Raport Aon Polska 2011/2012. Badanie zarządzania ryzykiem i ubezpieczeniami w firmach w Polsce

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Raport Aon Polska 2011/2012. Badanie zarządzania ryzykiem i ubezpieczeniami w firmach w Polsce"

Transkrypt

1 Raport Aon Polska 2011/2012 Badanie zarządzania ryzykiem i ubezpieczeniami w firmach w Polsce

2

3 Badanie zarządzania ryzykiem i ubezpieczeniami w firmach w Polsce Raport Aon Polska 2011/2012

4 Autorzy raportu Janusz Słobosz, Radosław Ziomko, Mateusz Przywecki Aon Polska Sp. z o.o. Projekt graficzny i przygotowanie do druku Studio Graficzne Studyo Informacje zawarte w niniejszym opracowaniu zostały przygotowane przez Aon Polska Sp. z o.o. (dalej Aon Polska ) i zawierają ogólne dane na temat ubezpieczeń i zarządzania ryzykiem zebrane na podstawie doświadczeń oraz wiedzy Aon Polska jako brokera ubezpieczeniowego i doradcy w zakresie zarządzania ryzykiem. Opracowanie nie może być jednak traktowane jako porada dotycząca indywidualnej sprawy. Przed podjęciem decyzji w konkretnej sprawie należy skorzystać z profesjonalnego doradztwa. Jednocześnie informujemy, że wyłączne autorskie prawa majątkowe do niniejszego opracowania przysługują Aon Polska. W związku z tym materiał ten nie może być przetwarzany w jakikolwiek sposób, ani w jakiejkolwiek formie bez zgody Aon Polska Aon Polska Sp. z o.o.

5 Kluczowe wnioski 9 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe 13 Charakterystyka zdarzeń typu Black Swan 16 Nowe podejście do oceny ryzyka 18 Przegląd zdarzeń typu Black Swan z ostatnich dwóch lat 20 Kluczowe scenariusze ryzyka dla polskiej gospodarki w okresie następnych dwóch lat 22 Rezultaty badania 25 Kluczowe ryzyka 26 Priorytety i przesłanki działań w zakresie zarządzania ryzykiem 30 Podejście do analizy ryzyka 32 Zaangażowanie kierownictwa 36 Organizacja zarządzania ryzykiem 38 Wykorzystywanie ubezpieczeń w procesie zarządzania ryzykiem 40 Wykorzystanie zależnego towarzystwa ubezpieczeniowego Captive 44 Profil respondentów oraz metodologia badania 47 Kontakt w związku z raportem 51 Informacje o Aon 53

6

7 Sławomir Bany Prezes Zarządu, Aon Polska Sp. z o.o. Szanowni Państwo, Z wielką przyjemnością oddaję w Państwa ręce drugie wydanie raportu Zarządzanie ryzykiem i ubezpieczeniami w firmach w Polsce. Niniejsze badanie jest kolejną edycją przeprowadzanego przez firmę Aon badania globalnego, które swoim zasięgiem objęło 58 krajów i zostało przeprowadzone w 10 językach. Warto zaznaczyć, iż w roku obecnym udało się podwoić liczbę uczestników badania, która osiągnęła w ujęciu globalnym 960 organizacji. Niniejsza publikacja została oparta w głównej mierze na badaniu przeprowadzonym w naszym kraju na przełomie 2010 i 2011 roku i zawiera ocenę działań organizacji w zakresie zarządzania ryzykiem i wykorzystania ubezpieczeń na przełomie ostatnich dwóch lat. Dodatkowym elementem niniejszego wydania jest spojrzenie w przyszłość względem potencjalnych zagrożeń oraz ocena, jak obecne praktyki w zakresie zarządzania ryzykiem oraz podejście do wykorzystania ubezpieczeń powinno się zmienić, aby sprostać wyzwaniom zmieniającego się otoczenia. Dzięki rodzimej wersji badania, polski odbiorca raportu ma wyjątkową możliwość zapoznania się z bieżącymi tendencjami w zakresie zarządzania ryzykiem i ubezpieczeń, porównania zaawansowania własnej organizacji w powyższym zakresie ze swoimi odpowiednikami w Polsce i innych krajach, jak również rozpoznania zarysowujących się tendencji w obszarze ryzyka gospodarczego na rynku Polskim oraz w ujęciu globalnym. Serdecznie zapraszam do lektury, Sławomir Bany Prezes Zarządu Aon Polska Sp. z o.o. 7

8

9 Kluczowe wnioski K K K

10 Kluczowe wnioski Zagadnienia związane z organizacją EURO 2012, bezpieczeństwem energetycznym oraz poziomem inwestycji sektora publicznego stanowią główne scenariusze ryzyka dla polskiej gospodarki na najbliższe dwa lata. Zagrożenia związane z wahaniami kursów walut, wzrastającą konkurencją oraz spowolnieniem gospodarczym stanowią priorytet dla polskich firm. W stosunku do badania z 2009 roku zdecydowanie wzrósł poziom przygotowania polskich firm na kluczowe ryzyka, wynikający z posiadania formalnych planów działań. Priorytetem i głównym celem ustanowienia systemu zarządzania ryzykiem pozostaje kwestia zapewnienia zgodności z wymogami regulacyjnymi. Dyskusja, doświadczenie oraz intuicja kadry zarządzającej są najczęściej stosowanymi metodami identyfikacji i oceny ryzyka. Pomiar kosztów ryzyka sprowadza się najczęściej do określenia wartości składki ubezpieczeniowej. Podstawowym narzędziem informatycznym wykorzystywanym do gromadzenia informacji i danych dotyczących ryzyka pozostaje arkusz kalkulacyjny.

11 Ponad połowa badanych spółek publicznych ustanowiła politykę zarządzania ryzykiem. Zarząd co piątej organizacji angażuje się systematycznie w kwestie związane z zarządzaniem ryzykiem. Niespełna jedna trzecia organizacji posiada w swoich strukturach departament zarządzania ryzykiem/ ubezpieczeń. Sprawna likwidacja szkód, niska cena oraz możliwość akceptacji dużych ryzyk stanowią główne kryteria wyboru ubezpieczyciela. Połowa organizacji oczekuje, iż ubezpieczyciele docenią wysiłki w zakresie zarządzania ryzykiem poprzez obniżenie składki ubezpieczeniowej. Średni nabywany limit ubezpieczenia OC władz spółki wzrósł w stosunku do badania z 2009 roku pięciokrotnie, a spółki publiczne nabywają średnio dwukrotnie wyższe limity tego ubezpieczenia od spółek prywatnych. Prawie połowa respondentów nigdy nie słyszała o możliwości wykorzystania zależnego zakładu ubezpieczeń Captive.

12

13 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe A AA

14 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe W ciągu ostatnich dwóch lat od ostatniej edycji naszego raportu Zarządzanie ryzykiem i ubezpieczeniami w firmach w Polsce obserwujemy znaczący wzrost zainteresowania zarówno w przedsiębiorstwach prywatnych, jak i instytucjach sektora finansów publicznych nad opracowaniem i wdrożeniem systemów zarządzania ryzykiem. Sam termin ryzyko wszedł natomiast na stałe do słownika zarządzających oraz komentatorów życia gospodarczego w Polsce. Nie ulega wątpliwości, iż istotną przesłanką do wzmocnienia i utrwalenia się powyższej tendencji było uwzględnienie pojęcia zarządzania ryzykiem w przepisach prawa, poza istniejącymi rozwiązaniami przyjętymi w sektorze instytucji finansowych. Zarówno w sektorze prywatnym, w szczególności reprezentowanym przez spółki notowane na giełdzie, poprzez zapisy Ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie oraz w sektorze publicznym w Ustawie o finansach publicznych wprowadzono termin zarządzania ryzykiem. W obydwu przypadkach przepisy prawa nie przewidują wprost konieczności wdrożenia systemu zarządzania ryzykiem natomiast w przypadku spółek giełdowych nakładają na komitety audytu przy radach nadzorczych, obowiązek weryfikacji skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i zapewnienia jego prawidłowego działania. W przypadku podmiotów sektora publicznego wymagane jest natomiast przeprowadzenie systematycznej oceny stanu kontroli zarządczej, której element zgodnie z przyjętym przez Ministerstwo finansów standardem stanowi system zarządzania ryzykiem. W ten sposób przyjęte regulacje usankcjonowały niejako w sposób pośredni konieczność opracowania i wdrożenia systemu zarządzania ryzykiem. Jakkolwiek przekazany poprzez regulacje impuls do rozwoju dyscypliny zarządzania ryzykiem w Polsce należy uznać za pozytywny, to jak pokazują doświadczenia zagraniczne traktowanie zarządzania ryzykiem jako jedynie elementu zgodności z przepisami prawa oraz nadmierne eksponowanie elementów audytorsko-kontrolnych w ramach funkcjonowania systemu może nieść negatywne skutki pod kątem jego podstawowych zastosowań, w tym wykorzystania informacji o ryzyku w podejmowaniu decyzji zarządczych. W szczególności jedna z głównych wad, które mogą mieć miejsce dotyczy podstawowego narzędzia wykorzystywanego w procesie zarządzania ryzykiem, tj. rejestru ryzyka. Rejestry ryzyka wykorzystywane w procesach kontrolnych, mają tendencję do nadmiernej szczegółowości, a co za tym idzie, ryzyka w nich opisane są często mało istotne, oczywiste, czy wręcz trywialne, jak i dające się w stosunkowo prosty sposób ograniczyć najczęściej za pomocą dodatkowych procedur i działań kontrolnych. Powyższe cechy stosowanych przez wiele polskich organizacji systemów zarządzania ryzykiem, mogą przyczynić się do oderwania systemu zarządzania ryzykiem od działalności organizacji i traktowania go wyłącznie jako dodatkowego wysiłku administracyjnego. Co gorsza, wadliwie funkcjonujący system zarządzania ryzykiem poprzez brak całościowego spojrzenia oraz zbytnie skupienie się na szczegółach może nie uwzględniać istotnych ryzyk dla działalności organizacji, dając tym samym zarządzającym złudne poczucie rozsądnego poziomu pewności. Zarządzanie ryzykiem jest dyscypliną dynamiczną, która w sposób ciągły ewoluuje w poszukiwaniu coraz skuteczniejszych metod identyfikacji i ograniczania ryzyka. Współczesne podejście do zarządzania ryzykiem nie bazuje już wyłącznie 14 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe

15 na elementach kontroli zarządczej, czy metod statystki i rachunku prawdopodobieństwa, ale coraz częściej sięga do takich dziedzin, jak na przykład psychologia. Doświadczenia wskazują, iż każdy kryzys o istotnym znaczeniu w skali światowej gospodarki, przynosi w rezultacie rozwój metod i narzędzi zarządzania ryzykiem. Podobna sytuacja miała również miejsce w przypadku ostatniego globalnego kryzysu finansowego, który w obliczu nieskuteczności dotychczasowych rozwiązań zapoczątkował rozwój nowych teorii podejść do ryzyka i zarządzania nim. Jednym z nowych osiągnięć, które zyskało po przejściu globalnego kryzysu finansowego wielką popularność na świecie w kontekście ryzyka i zarządzania nim, jest koncepcja tzw. Czarnego Łabędzia ( Black Swan ) oraz związana z nią typologia ryzyka. Podejście to znalazło swoje zastosowanie również w metodologii wykorzystywanej przez Aon, którą stosujemy np. przy projektach oceny ryzyka i budowy rejestrów ryzyka na poziomie strategicznym. Wykorzystywana metodologia pozwala zidentyfikować istotne scenariusze realizacji ryzyka, które nie są widoczne z punktu widzenia poszczególnych procesów biznesowych, czy komórek organizacyjnych oraz lepiej powiązać występujące ryzyko z głównymi i długoterminowymi celami organizacji. Co więcej dzięki doświadczeniom pracy z klientami podczas zdarzeń, które można zakwalifikować jako Black Swan, Aon opracował zestaw generalnych wytycznych i wskazówek, które zastosowane do indywidualnej sytuacji pomagają przetrwać organizacjom podczas najcięższych kryzysów. Wierzymy, iż przedstawione w polskiej edycji raportu informacje dotyczące najnowszych tendencji w dziedzinie zarządzania ryzykiem na świecie, przyczynią się do uzupełnienia i polepszenia rozwiązań stosowanych obecnie przez polskie organizacje. Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe 15

16 Charakterystyka zdarzeń typu Black Swan Co oznacza pojęcie Black Swan? Pojecie Black Swan zostało po raz pierwszy wykorzystane przez Nassima Nicholasa Taleba, profesora finansów i byłego tradera na Wall Street w jego opublikowanej w 2007 roku książce pod tytułem Black Swan. Zgodnie z definicją przyjętą przez autora pojęcie Black Swan odnosi się do zdarzenia o bardzo małym, wręcz nieprawdopodobnym prawdopodobieństwie zaistnienia, co czyni go niemożliwym do przewidzenia oraz wielkich rozmiarów negatywnych skutków, które przytłaczają dotkniętych nimi ludzi i organizacji. Szok wywołany zaistnieniem zdarzenia jest tym większy, iż w normalnych warunkach skutki zdarzenia są niemożliwe do wyobrażenia oraz porównania z przeszłymi zdarzeniami o zbliżonym charakterze. Można zatem przyjąć, iż w przypadku wystąpienia Black Swan tworzy się historia. Powyższe charakterystyki odróżniają zdarzenia typu Back Swan od typowych kryzysów, czyniąc tym samym opracowane plany zarządzania kryzysowego nieskutecznymi. Zarządzanie podczas zdarzenia typu Black Swan W obszarze zarządzania ryzykiem indywidualnych organizacji termin Black Swan przy zachowaniu swoich podstawowych cech nie jest wyłącznie używany w kontekście zdarzeń o charakterze globalnym, lecz specyficznym dla danej organizacji. Nawet najlepiej zarządzane organizacje mogą doświadczyć tego typu zdarzenia, a ich kadra zarządzająca przekonać się osobiście co do trudności podejmowania decyzji zarządczych i skali skomplikowania prowadzenia działalności podczas zdarzenia typu Black Swan. Głównym wyzwaniem stojącym przed zarządzającymi jest w tym przypadku szybkie opracowanie trwałego rozwiązania problemu, który spowodował daną sytuację w warunkach, gdy: Problem nie jest oczywisty i dokładnie zdefiniowany a skala zdarzenia uniemożliwia dokładną ocenę skutków; Przykładowe rozwiązanie problemu nie istnieje i musi zostać stworzone dla konkretnej sytuacji; Organizacja musi zastosować kilka różnych rozwiązań w praktyce, aby znaleźć te które działa lub zastosować wiele rozwiązań dla różnych aspektów problemu; Zarządzający działają pod dużą presją czasu, gdyż przedłużający się brak satysfakcjonującego rozwiązania, prowadzi do zastosowania półśrodków i gry na czas polegającej najczęściej na wymianie zarządzających; Jeżeli spółka jest notowana na giełdzie, ceny jej akcji gwałtownie spadają, czyniąc ją bardzo podatną na wrogie przejęcia; Instytucje rządowe i regulacyjne, jak również opinia publiczna mogą naciskać na przedsięwzięcie jakichkolwiek działań jeszcze przed jednoznaczną oceną skutków zdarzenia i opracowaniem odpowiedniego rozwiązania. Chaos spowodowany wystąpieniem powyższych warunków jednocześnie powoduje, iż zarządzanie kryzysem, znalezienie odpowiedniego rozwiązania oraz zapewnienie ciągłości bieżących operacji udaje się tylko nielicznym. 16 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe

17 Psychologia przetrwania Możliwość wcześniejszego przygotowania się organizacji na wystąpienie zdarzenia typu Black Swan jest przedmiotem dyskusji w środowisku osób zajmujących się zarządzaniem ryzykiem. Czy w ogóle możliwe jest przygotowanie się na zdarzenie, które z definicji jest nieprzewidywalne? Bazując na doświadczeniach Aon, możemy stwierdzić, iż jest to możliwe pod warunkiem, że nie będziemy próbować przewidywać samego zdarzenia, lecz budować ogólną odporność organizacji na katastroficzne skutki. W tym wypadku, wydaję się, iż kluczem do sukcesu, jak i wspólną cechą organizacji które przetrwały zdarzenia typu Black Swan, jest wykorzystanie tzw. psychologii przetrwania. Zagadnienie psychologii przetrwania zostało szerzej opisane w kolejnym bestsellerze i obowiązkowej pozycji współczesnego risk managera, autorstwa Bena Sherwooda pod tytułem The Survivors Club. Badając przypadki osób, którym udało się przetrwać różnego rodzaju katastrofy, autor wskazał między innymi na następujące cechy i postawy, jakie przeciwstawiły one szokowi związanemu z beznadziejną sytuacją: Rzeczywiste postrzeganie sytuacji, a nie bazowanie na optymistycznych przewidywaniach; Otwartość na różne możliwości, w tym ponowne rozważenie wcześniej odrzuconych rozwiązań; Głębokie przeświadczenie, że w końcu uda się znaleźć odpowiednie rozwiązanie; Wytrwałość i nie poddawanie się sytuacji. W ujęciu korporacyjnym psychologiczny wpływ zdarzeń typu Black Swan na zarządzających oraz pracowników organizacji obejmuje między innymi strach, panikę, niedowierzanie, zaprzeczenie, gniew czy przygnębienie. Organizacje, które nie przetrwały zazwyczaj doświadczyły jednej lub kilku z powyższych reakcji, co znalazło swoje przełożenie w popełnianych błędach. W szczególności, nie uznawały one znaczenia i skali konsekwencji zdarzenia, przyjmując pasywną postawę licząc, że sytuacja sama się uspokoi, traciły czas na zaprzeczaniu swojej odpowiedzialności za zdarzenie lub szukaniu innych potencjalnych winnych. Natomiast w momencie, kiedy decydowano się na podjęcie działań zmierzających do rozwiązania problemu, skupiano się zazwyczaj na opracowaniu jednego rozwiązania, tracąc z pola widzenia inne potencjalne opcje. Chociaż, jest to bardzo trudne do wykonania zadanie, to postępowanie w trakcie zdarzenia typu Black Swan polega przede wszystkim na unikaniu popełniania krytycznych w skutkach błędów. Natomiast zrozumienie przez zarządzających psychologicznych aspektów podejmowania decyzji, w tym fundamentów psychologii przetrwania umożliwia, chociaż częściowe wyeliminowanie emocji, które je powodują. Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe 17

