PYTANIA DOTYCZĄCE PRZYJĘCIA I POGŁĘBIENIA TREŚCI RELATIO SYNOD

Transkrypt

1 PYTANIA DOTYCZĄCE PRZYJĘCIA I POGŁĘBIENIA TREŚCI RELATIO SYNOD

2 Pytanie pierwsze odnosi się do wszystkich części Relatio Synodi Czy opis rzeczywistości rodziny, przedstawiony w Relatio Synodi odpowiada temu, co obecne jest i stwierdzane w dzisiejszym Kościele i społeczeństwie? O jakie brakujące aspekty można go uzupełnić? Część pierwsza Słuchanie: kontekst i wyzwania wobec rodziny Jak wskazano we Wstępie (1-4), Nadzwyczajny Synod Biskupów zwrócił się ku wszystkim rodzinom na całym świecie, pragnąc uczestniczyć w ich radościach, trudach i nadziejach; do wielu rodzin chrześcijańskich, wiernych swemu powołaniu, Synod zwrócił się ze specjalnym uznaniem, doceniając je i zachęcając do bardziej zdecydowanego włączania się w tej godzinie do Kościoła wyruszającego w drogę, ażeby odkryć na nowo rodzinę, jako nieusuwalny podmiot ewangelizacji, przede wszystkim zaś po to, aby zasilić rodziny chrześcijańskie oraz rodziny przeżywające trudności owym pragnieniem rodziny, które jest zawsze żywe i stanowi podstawę przekonania o tym, że konieczne jest ponowne wyruszenie w drogę, poczynając od rodziny, tylko wówczas bowiem można skuteczne głosić Ewangelię. Odnowiona droga wyznaczona przez Nadzwyczajny Synod Biskupów stanowi część szerszego kontekstu, o którym papież Franciszek pisze w swej Adhortacji Apostolskiej Evangelii Gaudium (Radość Ewangelii), droga ta rozpoczyna się bowiem od peryferii egzystencjalnych, a duszpasterstwo trzeba odróżnić od kultury spotkania, jako, że w pracy duszpasterskiej należy rozpoznawać wolne dzieło Pana także poza naszymi zwyczajowymi schematami i przyjmować, bez zakłopotania, warunki szpitala polowego, co bardzo pomaga w głoszeniu miłosierdzia Bożego. Powyższe wyzwania zostały ujęte w kolejnych akapitach pierwszej Części Relatio Synodi, gdzie przedstawiono aspekty, stanowiące konkretny punkt odniesienia dla opisu rzeczywistej sytuacji rodzin, w ramach którego prowadzona będzie refleksja i namysł. Pytania proponowane w dalszej części, z wyraźnym odniesieniem do aspektów, zawartych w pierwszej Części Relatio Synodi, mają ułatwić oparty na koniecznym realizmie namysł, prowadzony przez poszczególne Episkopaty, tak, aby uniknąć sytuacji, gdy odpowiedzi Episkopatów będą udzielane w oparciu o schematy i perspektywę przyjmowaną przez duszpasterstwo jedynie doktrynalne i czysto aplikacyjne, co nie byłoby zgodne z konkluzjami Nadzwyczajnego Zgromadzenia Biskupów, ponadto oddaliłoby prowadzoną refleksję od wyznaczonej i wskazanej już drogi. Kontekst społeczno-kulturalny (5-8) 1. Jakie inicjatywy są realizowane i jakie planowane w odniesieniu do wyzwań, jakie stawiają przed rodziną złożoności kulturowe (6-7): chodzi o inicjatywy mające na celu ponowne wzbudzenie obecności Boga w życiu rodzin; te, które służą edukowaniu i budowaniu stabilnych więzi międzyludzkich; te, które sprzyjają prorodzinnej polityce społecznej i gospodarczej; te, które mają usunąć trudności związane z opieką nad dziećmi, osobami starszymi i chorymi członkami rodziny; te, które mają zmierzyć się ze szczególnym kontekstem kulturalnym, w który zaangażowany jest Kościół lokalny? 2. Jakie narzędzia analityczne są stosowane i jakie są najbardziej znaczące skutki (pozytywne i negatywne) przemian antropologiczno-kulturowych (5). Czy pośród tych skutków dostrzegalna jest możliwość znalezienia wspólnych elementów/obszarów w różnorodności kulturowej? 3. Poza głoszeniem i ujawnianiem, jakie inne formy zostały wybrane przez Kościół, aby był on bliżej rodzin, znajdujących się w ekstremalnych sytuacjach (8). Jakie strategie edukacyjne są

