Plan wynikowy Świat biologii 3

Transkrypt

1 Plan wynikowy Świat biologii 3 Dział uczania Numer i temat lekcji Wymagania konieczne (oce puszczająca) Wymagania podstawowe (oce statecz) Wymagania rozszerzające (oce bra) Wymagania pełniające (oce bardzo bra) Wymagania wykraczające (oce celująca) I. Podstawy genetyki 1. Podstawowe zasady dziedziczeni a cech 2. Mitoza zapewnia wzrost organizmu wyjaśnia terminy: genetyka, zmienność, dziedziczność, gen, allel, genotyp, fenotyp cech minujących i recesywnych u podaje treść I prawa Mendla wskazuje miejsce lokalizacji materiału genetycznego w komórce rysuje i opisuje chromosom podziałów komórkowych podaje zczenie mitozy wskazuje komórki, w których zachodzi mitoza omawia badania Mendla ozcza allele minujące i recesywne oraz zapisuje ich kombicje objaśnia I prawo Mendla wykorzystuje treść I prawa Mendla zapisu wszystkich możliwych kombicji alleli w gametach wskazuje różnice w organizacji materiału genetycznego w dzielącej i niedzielącej się komórce wyjaśnia terminy kariotyp i chromosomy homologiczne omawia procesy składające się podział komórek wyjaśnia, co ozcza zapis n i 2n konstruuje krzyżówkę genetyczną zapisuje w postaci krzyżówki genetycznej świadczenia Mendla określa stosunki fenotypowe w pokoleniach F 1 i F 2 alizuje kariotyp podziałów komórkowych omawia przebieg mitozy prowadzi obserwacje mikroskopowe określa stosunki genotypowe w pokoleniach F 1 i F 2 wykonuje krzyżówki genetyczne tyczące dziedziczenia cech u rozpozje schematycznych rysunkach fazy mitozy, wskazując istotną cechę dla danej fazy wskazuje moment replikacji w cyklu komórkowym uzasadnia, dlaczego replikacja musi być precyzyj wodzi słuszności II prawa Mendla poprzez wykonie odpowiedniej krzyżówki genetycznej przedstawia schematycznym rysunku cykl komórkowy omawia proces interfazy wodzi, że nie zawsze odbywa się precyzyjny podział materiału genetycznego, podając przykłady komórek dzielących się amitotycznie

2 3. Mejoza zapewnia powstawanie gamet 4. Dziedziczenie płci wskazuje komórki, w których odbywa się podział mejotyczny podaje ilość podziałów odbywających się podczas mejozy i ich istotę chromosomów decydujących o płci podziału mejotycznego w komórkach macierzystych gamet i zarodników rozpozje pierwszy i drugi podział mejotyczny odróżnia autosomy od chromosomów płci wyjaśnia termin heterogametyczność męska charakteryzuje przebieg pierwszego i drugiego podziału mejotycznego wyjaśnia, czym polega rekombicja materiału genetycznego sporządza tabelę, w której porównuje mejozę z mitozą przedstawia sposób dziedziczenia się cech sprzężonych z płcią rozpozje schematycznych rysunkach poszczególne fazy podziału mejotycznego, wskazując istotną cechę każdej fazy wykazuje związek I prawa Mendla z podziałem mejotycznym komórki wodzi zczenia rekombicji materiału genetycznego u organizmów rozmżających się płciowo wykonuje krzyżówki genetyczne tyczące dziedziczenia cech sprzężonych z płcią organizmów, u których odbywa się mejoza pregamicz, postgamicz i pośrednia uzasadnia, dlaczego u kobiet jeden z chromosomów X ulega dezaktywacji, zamieniając się w ciałko Barra 5. Buwa i rola kwasów nukleinowyc h podaje moment ustalenia płci u objaśnia, czym polega hemofilia i daltonizm objaśnia, czym jest gen pod względem chemicznym i funkcjolnym wymienia elementy nukleotydu podaje rodzaje nukleotydów wchodzących w skład DNA i RNA objaśnia, jak dziedziczy się płeć u, wykonując krzyżówkę genetyczną wyjaśnia, co to zczy, że da cecha dziedziczy się razem z płcią wyjaśnia termin genom przedstawia buwę nukleotydu za pomocą schematycznego rysunku opisuje, korzystając z planszy, buwę podwójnej helisy DNA i pojedynczej nici RNA wodzi, dlaczego allele recesywne zlokalizowane w chromosomie X ujawniają się częściej u mężczyzn niż u kobiet wyjaśnia, czym polega nosicielstwo allelu warunkującego choroby wyjaśnia, czym polega reguła komplementarności zasad azotowych przedstawia modelach proces replikacji DNA procesu replikacji dla funkcjonowania komórki ustala stosunki fenotypowe i genotypowe u potomstwa sporządza tabelę, w której porównuje buwę DNA i RNA RNA i podaje ich funkcje oblicza zawartość procentową poszczególnych zasad azotowych w DNA podstawie podanej ilości jednej z nich zwierząt, u których iczej niż u ludzi dziedziczy się płeć wodzi, że zjąc zawartość procentową jednej z zasad azotowych w RNA, nie da się obliczyć zawartości pozostałych konstruuje model przedstawiający strukturę przestrzenną podwójnej helisy DNA

