się sukcesem, można spodziewać się całkowitej digitalizacji kolejnych tytułów. Eksperci przewidują, że w ciągu kilku lat, a niektórzy nawet podają konkretny rok 2015, nastąpi śmierć prasy w postaci, pod jaką dziś ją znamy 7. Komu jednak wierzymy? Mimo tych pesymistycznych prognoz warto podkreślić, w jaki sposób oceniana jest zawartość różnych rodzajów mediów. Jak się okazuje, mimo ogromnego zainteresowania mediami społecznościowymi i zaangażowania w nie, odbiorcy nadal najbardziej cenią te treści, które są przekazywane drogą tradycyjną. Poprzez prasę drukowaną, telewizję oraz radio, które niezmiennie cieszy się największym zaufaniem odbiorców. Badanie dotyczące stopnia zaufania Polaków do wybranych źródeł informacji, z jakich korzystają media, zostało zrealizowane przez MillwardBrown SMG/ KRC w dniach marca 2012 roku, na losowej i reprezentatywnej próbie 1002 osób w wieku 15+. Jak piszą autorzy raportu, tradycyjnie od lat na czele listy mediów godnych szczególnego zaufania znajduje się radio 8. Z medium tym codziennie ma kontakt 75 procent społeczeństwa, choć spada czas spędzany przed odbiornikiem. W 2012 roku były to 4 godziny 15 minut (o 54 minuty krócej niż 10 lat temu); radio w formie klasycznego odbiornika również powoli odchodzi w zapomnienie 9. Badacze zaznaczają, że pozycję tę radio zawdzięcza najprawdopodobniej głównie brakowi jednoznacznych odniesień politycznych. Zaufaniem Polacy obdarzają także media związane zarówno z instytucjami publicznymi, jak i firmami. Najmniejszym zaufaniem cieszą się natomiast blogi internetowe i serwisy społecznościowe. Z kolei ranking zaufania do źródeł otwierają z jednej strony instytucje naukowe, z drugiej bezpośredni świadkowie. Instytucje o charakterze komercyjnym cieszą się słabszym zaufaniem. Dosyć nisko (choć jednak wyżej niż działania PR) plasują się blogerzy i internauci 10. Mimo więc dużego zainteresowania mediami elektroniczkomunikacja publiczna

11 gorący temat nymi i ich ogromnym udziałem w naszej rzeczywistości, media tradycyjne nadal wygrywają z nimi w rankingach wiarygodności i sympatii, jakimi odbiorcy darzą różne kanały informacyjne. Komentując te wyniki, warto jednak pamiętać o tym, że dziennikarze często korzystają z mediów społecznościowych jako źródła inspiracji. Post w serwisie, dyskusja na forum, filmik na YouTube, zdjęcie czy artykuł na blogu może znaleźć się w mediach mainstreamowych, będąc z dziennikarskiego punktu widzenia znakomitym tematem. Odpowiedzi na pytanie, na ile media społecznościowe są wykorzystywane przez dziennikarzy i jak oceniają oni wiarygodność informacji w nich znalezionych, szukali także autorzy raportu Dziennikarze i social media. Ankiety dotyczące tej kwestii rozesłane zostały do 150 pracowników mediów. W ich wyniku okazało się, że wśród ankietowanych media społecznościowe wykorzystywane są bardziej intensywnie do celów prywatnych. Ponad 70 procent przepytanych z serwisów takich korzystało co najmniej raz w tygodniu w celach prywatnych. Nieco ponad 50 procent w zawodowych. W ogóle w celach zawodowych tego typu portali nie używało około 20 procent ankietowanych. Natomiast na pytanie, czego dziennikarze poszukują w serwisach społecznościowych, najczęściej odpowiadano, że inspiracji oraz komentarzy i opinii. Jako najczęściej wykorzystywane wskazywano blogi, Facebook, Wikipedię oraz YouTube. Wprawdzie wedle oceny ankietowanych treści znajdowane w mediach społecznościowych są bardziej atrakcyjne niż wiarygodne, ale jednak prawie 75 procent respondentów przyznało, że skorzystali z treści w nich znalezionych przy tworzeniu tekstu w miesiącu poprzedzającym badanie 11. Social media dla kogo? Jeśli nie ma cię na Facebooku, to nie znaczy, że o tobie tam nie mówią ten nieco zmodyfikowany bon mot dość precyzyjnie obrazuje podejście do najpopularniejszego portalu społecznościowego. Lawinowy wzrost popularności tego serwisu, ogromna liczba użytkowników i łatwość obsługi zachęca do korzystania z tego narzędzia. Dotyczy to nie tylko osób prywatnych, ale także ogromnej liczby firm komercyjnych i instytucji publicznych. Pojawiają się profile konkretnych produktów, programów, kampanii, akcji, wydarzeń. Można znaleźć profile zakładane dla poparcia jakiejś idei albo wręcz przeciwnie wyrażające opinie