Plan zrównoważonego rozwoju. dla Powiatu Łukowskiegoo (Plan Transportowy) Etap II II Opracowanie Główne

Transkrypt

1 STAROSTWO POWIATOWE W ŁUKOWIE Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla Powiatu Łukowskiegoo (Plan Transportowy) Etap II II Opracowanie Główne Dokument przygotowany przez BLUE OCEAN BUSINESS CONSULTING SP. Z O.O. ul. Kopernika 30, lok , Warszawa tel , fax , biuro@bobc.pl październik 2013 r.

2 Spis treści 1. Wstęp Czym jest Plan Transportowy? Słownik pojęć używanych w dokumencie Charakterystyka obszaru objętego Planem Transportowym Gmina Adamów Gmina Krzywda Gmina Serokomla Gmina Stanin Gmina Stoczek Łukowski Gmina Trzebieszów Gmina Wola Mysłowska Gmina Miasto Stoczek Łukowski Miasto Gmina Wojcieszków Sieć połączeń drogowych w powiecie Inwestycje drogowe Przewoźnicy autobusowi w Powiecie Łukowskim Sieć komunikacji autobusowej Analiza zezwoleń Charakterystyka taboru Standard techniczny pojazdów i sposób ich oznakowania Linie o największym natężeniu podróżnych Określenie potencjału poszczególnych linii Określenie obszarów wymagających interwencji Infrastruktura przystankowa w Powiecie Łukowskim Sposób udostępniania infrastruktury przystankowej Przewidywane udostępnianie operatorom lub operatorom i przewoźnikom infrastruktury przystankowej Dostępność podróżnych do infrastruktury przystankowej Dostęp osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej zdolności ruchowej do publicznego transportu zbiorowego Sieć kolejowa w powiecie Sieć komunikacyjna Powiatu Łukowskiego na której planowane jest wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej Obecny podział zadań przewozowych Analiza badań ankietowych Narzędzie badawcze Wyniki badań Preferencje pasażerów Ocena jakości usług Luki jakościowe, preferencje versus oceny respondentów Ocena i prognoza potrzeb przewozowych Zakłady pracy w Łukowie Instytucje użyteczności publicznej Strategiczne Węzły Przesiadkowe Organizacja rynku przewozów Rola organizatora transportu publicznego Określenie właściwości rzeczowej oraz kompetencji organizatorów transportu Określenie trybu wyboru operatorów publicznego transportu zbiorowego

3 12.4. Standaryzacja systemu pobierania opłat za bilety Struktura właścicielska w zakresie podmiotów realizujących transport publiczny Określenie pożądanego standardu usług przewozowych Standard usług przewozowych Określenie preferencji dotyczących wyboru rodzaju środków transportu Sposób organizowania systemu informacji dla pasażera Ochrona środowiska naturalnego w Powiecie Łukowskim Stan ochrony środowiska naturalnego Powiatu Łukowskiego Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego Emisja hałasu do środowiska Lasy Łukowskie- obszar chroniony Natura 2000 (Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków) Rola Planu Transportowego Analiza i finansowanie działalności przewozowej Analiza rentowności linii Przewidywane finansowanie usług przewozowych Kierunki rozwoju publicznego transportu zbiorowego do 2025 roku

4 1. Wstęp 1.1. Czym jest Plan Transportowy? Zgodnie z zapisami prawa, organizatorem publicznego transportu zbiorowego, w zależności od zasięgu przewozów, jest gmina, związek międzygminny, powiat (miasto na prawach powiatu), związek powiatów, województwo lub minister właściwy do spraw transportu. Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (zwana dalej Ustawą) powierza organizatorowi do wykonania trzy zadania (art.8): 1. planowanie rozwoju transportu, 2. organizowanie publicznego transportu zbiorowego, 3. zarządzanie publicznym transportem zbiorowym. O skutecznym wykonywaniu pozostałych funkcji przesądza prawidłowa realizacja zadania planowania rozwoju transportu w formie planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (plan transportowy). Ustawa nakłada obowiązek opracowania planu transportowego na niektórych organizatorów. W przypadku planowanego organizowania przewozów o charakterze użyteczności publicznej, obowiązek opracowania planu ma: 1. Gmina: a. licząca, co najmniej mieszkańców - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich, b. której powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między gminami, których obszar liczy łącznie, co najmniej mieszkańców - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej na danym obszarze; 2. Związek międzygminny obejmujący obszar liczący, co najmniej mieszkańców - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej na obszarze gmin tworzących związek międzygminny; 3. Powiat: a. liczący, co najmniej mieszkańców - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich, b. któremu powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między powiatami, których obszar liczy łącznie, co najmniej mieszkańców - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej na danym obszarze; 4. Związek powiatów obejmujący obszar liczący, co najmniej mieszkańców - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej na obszarze powiatów tworzących związek powiatów; 3

5 5. Województwo: a. w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w wojewódzkich przewozach pasażerskich, b. któremu powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między województwami właściwymi ze względu na planowany przebieg linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej na danym obszarze; 6. Minister właściwy do spraw transportu - w zakresie linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym. Gminy, związki międzygminne i powiaty o mniejszej liczbie mieszkańców, niż podano powyżej, mogą, ale nie muszą opracowywać planów transportowych. Plan transportowy uchwalony w gminie, powiecie, województwie jest aktem prawa miejscowego, co oznacza, że podlega kontroli w trybie przewidzianym dla tych aktów. Pomiędzy planami transportowymi opracowanymi przez różnych organizatorów zachodzą oczywiste związki, które muszą być uwzględnione w procedurze przygotowywania planów: W pierwszej kolejności plan transportowy powinien opracować minister właściwy do spraw transportu. Marszałek województwa opracowuje plan transportowy dla swojego obszaru uwzględniając ogłoszony plan transportowy ministra. Opracowując plan transportowy dla powiatu (lub związku powiatów) uwzględnia się plan transportowy opracowany i ogłoszony przez marszałka. Wójt, burmistrz, prezydent miasta lub zarząd związku międzygminnego, opracowując plan transportowy dla swojego obszaru, będą zobowiązani do uwzględnienia planu transportowego opracowanego i ogłoszonego przez starostę lub marszałka województwa. Taka regulacja prawna art. 11 ust. 1 Ustawy ma na celu uporządkowanie działań i zapewnienie kontynuacji rozwiązań w planach transportowych niższego szczebla administracji. W praktyce powoduje jednak, że plan transportowy opracowywany na najniższym poziomie, czyli w gminie, o ile nie zostaną wcześniej opublikowane plany ministra, marszałka województwa i starosty, może wymagać aktualizacji po opublikowaniu planów transportowych administracji wyższego szczebla. Istnieje również możliwość koordynacji działań organizatorów różnych szczebli, tj. równoległego działania w trakcie projektowania planów, które są wykładane do wglądu we właściwych urzędach w wersji wstępnej przez organizatorów (art. 10 ust. 1 Ustawy), zwłaszcza, że projekty planów muszą być uzgadniane z sąsiednimi jednostkami samorządu terytorialnego tego samego szczebla (art. 13 ust. 1-3). Podstawowy cel opracowania planu transportowego to poprawa, jakości systemu transportowego i jego rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. Jakość systemu transportowego będzie, bowiem decydującym czynnikiem, warunkującym, jakość życia mieszkańców i rozwój gospodarczy obszaru objętego planem transportowym. Stosowanie zasady zrównoważonego rozwoju będzie 4

6 zapewniało równowagę między aspektami społecznymi, gospodarczymi, przestrzennymi oraz ochrony środowiska. Tak sformułowany cel nadrzędny planu transportowego powinien być osiągany poprzez realizację następujących celów szczegółowych: Cel 1. Poprawa dostępności transportowej i jakości transportu - instrument poprawy warunków życia i usuwania barier rozwojowych Cel 2. Poprawa efektywności funkcjonowania systemu transportowego instrument zwiększania wydajności systemu z jednoczesnym ograniczaniem kosztów Cel 3. Integracja systemu transportowego w układzie gałęziowym i terytorialnym Cel 4. Wspieranie konkurencyjności gospodarki obszaru - instrument rozwoju gospodarczego Cel 5. Poprawa bezpieczeństwa - radykalna redukcja liczby wypadków i ograniczenie ich skutków (zabici, ranni) oraz poprawa bezpieczeństwa osobistego użytkowników transportu Cel 6. Ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko naturalne i warunki życia. 5

7 1.2. Słownik pojęć używanych w dokumencie Tabela 1. Najważniejsze pojęcia używane w dokumencie Lp. Pojęcie Opis 1 Plan Transportowy Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego, określający w szczególności: 1. Sieć komunikacyjną, na której jest planowane wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej; 2. Ocenę i prognozy potrzeb przewozowych; 3. Przewidywane finansowanie usług przewozowych; 4. Preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu; 5. Zasady organizacji rynku przewozów; 6. Pożądany standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, z uwzględnieniem zagadnień ochrony środowiska naturalnego, dostępu osób niepełnosprawnych oraz dostępności podróżnych do infrastruktury przystankowej; 7. Przewidywany sposób organizowania systemu informacji dla pasażera; 8. Kierunku rozwoju publicznego transportu zbiorowego. 2 Organizator transportu publicznego Właściwa jednostka samorządu terytorialnego albo minister właściwy do spraw transportu, zapewniający funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze. Organizator publicznego transportu zbiorowego jest właściwym organem, o którym mowa w przepisach rozporządzenia (WE) nr 1370/2007. Organizatorem publicznego transportu zbiorowego w Powiecie Łukowskim w zakresie przewozów powiatowych jest Starosta Powiatu Łukowskiego. Ponadto: Organizatorem publicznego transportu zbiorowego na terenie powiatu Łukowskiego jest starosta. 3 Operator Samorządowy zakład budżetowy oraz przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób, który zawarł z organizatorem publicznego transportu zbiorowego umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, na linii komunikacyjnej określonej w umowie. 4 Przewoźnik Przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób na podstawie potwierdzenia zgłoszenia przewozu, a w transporcie kolejowym - na podstawie decyzji o przyznaniu otwartego dostępu. 5 Kordon Przekrój wokół pewnego obszaru, np. wokół śródmieścia miasta lub granica administracyjna miasta. 6 Ekran Przekrój tworzący bariery, np. most lub linia kolejowa. 7 Rekompensata Środki pieniężne lub inne korzyści majątkowe przyznane operatorowi publicznego transportu zbiorowego w związku ze świadczeniem usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego. Przyznawane albo z tytułu utraconych przychodów w związku ze stosowaniem ulg (ustawowych / wprowadzonych przez organizatora), albo poniesionych kosztów związanych ze świadczeniem usług w zakresie transportu zbiorowego, z uwzględnieniem wysokości tzw. słusznego zysku. 8 Refundacja (dotacja refundacyjna) Forma rekompensaty przyznawana operatorowi publicznego transportu zbiorowego z tytułu utraconych przychodów w związku ze stosowaniem ulg ustawowych albo wprowadzonych przez organizatora. Zwana jest także dotacją refundacyjną. Dotacja dotyczy zwrotu różnic pomiędzy pełnymi cenami biletów a cenami biletów ulgowych. 9 Dopłata Partycypacja (udział) w kosztach realizacji powierzonego zadania w zakresie prowadzenia na określonym terenie lokalnego transportu zbiorowego. 6