3 6. Od genu cechy 7. Zmiany w materiale genetycznym i ich konsekwencj e wyjaśnia, w jaki sposób są zapisane cechy organizmu wymienia etapy realizacji informacji genetycznej wyjaśnia termin mutacja czynników mutagennych czynników mutagennych fizycznych i chemicznych konuje podziału mutacji genowe i chromosomowe charakteryzuje kod genetyczny wskazuje miejsce i cel transkrypcji wyjaśnia różnice między informacją genetyczną a kodem genetycznym podaje kryteria podziału mutacji genowe i chromosomowe chorób będących wynikiem mutacji genowych omawia przyczyny i objawy chorób spowowanych mutacjami genowymi chorób spowowanych mutacjami chromosomowymi procesu transkrypcji w ekspresji genów przedstawia proces transkrypcji, posługując się modelami nukleotydów oblicza, z ilu nukleotydów składa się gen kodujący białko o określonej liczbie aminokwasów wykonuje krzyżówkę genetyczną, wykazując prawpobieństwo wystąpienia choroby w przypadku, gdy obydwoje rodzice są nosicielami wskazuje różnice między mutacjami genowymi a chromosomowymi omawia przyczyny i objawy chorób wywołanych mutacjami chromosomowymi przedstawia proces translacji, posługując się modelami wyjaśnia, z czego wynika różnorodność komórek mimo jedkowej informacji genetycznej rozpozje kariotyp z zespołem Dow, zespołem Turnera i zespołem Klinefeltera wykazuje związek między wiekiem matki a urodzeniem dziecka z zespołem Dow, przedstawiając tę zależność wykresie uzasadnia, że dysponując zapisem DNA, moż przewidzieć kolejność aminokwasów w białku wodzi, że zjąc kolejność aminokwasów w białku, nie da się przewidzieć kolejności nukleotydów DNA posługuje się tabelą kodu genetycznego modeluje sytuację, w której mogło jść nieprawidłowego rozdzielenia chromosomów podczas afazy mejozy podaje przykład choroby wynikającej z uszkodzenia struktury chromosomu 8. Cechy organizmu wynik współdziałania genów i śrowiska wyjaśnia termin zmienność organizmów zmienności omawia przykłady wpływu śrowiska fenotyp odróżnia zmienność dziedziczną od zmienności niedziedzicznej uzasadnia, dlaczego zmienność śrowiskowa nie jest zmiennością dziedziczną przedstawia przyczyny zmienności dziedzicznej zmienności dziedzicznej u wykonuje krzyżówki genetyczne związane z dziedziczeniem grup krwi i czynnika Rh u cech uwarunkowanych genetycznie i będących wynikiem oddziaływania śrowiska ocenia przydatność wiedzy o wpływie czynników genetycznych i śrowiskowych cechy fenotypowe organizmu dla howców prowadzących selekcję cech użytkowych podaje, jakie genotypy rodziców i dziecka prowadzą konfliktu serologicznego przygotowuje i wygłasza referat temat związku genetyki z innymi dziedzimi wiedzy