negatywne (strony anty- ). Serwis pomaga w kontakcie z klientami, ale również może stać się źródłem zapalnym, ogniskiem konfliktu czy kryzysu. Facebook umożliwia bowiem manifestowanie niezadowolenia w wyjątkowo prosty sposób. Nie tylko bez wychodzenia z domu, ale także bez odwiedzania urzędów czy uczestniczenia w manifestacjach, a nawet bez wysyłania podpisanych własnym nazwiskiem petycji czy i 12. Dobrze wykorzystywany jest niewątpliwie ogromnym atutem, umożliwia bezpośredni kontakt z klientem, ale jednocześnie wymusza szybką reakcję i dostosowanie się do zasad panujących w świe- Jak będzie wyglądać przyszłość komunikacji medialnej? W odpowiedzi na to pytanie specjaliści nie są zgodni. Mimo że część wróży nieuchronną śmierć mediów tradycyjnych, z drugiej strony odzywają się głosy, że media drukowane nie zginą 11 nr 2/2013

12 gorący temat Komunikacyjny Związek Komunalny GOP zdecydował się na uruchomienie swojego oficjalnego profilu na portalu Facebook od 1 lutego 2012 roku. Start ten odbił się dość szerokim echem w mediach, które skrupulatnie odnotowały ten fakt 12 cie mediów elektronicznych. Jak zaznaczają autorzy opracowania Kryzys w czasach Facebooka, które jest analizą dziewiętnastu sytuacji kryzysowych z roku 2012, praktycznie każda taka sytuacja znajduje swoje odbicie na Facebooku, a nierzadko tam się zaczyna (choć w niektórych przypadkach znaczenie zyskują także inne kanały społecznościowe, zwłaszcza blogi i wideoblogi oraz serwis Wykop.pl, który może pełnić rolę akceleratora kryzysów). Należy także pamiętać, iż mimo że praktycznie każde wydarzenie o negatywnym wydźwięku nazywane jest kryzysem, to wiele przypadków można określić jako problemy w komunikacji czy obsłudze, które nie wyróżniają się szczególną intensywnością, a w dłuższym okresie nie mają wpływu na postrzeganie marki w grupie docelowej 13. Jak zauważa natomiast Tomasz Nadolny z Projekt PR, cytowany w tym samym opracowaniu, sytuacje kryzysowe są naszym nieodłącznym towarzyszem, jeśli działamy na portalach społecznościowych, i czas się do tego przyzwyczaić ( ). Większość z głośnych «kryzysów weekendowych» przechodzi niezauważona lub szybko zostaje zapominana. Jednocześnie należy mieć świadomość, że w obecnej rzeczywistości klientom łatwiej jest wymieniać się informacjami i podejmować działania zbiorowe. Dzięki takim narzędziom komunikacji jak Facebook użytkownicy sami mogą podejmować działania, które w znaczący sposób mogą wpływać nie tylko na wizerunek, ale również na konkretne posunięcia firmy 14. KZK GOP na Facebooku Komunikacyjny Związek Komunalny GOP zdecydował się na uruchomienie swojego oficjalnego profilu na portalu Facebook od 1 lutego 2012 roku. Start ten odbił się dość szerokim echem w mediach, które skrupulatnie odnotowały ten fakt. Niestety, już debiut profilu przerodził się, można powiedzieć, w sytuację kryzysową. Jego otwarcie zbiegło się bowiem z awarią serwerów Facebooka i przez kilka dni zarówno użytkownicy, jak i administratorzy mieli ogromne problemy z obsługą serwisu. Wysyłane wiadomości bądź w ogóle się nie pojawiały, bądź, co gorsza, po pewnym czasie znikały. Sytuacja po kilku nerwowych dniach została opanowana, a użytkownicy, mimo wyrażanego chwilami zniecierpliwienia, do wpadki portalu odnieśli się jednak ze zrozumieniem. Jak z półtorarocznej perspektywy można ocenić funkcjonowanie profilu? Obecnie ma on ponad 9 tysięcy użytkowników. Od początku jego działania głównym założeniem był brak ograniczeń w wypowiedziach dyskutujących. Jedynym wyjątkiem jest bezwzględnie przestrzegana zasada kasowania postów zawierających na przykład wulgaryzmy, obraźliwych, zawierających krytykę ad personam i tym podobne. Trzeba dodać, że taka polityka administracji profilem jest przez użytkowników doceniania, a ewentualne protesty osób, których posty zostały usunięte, gaszone są w zarodku przez stałych użytkowników. Duża liczba osób zainteresowanych tym profilem także świadczy o tym, że jest on potrzebny. komunikacja publiczna