8 2. Charakterystyka obszaru objętego Planem Transportowym Powiat Łukowski jest położony w północno-zachodniej części województwa lubelskiego. Północna i zachodnia granica powiatu jest granicą województwa lubelskiego z województwem mazowieckim. Od południowego-zachodu z powiatem łukowskim graniczy powiat rycki, od południa - powiat lubartowski, a od wschodu - powiat radzyński i bialski. Rysunek 1. Położenie powiatu Łukowskiego na mapie Lubelszczyzny Źródło: wikipedia.org 7

9 Rysunek 2. Mapa powiatu Łukowskiego Źródło: gminy.pl Położenie geograficzne powiatu na krańcach województwa lubelskiego i mazowieckiego pozwala powiatowi korzystać zarówno z bliskości Mazowsza jak i Lubelszczyzny. Bliskość Siedlec i Warszawy stwarza możliwości rozwoju właśnie w tym kierunku. Peryferyjne położenie geograficzne powiatu w województwie powoduje, iż gminy wchodzące w jego skład znajdowały się zarówno w strefach wpływu dzisiejszego województwa mazowieckiego (dawne województwo siedleckie) jak i województwa lubelskiego. Położenie determinowało, więc integrację z obszarami odmiennymi administracyjnie. W skład powiatu łukowskiego wchodzi 11 gmin: dwie gminy miejskie w Łukowie i Stoczku Łukowskim oraz dziewięć gmin wiejskich: Adamów, Krzywda,, Serokomla, Stanin, Stoczek Łukowski, Trzebieszów, Wojcieszków, Wola Mysłowska. Gminy podzielone są na 225 sołectw. Stolicą powiatu jest miasto. Powierzchnia powiatu łukowskiego wynosi 1.394,1 km2, co stanowi 5,55 % powierzchni województwa i 0,4% powierzchni kraju. Obszar Powiatu Łukowskiego stanowi pewną całość geograficzną, tzw. Wysoczyznę Łukowską w obrębie Niziny Mazowieckiej, zwanej Małym Mazowszem. Teren powiatu zamieszkuje (według stanu na dzień r.) osób, co daje wskaźnik gęstości zaludnienia na poziomie 76 osób/km2 i plasuje powiat poniżej średnich dla kraju i województwa (w przypadku województwa w tym samym okresie wynosił on: 86, a w przypadku kraju: 122 osoby). W miastach i Stoczek Łukowski mieszka mniej niż 1/3 ludności powiatu. 8

10 Położenie powiatu na skraju województwa lubelskiego oraz administracyjna przynależność przez kilkadziesiąt lat do województwa siedleckiego powoduje, iż powiat łukowski posiada wiele luźnych związków z województwem lubelskim, a wiele silnych z mazowieckim. Procesy demograficzne stanowią główną determinantę rozwoju społeczno-gospodarczego. Zmiany liczby i struktury ludności odgrywają znaczącą rolę w procesach zmian gospodarczych i społecznych. W latach liczba ludności zamieszkującej powiat łukowski zmalała ze 109,3 tysiąca osób w roku 1999 do 106,3 tysiąca osób w roku W latach z terenu powiatu łukowskiego rocznie ubywało średnio około 230 osób. Rysunek 3. Gęstość zaludnienia na 31.XII.2010 Źródło: 9

11 Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest stale dodatni przyrost naturalny, który w ostatnich dwóch latach powodował, że średnio około 225 osób więcej się rodziło niż umierało. Przy czym niestety według danych GUS od 2022 roku jest prognozowana większa liczba zgonów niż urodzeń. Rysunek 4. Prognoza ludności wg grup funkcjonalnych Wiek przed produkcyjny Wiek Produkcyjny Wiek poprodukcyjny Źródło: GUS, 2011 Procesy demograficzne determinują rozwój społeczno-gospodarczy. Szczególnie istotne jest to w lokalnych społecznościach, gdzie nieznaczne (globalnie) zmiany liczby ludności powodują często nieodwracalne zmiany w obszarze społecznym i gospodarczym. Liczba ludności w poszczególnych grupach wiekowych determinuje różne obszary życia społecznogospodarczego (edukacja, opieka zdrowotna, usługi). 10

12 Rysunek 5. Prognoza ludności wg wieku (rok 2013) Źródło: GUS Rysunek 6. Prognoza ludności wg wieku (rok 2035) Źródło: GUS 11

13 Prognozy ludności są niekorzystne z punktu widzenia rozwoju transportu publicznego. Populacja w wieku produkcyjnym (18-59/64) zmniejszy się. Nastąpi wzrost ludności w wieku 60+/65+, która nie korzysta regularnie z transportu publicznego a jedynie sporadycznie, gdy zaistnieje konieczność wizyty np. u lekarza. Zmniejszenie podaży rąk do pracy proporcjonalnie zmniejszy popyt na usługi transportu publicznego. Tabela 2. Prognoza ludności dla powiatu łukowskiego i województwa lubelskiego Powiat Łukowski / / Województwo Lubelskie / / Źródło: Bank Danych Lokalnych 12

14 Powiat łukowski ze względu na strukturę osadniczą jest powiatem wiejskim. Gęstość zaludnienia wynosi 76 osób na km2. Natomiast w województwie lubelskim gęstość zaludnienia wynosi 86 osób na km2. Tabela 3. Ludność w powiecie łukowskim Lata ogółem Źródło: Bank Danych Lokalnych Powiat Łukowski w miastach na wsi Na podstawie tabeli można zaobserwować niewielki spadek liczby ludności zauważyć, że spadek liczby ludności na wsiach jest większy niż w miastach. w powiecie. Warto Powiat łukowski jest w niskim stopniu zurbanizowany, wskaźnik zurbanizowania wynosi 30,67%. Województwo lubelskie charakteryzuje się wskaźnikiem na poziomie 46,5%. Tabela 4. Ludność w miastach w % ogółu ludności Jednostka terytorialna Województwo Lubelskie Powiat Łukowski Ludność w miastach w % ogółu ludności 46,41% 30,62% Źródło: Bank Danych Lokalnych Niski wskaźnik zurbanizowaniaa określa charakter struktury osadniczej, jako rozproszony i jednocześnie równomierny. Determinuje ona określony typ popytu na usługi transportu zbiorowego, jako nieintensywny i nieskoncentrowany. Rysunek 7. Ludność w miastach w % ogółu ludności Ludność w miastach w % ogółu ludności 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 46,41% Województwo Lubelskie 30,62% Powiat Łukowski 13

15 Analiza rynku przewozów transportu publicznego musi uwzględniać tendencje w zakresie liczby mieszkańców, jego struktury oraz naturalnego ruchu. Nieznaczny spadek liczby mieszkańców w powiecie, przewaga liczby kobiet nad mężczyznami a także ujemne saldo migracji wewnętrznych dają podstawę do przekonania, że popyt na transport publiczny będzie malał. Tabela 5. Migracje w województwie lubelskim i powiecie łukowskim Jednostka terytorialna Zakres przedmiotowy Liczba osób LUBELSKIE Migracje wewnętrzne na pobyt stały - napływ Powiat łukowski migracje wewnętrzne na pobyt stały - napływ 349 LUBELSKIE migracje wewnętrzne na pobyt stały - odpływ Powiat łukowski migracje wewnętrzne na pobyt stały - odpływ 848 Źródło: Bank Danych Lokalnych 14

16 Bardzo duży wpływ na sytuację transportu publicznego ma zjawisko bezrobocia. Według najnowszych danych Powiatowego Urzędu Pracy w Łukowie liczba bezrobotnych wzrosła do poziomu mieszkańców, co stanowi wzrost o 11,15%. Tabela 6. Bezrobocie w powiecie łukowskim Powiat Liczba bezrobotnych czerwiec 2012 r. czerwiec 2013 r. Łukowski Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Łukowie Rysunek 8. Liczba osób bezrobotnych ze względu na strukturę administracyjną w powiecie łukowskim (stan na czerwiec 2013 r.) Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Łukowie 15

17 Tabela 7. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym na rok 2012 Miasto / Gmina Procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym G. Adamów 9,8% G. Krzywda 9,7% G. Serokomla 9,7% G. Stanin 8,8% G. Stoczek Łukowski 7,0% G. Trzebieszów 6,2% G. Wola Mysłowska 7,6% G. 9,5% M. Stoczek Łukowski 8,6% M. 8,8% G. Wojcieszków 10,2% Powiat Łukowski 8,8% Źródło: Bank Danych Lokalnych Najwięcej osób pozbawionych pracy zamieszkuje gminę Adamów, Krzywda, Serokomla i. Procentowy udział liczby bezrobotnych do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym w tych gminach jest wyższy niż w całym powiecie. Natomiast najniższy udział liczby bezrobotnych i co ciekawe niższy niż w całym powiecie występuje w gminie Trzebieszów i Stoczek Łukowski. 16

18 2.1. Gmina Adamów Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 1. Gmina Adamów Gmina Adamów to gmina wiejska położona w południowej części powiatu łukowskiego nad dwiema niewielkimi rzekami Czarną i Grabówką. Sąsiaduje z gminami Jeziorzany, Krzywda, Nowodwór, Serokomla, Ułęż, Wojcieszków. Gmina obejmuje obszar 98,7 km2 i liczy 5843 mieszkańców. Jest jedną z mniejszych gmin w powiecie łukowskim. Jest to typowa gmina rolnicza, w której podstawowym źródłem utrzymania jest praca w gospodarstwach rolnych. Użytki rolne zajmują 65,5% ogólnej powierzchni, zaś lasy 31,7%. Na słabej jakości glebach charakterystyczne uprawy to żyto, owies i ziemniaki. W produkcji zwierzęcej dominuje trzoda chlewna i bydło. Indywidualne gospodarstwa rolne liczą średnio 5,80 ha. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osoby, w tym kobiety. Liczba ludności utrzymuje się na stałym poziomie, co obrazuje poniższa tabela. Spada natomiast liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym, co źle rokuje na przyszłość. Ponadto od kilku lat utrzymuje się ujemny przyrost naturalny. Można zaobserwować też ujemne saldo migracji. 17

19 Tabela 8. Struktura ludności Gminy Adamów wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny W ostatnich latach krajobraz gospodarczy gminy uległ znacznej przemianie w związku z rozwojem drobnych przedsiębiorstw, zwłaszcza handlowych. Szeroko rozwinęła się sieć sprzedaży hurtowodetalicznej. Do większych zakładów prosperujących w Adamowie zalicza się: firmę Elsner Product z nowoczesną chłodnią do przechowywania warzyw i owoców oraz zakład dziewiarski Wadima który produkuje bieliznę osobistą. Podjęte w ostatnim czasie inwestycje mają na celu poprawę infrastruktury gminy. Do tej pory zrealizowano utwardzanie ważniejszych dróg, a także wybudowano wodociągi we wszystkich miejscowościach. Obecnie w trakcie budowy jest wysypisko śmieci i oczyszczalnia ścieków w Adamowie. Gmina Adamów posiada doskonałą bazę do rozwoju turystyki i agroturystyki ze względu na duże kompleksy leśne i czyste środowisko. Planowane jest powstanie parków krajobrazowych: Grabówka i Stawy Adamowskie. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Gimnazjum w Adamowie 2. Gminna Biblioteka Publiczna w Adamowie 3. Gminne Centrum Kultury w Adamowie 4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Adamowie 5. Przedszkole w Adamowie 6. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Adamowie 7. Szkoła Podstawowa w Zakępiu 8. Zakład Gospodarki Komunalnej w Adamowie SP. Z. O. O. 9. Zespół Obsługi Placówek Oświatowych 10. Zespół Szkolno Przedszkolny 11. Zespół Szkół im. Gen. F. Kleeberga w Woli Gułowskiej 12. Zespół Szkół im. Gen. Franciszka Kamińskiego w Adamowie Siedzibą gminy jest miejscowość Adamów. W skład gminy wchodzą następujące sołectwa: Adamów, Budziska, Dąbrówka, Ferdynandów, Gułów, Helenów, Hordzieżka, Kalinowy Dół, Konorzatka, Lipiny, Sobiska, Turzystwo, Władysławów, Wola Gułowska, Zakępie, Żurawiec. Drogi dojazdowe: krajowe: Nr 76 - Wilga - Garwolin - Stoczek Łukowski - wojewódzkie: Nr Serokomla Kock 18