3 stosowane, aby takim sytuacjom zapobiegać? Co można zrobić, aby wspierać i umacniać rodziny wierzące, wierne więzom krwi i małżeństwa? 4. W jaki sposób Kościół w swej pracy duszpasterskiej reaguje na szerzący się relatywizm kulturowy zeświecczonego społeczeństwa i wynikające z niego odrzucanie przez wiele osób modelu rodziny, opartym na związku mężczyzny i kobiety, połączonych węzłem małżeńskim i otwartym na prokreację? Znaczenie życia uczuciowego (9-10) 5. W jaki sposób i poprzez jakiego typu działania rodziny chrześcijańskie dają młodym pokoleniom świadectwo procesu dojrzewania w wymiarze uczuciowym (9-10)? W jaki sposób można byłoby pomagać w formacji nowo wyświęcanych księży w powyższym temacie? Które z funkcji, sprawowanych przez duchownych wykonujących posługę duszpasterską, są najbardziej pilne i potrzebne? Wyzwanie duszpasterskie (11) 6. W jakich proporcjach i przy pomocy jakich środków zwykła praca duszpasterska z rodziną zwraca się ku tym, którzy znajdują się daleko? Jakie przygotowano kierunki działania w celu wzbudzenia i nadania ważności pragnieniu rodziny, które zasiał Stwórca w sercu każdej osoby, obecnemu w szczególny sposób w sercach młodych ludzi, nawet, jeżeli przeżywają oni w swych rodzinach sytuacje dalekie od wizji chrześcijańskiej? W jaki sposób odpowiadają oni na kierowaną ku nim misję? Jak wiele jest małżeństw naturalnych wśród osób nie ochrzczonych, także w związku z pragnieniem posiadania rodziny u młodych ludzi? Część II: Spojrzenie na Chrystusa: Ewangelia rodziny Ewangelia rodziny, której Kościół wiernie strzeże w ślad za Objawieniem Chrystusa zapisanym i przekazanym, w dzisiejszym świecie musi być głoszona z odnowioną radością i nadzieją oraz wzrokiem zwróconym nieustannie ku Jezusowi Chrystusowi. Powołanie i misja rodziny w pełni przynależą do porządku stworzenia, który przechodzi w porządek zbawienia, tak w skrócie ujęty przez Sobór Watykański II: W końcu sami małżonkowie, stworzeni na obraz Boga żywego i umieszczeni w prawdziwym porządku osobowym, niech będą zespoleni jednakim uczuciem, podobną myślą i wspólną świętością, żeby idąc za Chrystusem, zasadą życia, stawali się przez radość i ofiary swego powołania, przez wierną swoją miłość świadkami owego misterium miłości, które Pan objawił światu swą śmiercią i zmartwychwstaniem (Gaudium et Spes, 52; Katechizm Kościoła Katolickiego ). W tym świetle celem pytań, jakie narodziły się po Relatio Synodi, jest zachęcanie do udzielania szczerych i odważnych odpowiedzi przez Pasterzy i Lud Boży, aby w odnowionym duchu głosić Ewangelię rodziny. Spojrzenie na Chrystusa i Boża pedagogika w dziejach zbawienia (12-14) Przyjmując zaproszenie papieża Franciszka, Kościół spogląda na Chrystusa w Jego nieustającej Prawdzie i niewyczerpanej Nowinie, które także dziś rozjaśniają światłem każdą rodzinę. Chrystus jest odwieczną Dobrą Nowiną (Ap 14,6) i jest wczoraj i dziś, ten sam także na wieki (Hbr 13,8), lecz Jego bogactwo i Jego piękno są niewyczerpane. On jest zawsze młody i jest źródłem nowości (Evangelii Gaudium, 11).