18 Nowe podejście do oceny ryzyka Metodą przedstawienia rezultatów oceny ryzyka, która najszerzej przyjęła się wśród polskich organizacji jest tzw. mapa ryzyka. Można przyjąć, iż w przypadku wdrożenia systemu zarządzania ryzykiem, profil ryzyka organizacji jest przedstawiany właśnie za pomocą tego narzędzia. Mapa ryzyka posiada wiele zalet, umożliwiając rozróżnienie pomiędzy charakterystykami ryzyka związanymi z prawdopodobieństwem wystąpienia i jego konsekwencjami dla organizacji. Nie zawiera jednak elementów związanych z niepewnością zależną od rezultatu oceny ryzyka, jak również stwarza pewne wyzwania interpretacyjne, które najczęściej objawiają się w niedoważeniu ryzyk charakteryzujących się niskim prawdopodobieństwem wystąpienia i znaczącymi skutkami. Należy również nadmienić, iż wskazania mapy ryzyka jako narzędzia przeznaczonego dla profesjonalistów z dziedziny zarządzania ryzykiem mogą nie być łatwe do wykorzystania na szczeblu Zarządu i Rady Nadzorczej spółek, czyli wśród swoich docelowych odbiorców. Wychodząc naprzeciw powyższym wyzwaniom, Aon przyjmując podejście opracowane przez Nassima Taleba opracował nowy, bardziej intuicyjny sposób przedstawienia rezultatów oceny ryzyka. Najnowsze podejście wykorzystuje, znaną chyba każdemu koncepcję prędkościomierza, wskazuje poziom niepewności związanej z możliwościami przewidzenia poszczególnych scenariuszy realizacji ryzyka oraz ich istotność dla organizacji, co zostało przedstawione na poniższym schemacie. Przedstawione spektrum ryzyka zostało podzielone na trzy główne obszary: Ryzyka rozpoznane, które występują w ramach bieżących operacji. Charakteryzują się dużą przewidywalnością odnośnie skali potencjalnych skutków i ich wpływu na organizację, natomiast niepewność dotyczy przede wszystkim określenia prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Dla tego typu ryzyk istnieją ugruntowane metody i narzędzia zarządzania, które najczęściej jest prowadzone w sposób ciągły przez wyspecjalizowane komórki organizacyjne. Można zatem przyjąć, iż pod warunkiem rzetelnego prowadzenia polityki zarządzania ryzykiem, organizacja będzie dobrze przygotowana na ewentualność ich wystąpienia, posiadając odpowiednie umiejętności, zasoby i strategie zabezpieczające. Do powyższej kategorii można zaliczyć typowe ryzyka, jak ryzyko płynności, walutowe, kredytowe, czy ryzyko związane z awarią technologiczną. Rozpoznane niewiadome Ryzyka rozpoznane Black Swan 18 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe

19 Rozpoznane niewiadome, czyli ryzyka co do których posiadamy wiedzę, iż mogą wystąpić, jednak przewidywania odnośnie samej możliwości ich wystąpienia oraz potencjalnych skutków są niedokładne i obarczone wieloma założeniami. Najczęściej są one efektem faktycznych lub przewidywanych zmian w sposobie lub zakresie działania organizacji lub w jej otoczeniu. Brak wystarczającej pewności odnośnie charakterystyki ryzyka, powoduje zatem konieczność opracowania wielu równorzędnych strategii zabezpieczenia, które znajdą zastosowanie w zależności od wystąpienia specyficznego scenariusza wydarzeń. Do tego typu ryzyk co do zasady można zaliczyć, takie ryzyko jak ryzyko zmian w otoczeniu prawnym, działań konkurencji, ryzyko związane z procesem fuzji i przejęć, ryzyko nowych produktów, czy wreszcie zdarzenia mające charakter katastrof naturalnych. Rozpoznanie powyższych ryzyk na równi z typowymi ryzykami i uwzględnienie ich w ramach prowadzenia procesu zarządzania ryzykiem, świadczy zazwyczaj o wysokiej dojrzałości przyjętych rozwiązań w powyższym zakresie. Black Swan, czyli nierozpoznane niewiadome. W przypadku zdarzeń typu Black Swan nie jesteśmy w stanie przewidzieć ich wystąpienia, a doświadczenie i przeszłe sytuacje nie tylko nie dostarczają wskazówek odnośnie przebiegu i konsekwencji takiego zdarzenia, lecz również skutecznych metod reakcji na nie. Przetrwanie w obliczu Black Swan jest wypadkową wielu czynników, w tym generalnej odporności organizacji i przygotowania kadry zarządzającej na zdarzenia kryzysowe. Znaczenie zdarzeń tego typu sprawiło, iż zagadnienie strategii obronnych w obliczu Black Swan zostało uwzględnione w agendzie najbardziej zaawansowanych i świadomych w zakresie ryzyka organizacji. Przyjmując powyższy podział w następnych sekcjach przedstawiamy ranking ryzyka, który jest zarówno rezultatem przeprowadzonego badania wśród polskich przedsiębiorstw, jak również przewidywań ekspertów Aon. Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe 19

20 Przegląd zdarzeń typu Black Swan z ostatnich dwóch lat Okres ostatnich dwóch lat od ostatniej publikacji naszego Raport, przyniósł oprócz popularyzacji samego pojęcia Black Swan, również zdarzenia które można w ramach niego zakwalifikować. Jako, że zdarzenie typu Black Swan nie jest z definicji przewidywalne poniżej przedstawiamy subiektywny wybór trzech kluczowych zdarzeń jakie miały miejsce w okresie ostatnich dwóch lat. Elektrownia atomowa Fukushima I Japonia, ze względu na uwarunkowania geologiczne jest jednym najbardziej narażonych na ryzyko związane z trzęsieniem ziemi krajów na świecie. Jednocześnie zaawansowanie technologiczne oraz uwarunkowania społeczne, leżące u podstaw wrodzonej wśród Japończyków dyscypliny pozycjonują ten kraj jako wzór przygotowania na sytuacje kryzysowe, w tym w szczególności związane z występowaniem trzęsienia ziemi. Równocześnie kraj ten jest uzależniony od energetyki atomowej, którą zaczął rozwijać w latach siedemdziesiątych, osiągając przed katastrofą w Fukushimie liczbę 54 funkcjonujących reaktorów. Ze względu na powyższą charakterystykę elektrownie atomowe w Japonii są w sposób szczególny zabezpieczone przed skutkami trzęsienia ziemi, w tym przed falami tsunami. Jednak wał ochronny wokół elektrowni Fukushima I został zaprojektowany tak, aby w najgorszym scenariuszu wytrzymać falę tsunami w wysokości 5,7 metra. W rzeczywistości wysokość fali tsunami, która 11 marca 2011 roku uderzyła w nabrzeże elektrowni wynosiła 14 metrów, doprowadzając do zalania całej powierzchni elektrowni oraz zniszczenia okablowania i zapasowych generatorów energii elektrycznej wykorzystywanych do zapewnienia chłodzenia reaktorów. W efekcie doszło do szeregu eksplozji oraz stopienia rdzeni reaktorów, co spowodowało skażenie promieniowaniem na skalę porównywalną z katastrofą atomową w Czarnobylu (najwyższy 7 poziom incydentu według skali przyjętej przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej). Do tej pory faktyczne konsekwencje katastrofy nie są znane. Platforma wiertnicza Deepwater Horizon Koncern paliwowy BP jest jednym ze światowych potentatów w dziedzinie poszukiwania, wydobycia i przerobu ropy naftowej. Koncern słynął między innymi z agresywnej strategii poszukiwania nowych, coraz bardziej niedostępnych złóż surowca, poprzez innowacje i przekraczanie kolejnych barier technologicznych. W marcu 2008 roku BP otrzymało koncesję na wiercenia w złożu Macondo położonym w Zatoce Meksykańskiej, kilkadziesiąt kilometrów od wybrzeży amerykańskiego stanu Luizjana. Wynajęta przez BP platforma wiertnicza Deepwater Horizon rozpoczęła wiercenia na złożu w lutym 2010 roku, po tym jak zostały one wstrzymane z uwagi na uszkodzenie poprzedniej platformy przez huragan Ida. Platforma Deepwater Horizon została wyprodukowana w 2001 roku, z przeznaczeniem do wykonywania odwiertów na dużej głębokości i wyposażona w nowoczesne systemy monitoringu oraz awaryjnego wstrzymywania pracy, co więcej była uznawana 20 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe

21 za szczęśliwą, gdyż przyczyniła się do uruchomienia wielu istotnych złóż ropy naftowej. Dnia 20 kwietnia 2010 roku, z szybu platformy nastąpiła gwałtowna emisja metanu oraz eksplozja, która zabiła 11 osób obsługi i w konsekwencji doprowadziła po dwóch dniach do zatopienia platformy. Szacuje się, iż w szczytowym okresie powstały wyciek ropy miał wartość 63 tysięcy baryłek dziennie, co odzwierciedlało jednak poziom znacznie niższy od zakładanego najgorszego scenariusza, który firma BP oszacowała przy ubieganiu się o koncesję na 162 tysiące baryłek dziennie. Czynnikiem, którego nie przewidziano były wielkie trudności z zatamowaniem wycieku, głównie ze względu na dużą głębokość, dotychczas skuteczne metody nie zdawały rezultatu. Koncern próbował szeregu rozwiązań, aby w ostateczności zatamować wyciek po niemalże trzech miesiącach od momentu powstania. W rezultacie katastrofa w Zatoce Meksykańskiej zyskała miano największej w dziejach wywołanej przez człowieka, a sama firma straciła w szczytowym okresie ponad połowę swojej wartości. Sony PlayStation Network W odróżnieniu powyżej przedstawionych przykładów zdarzeń typu Black Swan, przypadek firmy Sony jest specyficzny nie doszło tutaj do katastrofy ekologicznej oraz uraty życia przez ludzi. Jednakże odzwierciedla on szersze zjawisko jakim jest cyber-przestępczość i jej znaczenie w dzisiejszym świecie. Firma Sony jest ikoną japońskiej gospodarki oraz twórcą wielu innowacji w zakresie elektroniki użytkowej. Jej produkty z dziedziny elektronicznej rozrywki jak PlayStation są jednymi z najbardziej zaawansowanych i popularnych na świecie. Firma promuje markę PlayStation między innymi poprzez zaangażowanie w sponsoring piłkarskiej Champions League. Sony osiągnęła niewątpliwy sukces w walce z piractwem i nielegalnym oprogramowaniem, a zabezpieczenia jej konsoli PlayStation 3 przed hakerami uznawane były za niemożliwe do złamania przez wiele lat od premiery urządzenia. Niemniej jednak w połowie kwietnia 2011 roku doszło do zewnętrznej ingerencji w serwis PlayStation Network umożliwiający użytkownikom między innymi dostęp do rozgrywki sieciowej oraz zakup oprogramowania. W wyniku włamania skradziono dane osobowe około 77 milionów użytkowników serwisu, co czyni atak na Sony największą tego typu kradzieżą w historii. Wśród danych były miedzy innymi numery kart kredytowych klientów, sam serwis przestał działać na ponad 20 dni, a łączne bezpośrednie straty z tego tytułu koncern wycenił na ponad 170 milionów dolarów. Równocześnie pojawiły się doniesienia dotyczące ataków elektronicznych na inne serwisy i działalności firmy Sony na całym świecie, co czyni skalę niniejszego zdarzenia bezprecedensowym. Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe 21