20 2.2. Gmina Krzywda Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 2. Gmina Krzywda Gmina Krzywda to gmina wiejska położona w północno zachodniej części województwa lubelskiego, jest jedną z jedenastu gmin powiatu łukowskiego. Sąsiaduje z gminami Adamów, Kłoczew, Nowodwór, Stanin, Wojcieszków, Wola Mysłowska. Gmina leży na Wysoczyźnie Żelechowskiej, zajmując powierzchnię 161 km2. Zamieszkuje ją około osób. Jest to gmina typowo rolnicza, mająca ha użytków rolnych. Stanowią one 74,6% ogólnej powierzchni gminy, zaś lasy 21,1%. Intensywnie rozwija się rolnictwo, głównie produkcja mleka. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osób, w tym kobiet. Liczba ludności utrzymuje się na stałym poziomie, co obrazuje poniższa tabela. W chwili obecnej nie widać procesu starzenia się społeczeństwa, co dobrze rokuje na przyszłość. Przyrost naturalny kształtuje się na poziomie dodatnim. Można zaobserwować też ujemne saldo migracji. 19

21 Tabela 9. Struktura ludności Gminy Krzywda wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Poza rolnictwem mieszkańcy gminy zajmują się prowadzeniem działalności gospodarczej głównie w branży handlowej, budowlanej, produkcyjno-usługowej. Drobne rzemiosło lokalizowane jest wokół punktów sprzedaży i reprezentuje branżę przemysłową i spożywczą. W ostatnich latach nastąpiło duże ożywienie gospodarcze, które jest wynikiem zarówno bliskości zelektryfikowanej linii kolejowej -Dęblin, dobrej komunikacji drogowej, jak i staraniu o poprawienie infrastruktury technicznej takiej jak oczyszczalnia ścieków, wysypisko śmieci, sieć wodociągowa i kanalizacyjna. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Gminna Biblioteka Publiczna w Krzywdzie 2. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Hucie Dąbrowa 3. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Okrzei 4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krzywdzie 5. Gminny Zespół Ekonomiczno - Administracyjny Szkół w Krzywdzie 6. Samorządowy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krzywdzie 7. Ośrodek Zdrowia w Krzywdzie 8. Samorządowy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Hucie Dąbrowie 9. Samorządowy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Okrzei Siedzibą gminy jest miejscowość Krzywda oddalona 25 km od Łukowa, 90 km od Lublina i 51 km od Siedlec. W skład gminy wchodzą następujące sołectwa: Budki, Cisownik, Drożdżak, Feliksin, Fiukówka, Gołe Łazy, Huta Dąbrowa, Huta Radoryska, Krzywda, Kasyldów, Kożuchówka, Laski, Nowy Patok, Okrzeja I, Okrzeja II, Podosie, Radoryż Kościelny, Radoryż Smolany, Ruda, Stary Patok, Szczałb, Teodorów, Wielgolas, Wola Okrzejska, Zimna Woda. Łączna długość dróg na terenie gminy wynosi: drogi powiatowe - 74 km ( 67,5 km dróg utwardzonych; 91,2%): 1. Krzywda- Adamów 2. Krzywda- Stanin- 3. Krzywda- Żelechów 4. Krzywda-Kłoczew drogi gminne -101 km ( 79 km dróg utwardzonych; 78,2%) przez gminę nie przebiega żadna droga wojewódzka ani krajowa 20

22 Gmina posiada połączenie kolejowe do: Terespola Chełma Łukowa Dęblina Dorohuska 2.3. Gmina Serokomla Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 3. Gmina Serokomla Gmina Serokomla to gmina wiejska położona w południowo-wschodniej części powiatu łukowskiego w pasie Nizin Środkowopolskich na Równinie Łukowskiej nad rzeką Czarną. Sąsiaduje z gminami Adamów, Jeziorzany, Kock, Wojcieszków. 21

23 Gmina obejmuje obszar 77,3 km 2 i liczy 4185 mieszkańców. Jest to typowa gmina rolnicza, w której podstawowym źródłem utrzymania jest praca w gospodarstwach rolnych. Użytki rolne zajmują 81,8% powierzchni ogólnej, zaś lasy 15,2%. W gospodarstwach indywidualnych uprawia się zboża i ziemniaki, a także truskawki i warzywa. Produkcja zwierzęca to bydło i trzoda chlewna. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osób, w tym kobiet. Liczba ludności utrzymuje się na stałym poziomie, co obrazuje poniższa tabela. Można zaobserwować systematyczny spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym. W chwili obecnej nie widać procesu starzenia się społeczeństwa, co dobrze rokuje na przyszłość. Mimo to przyrost naturalny i saldo migracji są ujemne. Tabela 10. Struktura ludności Gminy Serokomla wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Poza rolnictwem mieszkańcy gminy zajmują się prowadzeniem działalności gospodarczej głównie w branży handlowej, budowlanej oraz produkcyjno-usługowej. Większość z nich to małe rodzinne firmy których pracuje do 9 osób. Gmina Serokomla ma szansę stać się zapleczem turystycznym i rekreacyjnym dla pobliskich miejscowości. Atrakcyjne przyrodniczo tereny w okolicy Rudy sprzyjają rozwojowi turystyki. Usytuowanie gminy Serokomla przy drodze wojewódzkiej łączącej i Kock korzystnie wpływa na jej kondycję gospodarczą. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Zespół Szkół w Serokomli 2. Szkoła Podstawowa w Krzówce 3. Gminny Ośrodek Zdrowia 4. Gminna Biblioteka Publiczna w Serokomli 5. Gminna Biblioteka Publiczna w Charlejowie 6. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Serokomli 7. Gminny Zakład Usług Komunalnych w Serokomli Siedzibą gminy jest miejscowość Serokomla. Gmina obejmuje 16 sołectw: Bielany, Bronisławów, Charlejów, Czarna, Ernestynów, Hordzież, Józefów, Krzówka, Leonardów, Pieńki, Poznań, Ruda Nowa, Ruda, Serokomla, Wola Bukowska, Wólka. Obsługę komunikacyjną gminy Serokomla zapewnia system dróg o znaczeniu regionalnym, powiatowym i lokalnym. Z północy na południe przebiega droga wojewódzka Nr Serokomla- Kock. Łączna długość dróg na terenie gminy wynosi: 22

24 - drogi wojewódzkie 8,533 km, - drogi powiatowe 22,926 km, - drogi gminne 36 km. Przez teren gminy nie przebiega linia kolejowa. Istotnym elementem komunikacji zbiorowej w gminie są połączenia autobusowe, które obsługiwane są przez PKS w Łukowie oraz prywatnych przewoźników Gmina Stanin Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 4. Gmina Stanin Gmina Stanin to gmina wiejska położona w północno-zachodniej części województwa lubelskiego na Równinie Łukowskiej. Sąsiaduje z gminami Krzywda,, Stoczek Łukowski, Wojcieszków, Wola Mysłowska. Gmina obejmuje obszar 160,8 km2 i liczy 9844 mieszkańców. 23

25 Gmina ma charakter rolniczy, 70% jej powierzchni stanowią użytki rolne, zaś lasy około 17 %. Przeważają tu małe gospodarstwa indywidualne, nastawione przede wszystkim na produkcję zwierzęcą, a zwłaszcza hodowlę trzody chlewnej i bydła mlecznego. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż i ziemniaków. Oparty na rolnictwie jest tu również przemysł z dominującym przetwórstwem spożywczym. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osoby, w tym kobiet. Liczba ludności utrzymuje się na stałym poziomie, co obrazuje poniższa tabela. Można zaobserwować systematyczny spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym. W chwili obecnej nie widać procesu starzenia się społeczeństwa, co dobrze rokuje na przyszłość, a przyrost naturalny jest dodatni. Jednakże saldo migracji kształtuje się na poziomie ujemnym. Tabela 11. Struktura ludności Gminy Stanin wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Poza rolnictwem mieszkańcy gminy zajmują się prowadzeniem działalności gospodarczej głównie w branży handlowej, budowlanej, transportowej i przemysłowej. Na obszarze gminy mieszczą się również zakłady średniej wielkości. Rozmieszczenie lasów i łagodnie pofałdowany teren sprzyjają turystyce pieszej i rowerowej. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Gminna Biblioteka Publiczna w Staninie 2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Staninie 3. Szkoła Podstawowa w Jonniku 4. Szkoła Podstawowa w Sarnowie 5. Szkoła Podstawowa w Zastawiu 6. Zakład Gospodarki Komunalnej w Staninie 7. Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Staninie 8. Zespół Szkół w Jeleńcu 9. Zespół Szkół w Staninie 10. Zespół Szkół w Tuchowiczu 11. Zespół Szkół w Zagoździu Siedzibą gminy jest miejscowość Stanin. Gmina obejmuje 29 sołectw: Aleksandrów, Anonin, Borowina, Celiny Szlacheckie, Celiny Włościańskie, Gózd, Jarczówek, Jeleniec, Jonnik, Józefów, Kierzków, Kij, Kopina, Kosuty, Lipniak, Niedźwiadka, Nowa Wróblina, Nowy Stanin, Ogniwo, Sarnów, Stanin, Stara Gąska, Stara Wróblina, Tuchowicz, Wesołówka, Wnętrzne, Wólka Zastawska, Zagoździe, Zastawie. 24

26 Gmina Stanin leży w odległości 17 km od Łukowa, 99 km od Lublina i 100 km od Warszawy. Na jej terenie krzyżują się drogi powiatowe i wojewódzkie takie jak: droga wojewódzka Nr 807, droga krajowa Nr 76 i drogi gminne. Przez gminę przebiega linia kolejowa, jednakże ze względu na jej niekorzystne położenie nie odgrywa większej roli Gmina Stoczek Łukowski Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 5. Gmina Stoczek Łukowski Gmina Stoczek Łukowski to gmina wiejska położona w północno-wschodniej części powiatu łukowskiego na Wyżynie Żelechowskiej oraz Równinie Łukowskiej. Sąsiaduje z gminami Borowie, Domanice,, Miastków Kościelny, Stanin, Stoczek Łukowski, Wodynie, Wola Mysłowska. Gmina zajmuje powierzchnię 17 3,5 km2 i liczy 8203 osoby. Gmina ma typowo rolniczy charakter. Użytki rolne zajmują 129,4 ha co stanowi 76,7% ogólnej powierzchni, natomiast lasy 19,6%. W gospodarstwach rolnych indywidualnych tradycyjnie uprawia się zboża takie jak żyto i owies, a także ziemniaki. W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła i trzody chlewnej. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osoby, w tym kobiet. Liczba ludności utrzymuje się na stałym poziomie, co obrazuje poniższa tabela. Można zaobserwować systematyczny spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym. W chwili obecnej nie widać procesu starzenia się społeczeństwa, co 25