4 7. Wzrok zwrócony ku Chrystusowi otwiera nowe możliwości. Za każdym bowiem razem, gdy powracamy do źródeł doświadczenia chrześcijańskiego, otwierają się nowe drogi i niesłychane możliwości (12). W jaki sposób wykorzystywane jest nauczanie Pisma Świętego w dziele duszpasterskim na rzecz rodzin? W jakiej mierze wzrok kierowany ku Chrystusowi zasila odważne i wierne duszpasterstwo na rzecz rodzin? 8. Jakie wartości małżeństwa i rodziny są realizowane w życiu młodych ludzi i małżonków? I w jakiej formie? Czy są wartości, które można ukazać w pełnym świetle? (13). W jakim wymiarze można uniknąć i pokonać grzech? 9. Jaką pedagogikę człowieka trzeba wziąć pod uwagę zgodną z pedagogiką Bożą aby lepiej zrozumieć to, czego wymaga praca duszpasterska Kościoła w odniesieniu do dojrzewania do życia pary ludzkiej w małżeństwie w przyszłości? (13). 10. Co trzeba czynić, aby ukazywać wielkość i piękno udzielonego daru nierozerwalności małżeństwa, w taki sposób, aby wzbudzić pragnienie przeżywania go i coraz mocniejszego budowania? (14). 11. W jaki sposób można byłoby pomóc zrozumieć, że związek z Bogiem pozwala przezwyciężać słabość, wpisaną także w związek małżeński? (14). W jaki sposób dawać świadectwo tego, że błogosławieństwo Boże towarzyszy każdemu prawdziwemu związkowi małżeńskiemu? Jak wykazać, że łaska sakramentu wspiera małżonków w całej ich drodze życiowej? Rodzina w zbawczym zamyśle Boga (15-16) Powołanie do życia w miłości między kobietą a mężczyzną przyjmuje swą pełną formę w wydarzeniu Wielkiej Nocy, kiedy Chrystus Pan ofiaruje siebie bez sprzeciwu, czyniąc Kościół swym Mistycznym Ciałem. Chrześcijański związek małżeński, czerpiąc z łaski Chrystusa, staje się tym samym drogą, jaką ci, którzy na nią zostali wezwani, kroczą ku miłości doskonałej, czyli świętości. 12. W jaki sposób można spowodować zrozumienie tego, że chrześcijański związek małżeński jest zgodny z pierwotnym zamysłem Boga, jest zatem doświadczeniem pełni życia, a nie jego ograniczeniem? (13) 13. W jaki sposób tworzyć rodzinę, jako Kościół domowy? (LG 11), podmiot i przedmiot pracy ewangelizacyjnej w służbie Królestwa Bożego? 14. Jak promować świadomość misyjnego zobowiązania rodziny? Rodzina w dokumentach Kościoła (17-20) Nauczanie Kościoła musi być lepiej znane przez Lud Boży w całym jego bogactwie. Duchowość w małżeństwie zasilana jest nieustającym nauczaniem przez Pasterzy, czuwających nad swymi stadami i dojrzewa dzięki nieprzerwanemu słuchaniu Słowa Bożego, sakramentów wiary i miłosierdzia (caritas). 15. Rodzina chrześcijańska żyje pod miłującym spojrzeniem Pana i w relacji z Nim wzrasta, jako prawdziwa wspólnota życia i miłości. W jaki sposób rozwijać duchowość rodziny i w jaki sposób pomagać rodzinom być miejscem nowego życia w Chrystusie? (21) 16. W jaki sposób rozwijać i promować inicjatywy katechetyczne, które umożliwią poznanie i pozwolą żyć nauczaniem Kościoła o rodzinie, a także ułatwią pokonanie możliwego dystansu między doświadczeniami przeżytymi a tymi, które się głosi oraz pokażą drogę nawrócenia? Nierozerwalność małżeństwa i radość wspólnego życia (21-22)