22 Kluczowe scenariusze ryzyka dla polskiej gospodarki w okresie następnych dwóch lat Ryzyka określane według metodologii Aon, jako rozpoznane niewiadome odnoszą się do możliwości wystąpienia zdarzeń, co do których istnieje relatywnie duża niepewność. Innymi słowy, wiemy, że zdarzenia takie mogą wystąpić, natomiast nie wiemy czy wystąpią i jaka będzie potencjalna skala skutków ich wystąpienia. Jako, że poszczególne scenariusze są zazwyczaj mocno zindywidualizowane pod kątem danej organizacji, poniżej przedstawiliśmy główne zagadnienia związane z rozpoznanymi niewiadomymi dla polskiej gospodarki. Zagadnienia te, nie były formalnym przedmiotem badania, lecz przewijały się w rozmowach z ankietowanymi i zostały następnie pogrupowane i opracowane przez ekspertów Aon. EURO 2012 sukces czy porażka? Nie ulega wątpliwości, iż Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej UEFA 2012 stanowią wydarzenie bez precedensu. Nigdy w dotychczasowej historii, Polska nie była gospodarzem tak znaczącej imprezy sportowej. Skala inwestycji poniesionych na organizację imprezy pobudza oczekiwania odnośnie jej wpływu na wizerunek i sytuacje gospodarczą Polski. Z drugiej strony nasi respondenci wyrazili szereg wątpliwości i wskazali na wiele zagrożeń związanych z jej przeprowadzeniem. Można stwierdzić, iż wśród naszych rozmówców panuje konsensus co do wariantu minimum, którym jest spokojny przebieg imprezy, bez znaczących incydentów z obszaru bezpieczeństwa. Istnieją jednak znaczące obawy odnośnie zwiększenia zagrożenia terrorystycznego, również w kontekście ataków ceber-terrorystycznych w okresie bezpośrednio poprzedzającym, jak i podczas trwania samej imprezy. W przypadku, nasilenia się zagrożenia zapewnienie bezpieczeństwa w zakładany sposób, czyli taki, który nie ingeruje w atmosferę wielkiego piłkarskiego święta może stanowić poważne wyzwanie. Kolejną grupę zagrożeń, stanowią zagadnienia związane z wizerunkiem, w tym utrwalenie bądź pogłębienie stereotypów o Polsce i Polakach, jak również pośredni wpływ na wizerunek Polski opinii dotyczących sytuacji i możliwych zdarzeń na Ukrainie. Ostatnia istotna grupa wskazanych zagrożeń dotyczy niewykorzystania szansy jaką jest organizacja turnieju na zmianę standardów i poprawę kultury kibicowania na polskich stadionach. Energetyka w poszukiwaniu prawdziwej alternatywy? W ostatnim okresie obserwujemy znaczący wzrost aktywności polskich firm energetycznych w przygotowaniu projektów mających za zadanie odnowienie potencjału wytwarzania energii elektrycznej. W przeważającej większości projekty dotyczą budowy nowych bloków energetycznych bazujących na dotychczas wykorzystywanym paliwie jakim jest węgiel kamienny i brunatny. Nieliczne projekty dotyczą również wykorzystania paliwa gazowego. Uzależnienie polskiej energetyki od paliw kopalnych, w kontekście polityki klimatycznej Unii Europejskiej jest jednak obciążone dużym ryzykiem regulacyjnym. Obawy budzi też potencjalny wzrost kosztów wydobycia surowca w długim terminie, chociażby ze względu 22 Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe

23 na konieczność wykorzystania coraz trudniej dostępnych pokładów. W odpowiedzi na powyższe wyzwania, poszukuje się alternatywy w postaci między innymi uruchomienia programu budowy elektrowni atomowej. Duże nadzieje wiąże się również z możliwością pozyskiwania na terenie Polski gazu łupkowego. Biorąc pod uwagę ostatnie wydarzenia w Japonii oraz reakcję niektórych Państw europejskich, w szczególności Niemiec, które podjęły decyzje o wygaszeniu swojego programu atomowego, powyższe źródło może również w dłuższej perspektywie być obarczone dużym ryzykiem regulacyjnym. Ponadto zarówno energetyka atomowa, jaki i wydobycie gazu łupkowego charakteryzują się istotnym ryzykiem technologicznym, w zarządzaniu którym Polska nie posiada doświadczenia. W związku z powyższym nasi respondenci wyrazili obawę, iż skupienie się na dużych i ryzykownych projektach, może odwrócić uwagę od takich zagadnień, jak generowane w rozproszeniu odnawialne źródła energii oraz efektywność energetyczna, które w długookresowej perspektywie mogą okazać się jedyną prawdziwą alternatywą i czynnikiem dywersyfikacji. Inwestycje sektora publicznego gra o utrzymanie tempa wzrostu gospodarczego? Sektor publiczny w Polsce odegrał istotną rolę w łagodzeniu skutków globalnego kryzysu finansowego. Załamanie aktywności gospodarczej w Europie i na Świecie, zbiegło się w czasie ze znaczącym wzrostem wydatków i inwestycji sektora publicznego, które realizowane były w głównej mierze przy wykorzystywaniu środków unijnych. To właśnie sektor publiczny wypełnił lukę powstałą z załamania się przypływu do Polski zagranicznych inwestycji z ogarniętych kryzysem gospodarek, pozwalając tym samym na podtrzymanie nastrojów i poziomu konsumpcji wewnętrznej. W rezultacie wzrost PKB nie załamał się, a Polska zyskała miano zielonej wyspy. Wzrost wydatków sektora publicznego musiał zostać jednak sfinansowany za pomocą długu, który zarówno na poziomie centralnym, jak i samorządowym osiągnął rekordowe rozmiary. Konieczność obsługi istniejącego zadłużenia oraz ograniczenia w zaciąganiu dodatkowych zobowiązań mogą w sposób niekorzystny wpłynąć na politykę inwestycyjną sektora publicznego. W szczególności, w momencie pojawienia się istotnego ryzyka wzrostu kosztów związanych z końcową fazą realizacji szeroko zakrojonego programu rozbudowy infrastruktury związanej z EURO 2012 oraz poniesienia dodatkowych, niezabudżetowanych wydatków w trakcie trwania samego turnieju. Nasi respondenci wykazali między innymi zaniepokojenie możliwością realizacji wyjątkowo drastycznego scenariusza, w którym realizacja nie tylko planowanych, ale już rozpoczętych inwestycji zostaje wstrzymana, natomiast nowe inwestycje z dofinansowaniem unijnym nie będą realizowane z uwagi na brak możliwości sfinansowania wkładu własnego. Powyższa sytuacja mogłaby w efekcie doprowadzić do powstania luki wzrostu PKB, której odradzające się po kryzysie inwestycje sektora prywatnego nie byłyby w stanie zrekompensować. Aktualne tendencje zarządzania ryzykiem w Polsce a doświadczenia międzynarodowe 23

Zarządzanie ryzykiem jako kluczowy element kontroli zarządczej 2 marca 2013 r.

Zarządzanie ryzykiem jako kluczowy element kontroli zarządczej 2 marca 2013 r. Zarządzanie ryzykiem jako kluczowy element kontroli zarządczej 2 marca 2013 r. Anna Jaskulska Kontrola zarządcza jest systemem, który ma sprawić, aby jednostka osiągnęła postawione przed nią cele w sposób

Bardziej szczegółowo

I. Zwięzła ocena sytuacji finansowej 4fun Media S.A.

I. Zwięzła ocena sytuacji finansowej 4fun Media S.A. SPRAWOZDANIE RADY NADZORCZEJ 4FUN MEDIA SPÓŁKA AKCYJNA Z OCENY SYTUACJI SPÓŁKI W ROKU 2014 WRAZ Z OCENĄ SYSTEMU KONTROLI WEWNĘTRZNEJ I SYSTEMU ZARZĄDZANIA ISTOTNYM RYZYKIEM Zgodnie z częścią III, punkt

Bardziej szczegółowo

Ważną umiejętnością jest zdolność inwestora do przewidywania i szacowania skutków ryzyka.