4 9. Powtórzenie i utrwalenie wiamości Powtórzenie i utrwalenie wiamości i umiejętności z działu I II. Ekologia 10. Sprawdzenie stopnia opanowania wiamości i umiejętności 1. Ekologia a ochro przyrody Sprawdzenie stopnia opanowania wiamości i umiejętności z działu I termin ekologia pochodzenie i zczenie wymienia miejsca, gdzie mogą być prowadzone badania ekologiczne rozróżnia poziomy organizacji życia będące przedmiotem badań ekologicznych badań prowadzonych w terenie i przeprowadzanych w laboratoriach prowadzenia badań ekologicznych wykazuje różnice między ekologią a ochroną przyrody i ochroną śrowiska wykazuje przekonie o użyteczności edukacji ekologicznej w życiu codziennym wskazuje przykładach związki między ekologią a innymi dziedzimi biologii 2. Organizmy i ich śrowisko określa rodzaje czynników śrowiska porównuje warunki życia w wodzie z warunkami życia lądzie rozróżnia cechy organizmów będące przystosowaniem życia w wodzie i lądzie wpływu czynników biotycznych i abiotycznych organizmy ocenia, które z czynników mają parametry zmienne, a które względnie stałe wyjaśnia terminy tolerancja ekologicz i zakres tolerancji ekologicznej praktycznego wykorzystania wiedzy o tolerancji ekologicznej organizmów wodzi, że rozmieszczenie organizmów Ziemi wynika z różnej tolerancji poszczególne czynniki objaśnia treść prawa minimum Liebiga interpretuje przebieg krzywych tolerancji ekologicznej projektuje i przeprowadza obserwację porostów w jbliższym otoczeniu ocenia stan czystości powietrza, posługując się skalą porostową wskazuje nisze ekologiczne wybranych gatunków uzasadnia, że nisze ekologiczne różnych gatunków nigdy nie są identyczne planuje i przeprowadza świadczenie służące określeniu optymalnych wartości wybranych czynników śrowiska wzrost i rozwój danej rośliny alizuje i ocenia stan czystości wody podstawie składu gatunkowego żyjących w niej organizmów 3. Charakterystyka populacji wyjaśnia termin populacja populacji z różnych śrowisk planuje i przeprowadza obserwacje populacji różnych gatunków w terenie określa strukturę przestrzenną wybranego gatunku rośliny przedstawia rozmieszczenie osobników danym terenie w sposób graficzny wskazuje czynniki biotyczne i abiotyczne mające wpływ liczebność i zagęszczenie badanej populacji określa liczebność i zagęszczenie populacji określonym terenie alizuje mechanizmy regulujące liczebność populacji omawia konsekwencje konkurencji wewnątrzgatunkowej dla funkcjonowania danych populacji alizuje dane statystyczne tyczące zmian liczebności populacji ludzkiej w przeciągu ostatnich kilkudziesięciu lat

5 4. Nieantagonistyczn e oddziaływani a międzygatunkowe 5. Antagonistyczne oddziaływani a międzygatunkowe 6. Zależności pokarmowe w ekosystemie oddziaływań nieantagonistycznych organizmów żyjących w symbiozie odróżnia oddziaływania antagonistyczne od nieantagonistycznych oddziaływań antagonistycznych wymienia elementy skławe ekosystemu wskazuje ogniwa w łańcuchu pokarmowym tworzy łańcuch pokarmowy z danych organizmów wykazuje wolnym przykładzie, że symbioza jest korzyst dla obu partnerów charakteryzuje przystosowania kwiatów zapylania przez zwierzęta przedstawia czynniki warunkujące konkurencję przedstawia skutki konkurencji międzygatunkowej wymienia sposoby unikania konkurencji przedstawia wolnym przykładzie wzajemne adaptacje pasożyta i żywiciela wykazuje ścisły związek między ożywioną częścią ekosystemu a jego biotopem charakteryzuje rolę producentów, konsumentów i destruentów w ekosystemie wskazuje różnice między łańcuchami spasania a łańcuchami detrytusowymi wskazuje przykładach przystosowania zwierząt zapylania wodzi, że komensalizm jest oddziaływaniem przynoszącym korzyści jednemu gatunkowi charakteryzuje wolnym przykładzie przystosowania drapieżnika drapieżnictwa i jego ofiary obrony uzasadnia tezę, że zjadający i zjadani regulują wzajemnie swoją liczebność opisuje przystosowania pasożytów obranej strategii życiowej tworzy sieć pokarmową z podanych organizmów strzega, że jeden organizm może leżeć kilku poziomów troficznych porównuje biocenozę pola uprawnego z biocenozą lasu pod kątem ich trwałości i zachowania równowagi biocenotycznej uzasadnia przykładach, że mutualizm i protokooperacja mają cechy wspólne oraz różne wodzi, że protokooperacja jest symbiozą nieobligatoryjną planuje i przeprowadza świadczenie badające oddziaływania allelopatyczne między roślimi wykazuje odpowiednich przykładach, że rośliny mają mechanizmy obronne przed zgryzaniem przedstawia przykładach adaptacje ssaków roślinożernych odżywiania się pokarmem roślinnym planuje, przeprowadza i kumentuje świadczenie badające działalność destruentów modeluje sytuację, gdy jeden z organizmów sieci pokarmowej zostanie wyeliminowany wodzi, że trwałość ekosystemu zależy od jego różnorodności gatunkowej mikoryzy jako oddziaływania korzystnego dla grzybów i roślin wskazuje przykłady praktycznego zastosowania wiedzy o oddziaływaniach allelopatycznych między roślimi przygotowuje prezentację temat funkcjonowania wolnego ekosystemu wodnego