5 Prawdziwa miłość małżeńska włącza się w miłość Bożą i kierowana jest oraz doznaje wzbogacenia przez odkupieńczą moc Chrystusa i zbawczą działalność Kościoła, aby skutecznie prowadzić małżonków do Boga oraz wspierać ich i otuchy im dodawać we wzniosłym zadaniu ojca i matki. Dlatego osobny sakrament umacnia i jakby konsekruje małżonków chrześcijańskich do obowiązków i godności ich stanu; wypełniając mocą tego sakramentu swoje zadania małżeńskie i rodzinne, przeniknięci duchem Chrystusa, który przepaja całe ich życie wiarą, nadzieją i miłością, zbliżają się małżonkowie coraz bardziej do osiągnięcia własnej doskonałości i obopólnego uświęcenia, a tym samym do wspólnego uwielbienia Boga (Gaudium et Spes, 48). 17. Jakie są podejmowane inicjatywy na rzecz zrozumienia wartości nierozerwalnego i płodnego związku małżeńskiego, jako drogi ku pełni realizacji osobistej? (21) 18. W jaki sposób ukazać rodzinę, jako miejsce pod wieloma aspektami jedyne, w którym osoby ludzkie mogą realizować swe radości? 19. Sobór Watykański II docenił małżeństwo naturalne, odnawiając tym samym dawną tradycję Kościoła. W jakiej mierze w diecezjalnych listach pasterskich przekazuje się wiedzę i znaczenie mądrości innych ludów, jako fundamentalne dla wspólnej kultury i społeczeństwa? (22). Prawda i piękno rodziny, miłosierdzie wobec rodzin zranionych i słabych (23-28) Pasterze, zgromadzeni na Synodzie, po rozważeniu piękna udanych małżeństw i trwałych rodzin, uznając wspaniałomyślne świadectwo, jakie dają ci, którzy pozostali wierni węzłowi małżeńskiemu, pomimo, że zostali opuszczeni przez małżonka, zadali sobie pytanie w otwarty i odważny sposób, z troską i przezornością jakie spojrzenie winien kierować Kościół na katolików, którzy zawarli jedynie cywilny związek małżeński, na tych, którzy wciąż współżyją w konkubinacie i na tych, którzy po ważnym małżeństwie rozwiedli się i zawarli ponowny związek małżeński cywilny. Ojcowie Synodu, świadomi oczywistych ograniczeń i niedoskonałości, obecnych w tak rozmaitych sytuacjach, przyjęli przychylnie perspektywę, wskazaną przez papieża Franciszka, zgodnie z którą nie pomniejszając wartości ewangelicznego ideału, należy z miłosierdziem i cierpliwością towarzyszyć możliwym etapom rozwoju osób formujących się dzień po dniu (Evangelii Gaudium, 44). 20. W jaki sposób pomóc w zrozumieniu, że nikt nie jest wyłączony z miłosierdzia Bożego i jak wyrażać tę prawdę w pracy duszpasterskiej Kościoła na rzecz rodzin, w szczególności rodzin zranionych i słabych? (28) 21. W jaki sposób wierni mogą okazać osobom, które nie osiągnęły jeszcze pełnego rozumienia daru miłości Chrystusa, że przyjmują je i z ufnością im towarzyszą, nigdy nie rezygnując z głoszenia nakazów Ewangelii? (24) 22. Co można zrobić, aby w różnych formach związków w których spotykają się wartości ludzkie mężczyzna i kobieta odczuwali szacunek, ufność i zachętę ze strony Kościoła do dojrzewania w dobru i aby uzyskiwali pomoc w osiągnięciu pełni chrześcijańskiego związku małżeńskiego? (25) Część III: Konfrontacja: perspektywy duszpasterskie Przy pogłębianiu trzeciej Części Relatio Synodi ważne jest, aby kierować się zwrotem duszpasterskim, które Nadzwyczajny Synod zaczął nakreślać, osadzając odnowione duszpasterstwo w Soborze Watykańskim II i w nauczaniu papieża Franciszka. Do Konferencji Episkopatów należy zadanie kontynuowania zgłębiania owego zwrotu, włączając w to we właściwy sposób wszystkich