Ważną umiejętnością jest zdolność inwestora do przewidywania i szacowania skutków ryzyka. Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związane Ważną umiejętnością jest zdolność inwestora do przewidywania i szacowania skutków ryzyka. Zjawisko czy

Bardziej szczegółowo

styczeń 2018 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna

styczeń 2018 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna styczeń 2018 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW dr hab. Piotr Białowolski,

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE

INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE wynikająca z art. 111a ustawy Prawo bankowe Stan na 31 grudnia 2015 roku Wyszków, 2016r. Spis treści 1. Opis systemu zarządzania, w tym systemu zarządzania

Bardziej szczegółowo

POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne 1.1.Ilekroć w dokumencie jest mowa o: 1) ryzyku należy przez to rozumieć możliwość zaistnienia zdarzenia, które będzie miało wpływ na realizację

Bardziej szczegółowo

Właściwe środowisko wewnętrzne w sposób zasadniczy wpływa na jakość kontroli zarządczej.

Właściwe środowisko wewnętrzne w sposób zasadniczy wpływa na jakość kontroli zarządczej. Samoocena może dotyczyć zarówno procesów zachodzących w jednostce, jak i poszczególnych elementów systemu jakie uwzględnia kontrola zarządcza. W procesie samooceny biorą udział pracownicy jednostki bezpośrednio

Bardziej szczegółowo

Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro

Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro Kwiecień 2013 Katarzyna Bednarz Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro Jedną z najważniejszych cech polskiego sektora energetycznego jest struktura produkcji

Bardziej szczegółowo

Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej

Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej Systematyka ryzyka w działalności gospodarczej Najbardziej ogólna klasyfikacja kategorii ryzyka EFEKT Całkowite ryzyko dzieli się ze względu na kształtujące je czynniki na: Ryzyko systematyczne Ryzyko

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty. Zarządzanie ryzykiem

Akademia Młodego Ekonomisty. Zarządzanie ryzykiem Akademia Młodego Ekonomisty dr Bartłomiej J.Gabryś Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 25 września 2017 r. bo przypadek to taka dziwna rzecz, której nigdy nie ma dopóki się nie zdarzy bo przypadek to

Bardziej szczegółowo

POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W KROŚNIE ODRZAŃSKIM

POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W KROŚNIE ODRZAŃSKIM Załącznik nr 3 do Zarządzenia Dyrektora Nr 6/2011 z dnia 14.12.2011 POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W KROŚNIE ODRZAŃSKIM POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 1.1.Ilekroć w dokumencie jest

Bardziej szczegółowo

Tomasz Redliński - Manager, Departament Bezpieczeństwa, PBSG Sp. z o.o. Janusz Słobosz Risk Consulting Manager, Aon Polska Sp. z o.o.

Tomasz Redliński - Manager, Departament Bezpieczeństwa, PBSG Sp. z o.o. Janusz Słobosz Risk Consulting Manager, Aon Polska Sp. z o.o. Rola Zintegrowanego Zarządzania Ryzykiem w organizacji Tomasz Redliński - Manager, Departament Bezpieczeństwa, PBSG Sp. z o.o. Janusz Słobosz Risk Consulting Manager, Aon Polska Sp. z o.o. Agenda 1. Ryzyko

Bardziej szczegółowo

Wojciech Buksa Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych

Wojciech Buksa Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych Wojciech Buksa wojciech.buksa@outlook.com Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych!1 Wstęp. Pod koniec 2011 roku komisja europejska przedstawiła pomysł wprowadzenia

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI 2013

EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI 2013 EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI 2013 26 września 2013, godz. 15:30 17:00 Centrum Konferencyjne Sheraton Panel dyskusyjny Bezpieczeństwo energetyczne. Jaki model dla kogo? Ile solidarności, ile państwa, ile

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE

INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE wynikająca z art. 111a i 111b ustawy Prawo bankowe Stan na 31 grudnia 2016 roku Wyszków, 2017r. Spis treści Spis treści... 2 1. Opis systemu zarządzania,

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1 Postanowienia ogólne

Rozdział 1 Postanowienia ogólne Polityka zgodności Spis treści Rozdział 1 Postanowienia ogólne... 2 Rozdział 2 Cel i podstawowe zasady zapewnienia zgodności... 2 Rozdział 3 Zasady zapewnienia zgodności w ramach funkcji kontroli... 4

Bardziej szczegółowo

Ryzyko i zarządzanie ryzykiem w projektach

Ryzyko i zarządzanie ryzykiem w projektach Wykład objęty jest prawami autorskimi Prof.dr hab. Małgorzata Duczkowska-Piasecka Przedmiot: Zarządzanie projektami biznesowymi Ryzyko i zarządzanie ryzykiem w projektach Ryzyko może być definiowane jako

Bardziej szczegółowo

Finansowanie działalności przedsiebiorstwa. Finanse 110630-1165

Finansowanie działalności przedsiebiorstwa. Finanse 110630-1165 Finansowanie działalności przedsiebiorstwa przedsiębiorstw-definicja Przepływy pieniężne w przedsiębiorstwach Decyzje finansowe przedsiębiorstw Analiza finansowa Decyzje finansowe Krótkoterminowe np. utrzymanie

Bardziej szczegółowo

Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014. Aleksander Łaszek

Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014. Aleksander Łaszek Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014 Aleksander Łaszek Wzrost gospodarczy I Źródło: Komisja Europejska Komisja Europejska prognozuje w 2014 i 2015 roku przyspieszenie tempa

Bardziej szczegółowo

POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I. Postanowienia ogólne

POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I. Postanowienia ogólne POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne 1. 1. Zarządzanie ryzykiem jest elementem łączącym kontrolę zarządczą z audytem wewnętrznym. Należy dążyć do minimalizacji ryzyka w funkcjonowaniu

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE

INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE INFORMACJA POLSKIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W WYSZKOWIE wynikająca z art. 111a i 111b ustawy Prawo bankowe Stan na 31 grudnia 2017 roku Wyszków, 2018r. Spis treści Spis treści... 2 1. Opis systemu zarządzania,

Bardziej szczegółowo

Informacje, o których mowa w art. 222b Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi ( Ustawa ) 1. Udział procentowy aktywów, które są

Bardziej szczegółowo

Grupa Kapitałowa LOTOS

Grupa Kapitałowa LOTOS Grupa Kapitałowa LOTOS Zintegrowany koncern naftowy zajmujący się wydobyciem i przerobem ropy naftowej oraz sprzedażą hurtową i detaliczną wysokiej jakości produktów naftowych. Działalność wydobywczą prowadzi

Bardziej szczegółowo

Strategia identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka w Domu Maklerskim Capital Partners SA

Strategia identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka w Domu Maklerskim Capital Partners SA Strategia identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka zatwierdzona przez Zarząd dnia 14 czerwca 2010 roku zmieniona przez Zarząd dnia 28 października 2010r. (Uchwała nr 3/X/2010) Tekst jednolity

Bardziej szczegółowo

Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Radomiu

Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Radomiu Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 4855/2014 Prezydenta Miasta Radomia z dnia 18 marca 2014 r. Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Radomiu 1 1. Określenia stosowane w niniejszej procedurze:

Bardziej szczegółowo

Biznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia

Biznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia Biznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia 1 Co to jest biznesplan? Biznes plan można zdefiniować jako długofalowy i kompleksowy plan działalności organizacji gospodarczej lub realizacji przedsięwzięcia

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 21 czerwca 2013 r. Poz. 15 OBWIESZCZENIE KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO. z dnia 21 czerwca 2013 r.

Warszawa, dnia 21 czerwca 2013 r. Poz. 15 OBWIESZCZENIE KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO. z dnia 21 czerwca 2013 r. DZIENNIK URZĘDOWY Warszawa, dnia 21 czerwca 2013 r. Poz. 15 OBWIESZCZENIE z dnia 21 czerwca 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały Nr 384/2008 Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie wymagań

Bardziej szczegółowo

BION w bankach mapa klas ryzyka i ich definicje

BION w bankach mapa klas ryzyka i ich definicje BION w bankach mapa klas ryzyka i ich definicje Ryzyko kredytowe ryzyko nieoczekiwanego niewykonania zobowiązania lub pogorszenia się zdolności kredytowej zagrażającej wykonaniu zobowiązania. Ryzyko kontrahenta

Bardziej szczegółowo

Raport z zakresu adekwatności kapitałowej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie według stanu na dzień 31.12.

Raport z zakresu adekwatności kapitałowej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie według stanu na dzień 31.12. Załącznik do Uchwały Nr 49/2014 Zarządu Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w Zabłudowie z dnia 10.07.2014r. Raport z zakresu adekwatności kapitałowej Podlasko-Mazurskiego Banku Spółdzielczego w

Bardziej szczegółowo

1. Polityka zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze reguluje w szczególności:

1. Polityka zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze reguluje w szczególności: zmiennych składników wynagrodzeń osób Strona 1 z 6 Mając na uwadze konieczność realizacje celów określonych w Polityce wynagradzania przyjmuje się określone w niniejszym dokumencie rozwiązania w zakresie

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR WÓJTA GMINY DOBROMIERZ. z dnia 10 wrzesień 2014 r.