13 gorący temat Zaletą tej formy komunikacji jest możliwość szybkiego przekazania informacji, zwłaszcza w sytuacji bieżących utrudnień. Z kolei przez pasażerów kanał ten wykorzystywany jest zarówno do uzyskania konkretnych odpowiedzi w kwestiach związanych z korzystaniem z autobusów i tramwajów (pytania dotyczące na przykład taryfy, możliwości wymiany biletów, aktualnych rozkładów jazdy na przykład w czasie remontów i tak dalej), jak i składania skarg czy wyrażania swoich opinii. I mimo że częściej oczywiście zdarzają się głosy krytyczne czy posty będące skargami, profil nie jest wyłącznie księgą skarg i zażaleń. Pasażerowie potrafią docenić zarówno dobre rozwiązania, jak i pozytywne zachowanie osób pracujących w komunikacji miejskiej, kierowców, kontrolerów biletów czy pracowników Punktów Obsługi Pasażera. Biorąc pod uwagę specyfikę branży, jej powszechność, a także oczekiwania użytkowników, trudno nie zgodzić się z cytowanym wyżej Tomaszem Nadolnym mniej lub bardziej intensywnie dyskutowane sytuacje problematyczne pojawiają się na profilu praktycznie regularnie, jednak nie można za każdym razem mówić o sytuacji kryzysowej, a wiele spraw, które mogłyby się gwałtownie rozwinąć, niejednokrotnie udaje się wyjaśnić bezpośrednio na portalu. Trudno także zignorować rolę, jaką profil ten pełni również w kontaktach z mediami. Systematycznie korzystają z niego bowiem także i dziennikarze, dla których stał się on źródłem informacji (na przykład o utrudnieniach komunikacyjnych, które to informacje niemal natychmiastowo znajdują się na portalach czy w radiowych serwisach) czy właśnie inspiracji niejednokrotnie wykorzystywane są tematy poruszane w na profilu przez użytkowników, i to nie tylko te o wydźwięku negatywnym dość często powstają także materiały prasowe i telewizyjne, które dotyczą pozytywnych aspektów i historii. Pracownicy a media społecznościowe Na marginesie warto także wspomnieć o problemie, który w związku z używaniem mediów społecznościowych ujawnia się coraz wyraźniej i na pewno wymaga szerszego omówienia. Prowadzenie firmowego profilu musi zostać przekazane konkretnej osobie (bądź osobom), które wiedzą, jak zarządzać wizerunkiem firmy i w jaki sposób komunikować się z użytkownikami. Trzeba jednak pamiętać, że pracownicy firmy, którzy nie są administratorami profilu, a mediów społecznościowych używają jako osoby prywatne, również w pewien sposób są reprezentantami instytucji. Niejednokrotnie wypowiadają się w sprawach dotyczących jej funkcjonowania, czy są rozpoznawani jako pracownicy konkretnej instytucji (chociażby poprzez umieszczenie na swoim profilu informacji dotyczącej miejsca pracy). Odpowiedzią na ten problem są tzw. kodeksy dobrych praktyk. Jak jednak przekonać współpracowników, że takie zasady nie są odgórnie narzuconymi zakazami, a wskazówkami, które mają pomóc wyeliminować zachowania, które szkodzą firmie? Tu warto przywołać przykład telewizji TVN, która jako pierwsze tego typu medium Prowadzenie firmowego profilu musi zostać przekazane konkretnej osobie (bądź osobom), które wiedzą, jak zarządzać wizerunkiem firmy i w jaki sposób komunikować się z użytkownikami 13 nr 2/2013

14 gorący temat Pasażerowie potrafią docenić zarówno dobre rozwiązania, jak i pozytywne zachowanie osób pracujących w komunikacji miejskiej, kierowców, kontrolerów biletów czy pracowników Punktów Obsługi Pasażera Jeśli nie ma cię na Facebooku, to nie znaczy, że o tobie tam nie mówią ten nieco zmodyfi kowany bon mot dość precyzyjnie obrazuje podejście do najpopularniejszego portalu społecznościowego. Lawinowy wzrost popularności tego serwisu, ogromna liczba użytkowników i łatwość obsługi zachęcają do korzystania z tego narzędzia. Dotyczy to nie tylko osób prywatnych, ale także ogromnej liczby fi rm komercyjnych i instytucji publicznych. 14 wprowadziła skodyfikowaną politykę. Natychmiast podniosły się głosy o cenzurze, protestowali także sami dziennikarze. Wówczas to rzecznik TVN Karol Smoląg podkreślał, że zasady te powinny być traktowane jako zbiór zaleceń i wskazówek, a nie nakazy i zakazy 15. Po krótkotrwałej medialnej dyskusji śladem TVN poszła również TVP, wprowadzając analogiczny dokument 16. Nad problemem tym warto się zastanowić głębiej, ponieważ, jak alarmują specjaliści, bardzo częste są przypadki, gdy to właśnie pracownicy ujawniają poufne informacje na portalach społecznościowych 17, natomiast tylko 35 proc. największych polskich przedsiębiorstw posiada specjalne wytyczne dla pracowników, dotyczące korzystania z tych mediów 18. Co