6 duchownych Kościoła i konkretyzując zagadnienia nowego duszpasterstwa w szczególnym kontekście ich pracy duszpasterskiej. Konieczne jest uczynienie wszystkiego, co możliwe, aby nie zaczynać od zera, lecz podjąć drogę, wytyczoną już przez Nadzwyczajny Synod Biskupów, jako punkt wyjścia. Głosić Ewangelię rodziny dziś, w różnych kontekstach (29-38) W świetle potrzeby rodziny i jednocześnie wielorakich i złożonych wyzwań, jakie stoją przed dzisiejszym światem, Synod podkreślił znaczenie odnowionego zobowiązania do szczerego i znaczącego głoszenia Ewangelii rodziny. 23. W jaki sposób w formowaniu kapłanów i innych duchownych, sprawujących posługę duszpasterską, kultywowany jest wymiar rodzinny? Czy w formację włączane są także rodziny? 24. Czy obecna jest świadomość, że w obliczu szybkich przemian naszego społeczeństwa potrzebna jest nieustająca uwaga na język komunikacji duszpasterskiej? W jaki sposób skutecznie dawać świadectwo nadrzędności łaski, w taki sposób, aby życie rodzinne było planowane i przeżywane, jako przyjmowanie Ducha Świętego? 25. Jak uczynić, by głosząc Ewangelię rodziny stwarzać warunki ku temu, aby każda rodzina była taka, jakiej chce Bóg i aby społeczeństwo uznawało jej godność i misję? Jakiej konwersji duszpasterskiej trzeba dokonać i w jakim kierunku powinny iść dalsze rozważania pogłębiające tę kwestię? 26. Czy dostrzegane jest znaczenie współpracy w służbie rodziny z instytucjami społecznymi i politycznymi? Jak współpraca ta jest faktycznie realizowana? Jakimi kryteriami należy się kierować? Jaką rolę mogą tutaj odgrywać stowarzyszenia rodzin? W jaki sposób współpraca ta może być wspierana także poprzez szczere zgłaszanie procesów kulturowych, ekonomicznych i politycznych, zagrażających rodzinie? 27. W jaki sposób ułatwiać relacje rodziny ze społeczeństwem i polityką z korzyścią dla rodziny? W jaki sposób promować wsparcie dla rodziny ze strony wspólnoty międzynarodowej i państwa? Prowadzić narzeczonych na drodze przygotowań do małżeństwa (39-40) Synod uznał kroki, jakie poczyniono w ciągu ostatnich lat w celu zapewnienia właściwego przygotowania młodych osób do małżeństwa. Podkreślił jednak także konieczność większego zaangażowania całej wspólnoty chrześcijańskiej nie tylko w przygotowanie do małżeństwa, ale również w pierwszych latach życia rodzinnego. 28. W jaki sposób proponowane kursy przygotowania do życia małżeńskiego podkreślają powołanie i misję rodziny zgodnie z wiarą w Jezusa Chrystusa? Czy są prowadzone, jako propozycja prawdziwego doświadczenia eklezjalnego? W jaki sposób należy odnowić je i poprawić? 29. W jaki sposób katecheza wprowadzająca przedstawia otwarcie na powołanie i misję rodziny? Które kroki postrzegane są, jako najpilniejsze? W jaki sposób proponować związek miedzy chrztem eucharystią i małżeństwem? W jaki sposób należy podkreślać charakter katechumenatu i katechezy mistagogicznej, jaki przybierają często kursy przygotowania do małżeństwa? W jaki sposób włączyć wspólnotę do tych przygotowań? Towarzyszyć w pierwszych latach życia małżeńskiego (40) 30. Czy podczas przygotowania oraz towarzyszenia w pierwszych latach życia małżeńskiego jest we właściwy sposób podkreślane znaczenie świadectwa i wsparcia, jakich mogą dawać rodziny, stowarzyszenia i ruchy rodzin? Jakie pozytywne doświadczenia można przywoływać w tym