27 dobrze rokuje na przyszłość. Jednakże przyrost naturalny i saldo migracji kształtują się na poziomie ujemnym. Tabela 12. Struktura ludności Gminy Stoczek Łukowski wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Poza rolnictwem mieszkańcy gminy zajmują się prowadzeniem działalności gospodarczej, głownie w handlu i usługach budowlanych, instalacyjnych, transportowych, stolarskich, a także mechanice i blacharstwie samochodowym. Większość to małe rodzinne firmy o liczbie pracujących do 9 osób. Na obszarze gminy mieszczą się również zakłady średnie i większe. Położenie gminy w dolinie rzeki Świder i czyste środowisko przyrodnicze sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Zespół Oświatowy w Starych Kobiałkach 2. Zespół Oświatowy w Szyszkach 3. Zespół Oświatowy w Kisielsku 4. Zespół Oświatowy w Starej Prawdzie 5. Zespół Oświatowy w Jedlance 6. Zespół Oświatowy w Starej Róży 7. Szkoła Podstawowa dla klas 0-III w Toczyskach, podporządkowana Zespołowi Oświatowemu w Starych Kobiałkach 8. Szkoła Podstawowa w Kamionce 9. Gminna Biblioteka Publiczna w Starych Kobiałkach 10. Zakład Aktywności Zawodowej w Stoczku Łukowskim 11. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Stoczku Łukowskim 12. Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Stoczku Łukowskim Siedzibą gminy jest miejscowość Stoczek Łukowski. Gmina obejmuje 36 sołectw: Aleksandrówka, Błażejki-Ruda, Borki, Chrusty, Guzówka, Huta Łukacz, Jagodne, Jamielne, Jamielnik-Kolonia, Januszówka, Jedlanka, Kamionka, Kapice-Celej, Kienkówka, Kisielsk, Łosiniec, Mizary, Nowa Prawda, Nowe Kobiałki, Nowy Jamielnik, Rosy, Stara Prawda, Róża Podgórna, Stara Róża, Stare Kobiałki, Stary Jamielnik, Szyszki, Toczyska, Turzec, Wiśniówka, Wola Kisielska, Wólka Poznańska, Zabiele, Zgórznica. Gmina dzięki swojemu położeniu posiada dogodną pozycję wśród gmin Lubelszczyzny pod względem odległości do największych miast tego regionu oraz do przejścia granicznego w Terespolu. Na jej terenie krzyżują się drogi powiatowe i wojewódzkie takie jak: droga wojewódzka Nr 803, droga krajowa Nr 76 i drogi gminne. Przez teren gminy przebiega najważniejsza obwodnica kolejowa na szlaku Berlin - Moskwa, omijająca węzeł warszawski. 26

28 2.6. Gmina Trzebieszów Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 6. Gmina Trzebieszów Gmina Trzebieszów to gmina wiejska położona w północno-wschodniej części powiatu łukowskiego. Sąsiaduje z gminami Kąkolewnica,, Międzyrzec Podlaski, Zbuczyn. Gmina zajmuje powierzchnię 140,5 km2. Zamieszkują tu 7552 osoby. Gmina Trzebieszów ma charakter typowo rolniczy. Ogólna powierzchnia użytków rolnych wynosi ha, zajmują one 79% całego obszaru. Gmina posiada dość dobre warunki glebowe i klimatyczne dla rozwoju rolnictwa. Na jej terenie przeważają gleby dobrej jakości (60% gleby do IV klasy), łatwe do uprawy mechanicznej. Najważniejszym kierunkiem produkcji roślinnej są zboża 60%, kukurydza - 35%, ziemniaki 5%. Szeroko rozwinięty jest chów bydła i trzody chlewnej. Funkcjonują także gospodarstwa zajmujące się chowem drobiu i produkcją mleka. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osoby, w tym kobiet. Liczba ludności utrzymuje się na stałym poziomie, co obrazuje poniższa tabela. Można zaobserwować spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym. W chwili obecnej nie widać procesu starzenia się społeczeństwa, co dobrze 27

29 rokuje na przyszłość. Przyrost naturalny jest dodatni. Natomiast saldo migracji kształtuje się na poziomie ujemnym. Tabela 13. Struktura ludności Gminy Trzebieszów wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Poza rolnictwem duża grupa mieszkańców zajęła się prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Są to: pieczarkarnie, młyny, tartaki, warsztaty napraw samochodowych, stacje paliw, i bary gastronomiczne. Najwięcej podmiotów gospodarczych z terenu gminy zajmuje się usługami. Dotyczą one głównie transportu międzynarodowego i usług budowlanych. Pozostałe firmy zajmują się działalnością handlową. Na terenie gminy funkcjonuje 45 sklepów prowadzonych przez osoby fizyczne oraz 14 placówek, które należą do Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Trzebieszowie. Natomiast firmą zajmującą się produkcją jest Zakład Produkcji Obuwia NIK w Dębowicy. Obok małych i średnich podmiotów gospodarczych prężnie rozwija się Zakład Mięsny Wierzejki. Położenie gminy i czyste środowisko przyrodnicze sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Szkoła Podstawowa w Celinach 2. Szkoła Podstawowa w Dębowicy 3. Szkoła Podstawowa w Jakuszach 4. Szkoła Podstawowa w Leszczance 5. Szkoła Podstawowa w Mikłusach 6. Szkoła Podstawowa w Szaniawach 7. Szkoła Podstawowa w Trzebieszowie 8. Publiczne Gimnazjum w Trzebieszowie 9. Publiczne Gimnazjum w Dębowicy 10. Gminne Przedszkole w Trzebieszowie Drugim 11. Liceum Ogólnokształcące w Dębowicy 12. Liceum Ogólnokształcące w Szaniawach 13. Gminny Ośrodek Zdrowia w Trzebieszowie 14. Ośrodek Zdrowia w Trzebieszowie 15. Ośrodek Opieki Zdrowotnej w Zembrach 16. Wiejski Ośrodek Zdrowia w Celinach 17. Gminny Ośrodek Kultury i Wypoczynku w Trzebieszowie Siedzibą gminy jest miejscowość Trzebieszów. Gmina obejmuje 24 sołectwa: Celiny, Dębowica, Dębowierzchy, Gołowierzchy, Jakusze, Karwów, Kurów, Leszczanka, Mikłusy, Nurzyna, Płudy, 28

30 Popławy-Rogale, Szaniawy-Matysy, Szaniawy-Poniaty, Świercze, Trzebieszów I, Trzebieszów II, Trzebieszów, Trzebieszów IV, Wierzejki, Wólka Konopna, Wylany, Zaolszynie, Zembry. Przez teren gminy przebiegają: droga wojewódzka Nr 806 relacji Międzyrzec Podlaski o łącznej długości 14,5 km drogi powiatowe o łącznej długości 47,1 km, w tym o nawierzchni asfaltowej 45 km drogi gminne o łącznej długości 90,6 km w tym o nawierzchni asfaltowej 40,3 km. Przez teren gminy przebiega ważna linia kolejowa Warszawa Terespol o międzynarodowym znaczeniu, która jest częścią transeuropejskiej magistrali kolejowej Lizbona-Moskwa. Na linii kolejowej przebiegającej przez teren gminy znajdują się dwa przystanki pasażerskie w miejscowości: Szaniawy Matysy i Szaniawy Poniaty, umożliwiające mieszkańcom korzystanie z komunikacji kolejowej Gmina Wola Mysłowska Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 7. Gmina Wola Mysłowska 29

31 Gmina Wola Mysłowska to gmina wiejska położona w środkowo-wschodniej części powiatu łukowskiego. Sąsiaduje z gminami Kłoczew, Krzywda, Miastków Kościelny, Stanin, Stoczek Łukowski, Żelechów. Gmina obejmuje obszar 121,1 km2 i liczy 4962 mieszkańców. Jest gminą typowo rolniczą. Użytki rolne stanowią 82,3% ogólnej powierzchni, zaś lasy 14,1%. Uprawia się tu głównie zboża i ziemniaki, a hoduje trzodę chlewną i bydło mleczne. Rolnictwo jest głównym źródłem utrzymania większości mieszkańców. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osoby, w tym kobiet. Liczba ludności systematycznie spada, co obrazuje poniższa tabela. Na podstawie przedstawionych danych można zaobserwować tendencję do spadku liczby osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, co niekorzystnie rokuje na przyszłość. Przyrost naturalny i saldo migracji kształtują się na poziomie ujemnym. Tabela 14. Struktura ludności Gminy Wola Mysłowska wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Największymi zakładami działającymi na terenie gminy są: Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska Firma Agrol w Woli Mysłowskiej ubojnia zwierząt w Ciechominie Bank Spółdzielczy zakład szewski w Wandowie - usługi naprawcze dla samochodów w Woli Mysłowskiej. Najbardziej dynamicznie rozwijające się dziedziny gospodarki na obszarze gminy to handel i usługi. Warto zwrócić uwagę na duży rozwój działalności związanej ze świadczeniem usług budowlanych oraz usług z zakresu transportu. Zwiększoną dynamikę obserwuje się także w sektorze handlu obwoźnego i detalicznego. W zakresie działalności rynkowej ważniejszymi gałęziami wytwórczymi są: budownictwo, ślusarstwo i stolarstwo. Mieszkańcy gminy prowadzą również działalność gospodarczą głównie w branży handlowej, budowlanej, przetwórstwie rolno-spożywczym 30

32 Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Gminna Biblioteka Publiczna w Woli Mysłowskiej 2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Woli Mysłowskiej Siedzibą gminy jest miejscowość Wola Mysłowska. Gmina obejmuje 21 sołectw: Baczków, Błażków, Ciechomin, Dwornia, Dychawica, Germanicha, Grudź, Jarczew, Kamień, Ksawerynów, Lisikierz, Mysłów, Nowy Świat, Osiny, Powały, Stara Huta, Świder, Wandów, Wilczyska, Wola Mysłowska, Wólka Ciechomska. Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka Nr 807 łącząca z Maciejowicami, a także niewielka ilość dróg gminnych Gmina Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 8. Gmina Gmina to gmina wiejska położona w północno - zachodniej części Województwa Lubelskiego. Sąsiaduje z gminami Domanice, Kąkolewnica,, Stanin, Stoczek Łukowski, Trzebieszów, Ulan- Majorat, Wiśniew, Wojcieszków, Zbuczyn. Gmina obejmuje obszar 307,6 km2 który zamieszkuje osób. 31