dalej? Jak będzie wyglądać przyszłość komunikacji medialnej? W odpowiedzi na to pytanie specjaliści nie są zgodni. Mimo że część wróży nieuchronną śmierć mediów tradycyjnych, z drugiej strony odzywają się głosy, że media drukowane nie zginą. Koncentrować będą się one na formie opiniotwórczej. Znaczenie będzie miała ich jakość, a słowo pisane będzie komentowane w kanałach digitalowych 19. Można znaleźć jednak również mniej optymistyczne przewidywania. Według Adama Łaszyna obecnie obserwujemy gwałtowną tabloidyzację sfery publicznej, która będzie się coraz bardziej pogłębiać. Zaczyna się liczyć przekaz prosty, emocjonalny, acz niekoniecznie prawdziwy. Tabloidyzują się nie tylko media, ale także politycy, sportowcy, urzędnicy, artyści i eksperci. Media on-line, w tym social media, są tabloidowe niemal z natury. Tabloidowych treści szuka bowiem sam odbiorca 20. Media na naszych oczach ewoluują zarówno te tradycyjne, jak i elektroniczne. Te drugie przeobrażają się w tempie niemal lawinowym, a rozwój nowych technologii wymagał będzie nieustannych zmian sposobu komunikacji. Jedno jest pewne przed zmianami nie da się uciec, ale zarówno nasza, jak i dziennikarzy rola jest niezmienna informowanie. 1 Julia Kozak, Co się stało z mediami i co z tego wynika dla PR. Kongres Profesjonalistów PR, Rzeszów Millward Brown SMG/KRC NetTrack, XII XII 2012, Megapanel PBI/Gemius, XII XII Za: Julia Kozak, op. cit. 4 Barbara Sołtysińska, Mateusz Krogulec, Livebrand communications, Jak wbiec na stadion przy pełnej publice o tworzeniu i wykorzystywaniu kontekstów komunikacyjnych. Kongres Profesjonalistów PR, Rzeszów Kantar Media, ; ZKDP, , rozpowszechnianie płatne razem (średnia). 6 Julia Kozak, op. cit. 7 Julia Kozak, op. cit. 8 Kuba Antoszewski, Prawda czy zwykły PR. Źródła i mechanizmy komunikacyjne w oczach Polaków. MillwardBrown SMG/KRC, MB SMG KRC (Radio Track); I 2001 XII 2012; populacja Kuba Antoszewski, op.cit. 11 Bartosz Lewicki, Dziennikarze i social media 2011, Multi Communications, Warszawa Kryzys w czasach Facebooka, Sotrender, com/uploads/files/kryzys-w-czasach-facebooka.pdf. 13 Ibidem. 14 Por. Kryzys TVN: Kodeks social media to rady, a nie zakazy i nakazy, www. wirtualnemedia.pl. 16 TVP wzorem TVN ureguluje sprawę wypowiedzi pracowników w mediach społecznościowych, 17 Pracownicy ujawniają poufne informacje na portalach społecznościowych, 18 Instytut Homo Homini, Badanie Crisis Shield na zlecenie agencji Think Kong, Julia Kozak, op.cit. 20 Adam Łaszyn, Subiektywny przegląd najciekawszych wydarzeń PR minionego roku Alert Media Communication. Kongres Profesjonalistów PR, Rzeszów komunikacja publiczna

15 Ofenomenie kampanii społecznej Prowadzę jestem trzeźwy, trzeźwości i odpowiedzialności na drodze opowiada ksiądz Piotr Brząkalik, proboszcz parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Katowicach-Szopienicach oraz pomysłodawca całego przedsięwzięcia, w rozmowie z Katarzyną Migdoł-Rogóż. Sprawdzian miłości bliźniego Fot. Business Consulting Fot. Business Consulting Fot. Business Consulting iderzy rynku l Katarzyna Migdoł-Rogóż: Jest Ksiądz pomysłodawcą kampanii Prowadzę jestem trzeźwy. Jak zrodziła się idea tego przedsięwzięcia? Ksiądz Piotr Brząkalik: Sięgamy tak naprawdę roku Pomyślałem wtedy, że trzeźwość trzeba propagować nie tylko w Kościele. Przestrzeń liturgiczna, rekolekcyjna, kazaniowa jest oczywiście przestrzenią ważną, ale warto byłoby uruchomić inną przestrzeń, jakby nie związaną z religijnością, wiarą czy Kościołem. W tamtym czasie ogromny rozwój przeżywała reklama zewnętrzna, dlatego pomyślałem, że do tego celu dobrze byłoby wykorzystać bilbordy czy city lighty. Nikt do tej pory nie promował w taki sposób postawy, zachowania czy wartości, więc dlaczego nie spróbować? Skoro można i reklamować na przykład pastę do zębów czy proszek do prania, to można również jakąś postawę społeczną, a w tym wypadku zachowanie, które nazywamy trzeźwością. I tak trafiłem do agencji reklamowej Business Consulting. Tak zaczęła się Wasza wspólna przygoda, która trwa do dziś i nosi nazwę: Prowadzę jestem trzeźwy. Wyznaję zasadę, że niech robią ci, którzy się na czymś znają najlepiej. Tak to się właśnie zaczęło. Pomysł spotkał się z zainteresowaniem i akceptacją oraz pozytywnym