7 zakresie? 31. Duszpasterstwo towarzyszenia parom w pierwszych latach życia rodzinnego jak zauważono podczas debaty synodalnej wymaga dalszego rozwijania. Jakie najbardziej znaczące inicjatywy zostały już zrealizowane? Jakie aspekty należy pogłębić na poziomie parafii, dekanatu lub stowarzyszeń albo ruchów rodzin? Opieka duszpasterska nad osobami w małżeństwach cywilnych i konkubinacie (41-43) W debacie synodalnej przywołano różnorodne sytuacje, spowodowane wielorakimi czynnikami kulturowymi i ekonomicznymi, praktykami zakorzenionymi w tradycji oraz trudności, jakie mają młodzi ludzie przy dokonywaniu wyborów zobowiązujących na całe życie. 32. Jakie kryteria do właściwego duszpasterskiego rozeznania poszczególnych sytuacji uwzględniane są w świetle nauczania Kościoła, zgodnie z którym elementami budującymi małżeństwo jest jedność, nierozerwalność i otwarcie na prokreację? 33. Czy wspólnota chrześcijańska może być duszpastersko zaangażowana w poszczególne sytuacje? W jaki sposób pomocna jest w rozeznawaniu elementów pozytywnych i negatywnych życia osób pozostających w związkach cywilnych w taki sposób, aby pokierować je i wspierać na drodze rozwoju i konwersji na sakrament małżeństwa? W jaki sposób pomagać osobom w konkubinacie, aby podjęły decyzję o zawarciu małżeństwa? 34. W szczególności jakie odpowiedzi należy dawać w obliczu problemów związanych z pozostawaniem w tradycyjnych formach małżeństwa zawieranego etapami lub aranżowanego przez rodziny? Troska o rodziny zranione (w separacji, rozwiedzionych, którzy nie zawarli kolejnego związku, rozwiedzionych, którzy zawarli kolejne małżeństwo, rodziny z jednym rodzicem) (44-54) W debacie synodalnej podkreślono konieczność duszpasterstwa opartego na sztuce towarzyszenia, nadającego naszej drodze zdrowy rytm bliskości wraz ze spojrzeniem okazującym szacunek, pełnym współczucia, które jednak jednocześnie będzie leczyło, wyzwalało i zachęcało do dojrzewania w życiu chrześcijańskim (Evangelii Gaudium, 169). 35. Czy wspólnota chrześcijańska gotowa jest zająć się z troską rodzinami zranionymi, aby mogły doświadczyć miłosierdzia Pana? W jaki sposób należy angażować się, aby usuwać czynniki społeczne i ekonomiczne, które często powodują zranienia? Jakie kroki już poczyniono i jakie należy poczynić, aby te działania rozwijały się i aby wzrastała towarzysząca im świadomość sprawowania misji? 36. W jaki sposób promować wspólne kierunki duszpasterskie na poziomie Kościołów partykularnych? Jak wobec tego rozwijać dialog miedzy różnymi Kościołami partykularnymi cum Petro e sub Petro? 37. Jak sprawić, aby procedury stwierdzenia nieważności były bardziej dostępne, uproszczone i jeśli to możliwe bezpłatne? (48) 38. Czy duszpasterstwo sakramentalne wobec osób rozwiedzionych w nowych związkach wymaga dalszego pogłębienia, uwzględniając także praktykę prawosławną i mając na uwadze rozróżnienie obiektywnej sytuacji grzechu i okoliczności łagodzących (52)? Jakie są perspektywy, w jakim kierunku należy podążać? Jakie są możliwe kroki? Jakie sugestie, aby zapobiegać różnego rodzaju przeszkodom, które nie są potrzebne i konieczne? 39. Czy aktualne przepisy prawne pozwalają dawać ważne odpowiedzi na wyzwania, jakie stawiają małżeństwa mieszane i międzywyznaniowe? Czy należy uwzględniać inne elementy?