6 7. Funkcjonowanie ekosystemu 8. Wpływ funkcjonowanie ekosystemu 9. Gospodarowanie energią 10. Ochro wód, powietrza i gleby charakteryzuje strukturę wybranego ekosystemu, posługując się piramidą troficzną wyjaśnia, co dzieje się z materią, a co z energią w ekosystemie podaje kryteria podziału zasobów turalnych wymienia przykłady zasobów odwialnych i nieodwialnych wymienia przykłady odwialnych i nieodwialnych źródeł energii wyjaśnia termin zrównoważony rozwój proponuje działania mające celu oszczędzanie energii elektrycznej i wody w mu projektuje i wykonuje plakat temat wykorzystania surowców wtórnych opisuje rolę producentów, konsumentów i destruentów w obiegu materii oraz przepływie energii przez ekosystem alizuje cykl biogeochemiczny węgla przedstawia skutki eksploatacji zasobów nieodwialnych wskazuje zmiany zachodzące w śrowisku skutek intensyfikacji produkcji rolnej przedstawia propozycje racjolnego gospodarowania zasobami przyrody zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju ograniczenia wybycia paliw kopalnych przedstawia korzyści i zagrożenia wynikające z buwy elektrowni atomowych proponuje działania mające celu ograniczenie ilości odpadów w gospodarstwie mowym charakteryzuje sposoby oczyszczania ścieków opisuje, czym polega segregacja odpadów ilustruje schematycznie krążenie materii i przepływ energii w ekosystemach uzasadnia, jak ważny jest pływ energii słonecznej ekosystemów wykazuje związek między intensywną gospodarką rolną a wyginięciem wielu gatunków objaśnia, czym polega kumulacja szkodliwych związków chemicznych w organizmach omawia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego przewiduje skutki globalnego ocieplenia korzystania z altertywnych źródeł energii podejmuje dyskusję temat buwy elektrowni jądrowych opisuje metody bezpiecznego skławania odpadów wyjaśnia korzyści wynikające z segregowania odpadów uwadnia, że ekosystem jest układem samowystarczalnym wykazuje związek między zanieczyszczeniami śrowiska a sileniem efektu cieplarnianego alizuje dane statystyczne tyczące przyczyn zmian poziomu dwutlenku węgla w powietrzu i zmian temperatury Ziemi opracowuje projekt oszczędzania energii w mu podejmuje dyskusję temat buwy spalarni śmieci ochrony odwialnych zasobów przyrody modeluje cykl biogeochemiczny azotu przygotowuje i wygłasza referat temat sukcesji ekologicznej jeziora strzega przejawy sukcesji ekologicznej w jbliższym otoczeniu podejmuje dyskusję, czy globalne ocieplenie to skutek działalności, czy proces turalny przygotowuje planszę graficzną przedstawiającą mechanizm powstawania kwaśnych opadów alizuje przyczyny i skutki kwaśnych opadów opisuje buwę i zastosowanie kolektorów słonecznych przygotowuje projekt zasad postępowania ze zużytymi bateriami, świetlówkami i przeterminowanymi lekami