odbiorem. Jestem też zwolennikiem tego, aby robić wszystko swoimi siłami. Swoimi, to znaczy tutejszymi. Dlatego zrodził się pomysł, aby do tego przedsięwzięcia zaangażować najlepszego plakacistę ostatnich czasów, pana profesora Romana Kalarusa. Zapalił się od razu do tego pomysłu. Nie musiałem go w ogóle przekonywać, wystarczył jeden telefon. Najpierw były bilbordy, potem city lighty, za każdym razem nowy projekt i hasło każdej edycji. Przez te czternaście lat wykorzystaliśmy wszystkie możliwe środki reklamy zewnętrznej. Zapomniał Ksiądz chyba o spotach filmowych. Cały czas dochodzą nowe rzeczy, Internet, Facebook, naklejki na samochody. Wykorzystujemy wszystkie 15 nr 2/2013

16 liderzy rynku Fot. Business Consulting Dzięki kampanii trzeźwość, konkretnie na drodze, nie jest tematem obojętnym. Ruch drogowy jest genialnym sprawdzianem miłości bliźniego 16 możliwe kanały informacji i promocji. Rzeczywiście był taki rok, kiedy został przygotowany specjalny spot filmowy przez katowickich studentów szkoły filmowej, który był emitowany we wszystkich kinach na Śląsku. Pamiętam i taki rok, kiedy to przesłanie trzeźwościowe było umieszczone na pistoletach do tankowania paliwa, na każdej stacji benzynowej. Potem pojawił się pomysł tego słynnego już dzisiaj breloka. No właśnie to wyjątkowy brelok, którego nigdzie nie można kupić. Naprawdę stał się hitem akcji. Jest to sympatyczny podarunek, nie można go kupić. Był i jest rozdawany przez policję, wydziały ruchu drogowego, wydziały komunikacji wybranych urzędów miast i oczywiście przez nas. Z nieśmiertelnym brelokiem jest o tyle ciekawa historia, że właśnie nie byliśmy do końca do niego przekonani. Wiele jest breloków reklamowych, prawie każda firma ma taki gadżet. Ale nam się udało uczynić ze zwykłego gadżetu niezwykły i wyjątkowy podarunek. Kampania jest fenomenem, nigdy się nie kończy, cały czas trwa. No właśnie. Zmienia się, ale się nie kończy. To swego rodzaju perpetuum mobile. Ale nie jest tak, że wszystko nam się udaje. Nigdy nam się nie udało namówić do współpracy firm ubezpieczeniowych. Wydawało mi się, że firmy, które oferują na co dzień ubezpieczenia samochodowe, powinny być tym żywo zainteresowane. Może dlatego, że wszystkie centrale są poza naszym regionem, a jak już jest jakiś pomysł z głębokiego południa, to może nie jest dla nich atrakcyjny. Jesteśmy natomiast dumni z tego, że rozpoczęliśmy pewną lawinę. To właśnie po naszej kampanii namnożyło się dużo różnych innych społecznych akcji, nie tylko dotyczących trzeźwości. Otworzyliśmy pewną furtkę i to uznajemy nieskromnie za nasz największy sukces. Udało Wam się na skalę masową wypromować nie produkt, który można kupić, ale zachowanie, które warto naśladować. Dokładnie tak. Tego typu przesłanie można przypominać medialnie, w sposób publiczny, wykorzystując klasyczną reklamę. Tak naprawdę każdy rok był i jest trochę inny. Wszystko zależy od dostępnych środków. Warto podkreślić, że kampania ma podwójnie społeczny charakter. Pierwszy to przesłanie, a drugi sposób wykonania. Potrzebujemy środków finansowych tylko na produkcję. Wszystko inne jest podarowane. Praca ludzka, choćby na przykład plastyka, czas emisji czy ekspozycji. Wszystko za darmo. To nie udaje się każdemu. Czy przez te wszystkie lata jesteście w stanie zmierzyć, jak bardzo pomogła ta reklama w promowaniu trzeźwości? W końcu po owocach ich poznacie Powiem szczerze, że nie lubię tego typu pytań. Bo jak zmierzyć, czy zmieniła się czyjaś postawa czy też nie? Biorąc pod uwagę zainteresowanie społeczne, mogę powiedzieć, że trzeźwość, konkretnie na drodze, nie jest tematem obojętnym. Przypominamy o niej i już nie jest wstydliwe powiedzieć w towarzystwie, że się nie pije. Tego nie uda się ująć w liczby, można zobaczyć na przykład na imprezie. Jak bardzo temat ten jest ważny dla wielu, świadczą e z prośbą o brelok. Niektóre były naprawdę niezwykłe. W ubiegłym roku pojawiła się informacja, że spada liczba zatrzymanych nietrzeźwych kierowców. Oczywiście nie przypisujemy sobie całego sukcesu, jest to splot wielu czynników, jak reklama, różne kampanie, prawo i coraz częstsze kontrole policji. Mamy świadomość, że dzięki kampanii zmieniamy jakiś obyczaj. Na pytanie o to, czy kampania pomaga, odpowiadam często z przekąsem, może z odrobiną złośliwości, że Kościół od dwóch tysięcy lat mówi nie kradnij, a czy jesteśmy w stanie zmierzyć, czy tych kradzieży jest mniej, czy więcej? Nie znaczy jednak, że mamy przestać przypominać, że kradzież jest złem. Dokładnie odnosi się to także do trzeźwości, zwłaszcza na drodze. Ruch drogowy jest genialnym sprawdzianem miłości bliźniego. komunikacja publiczna