33 Jest to gmina typowo rolnicza. Użytki rolne zajmują 60,6%powierzchni ogólnej, zaś lasy 34,9%. W produkcji rolniczej dominuje produkcja żywca wieprzowego, mleka, ziemniaków i zbóż. Ze względu na niskie klasy bonitacyjne gleb w uprawach dominują zboża takie jak pszenica, owies, pszenżyto i ziemniaki, stąd chów trzody chlewnej, a w rejonach o znacznym udziale użytków zielonych chów bydła mlecznego i mięsnego. Wytworzone produkty rolne posiadają walory zdrowej żywności ze względu na brak uciążliwego przemysłu i niski poziom nawożenia mineralnego. Taki kierunek produkcji roślinnej wynika głównie z warunków glebowych. Położenie terenu gminy wokół miasta Łukowa stwarza możliwość zbytu owoców i warzyw na targowiskach oraz sklepach owocowo - warzywnych. Indywidualne gospodarstwa charakteryzują się dość dużym rozdrobnieniem gruntów co powoduje, że znaczna część ludności szuka zatrudnienia poza rolnictwem. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osób, w tym 8686 kobiet. Liczba ludności systematycznie wzrasta, co obrazuje poniższa tabela. Na podstawie przedstawionych danych można zaobserwować tendencję do wzrostu ludności w wieku poprodukcyjnym. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym jest stała. Natomiast liczba ludności w wieku produkcyjnym wzrasta co dobrze rokuje na przyszłość. Przyrost naturalny i saldo migracji kształtują się na poziomie dodatnim. Tabela 15. Struktura ludności wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Mieszkańcy gminy poza rolnictwem prowadzą działalność gospodarczą głównie handlową, budowlaną, transportową, produkcyjno-usługową. Większość to małe firmy. W gminie zlokalizowanych jest wiele zakładów produkcyjnych i usługowych, nie ma tu jednak dużych zakładów przemysłowych. Zakłady działające na terenie gminy nie są uciążliwe dla środowiska i pełnią istotną rolę w zapewnieniu miejsc pracy dla lokalnej społeczności. Teren gminy to częściowo rezerwaty przyrody (1,2 tys. ha) oraz obszary chronione (14,4 tys. Ha). Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Szkoła Podstawowa w Aleksandrowie 2. Zespół Szkół w Czerśli 3. Zespół Szkół w Dąbiu 4. Zespół Szkół w Gołaszynie 5. Zespół Szkół w Gołąbkach 6. Zespół Szkół w Gręzówce 7. Zespół Szkół w Krynce 8. Szkoła Podstawowa w Rolach 9. Zespół Szkół w Strzyżewie 32

34 10. Szkoła Podstawowa w Świdrach 11. Zespół Szkół w Zalesiu 12. Szkoła Podstawowa w Zarzeczu Łukowskim 13. Szkoła Filialna w Turzych Rogach 14. Przedszkole w Łazach 15. Gminny Zespół Oświatowy 16. Gminna Biblioteka w Łukowie z siedzibą w Dąbiu 17. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Aleksandrowie 18. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Dmininie 19. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Gręzówce 20. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Krynce 21. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Strzyżewie Siedzibą gminy jest miasto. Gmina obejmuje 36 sołectw: Aleksandrów, Biardy, Czerśl, Dąbie, Dminin, Gołaszyn, Gołąbki, Gręzówka, Jadwisin, Jeziory, Karwacz, Klimki, Kownatki, Krynka, Ławki, Łazy, Malcanów, Podgaj, Role, Ryżki, Rzymy Las, Rzymy Rzymki, Sięciaszka Druga, Sięciaszka Pierwsza, Strzyżew, Suchocin, Suleje, Świdry, Szczygły Dolne, Szczygły Górne, Turze Rogi, Wagram, Wólka Świątkowa, Zalesie, Zarzecz Łukowski, Żdżary. Przez gminę przebiegają następujące drogi krajowe: Nr 63: Granica państwa-węgorzewo-giżycko-pisz-kisielnica-łomża-zambrów-ceranów- Sokołów Podlaski-Siedlce - -Radzyń Podlaski- Wisznice- Sławatycze- Granica Państwa Nr 76: Wilga- Garwolin- Stoczek Łukowski- Przez gminę przebiegają następujące drogi wojewódzkie: Nr 807: Maciejowice- Sobolew- Żelechów- Nr 806: - Międzyrzec Podlaski Nr 808: - Serokomla-Kock Drogi powiatowe km, z czego 84,41 km o nawierzchni bitumicznej. Drogi gminne - 98,2 km, w tym o nawierzchni bitumicznej 56,52 km. 33

35 2.9. Miasto Stoczek Łukowski Poniższa mapa pokazuje położenie miasta w Powiecie Łukowskim. Mapa 9. Miasto Stoczek Łukowski Miasto Stoczek Łukowski jest jedną z dwóch gmin ze statusem miejskim z 11 jednostek administracyjnych w Powiecie Łukowskim. Położone jest w północno-zachodniej części województwa lubelskiego na lewym brzegu rzeki Świder w odległości 84 km od jej ujścia do Wisły. Dzięki swojemu położeniu posiada dogodną pozycję pod względem odległości do największych miast tego regionu oraz do przejścia granicznego w Terespolu. Rzeźba terenu jest dość zróżnicowana w wyniku działalności lądolodu stadiału Warty. Wysoczyznę morenową przecina dolina rzeki Świder, stanowiąca wyraźną, naturalną granicę miasta w jego części północno-wschodniej. W obrębie miasta szczególnie wyróżniają się pagóry morenowe: w części wschodniej i na prawym brzegu Świdra. Powierzchnia wysoczyzny rozcięta jest kilkoma dolinkami erozyjnymi o przebiegu równoleżnikowym. Natomiast dolina samej rzeki tj. Świdra jest płaska. Należy zwrócić uwagę na Północno-wschodnią część miasta położoną w Łukowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Został on utworzony Uchwałą Nr XVII/99/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Siedlcach z dnia 28 października 1986r. i potwierdzony Rozporządzeniem Wojewody Siedleckiego Nr 31/98 z dnia 10 czerwca 1998 roku w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Siedleckiego nr 17, poz. 101). W obrębie miasta znajduje się 40 ha objętych ta formą ochrony, co stanowi ok. 0,2 % powierzchni całego obszaru chronionego. 34

36 Ogólna powierzchnia miasta wynosi 9,2 km2, w tym: 613 ha użytków rolnych (67%) 104 ha lasów (11,4%) 196 ha pozostałe grunty i nieużytki (21,6%). Podstawowym kierunkiem rozwoju i podstawową funkcją gospodarczą miasta jest turystyka i drobny przemysł. Przewiduje się rozwój produkcyjnego i usługowego otoczenia rolnictwa małe przetwórnie rolno-spożywcze, hurtownie, dystrybucja. Miasto posiada atrakcyjne warunki dla przyszłych inwestorów: 1) dogodne położenie przez miasto przebiega ważny szlak komunikacji samochodowej: Siedlce Garwolin oraz kolejowej: Skierniewice Terespol 2) bliskie rynki zbytu : Warszawa w odległości 80 km, Siedlce 40 km, i Garwolin 30 km; przejście na granicy wschodniej 120 km. 3) wolne tereny pod zabudowę przemysłową 4) wolne tereny pod budownictwo mieszkaniowe częściowo uzbrojone 5) atrakcyjne tereny turystyczno rekreacyjne 6) bogate walory przyrodniczo klimatyczne 7) uporządkowana gospodarka odpadami oraz działania w kierunku ekologii i ochrony środowiska 8) duży, niewykorzystany potencjał ludzki. W 2012 roku miasto zamieszkiwało 2727 osób, w tym 1390 kobiet. Na 100 mężczyzn przypadają 104 kobiety. Na 1km2 przypada 298 osób. Przyrost naturalny kształtuje się na poziomie dodatnim. Natomiast saldo migracji jest ujemne. Należy zwrócić uwagę na wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, co przy spadku liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym niekorzystnie rokuje na przyszłość. Tabela 16. Struktura ludności Stoczek Łukowski wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny

37 Przez miasto przebiega droga krajowa nr 76 Wilga Stoczek Łukowski i droga wojewódzka nr 803 Siedlce-Stoczek Łukowski. Miasto jest oddalone: - od Warszawy około 85 km - od Lublina około 100 km - od Łukowa około 29 km Przez miasto przebiega linia kolejowa Skierniewice. Jest to ciągle używana towarowa obwodnica Warszawy. W sierpniu 2007 roku uruchomiono dwie pary pociągów osobowych (po jednej rano i po południu). Zostały one zlikwidowane w grudniu 2008 roku ze względu na niską frekwencję osób nimi podróżujących. Głównym przewoźnikiem komunikacji autobusowej jest PKS, ważną rolę pełnią także przedsiębiorstwa PKS Siedlce, PKS Mińsk Mazowiecki, PKS Garwolin i przewoźnicy prywatni. Stoczek Łukowski posiada bezpośrednie połączenia z Lublinem, Łukowem, Warszawą, Siedlcami, Mińskiem Mazowieckim, Garwolinem, Żelechowem, Kockiem i Lubartowem. 36

38 2.10. Miasto Poniższa mapa pokazuje położenie miasta w Powiecie Łukowskim. Mapa 10. Miasto Miasto jest jedną z dwóch gmin ze statusem miejskim z 11 jednostek administracyjnych w Powiecie Łukowskim. Usytuowany jest w zachodniej części regionu naturalnego zwanego przez geografów Równiną Łukowską, stanowiącą część Niziny Południowopodlaskiej zaliczonej do Nizin Środkowopolskich. Przez miasto przepływa rzeka Krzna Południowa, a przez jego północne krańce rzeka Krzna Północna. Obie rzeki, biorą początek w rozległych, podmokłych obniżeniach Lasów Łukowskich, łączą się w okolicach Międzyrzeca Podlaskiego w rzekę Krznę - największy lewy dopływ Bugu. Rzeźba terenu jest dość zróżnicowana. Jest to efekt działalności lądolodu skandynawskiego i późniejszych zniszczeń spowodowanych przez procesy denudacyjne, wyrównujące oraz występujący klimat. Miasto charakteryzuje się niską lesistością. Zasoby leśne stanowią 12,7 % powierzchni ogólnej miasta (445 ha). Wśród lasów dominuje bór świeży i bór mieszany świeży. Są to lasy ochronne. 37

39 Na terenie miasta znajduje się dolina rzeki Krzny Południowej okryta roślinnością trawiastą, oraz 3 parki miejskie zadrzewione: Park położony w dolinie Krzny Południowej w trójkącie; ul. 700-lecia, szpital, koryto rzeki. Park powstał w czynie społecznym w okresie powojennym. Park miejski, położony wzdłuż Krzny Południowej na wysokości obiektów OSiR-u, stanowi teren tylko częściowo wykorzystywany przez mieszkańców. Park wchodzący w skład szpitala (obiekt zamknięty dla mieszkańców). W mieście funkcjonują również ogródki działkowe, takie jak: "Niedźwiadek" położony pomiędzy ul. Międzyrzecką a oczyszczalnią ścieków, "Promyk" położony pomiędzy ul. Parkową a ul. Stodolną, "Słonecznik" położony pomiędzy ul. Parkową i Al. Wojska Polskiego, "Kamieniak" położony pomiędzy Al. Wojska Polskiego, ul. Armii Krajowej oraz korytem Krzny Południowej. Część miasta wchodzi w skład "Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu" stanowiącego dużą atrakcję krajobrazowo-przyrodniczą. W przyszłości obszar ten ma wejść w obręb "Łukowskiego Parku Krajobrazowego". Powierzchnia ogólna miasta wynosi 35,8 km2, w tym: Użytki rolne ha; Użytki leśne i grunty zadrzewione (zakrzewione) ha; Grunty zabudowane i zurbanizowane ha; Tereny różne - 15 ha; Nieużytki - 12 ha; Wody - 34 ha. Miasto jest największym i najważniejszym ośrodkiem gospodarczym w powiecie łukowskim. Przemysł w mieście opiera się na czterech podstawowych branżach. Są to przemysł spożywczy, obuwniczy, budownictwo i przemysł lekki. Jednym z największych pracodawców na terenie miasta były Łukowskie Zakłady Przemysłu Skórzanego Łukbut, które zostały wprowadzone na giełdę. W latach 70 tych zatrudniały ok osób wraz z filiami w Stoczku Łukowskim oraz Międzyrzecu Podlaskim. Jednakże na skutek złego zarządzania ogłoszono upadłość tego przedsiębiorstwa, co przyczyniło się do zwiększenia bezrobocia w mieście. Innym zakładem produkującym obuwie była Syrena Sp. z o.o., która podobnie jak poprzedniczka została zlikwidowana. Kolejnym znaczącym przedsiębiorstwem na rynku lokalnym są Zakłady Mięsne Łmeat S.A., zajmujące się przetwórstwem mięsa i wędlin. Ponadto należy wymienić Spółdzielnię Inwalidów Łuksja, która oferuje szeroki asortyment odzieży damskiej, odzieży sportowej oraz konfekcyjnych wyrobów do hoteli i pensjonatów. 38