7 III. Ewolucjonizm 11. Powtórzenie i utrwalenie wiamości 12. Sprawdzenie stopnia opanowania wiamości i umiejętności 1. Karol Darwin i jego teoria alizuje ilość oraz skład jakościowy odpadów powstających w gospodarstwie mowym aktywnie włącza się w oszczędzanie wody w mu i w szkole Powtórzenie i utrwalenie wiamości i umiejętności z działu II Sprawdzenie stopnia opanowania wiamości i umiejętności z działu II wyjaśnia terminy ewolucja i ewolucjonizm wyjaśnia, co ozcza określenie walka o byt uzasadnia, dlaczego Darwi zywa się ojcem ewolucjonizmu odróżnia bór turalny od boru sztucznego przedstawia poglądy ewolucję zne przed Darwinem podaje główne założenia teorii Darwi prezentuje przykłady potwierdzające działanie boru turalnego omawia zczenie i podaje przykłady boru sztucznego omawia poglądy ewolucję Lamarcka uzasadnia, dlaczego obserwacje poczynione przez Darwi wyspach Galapagos stały się podłożem rodzin teorii wykazuje, że bór turalny zapewnia przetrwanie osobników jlepiej przystosowanych śrowiska podaje założenia syntetycznej teorii przedstawia w sposób graficzny mechanizm izolacji przestrzennej populacji wodzi, że izolacja populacji przyczynia się powstawania nowych gatunków wykazuje, że współczesne poglądy ewolucję są kontynuacją i uzupełnieniem teorii Darwi wodzi, że brak przepływu genów pomiędzy dwoma grupami organizmów świadczy o ich odrębności gatunkowej wyróżnia rodzaje izolacji rozrodczej izolacji rozrodczej

8 2. Dowody podaje rodzaje wodów rozróżnia pośrednie i bezpośrednie wody wodów bezpośrednich wyjaśnia, dlaczego tylko niewielka część wymarłych organizmów zachowała się w postaci skamieniałości wykazuje przykładach, że zmiany ewolucyjne organizmów mogą się odbywać w różnym tempie uzasadnia, że formy przejściowe są szczególnie cenionymi wodami bezpośrednimi ewolucję zbierając informacje temat form pośrednich, korzysta z różnych źródeł charakteryzuje relikty i podaje ich przykłady odróżnia rządy alogiczne od homologicznych wodzi zczenia prowadzenia porówwczych badań atomicznych zwierząt alizuje pobieństwo rozwoju zarodkowego kręgowców wodzi, że badania z zakresu embriologii są ważnym wodem pośrednim przygotowuje i wygłasza krótki wykład temat wodów z zakresu genetyki 3. Dzieje życia Ziemi wyjaśnia termin biogeneza odczytuje dane z tabeli stratygraficznej alizuje schemat przedstawiający zegar określa warunki, w jakich mogło się rodzić życie Ziemi wskazuje cechy pierwszych organizmów jednokomórkowych uzasadnia, że pobny skład chemiczny wszystkich organizmów świadczy o ich pokrewieństwie objaśnia, jak szło wytworzenia w komórkach jądra, mitochondriów i chloroplastów wodzi, jak ważnym krokiem w było powstanie organizmów wielokomórkowych przedstawia organizmy roślinne i zwierzęce charakterystyczne dla danej ery segreguje rządy alogiczne, homologiczne i szczątkowe wykazuje, dlaczego w momencie pojawienia się atmosfery tlenowej ewolucja brała tempa konstruuje tabelę zawierającą jważniejsze wydarzenia z historii życia Ziemi wyjaśnia, jaki wpływ rozwój życia Ziemi miały wielkie wymierania gatunków przygotowuje i przedstawia prezentację temat pojawienia się lądzie pierwszych roślin i zwierząt

9 4. Człowiek i jego ewolucja 5. Powtórzenie i utrwalenie wiamości 6. Sprawdzenie stopnia opanowania wiamości i umiejętności podaje pozycję systematyczną uzasadnia przyleżność poszczególnych jednostek systematycznych alizuje cechy buwy charakterystyczne dla czelnych sporządza tabelę, w której porównuje z szympansem wskazuje pobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi czelnymi jako wynik procesów ewolucyjnych wymienia przodków Powtórzenie i utrwalenie materiału z działu III Sprawdzenie stopnia opanowania wiamości i umiejętności z działu III wskazuje cechy pozwalające wyodrębnienie z rzędu czelnych drodziny człekokształtnych charakteryzuje poszczególnych przodków wodzi, że człowiek posiada cechy wyjątkowe dla jego gatunku przedstawia historię rozwoju ewolucyjnego korzysta z różnych źródeł, podając przykłady wodów bezpośrednich ewolucję wodzi, że szczątki australopiteka znego jako Lucy są jednym z jważniejszych zlezisk wykonuje schemat drzewa rowego uzasadnia, że rasy to przykład zmienności w obrębie gatunku Opracowanie i realizacja : Alicja Tarnowska