17 liderzy rynku Fot. Dominik Gajda Pomysłodawca akcji Prowadzę jestem trzeźwy ksiądz Piotr Brząkalik przyznaje, że trzeźwości trzeba się uczyć codziennie i wciąż o niej przypominać Jakby Ksiądz rozwinął hasło: Prowadzę jestem trzeźwy, bo Bo jestem dojrzały, bo myślę, że miarą dojrzałości jest trzeźwość, czyli bardzo trzeźwa ocena sytuacji. Nie udawanie i bagatelizowanie. Jestem odpowiedzialny za siebie i za bliźnich. Przecież ruch drogowy nie dotyczy tylko mnie samego, jest zawsze z kimś, nawet, jeśli jedzie się samemu w samochodzie. Dla mnie ważna jest też współodpowiedzialność gospodarza imprezy za bezpieczny powrót swoich gości do domu. O tym też warto przypominać i to robimy przy okazji promowania kampanii. Co Ksiądz ma na myśli? Dla nas miarą gościnności jest często poczęstunek alkoholem. I dobrze, niech jednak nie kończy się tylko na poczęstunku. Dobry gospodarz zadba o bezpieczny powrót do domu swoich gości. Ale trzeźwość nie równa się abstynencji. Absolutnie nie. Tu nie ma znaku równości. Nasza kampania nie jest antyalkoholowa. Trzeźwość jest jakąś formą abstynencji, bo jako kierowca podejmuję abstynencję, bo jestem trzeźwy, oceniam właściwie sytuację. Jestem przede wszystkim odpowiedzialny za siebie i swoją rodzinę, za współuczestników ruchu. Mówiąc o abstynencji, często dokonujemy takiego przekłamania, myśląc, że abstynencja jest wtedy, kiedy nie pijemy całe życie. Abstynencja ma też wymiar czasowy. Przecież są takie momenty w naszym życiu, kiedy jest ona absolutnie niezbędna. To czas ciąży, dzieciństwa, choroby. Czasem wzdrygamy się, gdy ktoś mówi nam, że jest abstynentem. Tak naprawdę ta postawa towarzyszy nam wszystkim w pewnych okresach życia, jako coś oczywistego i normalnego. I właśnie tak należy rozumieć związek, a może raczej zależność abstynencji z trzeźwością. Będąc człowiekiem trzeźwym, podejmuję abstynencję w określonym momencie, ponieważ prowadzę samochód. Od wielu lat KZK GOP jest partnerem kampanii. Jaki związek ma transport publiczny z Waszą akcją? Komunikacja miejska jest jak najbardziej związana z ruchem drogowym. Nie chodzi tylko o zawód kierowcy czy motorniczego. Komunikacja miejska to świetna alternatywa dla osoby, która już została poczęstowana alkoholem. To świetny wybór dla uczestników imprezy. Dlaczego warto co roku przypominać hasło Prowadzę jestem trzeźwy? Trzeźwości trzeba się uczyć codziennie, o niej przypominać. To dobra postawa. Jeśli nakleimy na samochód naklejkę z hasłem kampanii, przy kluczykach do samochodu mamy przywieszony nasz brelok, dajemy sygnał innym, że jesteśmy trzeźwi i odpowiedzialni za siebie i innych uczestników ruchu drogowego. 17 nr 2/2013

18 nalizy i opinie a Liczba publikacji na temat dostępności przestrzeni publicznej oraz uniwersalnego projektowania wciąż rośnie. W ostatnim czasie spotkałem się także z wieloma pożytecznymi inicjatywami, które przyczyniają się do podnoszenia świadomości na temat barier i możliwych do wykonania rozwiązań. MICHAŁ DĘBIEC Specjalista ds. niepenosprawnoci i dostpnoci przestrzeni publicznej w Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, bloger Fot. Dominik Gajda Bliżejosób z niepełnosprawnością 18 Bardzo pozytywnym przykładem takich działań może być Warszawska Mapa Barier, prowadzona przez Adama Zająca w SISKOM-ie. Podobne akcje zaczynają się pojawiać w innych częściach kraju. Wysnuwam zatem śmiały wniosek, że tematyka barier dla osób niepełnosprawnych i ich bezpieczeństwa zaczyna przebijać się do świadomości planistów, ale również środowiska osób z niepełnosprawnościami zaczynają być bardziej aktywne i obecne w konsultacjach. Ten artykuł opracowałem w taki sposób, aby naświetlić klimat konsultacji społecznych i możliwe postawy. Wierzę, że przybliżenie czytelnikowi tej tematyki pozwoli na podejście do tematu konsultacji ze spokojem i rozwagą bez dużych obaw. Kontakty ze środowiskiem osób z