40 Wspieraniem działalności łukowskich przedsiębiorców zajmuje się Business Centre Club, Lubelska Fundacja Rozwoju, Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ziemi Łukowskiej oraz Cech Rzemiosł Różnych. Poza sferą produkcyjną, znacznymi pracodawcami na lokalnym rynku pracy są podmioty działające w zakresie bieżącej obsługi ludności. Do najważniejszych z nich zaliczyć można: - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Zakład Gospodarki Lokalowej - Przedsiębiorstwo Usług i Inżynierii Komunalnej Sp. z o.o. - Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. - Łukowską Spółdzielnię Mieszkaniową Ponadto w mieście funkcjonują oddziały banków tj. PKO BP S.A., Banku Spółdzielczego, PEKAO S.A., Kredyt Banku. Biorąc pod uwagę liczbę zarejestrowanych podmiotów zauważalny jest wzrost ich liczby, szczególnie dotyczy to małych przedsiębiorstw, w tym jednoosobowych i rodzinnych. W ciągu ostatnich 15 lat transformacji ustrojowej w strukturze gospodarki Miasta zaistniały poważne zmiany. Poza podmiotami większymi, które zatrudniają od kilkunastu pracowników, należy zwrócić szczególną uwagę na dużą liczbę mniejszych podmiotów gospodarczych, działających głównie w sferze handlu i usług. Największa rotacja wystąpiła w branży handlowej i budownictwie. Ponadto nastąpił wzrost liczby przedsiębiorców produkujących wyroby i usługi nie materialne, natomiast ubyło w branży budowlanej i usługach przemysłowych. W 2012 roku miasto zamieszkiwało osób, w tym kobiet. Na 100 mężczyzn przypada 108 kobiet. Na 1km2 przypada 862 osoby. Przyrost naturalny kształtuje się na poziomie dodatnim. Natomiast saldo migracji jest ujemne. Należy zwrócić uwagę na wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, co przy spadku liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym niekorzystnie rokuje na przyszłość. Tabela 17. Struktura ludności wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny spełnia również ważną funkcję regionalnego węzła komunikacyjno-transportowego. W mieście zbiega się 6 kierunków dróg krajowych o znaczeniu regionalnym i 5 kierunków linii kolejowych (w kierunku Warszawy, Lublina, Terespola, Dęblina, Pilawy). 39

41 Poniżej podane zostaną odległości dzielące miasto od innych najbliżej położonych miast Polski, oraz szacowany czas dojazdu: Warszawa km, Lublin - 95 km, Terespol/Brześć - 97 km, Biała Podlaska - 58 km, Siedlce - 30 km. Miasto położone jest blisko następujących szlaków drogowych łączących: Europę Zachodnią z Europą Wschodnią: Świecko- Poznań- Warszawa- Siedlce- Terespol- Brześć, Europę Południową z Europą Północną: Barwinek- Rzeszów- Lublin- Białystok- Ogrodniki lub Kuźnica Białostocka, leży również w sąsiedztwie projektowanej trasy autostrady A2 łączącej zachodnią i wschodnią granicę Polski. Położenie komunikacji kolejowej jest bardzo korzystne dla Łukowa. Przez miasto przebiegają następujące szlaki kolejowe: fragment magistrali kolejowej E20, która łączy Berlin z Moskwą przez Warszawę i Terespol; linia kolejowa nr 12 Linia nr 12 łącząca Skierniewice z Łukowem; linia kolejowa nr 26 Linia nr 26 łącząca z Radomiem; linia kolejowa nr 30 -Lublin Północny, tylko ruch towarowy. W Łukowie znajdują się dwie stacje kolejowe: (2 km na północ od centrum) i Łapiguz (1,5 km na zachód od centrum) oraz przystanek kolejowy Zapowiednik we wschodniej części miasta. 40

42 2.11. Gmina Wojcieszków Poniższa mapa pokazuje położenie gminy na tle Powiatu Łukowskiego. Mapa 11. Gmina Wojcieszków Gmina Wojcieszków to gmina wiejska położona w północno zachodniej części województwa lubelskiego. Sąsiaduje z gminami Adamów, Borki, Krzywda,, Serokomla, Stanin, Ulan-Majorat. Gmina zajmuje obszar o powierzchni 108,9 km2 i liczy 7097 mieszkańców. Gmina ma typowo rolniczy charakter. W strukturze użytkowania gruntów przeważają użytki rolne, które zajmują 78% powierzchni gminy. Lasy i grunty zadrzewione zajmują 1417 ha tj. 13% ogólnej powierzchni. Podstawowym źródłem zarobkowania dla mieszkańców gminy jest praca w indywidualnych gospodarstwach rolnych. W 2012 roku gminę zamieszkiwało osób, w tym kobiety. Liczba ludności utrzymuje się na stałym poziomie, co obrazuje poniższa tabela. Na podstawie przedstawionych danych można zaobserwować, że liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym 41

43 utrzymuje się na stałym poziomie, co dobrze rokuje na przyszłość. Przyrost naturalny i saldo migracji są ujemne. Tabela 18. Struktura ludności Wojcieszków wg grup wiekowych Grupa wiekowa Ogółem Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Dominującym rodzajem prowadzonej w Gminie Wojcieszków działalności gospodarczej są usługi murarskie i remontowo budowlane około 25% wszystkich wpisów. Następną pozycję zajmują firmy których przedmiotem działalności gospodarczej jest handel obwoźny oraz sklepy spożywcze, przemysłowe i inne. Dość dużą liczbę stanowią firmy świadczące działalność usługową, w tym związaną z rolnictwem, usługi transportowe, elektryką, hydrauliką. Na terenie gminy nie występują zakłady produkcyjne. Sytuacja na rynku pracy w gminie Wojcieszków wskazuje, że poziom bezrobocia na przestrzeni ostatnich lat uległ spadkowi. Począwszy od 2001 roku bezrobocie zmniejszyło się o ok. 50% i w grudniu 2007 roku ukształtowało się na poziomie 334 osób. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: 1. Zakład Gospodarki Komunalnej w Wojcieszkowie 2. Zespół Szkół w Wojcieszkowie 3. Szkoła Podstawowa w Wólce Domaszewskiej 4. Szkoła Podstawowa w Siedliskach 5. Szkoła Podstawowa w Woli Bystrzyckiej 6. Szkoła Podstawowa w Oszczepalinie 7. Szkoła Podstawowa w Hermanowie 8. Gminny Zespół Ekonomiczno - Administracyjny Szkół w Wojcieszkowie 9. Gminna Biblioteka Publiczna 10. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wojcieszkowie Siedzibą gminy jest miejscowość Wojcieszków. Gmina obejmuje 23 sołectwa: Burzec, Bystrzyca, Ciężkie, Ciężkie I, Glinne, Helenów, Hermanów, Kolonia Bystrzycka, Marianów, Nowinki, Oszczepalin Drugi, Oszczepalin Pierwszy, Otylin, Siedliska, Świderki, Wojcieszków, Wola Bobrowa, Wola Burzecka, Wola Bystrzycka, Wólka Domaszewska, Zofijówka, Zofibór. Przez gminę przebiega droga wojewódzka Nr 808 łącząca Kock z Łukowem i drogi gminne. Odległość od miasta wojewódzkiego Lublina wynosi około 70 km, a od miasta powiatowego około 20 km. 42

44 3. Sieć połączeń drogowych w powiecie Drogi przebiegające przez teren Powiatu Łukowskiego to drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Drogi krajowe administrowane są przez Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych Oddział Wschodni w Lublinie, wojewódzkie przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Lublinie, powiatowe przez Zarząd Dróg Powiatowych w Łukowie i gminne przez Zarządy Gmin. Do dróg krajowych należą: droga nr 63: granica państwa Węgorzewo Giżycko Pisz Łomża Zambrów Siedlce -Radzyń Podlaski Wisznice Sławatycze granica państwa, droga nr 76: Wilga Garwolin Stoczek Łukowski. Drogi wojewódzkie to: droga nr 806: Międzyrzec Podlaski, droga nr 807 : Maciejowice Sobolew Żelechów ; droga nr 808: Serokomla Kock. droga nr 803 Siedlce - Stoczek Łukowski Tabela 19. Wykaz dróg powiatowych Lp. Nazwa drogi Długość 1 Obelniki- Dębowierzchy- Strzakły- Pościsze 3,3 2 (ul. Wójtostwo, ul. Zapowiednik)- Strzyżew- Olszewnica- Polskowola- Kąkolewnica 12,7 3 (ul. Cieszkowizna)- Aleksandrów- Gąsiory- Brzostówiec- Radzyń Podl. 9,8 4 - Malcanów- Domaszewnica- Sobole 4,1 5 Józefów- Sobole- Hermanów- Wola Bystrzycka 6,0 6 Wola Osowińska- Oszczepalin- Bystrzyca 10,4 7 (ul. Glinki)- Rzymki- Kępki- Kozły 10,3 8 Nowa Prawda- Jamielne- gr. woj. (lwowe) 5,3 9 Stoczek Łukowski (ul. Kościelna ) - Jamielne 4,4 10 Stoczek Łukowski (ul. Piaski ) - gr.woj.(rudnik-żebraczka) 3,7 11 Stoczek Łukowski (ul. Kapitana Ostoi) - Róża Podgórna 10,5 12 Stoczek Łukowski - dojazd do stacji kolejowej Stoczek Łukowski 0,1 13 (Siedlce - Domanice) gr.woj. - Wólka Zastawska 10,1 14 dr. Pow L - Żdżary - Dąbie 4,5 15 Gołaszyn - Ławki 2,1 16 (ul. Jana Pawła II, ul. Farfak) - Dziewule 9,9 17 Trzebieszów - Celiny - Krynka - Kolonia Gręzówka - (ul. Zimna Woda, ul. Wiatraki, ul. Ławecka 26,1 18 Suleje - Role - Wólka Świątkowa 6,0 19 (Zbuczyn Poduchowny ) gr. Woj. Gołowierzchy - Nurzyna - Dębowica 11,2 20 Wólka Kamienna - Zebry - Wierzejki 7,6 21 Dr. Kraj. 2 - Maciejowice - Wierzejki - Trzebieszów 5,9 22 (Krzeski) gr.woj. - Jakusze - Kurów 5,0 43