ZARZĄDZENIE NR WÓJTA GMINY DOBROMIERZ. z dnia 10 wrzesień 2014 r. ZARZĄDZENIE NR 0050.104. 2014 WÓJTA GMINY DOBROMIERZ z dnia 10 wrzesień 2014 r. w sprawie organizacji zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Dobromierz Na podstawie art. 68 i art. 69 ust. 1 ustawy z dnia

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA BANKU SPÓŁDZIELCZEGO KRASNOSIELCU Z SIEDZIBĄ W MAKOWIE MAZOWIECKIM

INFORMACJA BANKU SPÓŁDZIELCZEGO KRASNOSIELCU Z SIEDZIBĄ W MAKOWIE MAZOWIECKIM BANK SPÓŁDZIELCZY W KRASNOSIELCU z siedzibą w Makowie Mazowieckim INFORMACJA BANKU SPÓŁDZIELCZEGO KRASNOSIELCU Z SIEDZIBĄ W MAKOWIE MAZOWIECKIM wynikająca z art. 111a i 111b ustawy Prawo bankowe Stan na

Bardziej szczegółowo

RAPORT ROCZNY SKONSOLIDOWANY WDB BROKERZY UBEZPIECZENIOWI S.A. za rok 2014

RAPORT ROCZNY SKONSOLIDOWANY WDB BROKERZY UBEZPIECZENIOWI S.A. za rok 2014 RAPORT ROCZNY SKONSOLIDOWANY WDB BROKERZY UBEZPIECZENIOWI S.A. za rok 2014 Wrocław, dn. 03 czerwca 2015 roku 1. LIST PREZESA ZARZĄDU... 3 2. OŚWIADCZENIA ZARZĄDU... 5 3. WYBRANE DANE FINANSOWE... 7 4.

Bardziej szczegółowo

OPIS SYSTEMU ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

OPIS SYSTEMU ZARZĄDZANIA RYZYKIEM OPIS SYSTEMU ZARZĄDZANIA RYZYKIEM SECUS ASSET MANAGEMENT S.A. dotyczy art. 110w ust.4 Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi z dnia 29 lipca 2005 roku tekst zmieniony ustawą z 05-08-2015 Dz. U. poz.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 4 do Zarządzenia Dyrektora nr 15/2010 z dnia 8 marca 2010 r.

Załącznik nr 4 do Zarządzenia Dyrektora nr 15/2010 z dnia 8 marca 2010 r. Załącznik nr 4 do Zarządzenia Dyrektora nr 15/2010 z dnia 8 marca 2010 r. Instrukcja dokonywania samooceny oraz sporządzania oświadczenia o stanie kontroli zarządczej w Szkole Podstawowej nr 4 im. Kawalerów

Bardziej szczegółowo

Informacja Banku Spółdzielczego w Chojnowie

Informacja Banku Spółdzielczego w Chojnowie BANK SPÓŁDZIELCZY W CHOJNOWIE Grupa BPS Informacja Banku Spółdzielczego w Chojnowie wynikająca z art. 111a ustawy Prawo Bankowe według stanu na dzień 31.12.2016 r. 1. Informacja o działalności Banku Spółdzielczego

Bardziej szczegółowo

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim

Bardziej szczegółowo

6. SPRAWOZDANIE FINSANOWE GRUPY KAPITAŁOWEJ WDB BROKERZY UBEPIECZENIOWI S.A. ZA 2016 ROK - ZAŁACZNIK

6. SPRAWOZDANIE FINSANOWE GRUPY KAPITAŁOWEJ WDB BROKERZY UBEPIECZENIOWI S.A. ZA 2016 ROK - ZAŁACZNIK 1. LIST PREZESA ZARZĄDU... 3 2. OŚWIADCZENIA ZARZĄDU... 5 3. WYBRANE DANE FINANSOWE... 7 4. SPRAWOZDANIE ZARZĄDU Z DZIAŁALNOŚCI GRUPY KAPITAŁOWEJ WDB BROKERZY UBEZPIECZENIOWI S.A. ZA 2016 ROK - ZAŁĄCZNIK

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie ryzykiem w rozwiązaniach prawnych. by Antoni Jeżowski, 2014

Zarządzanie ryzykiem w rozwiązaniach prawnych. by Antoni Jeżowski, 2014 Zarządzanie ryzykiem w rozwiązaniach prawnych by Antoni Jeżowski, 2014 Najbardziej ryzykuje ten, kto lekceważy ryzyko 2 www.mf.gov.pl 3 Ryzyko definicje Ryzyko prawdopodobieństwo, że określone zdarzenie

Bardziej szczegółowo

Wiosenna prognoza na lata : w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego

Wiosenna prognoza na lata : w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Wiosenna prognoza na lata 2012-13: w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego Bruksela 11 maja 2012 r. W związku ze spadkiem produkcji odnotowanym pod koniec 2011

Bardziej szczegółowo

Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo?

Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo? Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo? Dariusz Lipka, Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Kraków, 11.12.2013 r. Specyfika projektów energetyki odnawialnej -

Bardziej szczegółowo

Finanse dla niefinansistów

Finanse dla niefinansistów Finanse dla niefinansistów Cele szkolenia Celem szkolenia jest przekazanie Uczestnikom praktycznej i nowoczesnej wiedzy dotyczącej procesów finansowych, istotnej w pracy menadżera. Uczestnik nabywa kompetencje

Bardziej szczegółowo

TYTUŁ PREZENTACJI. Jak zarządzać ryzykiem podatkowym?

TYTUŁ PREZENTACJI. Jak zarządzać ryzykiem podatkowym? TYTUŁ PREZENTACJI Jak zarządzać ryzykiem podatkowym? Ryzyko podatkowe to: niebezpieczeństwo pomyłkowego zaniżenia zobowiązania podatkowego i konieczności zapłaty odsetek oraz kar przewidzianych w polskim

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Notki o autorach Założenia i cele naukowe Wstęp... 17

Spis treści. Notki o autorach Założenia i cele naukowe Wstęp... 17 Notki o autorach................................................... 11 Założenia i cele naukowe............................................ 15 Wstęp............................................................

Bardziej szczegółowo

Podstawa: Zasada III 1.1) Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW. Warszawa, 7 kwietnia 2011 r.

Podstawa: Zasada III 1.1) Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW. Warszawa, 7 kwietnia 2011 r. Ocena Rady Nadzorczej Dom Development S.A. na temat sytuacji Spółki w 2010 roku z uwzględnieniem oceny systemu kontroli wewnętrznej i systemu zarządzania ryzykiem istotnym dla Spółki Podstawa: Zasada III

Bardziej szczegółowo

Doradztwo transakcyjne

Doradztwo transakcyjne Doradztwo transakcyjne BAKER TILLY Albania Austria Bułgaria Chorwacja Czechy Polska Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Węgry An independent member of the Baker Tilly Europe Alliance Maksymalizacja korzyści

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność w ubezpieczeniach? Co jest tak naprawdę kluczowe dla. Piotr Narloch Prezes Zarządu Grupy Concordia

Innowacyjność w ubezpieczeniach? Co jest tak naprawdę kluczowe dla. Piotr Narloch Prezes Zarządu Grupy Concordia Innowacyjność w ubezpieczeniach? Co jest tak naprawdę kluczowe dla zabezpieczenia firmy w obliczu ryzyk Piotr Narloch Prezes Zarządu Grupy Concordia INNOWACYJNOŚĆ - Klientów Innowacje nowe projekty są

Bardziej szczegółowo

Znaczenie badania due diligence w transakcjach fuzji i przejęć 1 7. 0 4. 2 0 1 2

Znaczenie badania due diligence w transakcjach fuzji i przejęć 1 7. 0 4. 2 0 1 2 Znaczenie badania due diligence w transakcjach fuzji i przejęć D Z I E Ń M Ł O D E G O N A U K O W C A 1 7. 0 4. 2 0 1 2 E W A W R Ó B E L Istota badania due diligence Definicja Due diligence = należyta

Bardziej szczegółowo

Procedury zarządzania ryzykiem w Zespole Szkolno-Przedszkolnym

Procedury zarządzania ryzykiem w Zespole Szkolno-Przedszkolnym Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 13/12/2015 Dyrektora Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Halinowie z dnia 28 grudnia 2015r. Procedury zarządzania ryzykiem w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Halinowie. Ilekroć

Bardziej szczegółowo

R A P O R T R O C Z N Y VEDIA S.A. z siedzibą WARSZAWA ul. Zdrojowa 19. Za rok obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r.

R A P O R T R O C Z N Y VEDIA S.A. z siedzibą WARSZAWA ul. Zdrojowa 19. Za rok obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r. VEDIA S.A. 1 R A P O R T R O C Z N Y VEDIA S.A. z siedzibą 02-927 WARSZAWA ul. Zdrojowa 19 Za rok obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r. 1. Pismo Prezesa Zarządu 2. Wybrane dane finansowe, zawierające

Bardziej szczegółowo

R A P O R T R O C Z N Y GRUPY KAPITAŁOWEJ VEDIA S.A. z siedzibą 02-927 WARSZAWA ul. Zdrojowa 19. Za rok obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r.

R A P O R T R O C Z N Y GRUPY KAPITAŁOWEJ VEDIA S.A. z siedzibą 02-927 WARSZAWA ul. Zdrojowa 19. Za rok obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r. GRUPA KAPITAŁOWA VEDIA S.A. 1 R A P O R T R O C Z N Y GRUPY KAPITAŁOWEJ VEDIA S.A. z siedzibą 02-927 WARSZAWA ul. Zdrojowa 19 Za rok obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r. 1. Pismo Prezesa Zarządu

Bardziej szczegółowo

Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Radomiu

Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Radomiu Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 2808/2018 Prezydenta Miasta Radomia z dnia 18 stycznia 2018 r. Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Radomiu 1 1. Określenia stosowane w niniejszej procedurze:

Bardziej szczegółowo

Opis systemu zarządzania, w tym systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym w Ropczycach.