niepełnosprawnością Mój wgląd w sprawy środowiska osób niepełnosprawnych w Polsce nasuwa mi pewne wnioski, z którymi nie trzeba się zgadzać. To ważne, ponieważ przedstawiam tutaj swoją prywatną opinię w celu lepszego pokazania, z jakimi postawami spotkają się osoby, które planują konsultować ze środowiskiem istotne kwestie techniczne w transporcie. W swoim życiu spotkałem wielu bardzo zdolnych i kompetentnych ludzi, których otwartość i zdrowy rozsądek potrafiły zdziałać cuda na polu zwiększania dostępności. Dzięki ich zaangażowaniu nie tylko zwiększał się poziom świadomości u urzędników i planistów, ale także ja odczułem większą motywację komunikacja publiczna

19 analizy i opinie Fot. MPK Kraków Wiedzy na temat rozwiązań dostępnościowych w transporcie można także szukać w organizacjach zrzeszających planistów i inżynierów transportu. Bywa, że są one w posiadaniu własnych analiz już wdrożonych rozwiązań, a także mogą polecić kompetentną osobę do udzielenia odpowiedzi i inspirację do prowadzenia moich własnych działań. Znałem także zupełne przeciwnieństwa takich ludzi, które równie często występowały na szczycie drabiny decyzyjnej, jak i na niższych szczeblach. Często było tak, że już pierwsze minuty rozmowy pozwalały ocenić, z jakim dyskutantem mam do czynienia. Zwykle też towarzyszyła mi myśl, że ci zdolni i zaangażowani urzędnicy i pracownicy przedsiębiorstw transportowych powinni się poznać, porozmawiać, wzajemnie inspirować i wypracowywać ciekawe analizy i rozwiązania problemu barier. To wielka szkoda, że jak dotąd nie powstała taka platforma porozumienia na rzecz dostępności transportu, ale może jeszcze wszystko przed nami. Jeżeli chodzi o postawy, zupełnie podobnie wyglądają one w środowisku osób z niepełnosprawnością. Można trafić w rozmowie na eksperta wyedukowanego, znającego trendy i problematykę barier dla wszystkich typów niepełnosprawności, potrafiącego rozmawiać i rozumieć uwarunkowania stron w dialogu. Niestety, często zdarzają się także eksperci, których wiedza jest dosyć wybiórcza, a postawa raczej roszczeniowa i rozżalona, niż nastawiona na konsensus. Porady kompetentnego eksperta zmierzają zwykle do poprawy dostępności dla kilku grup użytkowników, a przedstawiane przez niego argumenty można łatwo sprawdzić. Ponieważ rozumie on uwarunkowania budżetowe, prawne i kompetencyjne, proponowane rozwiązania są wyważone i dostosowane do realiów. W przypadku szkodliwych doradców często inwestor kierowany dobrą wolą daje się przekonać do czegoś, co później jest krytykowane przez szeroką publiczność, nie wyłączając środowiska osób niepełnosprawnych. Ponadto pojawia się zdumienie, że rozwiązanie zakupione i wdrożone za duże pieniądze nie spełnia wymaganych celów. Jak najlepiej podejść do rozmów z przedstawicielami takiego środowiska? Doświadczenia, które zbierałem przez ostatnie lata, przekonały mnie, że dobrze jest, gdy udział w konsultacji rozwiązań mają przedstawiciele różnych typów niepełnosprawności, które powinny być traktowane na równi. Udział kilku osób podczas konsultacji daje szanse na bardziej kompleksowe i niedyskryminujące którejś grupy porady. W większym gronie widać też nieco lepiej cele każdego dyskutanta. Ponadto istotne jest to, aby szukać przykładów wdrażanych rozwiązań w innym regionie, sprawdzać, z kim były konsultowane i jakie efekty osiągnięto (wokół czego pojawiały się opinie krytyczne). W Internecie pojawia się coraz więcej publikacji tematycznych, z którymi warto się zapoznać jeszcze przed podjęciem wspólnych rozmów i konsultacji. W idealnym modelu dialogu organem konsultacyjnym powinna być lokalna powiatowa społeczna rada 19 nr 2/2013