8 Uwaga duszpasterska wobec osób o skłonnościach homoseksualnych (55-56) Opieka duszpasterska nad osobami o skłonnościach homoseksualnych musi dziś sprostać nowym wyzwaniom, wynikającym między innymi z praw, jakie społeczeństwo proponuje takim osobom. 40. W jaki sposób wspólnota chrześcijańska kieruje swoją uwagę duszpasterską wobec rodzin, w których łonie znajdują się osoby o skłonnościach homoseksualnych? W jaki sposób unikając jakichkolwiek oznak niesłusznej dyskryminacji zadbać z troską o osoby znajdujące się w takiej sytuacji w świetle Ewangelii? W jaki sposób przedstawiać im nakaz z woli Boga, dotyczący ich sytuacji? Przekazywanie życia i wyzwanie spadku urodzin (57-59) Przekazywanie życia jest fundamentalnym elementem powołania i misji rodziny: Małżonkowie wiedzą, że w spełnianiu obowiązku, jakim jest przekazywanie życia i wychowywanie, obowiązku, który trzeba uważać za główną ich misję, są współpracownikami miłości Boga Stwórcy i jakby jej wyrazicielami (Gaudium et Spes, 50). 41. Jakie najbardziej znaczące kroki zostały poczynione, aby skutecznie głosić i promować otwarcie na życie oraz piękno i godność ludzką w chwili stawania się matką lub ojcem, w świetle przykładu zawartego w encyklice Humanae Vitae błogosławionego Pawła VI? W jaki sposób promować dialog z nauką i technologiami biomedycznymi tak, aby szanowane było naturalne prawo człowieka do płodzenia potomstwa? 42. Macierzyństwo i ojcostwo wspaniałomyślne i szczodre wymaga odpowiednich struktur i narzędzi. Czy wspólnota chrześcijańska przeżywa rzeczywistą solidarność i subsydiarność? Jak? Czy odważnie proponuje ważne rozwiązania, także na poziomie społeczno-politycznym? W jaki sposób zachęcać do adopcji i przysposabiania dzieci, jako oznaki najwyższej i płodnej wspaniałomyślności? W jaki sposób promować troskę i poszanowanie okazywane dzieciom? 43. Chrześcijanin przeżywa macierzyństwo i ojcostwo, jako swe powołanie. Czy katecheza w wystarczającym stopniu podkreśla to powołanie? Jakie drogi formacyjne należy tworzyć, aby powołanie rzeczywiście prowadziło świadomość małżonków? Czy istnieje świadomość poważnych konsekwencji wynikających ze zmian demograficznych? 44. W jaki sposób Kościół walczy z plagą aborcji, promując kulturę życia? Wyzwanie edukacyjne i rola rodziny w ewangelizacji (60-61) 45. Nie zawsze rodzicom jest łatwo sprawować swą misję wychowawczą: czy znajdują solidarność i wsparcie we wspólnocie chrześcijańskiej? Jakie drogi formacyjne można sugerować? Jakie kroki należy poczynić, aby wychowawcze zadanie rodziców było uznawane także na poziomie społecznopolitycznym? 46. W jaki sposób promować wśród rodziców i w rodzinach chrześcijańskich świadomość obowiązku przekazywania wiary, jako najgłębszego wymiaru tożsamości chrześcijańskiej?