Opis systemu zarządzania, w tym systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym w Ropczycach. Opis systemu zarządzania, w tym systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym w Ropczycach. System zarządzania w Banku Spółdzielczym w Ropczycach System zarządzania,

Bardziej szczegółowo

Zmiana zasad rynkowych. Duża dynamika zmian. Brak ograniczeń związanych z lokalizacją organizacji. Brak ograniczeń w dostępie do technologii

Zmiana zasad rynkowych. Duża dynamika zmian. Brak ograniczeń związanych z lokalizacją organizacji. Brak ograniczeń w dostępie do technologii Strategiczna Karta Wyników jako element systemu zarządzania efektywnością przedsiębiorstwa Piotr Białowąs Dyrektor Departamentu Strategii Pełnomocnik Zarządu EnergiaPro Koncern Energetyczny SA Przyczyny

Bardziej szczegółowo

Głównym zadaniem tej fazy procesu zarządzania jest oszacowanie wielkości prawdopodobieństwa i skutków zaistnienia zidentyfikowanych uprzednio ryzyk.

Głównym zadaniem tej fazy procesu zarządzania jest oszacowanie wielkości prawdopodobieństwa i skutków zaistnienia zidentyfikowanych uprzednio ryzyk. Głównym zadaniem tej fazy procesu zarządzania jest oszacowanie wielkości prawdopodobieństwa i skutków zaistnienia zidentyfikowanych uprzednio ryzyk. Na tym etapie wykonuje się hierarchizację zidentyfikowanych

Bardziej szczegółowo

RAPORT ROCZNY SKONSOLIDOWANY WDB BROKERZY UBEZPIECZENIOWI S.A. za rok 2015

RAPORT ROCZNY SKONSOLIDOWANY WDB BROKERZY UBEZPIECZENIOWI S.A. za rok 2015 RAPORT ROCZNY SKONSOLIDOWANY WDB BROKERZY UBEZPIECZENIOWI S.A. za rok 2015 Wrocław, dn. 03 czerwca 2016 roku 1. LIST PREZESA ZARZĄDU... 3 2. OŚWIADCZENIA ZARZĄDU... 5 3. WYBRANE DANE FINANSOWE... 6 4.

Bardziej szczegółowo

Polityka Informacyjna Domu Inwestycyjnego Investors S.A. w zakresie adekwatności kapitałowej

Polityka Informacyjna Domu Inwestycyjnego Investors S.A. w zakresie adekwatności kapitałowej Polityka Informacyjna Domu Inwestycyjnego Investors S.A. w zakresie adekwatności kapitałowej Warszawa, dnia 21 grudnia 2011 roku 1 Data powstania: Data zatwierdzenia: Data wejścia w życie: Właściciel:

Bardziej szczegółowo

Ryzyko operacyjne w świetle NUK. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

Ryzyko operacyjne w świetle NUK. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 1 Ryzyko operacyjne w świetle NUK 2 Nowoczesny bank to: ludzie błędy, niewiedza, brak wyobraźni, samowola, zemsta prawo luki w prawie, niedostosowanie do zmian w przepisach, zła interpretacja przepisów

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty Kryzys i co dalej? Prof. dr hab. Piotr Banaszyk Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 19 listopada 2015 r. Kryzys co to jest? Kryzys to stan potencjalnej albo realnej groźby pogorszenia

Bardziej szczegółowo

WYZWANIA POLITYKI SUROWCOWEJ W KONTEKŚCIE OCHRONY ZLÓŻ KOPALIN

WYZWANIA POLITYKI SUROWCOWEJ W KONTEKŚCIE OCHRONY ZLÓŻ KOPALIN WYZWANIA POLITYKI SUROWCOWEJ W KONTEKŚCIE OCHRONY ZLÓŻ KOPALIN Sławomir Marek Brodziński Główny Geolog Kraju Ministerstwo Środowiska Warszawa, 11 marca 2015 r. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami

Bardziej szczegółowo

CEM. Polacy o zmianach klimatu. Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej. Prezentacja głównych wyników badań. Październik 2013

CEM. Polacy o zmianach klimatu. Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej. Prezentacja głównych wyników badań. Październik 2013 CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Polacy o zmianach klimatu Prezentacja głównych wyników badań Październik 2013 POSTRZEGANIE WAGI PROBLEMU ZMIAN KLIMATU Bardzo poważnym Jak poważnym problemem

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE RADY NADZORCZEJ GPM VINDEXUS S.A. ZA 2013 R.

SPRAWOZDANIE RADY NADZORCZEJ GPM VINDEXUS S.A. ZA 2013 R. Załącznik do uchwały nr 1/20/05/2014 SPRAWOZDANIE RADY NADZORCZEJ GPM VINDEXUS S.A. ZA 2013 R. Sprawozdanie z działalności Rady Nadzorczej Giełdy Praw Majątkowych Vindexus S.A. wraz z oceną pracy Rady

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE Nr 32/2012 Wójta Gminy w Chojnicach. z dnia 16 marca 2012 roku

ZARZĄDZENIE Nr 32/2012 Wójta Gminy w Chojnicach. z dnia 16 marca 2012 roku ZARZĄDZENIE Nr 32/2012 Wójta Gminy w Chojnicach z dnia 16 marca 2012 roku w sprawie wytycznych służących ustaleniu systemu zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy w Chojnicach. Na podstawie art. 30 ust.

Bardziej szczegółowo

Podsumowanie i wnioski

Podsumowanie i wnioski AKTUALIZACJA ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA OBSZARU MIASTA POZNANIA Część 13 Podsumowanie i wnioski W 755.13 2/7 I. Podstawowe zadania Aktualizacji założeń

Bardziej szczegółowo

Komisja Nadzoru Finansowego. Raport bieżący nr 10/2009

Komisja Nadzoru Finansowego. Raport bieżący nr 10/2009 NORDEA BANK POLSKA S.A. Komisja Nadzoru Finansowego Raport bieżący nr 10/2009 Data sporządzenia: 2009-04-07 Temat: Opinia Rady Nadzorczej na temat sytuacji spółki Podstawa prawna: Art. 56 ust. 1 pkt. 2

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA 6.2.2018 L 32/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2018/171 z dnia 19 października 2017 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego

Bardziej szczegółowo

Nadajemy pracy sens. Business case study. ValueView w SGB Banku SA, czyli o nowatorskim podejściu do pomiaru rentowności zadań stanowisk i procesów.

Nadajemy pracy sens. Business case study. ValueView w SGB Banku SA, czyli o nowatorskim podejściu do pomiaru rentowności zadań stanowisk i procesów. Business case study ValueView w SGB Banku SA, czyli o nowatorskim podejściu do pomiaru rentowności zadań stanowisk i procesów. Kraków 2016 Historia naszego Klienta SGB Bank SA Bank SGB Banku SA stanął

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP

Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych

Bardziej szczegółowo

Opis systemu kontroli wewnętrznej w Polskim Banku Apeksowym S.A.

Opis systemu kontroli wewnętrznej w Polskim Banku Apeksowym S.A. Opis systemu kontroli wewnętrznej w Polskim Banku Apeksowym S.A. I. Informacje ogólne 1. Zgodnie z postanowieniami Ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 140 poz. 939), w ramach

Bardziej szczegółowo

Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej Domu Maklerskiego Banku BPS S.A. na dzień 31 grudnia 2010 r.

Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej Domu Maklerskiego Banku BPS S.A. na dzień 31 grudnia 2010 r. I. Wstęp Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej Domu Maklerskiego Banku BPS S.A. na dzień 31 grudnia 2010 r. Niniejsza Informacja dotyczącą adekwatności kapitałowej Domu Maklerskiego Banku BPS S.A.

Bardziej szczegółowo

Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Damasławek

Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Damasławek Załącznik nr 3 do Zarządzenia Nr Or. 0152-38/10 Wójta Gminy Damasławek z dnia 31 grudnia 2010 r. Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Damasławek celem procedury jest zapewnienie mechanizmów

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa nr 336 im. Janka Bytnara Rudego - Ursynów

Szkoła Podstawowa nr 336 im. Janka Bytnara Rudego - Ursynów RAPORT OCENA KONTROLI ZARZĄDCZEJ Szkoła Podstawowa nr 336 im. Janka Bytnara Rudego - Ursynów raport za rok: 2015 Strona 1 z 12 I. WSTĘP: Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP

Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenie instalacji solarnych. Oferta usług brokerskich oraz doradztwa

Ubezpieczenie instalacji solarnych. Oferta usług brokerskich oraz doradztwa Ubezpieczenie instalacji solarnych Oferta usług brokerskich oraz doradztwa Szanowni Państwo. Przedstawiamy ofertę usług brokerskich oraz doradztwa w zakresie konstrukcji oraz serwisu programu ubezpieczenia

Bardziej szczegółowo

INFORMACJE PODLEGAJĄCE UPOWSZECHNIENIU, W TYM INFORMACJE W ZAKRESIE ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ EFIX DOM MALERSKI S.A. WSTĘP

INFORMACJE PODLEGAJĄCE UPOWSZECHNIENIU, W TYM INFORMACJE W ZAKRESIE ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ EFIX DOM MALERSKI S.A. WSTĘP INFORMACJE PODLEGAJĄCE UPOWSZECHNIENIU, W TYM INFORMACJE W ZAKRESIE ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ EFIX DOM MALERSKI S.A. WEDŁUG STANU NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU I. WSTĘP 1. EFIX DOM MAKLERSKI S.A., z siedzibą

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP

Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych

Bardziej szczegółowo

Top 5 Polscy Giganci

Top 5 Polscy Giganci lokata ze strukturą Top 5 Polscy Giganci Pomnóż swoje oszczędności w bezpieczny sposób inwestując w lokatę ze strukturą Top 5 Polscy Giganci to możliwy zysk nawet do 45%. Lokata ze strukturą Top 5 Polscy

Bardziej szczegółowo

Reasekuracja a zdarzenia katastroficzne. Warszawa, 14.05.2012 r.