45 23 Trzebieszów - Strzyżew - Aleksandrów 8,6 24 Suchocin - Zarzec Łukowski 6,7 25 Dminin - Rzymy Rzymki - Hanna 6,6 26 (Miastków Kościelny ) gr.woj. - Jagodne - Nowa Prawda 5,2 27 Jadwisin - Malcanów - Świdry 4,5 28 Nowa Prawda - Wola Kisielska 4,0 29 Jarczew - Ciechomin - Stoczek Łukowski (ul. Wiejska) 16,9 30 Dębek - Osiny - Krzywda 22,7 31 (Wola Poduchowna) gr.woj. - Ciechomin - Guzówka- Jedlanka 17,7 32 Ciechomin - Świder - Jagodne 5,5 33 Kamień - Wola Mysłowska - Wilczyńska 8,6 34 (Miastków Kościelny ) gr.woj. - Wilczyńska - gr.woj. (Żelechów) 3,6 35 (Miastków Kościelny ) gr.woj. -(Gózdek) 1,0 36 Jarczew - dr. Pow L 3,6 37 Ciechomin - Grudź - Wandów 9,3 38 Tuchowicz - Gózd - Zagoździe - Jamielnik Stary 13,5 39 Kosuty - Kopina - Niedźwiadka - Zagoździe 6,9 40 Tuchowicz - Wólka Zastawska 5,3 41 Sięciaszka - Czerśl 4,0 42 Jedlanka - Lipniak - Zastawie 4,0 43 Dr. Kraj. 76- Lipniak - Gózd - Kopnia - Ogniwo 9,2 44 Jedlanka - dojazd do stacji kolejowej Jedlanka 0,1 45 Fiukówka - Kamień 7,0 46 Nowy Świat - Krzywda 14,1 47 Stary Patok - Radoryż Kościelny 3,6 48 Radoryż Smolany - Budki - dr. Pow L 8,3 49 Krzywda - Wólka Okrzejska - Okrzeja 11,1 50 (Żelechów)- gr.woj. - Sokola - Okrzeja 2,1 51 Wojciechówka - Brama - Jagodne 1,0 52 Okrzeja - Charlejów 16,4 53 Ryki(ul. Łukowska, ul. Młynarska) Grabów Szlachecki - Kobylczyk 0,9 54 Adamów - Gułów - Wola Okrzejska 8,4 55 Wola Burzecka - Burzec - stacja kolejowa Krzywda 6,3 56 Krzywda - dojazd do stacji kolejowej Krzywda 0,2 57 Krzywda - Ruda - Gąska - Jonnik - Wesołówka 10,8 58 Zofibór - Wólka Domaszewska - Sarnów - Wesołówka 13,4 59 Szczygły Górne - Sarnów Siedliska - Burzec 13,6 60 Hermanów - Kolonia Bystrzycka - Siedliska 6,2 61 Wojcieszków - Wola Burzecka - Adamów 4,9 62 Adamów - Zakępie - Hordzież 8,0 63 Stanin- Krzywda - Adamów - Krzówka - dr. Kraj 48 28,3 64 Hordzież - Czarna - Lipiny 11,4 65 Wola - Gułowska - Kalinowy Dół - Lendo Wielkie 5,2 66 Serokomla - Charlejów - Przytoczno 8,9 67 (Żelechów- Huta Żelechowska ) gr.woj. - Bród 0,9 68 Stoczek Łukowski ul. Dwernickiego 1,8 44

46 69 Stoczek Łukowski il. Nowa Projektowana 0,7 70 ul. Kościuszki - dojazd do stacji kolejowej 1,1 71 ul. Doktora Dmocha 0,4 72 ul. Dworcowa 0,8 73 ul. Konarskiego 0,4 74 ul. Torowa 0,7 75 ul. Władysława Jagiełły i Wojska Polskiego 1,6 76 ul. Przemysłowa 0,6 77 ul. Ks Jerzego Popiełuszki 0,7 78 Al. Wojska Polskiego 1,6 79 Al. Wyzwolenia 2,0 80 ul. Wschodnia 2,2 81 Kłoczew-Gózd-Okrzeja 0,1 Razem 542,4 Stan techniczny dróg powiatowych jest na średnim poziomie (długość dróg powiatowych ogółem 575 km w tym 532 km to drogi utwardzone, a 43 km drogi nieutwardzone). Istniejące powierzchnie bitumiczne są zniszczone. Zniszczenie nawierzchni jest spowodowane obciążeniem wynikającym z ruchu samochodowego i działaniem czynników atmosferycznych. Aby zapobiec dalszemu procesowi degradacji wykonywane są sukcesywne zabiegi konserwacyjne, takie jak regeneracja nawierzchni, powierzchniowe utrwalenia, remonty cząstkowe bądź w przypadku większych zniszczeń wykonanie remontu kapitalnego. Wiele odcinków dróg nie ma odpowiedniego odwodnienia. Powiat łukowski wyróżnia się pozytywnie pod względem gęstości sieci dróg publicznych powiatowych o twardej nawierzchni, która w przeliczeniu na 100 km2 wzrosła z 33,6 km w roku 2001 do 38,3 w roku 2010, przewyższając tym samym średnią wartość krajową i wojewódzką. 45

47 Rysunek 9. Istniejąca sieć połączeń drogowych Źródło: powiat łukowski Drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się według przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych (tekst jednolity: Dz.U z dnia 30 stycznia 2013 r.) na następujące kategorie: drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe, drogi gminne. Do dróg krajowych zalicza się: o autostrady i drogi ekspresowe oraz drogi leżące w ich ciągu do czasu wybudowania autostrad i dróg ekspresowych, o drogi międzynarodowe, o drogi stanowiące inne połączenia zapewniające spójność sieci dróg krajowych, o drogi dojazdowe do ogólnodostępnych przejść granicznych obsługujących ruch międzynarodowy osobowy i towarowy bez ograniczeń ciężaru całkowitego pojazdów (zespołu pojazdów) lub wyłącznie ruch towarowy bez ograniczeń ciężaru całkowitego pojazdów (zespołu pojazdów), drogi alternatywne dla autostrad płatnych, 46

48 drogi stanowiące ciągi obwodnic dużych aglomeracji miejskich, drogi o znaczeniu obronnym. Zaliczenie do kategorii dróg krajowych następuje w drodze rozporządzenia Ministra właściwego do spraw transportu w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw administracji publicznej, spraw wewnętrznych oraz Ministrem Obrony Narodowej. Do dróg wojewódzkich zalicza się drogi inne niż podano wyżej, stanowiące połączenia między miastami, mające znaczenie dla województwa i drogi o znaczeniu obronnym niezaliczone do dróg krajowych. Zaliczenie do kategorii dróg wojewódzkich następuje w drodze uchwały sejmiku województwa w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw transportu oraz obrony narodowej. Do dróg powiatowych zalicza się drogi inne niż podano wcześniej, stanowiące połączenia miast będących siedzibami powiatów z siedzibami gmin i siedzib gmin między sobą. Zaliczenie do kategorii dróg powiatowych następuje w drodze uchwały rady powiatu w porozumieniu z zarządem województwa. Do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych. Zaliczenie do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu. Do dróg o nawierzchni twardej zalicza się drogi o nawierzchni twardej ulepszonej (z kostki kamiennej, klinkieru, betonu, z płyt kamienno-betonowych, bitumu) oraz drogi o nawierzchni nieulepszonej (o nawierzchni tłuczniowej i brukowej). Do dróg o nawierzchni gruntowej zalicza się drogi o nawierzchni z gruntu rodzimego oraz utrwalone w wyniku specjalnych zabiegów i preparacji gruntu rodzimego przy pomocy mieszanin wykonanych z gliny, żwiru, żużla, itp. 47

49 3.1. Inwestycje drogowe Powiat Łukowski posiada sieć dróg odpowiednią do swoich potrzeb, niekiedy jednak będącą w nienajlepszej kondycji technicznej. Poniżej omówiono najważniejszą inwestycję na drogach krajowych i wojewódzkich w obrębie Powiatu Łukowskiego. Przyczyni się ona przede wszystkim do skrócenia czasu przejazdu komunikacją autobusową. Warto tutaj wskazać przede wszystkim na budowę Wielkiej Obwodnicy Mazowsza. Wielka Obwodnica Mazowsza W celu podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej obszarów pozametropolitalnych Województwa Mazowieckiego oraz zaspokojenia potrzeb przewozowych społeczeństwa, konieczne jest powiązanie regionu sprawnym systemem komunikacyjnym. Promienisty kształt podstawowego układu drogowego w regionie Mazowsza, tworzony przez korytarze europejskie i ponadregionalne, będzie uzupełniony o system połączeń obwodowych zwiększających spójność przestrzeni województwa. Jednym z elementów systemu transportowego na Mazowszu jest tzw. "Wielka Obwodnica Mazowsza", w której skład wchodzą następujące odcinki dróg: droga krajowa nr 60: Gostynin - Płock - Ciechanów - Maków Mazowiecki - Różan - Ostrów Mazowiecka (przebieg postulowany pomiędzy Ciechanowem, a Ostrowią Mazowiecką: droga wojewódzka nr 617 Ciechanów - Przasnysz, droga wojewódzka nr 544 Przasnysz - Ostrołęka, droga wojewódzka nr 627 Ostrołęka - Ostrów Mazowiecka) droga wojewódzka nr 627: Ostrów Mazowiecka - Kosów Lacki - Sokołów Podlaski droga krajowa nr 63: Sokołów Podlaski - Siedlce - brakuje odpowiedniej klasy drogi na odcinku - Puławy droga krajowa nr 12: Puławy - Radom - Opoczno Wielka Obwodnica Mazowsza ma być drogą klasy drogi głównej ruchu przyspieszonego z obwodnicami większych miast. W 2008 roku zrealizowana została rehabilitacja nawierzchni drogi krajowej nr 12 w miejscowościach Goździków, Zawada, Pomyków, Skrzynno, Wieniawa o łącznej długości 21,61 km. W 2008 roku otwarto w ciągu DK12 w Puławach odcinek obwodnicy, o długości 12,7 km z nowym mostem na Wiśle. Droga ta częściowo posiada już parametry drogi ekspresowej i jest elementem planowanej drogi ekspresowej S12 Radom Lublin. Nie jest określona dokładna data realizacji tej drogi. 48

50 Rysunek 10. Wielka Obwodnica Mazowsza ogólnie i na terenie Powiatu Łukowskiego Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego 3.2. Przewoźnicy autobusowi w Powiecie Łukowskim Na terenie Powiatu Łukowskiego działa wielu przewoźników autobusowych, którym zezwolenia na prowadzenie działalności transportowej wydały różnorodne organy: Starosta Łukowski Marszałek Województwa Lubelskiego Siatka połączeń jest dość niestabilna w związku ze stosunkowo łatwym dostępem do rynku, przewoźnicy często dokonują zmian w istniejących połączeniach reagując elastycznie, w odpowiedzi na zmieniające się warunki, potrzeby podróżnych, na zachowania konkurencji uruchamiają nowe lub rezygnują z obsługi istniejących połączeń komunikacyjnych. 49