20 analizy i opinie Fot. Dominik Gajda Innym tematem, który także powinien być omawiany ze środowiskiem osób z niepełnosprawnością, jest dostępność strony internetowej z informacjami o lokalnym transporcie. Ten problem, jeszcze mocniej niż inne, należy omawiać w gronie kompetentnych ekspertów, ponieważ za realizację strony i jej dostępność odpowiada organizator transportu lub przewoźnik, a nie konsultant. Aby uniknąć bolesnej wizerunkowo i kosztownej wpadki, lepiej poświęcić nieco więcej czasu na dialog na etapie przygotowań do projektu serwisu. 20 ds. osób niepełnosprawnych. Jest ona umocowana prawnie i skupia przedstawicieli środowiska, którzy utrzymują z nim osobiste kontakty. Trzeba jednak w tym miejscu zaznaczyć, że rada rzadko składa się z fachowców w danym obszarze dostępności częściej są to prezesi największych organizacji zrzeszających osoby z niepełnosprawnościami, niekoniecznie znający się na temacie transportu lub przestrzeni publicznej. Niepokojący jest też fakt, że lokalne rady nie utrzymują kontaktów i bliskich relacji z innymi radami, przez co ich rola w promowaniu wypracowanych przez środowisko standardów jest zbyt mała. Często zdarza się tak, że wypracowane w jakimś regionie rzetelne i użyteczne rozwiązania, sprzyjające osobom niepełnosprawnym, nie są rozpowszechniane na cały kraj, przez co inny region rozpoczyna prace nad tymi samymi projektami od zera i czasem dochodzi do zupełnie innych konkluzji. Tym niemniej uważam, że pierwsze kroki konsultacyjne należałoby skierować właśnie do takiej rady jest prawdopodobne, że wskaże ona wartościowe publikacje lub osoby analizujące tematykę i potrafiące udzielić kompetentnej i rzetelnej odpowiedzi na zadane pytanie. Wiedzy na temat rozwiązań dostępnościowych w transporcie można także szukać w organizacjach zrzeszających planistów i inżynierów transportu. Bywa, że są one w posiadaniu własnych analiz już wdrożonych rozwiązań, a także mogą polecić kompetentną osobę do udzielenia odpowiedzi. Zwracam jednak uwagę na to, że zawsze trzeba weryfikować, z kim dany projekt lub analiza były konsultowane nie można zakładać, że nieskonsultowane rozwiązanie dobrze spełni swoją rolę. Pamiętajmy, aby zaangażować w rozmowy reprezentantów wszystkich typów niepełnosprawności, którzy mogą mieć problemy w podróżowaniu, nie tylko osoby z niepełnosprawnością ruchową. Zdaję sobie sprawę, że takie rozmowy są trudne i czasochłonne. Jak na każdym spotkaniu z odbiorcami usługi zbiorowego transportu, pewnie wysłuchamy całej listy (niekoniecznie merytorycznych) narzekań, wyklinań i żali trzeba to spokojnie przeczekać. Na kolejne spotkanie przyjdą już te osoby, które chcą współuczestniczyć w rozmowach i dialogu społecznym. Warto wymagać od nich konkretnej wiedzy w temacie i właściwego przygotowania posiadanie wiedzy o wypracowanych w innych częściach kraju rozwiązaniach powinno być tutaj kluczowe. Istotą zapytania skierowanego do środowiska osób z niepełnosprawnością powinno być zrozumienie barier odczuwanych przez te osoby oraz pozyskanie informacji zwrotnej na temat możliwych rozwiązań, które znacznie podnoszą komfort podróżowania. Dzięki takim konsultacjom zmieniamy własne postrzeganie problemu i zaczynamy widzieć rzeczy, których w innym przypadku nie dostrzeglibyśmy, jakby nie było problemu. Moje doświadczenia konsultacyjne podpowiadają mi także, że po stronie inwestora (miasta, organizatora transportu, przewoźnika) w trakcie konsultacji ze środowiskiem osób niepełnosprawnych dochodzi do wielu ciekawych odkryć. Niestety, po dokonaniu jakiejś ważnej zmiany często nie pozostaje ślad po konsultacjach, a urzędnik nie trwa wiecznie na tym samym stanowisku. Wówczas wypracowane metody podnoszenia dostępności, zamiast trwać, rozwijać się i służyć podczas kolejnych przetargów, wdrożeń i zakupów taboru, giną gdzieś po drodze. Czasem ktoś sobie o nich przypomni i konsultuje od nowa, w innym składzie to samo rozwiązanie. Często jednak ustalenia znikają bezpowrotnie i póki środowisko się o nie nie upomni, nie ma świadomości, że czegoś zabrakło. Dobrą praktyką jest zatem gromadzenie materiałów z konsultacji, publikowanie ich i promowanie wewnątrz własnej instytucji pozwala to zaoszczędzić czas, pieniądze i prowadzi do konsekwencji w działaniu na rzecz zwiększania mobilności osób z niepełnosprawnością. O czym warto rozmawiać, planując transport i tworząc plan transportowy? Jeśli do tej pory organizator transportu na danym terenie nie podjął jeszcze tematu dostępności na poważnie, okazją do tego powinno być tworzenie planu transportowego. Według Ustawy o publicznym transporcie zbiorowym taki plan powinien uwzględniać również potrzeby osób z niepełnosprawnością (pamiętajmy każdą). Rozdział 2 Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego Art Przy opracowywaniu planu transportowego należy uwzględnić w szczególności: komunikacja publiczna