Reasekuracja a zdarzenia katastroficzne. Warszawa, 14.05.2012 r. Reasekuracja a zdarzenia katastroficzne. Czy działamy świadomie? Warszawa, 14.05.2012 r. AGENDA 1. Zdarzenia katastroficzne na świecie 2. 2010 rok w Polsce, ale nie tylko 3. Dlaczego? 4. Prewencja reasekuracja,,

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Wawrzyniak Quo vadis BS? Ożarów Mazowiecki, styczeń 2014

Krzysztof Wawrzyniak Quo vadis BS? Ożarów Mazowiecki, styczeń 2014 1 QUO VADIS.. BS? Rekomendacja D dlaczego? Mocne fundamenty to dynamiczny rozwój. Rzeczywistość wdrożeniowa. 2 Determinanty sukcesu w biznesie. strategia, zasoby (ludzie, kompetencje, procedury, technologia)

Bardziej szczegółowo

System antyfraudowy w praktyce. marcin zastawa wiceprezes zarządu. Warszawa, października 2006r.

System antyfraudowy w praktyce. marcin zastawa wiceprezes zarządu. Warszawa, października 2006r. System antyfraudowy w praktyce marcin zastawa wiceprezes zarządu Warszawa, 20-21 października 2006r. agenda spotkania struktura systemu zarządzania w organizacji koncepcja systemu antyfraudowego wdrożenie

Bardziej szczegółowo

FUNDUSZ POŻYCZKOWY DLA KOBIET. Ministerstwo Gospodarki Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Jelenia Góra, grudzień 2014 r.

FUNDUSZ POŻYCZKOWY DLA KOBIET. Ministerstwo Gospodarki Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Jelenia Góra, grudzień 2014 r. FUNDUSZ POŻYCZKOWY DLA KOBIET Ministerstwo Gospodarki Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Jelenia Góra, grudzień 2014 r. I. Fundusz pożyczkowy dla kobiet... 3 1. Termin przyjmowania wniosków... 3 2. Limity

Bardziej szczegółowo

BAROMETR RYNKU ENERGII RWE najbardziej przyjazne rynki energii w Europie

BAROMETR RYNKU ENERGII RWE najbardziej przyjazne rynki energii w Europie BAROMETR RYNKU ENERGII RWE najbardziej przyjazne rynki energii w Europie Janusz Moroz Członek Zarządu RWE Polska 17. listopada 2011 RWE company name 17.11.2011 PAGE 1 Barometr Rynku Energii RWE narzędzie

Bardziej szczegółowo

Komentarz do wyników polskiej wersji badania Blanchard Corporate Issues 2011

Komentarz do wyników polskiej wersji badania Blanchard Corporate Issues 2011 Komentarz do wyników polskiej wersji badania Warszawa, maj 2011 r. 1.Wprowadzenie Badanie zostało zrealizowane metodą ankiety elektronicznej między 14 grudnia 2010 a 16 stycznia 2011. Polska wersja badania,

Bardziej szczegółowo

POLITYKA WYNAGRODZEŃ

POLITYKA WYNAGRODZEŃ POLITYKA WYNAGRODZEŃ W MILLENNIUM TOWARZYSTWIE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH SPIS TREŚCI I. CEL I ZAKRES POLITYKI II. RAMY POLITYKI III. OSOBY PODEJMUJĄCE RYZYKO I PROCES IDENTYFIKACJI IV. SKŁADNIKI WYNAGRODZEŃ

Bardziej szczegółowo

RAPORT ROCZNY HM INWEST S.A. ZA ROK OBROTOWY 2013

RAPORT ROCZNY HM INWEST S.A. ZA ROK OBROTOWY 2013 RAPORT ROCZNY HM INWEST S.A. ZA ROK OBROTOWY 2013 SPIS TREŚCI 1. Pismo Prezesa Zarządu HM Inwest S.A. 2. Wybrane dane finansowe za rok 2013 3. Roczne sprawozdanie finansowe za okres 01.01.2013 31.12.2013

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania. Sprawozdanie z badania rocznego sprawozdania finansowego

Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania. Sprawozdanie z badania rocznego sprawozdania finansowego Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania Dla Walnego Zgromadzenia i Rady Nadzorczej ŚLĄSKIE KAMIENICE S.A Sprawozdanie z badania rocznego sprawozdania finansowego Opinia Przeprowadziliśmy

Bardziej szczegółowo

Nazwa UFK: Data sporządzenia dokumentu: Fundusz Akcji r.

Nazwa UFK: Data sporządzenia dokumentu: Fundusz Akcji r. Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Umowa dodatkowa na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (UFK) zawierana z umową ubezpieczenia Twoje

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE Nr 132/12 BURMISTRZA PASŁĘKA z dnia 28 grudnia 2012 roku

ZARZĄDZENIE Nr 132/12 BURMISTRZA PASŁĘKA z dnia 28 grudnia 2012 roku ZARZĄDZENIE Nr 132/12 BURMISTRZA PASŁĘKA z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie wprowadzenia procedury zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Pasłęku Na podstawie art. (69 ust. 1 pkt 3 w związku z art.

Bardziej szczegółowo

październik 2016 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna

październik 2016 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna październik 2016 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW dr Piotr Białowolski

Bardziej szczegółowo

Inwestowanie w IPO ile można zarobić?

Inwestowanie w IPO ile można zarobić? Inwestowanie w IPO ile można zarobić? W poprzednich artykułach opisano w jaki sposób spółka przeprowadza ofertę publiczną oraz jakie może osiągnąć z tego korzyści. Teraz należy przyjąć punkt widzenia Inwestora

Bardziej szczegółowo

Raport miesięczny Gdańsk

Raport miesięczny Gdańsk Raport miesięczny 1.2017 Gdańsk 2017.02 1. Spis treści 1. Spis treści... 2 2. Informacje podstawowe... 3 3. Informacje na temat wystąpienia tendencji i zdarzeń w otoczeniu rynkowym emitenta, które w ocenie

Bardziej szczegółowo

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0409/11. Poprawka. Angelo Ciocca w imieniu grupy ENF

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0409/11. Poprawka. Angelo Ciocca w imieniu grupy ENF 6.12.2018 A8-0409/11 11 Motyw 3 (3) Celem programu powinno być wspieranie projektów łagodzących zmianę klimatu, zrównoważonych pod względem środowiskowym i społecznym oraz, w stosownych przypadkach, działań

Bardziej szczegółowo

Rekomendacja M dotycząca zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankach

Rekomendacja M dotycząca zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankach Konferencja Reforma regulacyjna sektora bankowego priorytety na rok 2014 23 października 2013 Rekomendacje KNF przegląd wybranych zmian Rekomendacja M dotycząca zarządzania ryzykiem w bankach Monika Jezierska,

Bardziej szczegółowo

Ocena ryzyka kontraktu. Krzysztof Piłat Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej

Ocena ryzyka kontraktu. Krzysztof Piłat Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej Ocena ryzyka kontraktu Krzysztof Piłat Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej Plan prezentacji Główne rodzaje ryzyka w działalności handlowej i usługowej przedsiębiorstwa Wpływ udzielania

Bardziej szczegółowo

Energia elektryczna w Polsce Raport: Energia elektryczna co wiemy o zielonej energii? grudzień 2012

Energia elektryczna w Polsce Raport: Energia elektryczna co wiemy o zielonej energii? grudzień 2012 Energia elektryczna w Polsce Raport: Energia elektryczna co wiemy o zielonej energii? Raport: partner Co merytoryczny: wiemy o możliwości zmiany patroni sprzedawcy medialni energii elektrycznej? grudzień

Bardziej szczegółowo

Zarządzenie Nr 43/2010/2011 Rektora Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie z dnia 6 lipca 2011r.

Zarządzenie Nr 43/2010/2011 Rektora Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie z dnia 6 lipca 2011r. Zarządzenie Nr 43/2010/2011 Rektora Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie z dnia 6 lipca 2011r. w sprawie: Polityki Zarządzania Ryzykiem w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa

Bardziej szczegółowo

Bezpieczeństwo biznesu - Wykład 8

Bezpieczeństwo biznesu - Wykład 8 Wykład 8. Ryzyko bankowe Pojęcie ryzyka bankowego i jego rodzaje. Ryzyko zagrożenie nieosiągniecia zamierzonych celów Przyczyny wzrostu ryzyka w działalności bankowej. Gospodarcze : wzrost, inflacja, budżet,

Bardziej szczegółowo

RAPORT ROCZNY ZA ROK OBROTOWY 2017

RAPORT ROCZNY ZA ROK OBROTOWY 2017 RAPORT ROCZNY ZA ROK OBROTOWY 2017 MPAY SPÓŁKA AKCYJNA z siedzibą w Warszawie Warszawa, 20 marca 2018 Spis treści: I. PISMO ZARZĄDU II. WYBRANE DANE FINANSOWE ZAWIERAJĄCE PODSTAWOWE POZYCJE ROCZNEGO SPRAWOZDANIA

Bardziej szczegółowo

Metodyka zarządzania ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa informacji

Metodyka zarządzania ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa informacji 2012 Metodyka zarządzania ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa informacji Niniejszy przewodnik dostarcza praktycznych informacji związanych z wdrożeniem metodyki zarządzania ryzykiem w obszarze bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Model referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami

Model referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami Politechnika Gdańska Wydział Zarządzania i Ekonomii Katedra Zastosowań Informatyki w Zarządzaniu Zakład Zarządzania Technologiami Informatycznymi Model referencyjny Open Source dla dr hab. inż. Cezary

Bardziej szczegółowo