51 3.3. Sieć komunikacji autobusowej Linia autobusowa jest stałym połączeniem drogowym dwóch krańcowych miejscowości oraz wybranych miejscowości pośrednich przy użyciu jednego lub kilku autobusów regularnie kursujących między tymi miejscowościami według ogłoszonego rozkładu. Linie regularnej komunikacji autobusowej można ogólnie podzielić następująco: linie miejskie, tj. linie w obrębie miast z ewentualnym przekroczeniem granic miasta do najbliższej strefy ciążenia o długości od 5 do 10 km, linie podmiejskie, tj. linie w granicach do km łączące osiedla wiejskie z ośrodkami gminnymi powiatowymi i wojewódzkimi, linie regionalne, tj. linie w granicach od km do 160 km obejmujące obszar kilku stycznych województw, łączące ośrodki gminne i mniejsze miasta z ważniejszymi ośrodkami miejsko przemysłowymi regionu, linie dalekobieżne, tj. linie powyżej 160 km obejmujące swym zasięgiem obszar dwóch lub więcej regionów, łączące miasta wojewódzkie oraz ważniejsze ośrodki przemysłowe, kulturalne i turystyczno-uzdrowiskowe z dużymi aglomeracjami miejsko-przemysłowymi kraju, linie międzynarodowe, tj. linie wybiegające poza granice państwa Analiza zezwoleń Analiza zezwoleń wydanych przez Starostę Łukowskiego W poniższej tabeli przedstawiono szczegółowe dane sieci komunikacyjnej przewoźników autobusowych. Tabela 20. Szczegółowa analiza zezwoleń wydanych przez starostę łukowskiego Lp. Nr zezw. Od Do Przez Dł. Kursu (km) Liczba kursów w ciągu doby Liczba pełnych kursów w ciągu doby Czas przejazdu pełnego kursu (godz:min) Pr. Techn. (km/h) Pr. Komuni k. (km/h) Liczba przystan ków Przewoźnik 1 236/13 Trzebieszów Dębowica :28 41 Alex - Przewozy Pasażerskie. Kamil 17 Łukasz Słupski 2 150/09 Zaolszynie Dębowierzchy i Wierzejki :53 51,5 38,3 29 PKS w Łukowie SA 3 149/09 Serokomla Wojcieszków i Adamów :54 50, PKS w Łukowie SA 4 148/09 Kalinowy Dół Adamów :09 51, PKS w Łukowie SA 5 147/09 Jamielnie Stanin :15 51,1 39,2 38 PKS w Łukowie SA 6 146/09 Sięciaszka II Zalesie :29 43, PKS w Łukowie SA 7 145/09 Kownatki Strzyżew :33 42,5 31,9 20 PKS w Łukowie SA 8 144/09 Jeleniec Szczygły i Sarnów : ,3 24 PKS w Łukowie SA 9 143/09 Jeleniec Szczygły i Sarnów : ,5 22 PKS w Łukowie SA 50

52 10 142/09 Żdżary Zalesie :27 52,3 37,8 17 PKS w Łukowie SA /09 Stoczek Łukowski Żdżary :03 51, PKS w Łukowie SA /09 Wólka Konopna Trzebieszów II :55 51,4 39,3 28 PKS w Łukowie SA Trzebieszów II i /09 Dębowierzchy Jakusze :00 51, PKS w Łukowie SA /09 Wólka Konopna Mikłusy :57 52,5 38,5 31 PKS w Łukowie SA /09 Wola Gułowska Adamów :11 52,4 40,6 34 PKS w Łukowie SA /09 Kownatki Aleksandrów : ,6 14 PKS w Łukowie SA /09 Lipiny Adamów :09 50, PKS w Łukowie SA /09 Wola Mysłowska Stoczek Łukowski :07 53,5 40,3 35 PKS w Łukowie SA /09 Okrzeja Adamów :02 51,4 40,6 28 PKS w Łukowie SA /09 Lipiny Adamów :55 49,7 39,3 25 PKS w Łukowie SA /09 Wólka Konopna Trzebieszów II :43 52,5 39,1 24 PKS w Łukowie SA /09 Dębowierzchy Trzebieszów II :48 47, PKS w Łukowie SA Stoczek /09 Łukowski Świder Kisielsk : ,7 24 PKS w Łukowie SA /09 Wola Mysłowska Baczków : ,5 39 PKS w Łukowie SA /09 Kalinowy Dół Adamów :59 52,2 40,7 28 PKS w Łukowie SA /09 Świder Stoczek Łukowski : PKS w Łukowie SA /09 Charlejów Adamów :55 52,2 40,4 27 PKS w Łukowie SA 221/ Okrzeja Burzec i Krzywda :57 50,9 41,1 24 PKS w Łukowie SA 222/ Lipiny Adamów i Ferdynandów :15 52,3 40,8 35 PKS w Łukowie SA Stanin i /12 Grudź Niedźwiadka :54 51, PKS w Łukowie SA 224/201 Budziska i 31 2 Charlejów Adamów Bielany :30 48, PKS w Łukowie SA 225/ Serokomla Hordzieżka Adamów : PKS w Łukowie SA 226/ Konorzatka Lipiny Budziska : ,4 12 PKS w Łukowie SA 227/ Krzówka Krzówka Charlejów i Budziska :12 56, PKS w Łukowie SA 228/ Serokomla Szkoła Krzówka Leonardów Kol : PKS w Łukowie SA 229/201 Serokomla Leonardów i 36 2 Szkoła Serokomla Szkoła Charlejów 21, : ,5 19 PKS w Łukowie SA /12 Serokomla Szkoła Bronisławów Serokomla Szkoła Duży : ,7 10 PKS w Łukowie SA Harley - Trans. Usługi /12 Serokomla Szkoła Serokomla Szkoła Charlejów 37, Przewozowe. Waldemar 24 Maciejewski 233/ Huta Dąbrowa Huta Dąbrowa Feliksin 14, :20 51,6 42,6 9 PKS w Łukowie SA 234/ Gręzówka Biardy : ,5 5 PKS w Łukowie SA /12 Dworzec Autobusowy Krynka Role :50 42,4 34,8 20 PKS w Łukowie SA Stoczek /11 Łukowski Stoczek Łukowski Rosy : ,8 22 PKS w Łukowie SA Stanin, Krzywda i /11 Huta Dąbrowa Kamień :19 55,7 44,1 36 PKS w Łukowie SA /10 Jarczówek Jonin i Nowy Stanin :54 52,9 41,1 28 PKS w Łukowie SA /10 Krzywda Nowy Stanin i Jarczówek :48 53,5 41,3 25 PKS w Łukowie SA /09 Zembry Wólka Konopna : ,5 19 PKS w Łukowie SA /09 Jamielnie Stoczek Łukowski : ,3 26 PKS w Łukowie SA /09 Huta Dąbrowa Nowy Świat : ,3 29 PKS w Łukowie SA /09 Jonnik Sarnów :41 48,8 35,1 25 PKS w Łukowie SA 51

53 50 212/09 Gręzówka "Szkoła" Ławki : ,1 12 PKS w Łukowie SA /09 Suleje :12 56, PKS w Łukowie SA /09 Zofibór Świderki :22 49,4 38,2 12 PKS w Łukowie SA /09 Oszczepalin Okrzeja Adamów :43 41,9 54,5 22 PKS w Łukowie SA Stoczek /09 Łukowski Mizary Kisielsk : PKS w Łukowie SA /09 Dębowierzchy Trzebieszów II :32 51,1 37,5 19 PKS w Łukowie SA Gręzówka /09 "Szkoła" Gołaszyn :16 52,8 41,3 9 PKS w Łukowie SA /09 Krynka PKP Role : ,9 14 PKS w Łukowie SA /09 Dminin i Malcanów :46 50,7 39,1 23 PKS w Łukowie SA /09 Charlejów Wojcieszków i Serokomla :01 53,6 41,3 30 PKS w Łukowie SA /09 Krzówka Adamów i Serokomla :05 53,5 41,5 31 PKS w Łukowie SA /09 Krzówka Wojcieszków i Serokomla :53 55, PKS w Łukowie SA /09 Róża Podgórna Stanin i Stoczek Łukowski :44 51,3 39,2 52 PKS w Łukowie SA /09 Gręzówka Gołaszyn :18 45,5 36,7 11 PKS w Łukowie SA /09 Sarnów Świderki :39 47,1 33,8 24 PKS w Łukowie SA /09 Gręzówka Ławki :19 47,1 34,7 11 PKS w Łukowie SA /09 Okrzeja Zakępie Krzywda : ,8 16 PKS w Łukowie SA /09 Celiny Nurzyna i Szaniawy :37 48,4 37,3 19 PKS w Łukowie SA /09 Róża Podgórna Stanin i Stoczek Łukowski :44 51,3 39,2 52 PKS w Łukowie SA /09 Radoryż Smolany Stanin :00 47, PKS w Łukowie SA /09 Serokomla Adamów :54 50, PKS w Łukowie SA /09 Okrzeja Krzywda ,8 45,9 27 PKS w Łukowie SA /09 Huta Dąbrowa Krzywda :13 47, PKS w Łukowie SA /09 Lipiny Adamów :09 51, PKS w Łukowie SA /09 Charlejów Burzec :13 54,6 41,9 36 PKS w Łukowie SA /09 Baczków Stoczek Łukowski :25 51,2 38,8 43 PKS w Łukowie SA /09 Teodorów Krzywda :10 51,1 39,4 34 PKS w Łukowie SA /09 Stara Wróblina Jonnik : ,3 23 PKS w Łukowie SA /09 Krzywda Sarnów :52 45,9 35,8 25 PKS w Łukowie SA /09 Serokomla Adamów i Stanin :10 50,6 39,4 33 PKS w Łukowie SA /09 Patok Huta Dąbrowa :20 48,4 37,5 39 PKS w Łukowie SA /09 Serokomla Adamów :04 53,3 41,3 31 PKS w Łukowie SA /09 Gręzówka Nowa ul. Poważe :30 47, PKS w Łukowie SA Trzebieszów II i /09 Dębowierzchy Popławy :36 56, PKS w Łukowie SA /09 Czerśl Kolonia Ryżki :27 41,6 28,9 20 PKS w Łukowie SA /09 Huta Dąbrowa Adamów Krzywda : ,4 15 PKS w Łukowie SA /09 Stanin i Sarnów :20 49,4 38,3 39 PKS w Łukowie SA /09 Adamów Okrzeja :22 50, PKS w Łukowie SA /09 Krzywda Burzec : ,1 18 PKS w Łukowie SA /09 Róża Podgórna Stoczek Łukowski :22 51,8 39,5 41 PKS w Łukowie SA /09 Róża Stara Stoczek Łukowski :05 53,3 40,6 33 PKS w Łukowie SA /09 Zakępie Adamów :48 52,8 41,3 23 PKS w Łukowie SA /09 Huta Dąbrowa Teodorów :58 49,3 38,3 28 PKS w Łukowie SA Dw /09 PKP Gręzówka Nowa :35 42,4 30,9 24 PKS w Łukowie SA 52

54 94 194/09 Jakusze Zaolszynie :54 46,6 36,7 25 PKS w Łukowie SA Stoczek /09 Łukowski Wnętrzne Turzec :16 57, PKS w Łukowie SA /09 Dębowierzchy Szaniawy :38 49,2 39,5 17 PKS w Łukowie SA /09 Suleje Karwów :34 53,9 38,8 21 PKS w Łukowie SA Dw /09 PKP Sięciaszka II :27 34,7 24,4 18 PKS w Łukowie SA /09 Dw. PKP Zalesie : ,1 18 PKS w Łukowie SA /09 Gręzówka Nowa Klimki :32 42, PKS w Łukowie SA /09 Wnętrzne Stanin :00 49, PKS w Łukowie SA Ryżki, Czerśl, /09 Zalesie :32 52,8 41,3 16 PKS w Łukowie SA /09 Żdżary, Zalesie :47 44,4 38,3 15 PKS w Łukowie SA /09 Aleksandrów, Sochocin :46 54,5 45,7 17 PKS w Łukowie SA /09 Kownatki Aleksandrów, Sochocin :42 49,1 38,6 20 PKS w Łukowie SA /09 Gręzówka Klimki :21 41,3 31,4 12 PKS w Łukowie SA /09 Strzyżew Turze Rogi :17 46,2 35,2 11 PKS w Łukowie SA /09 Strzyżew Strzyżew Turze Rogi :18 37,5 33,3 6 PKS w Łukowie SA /09 Wólka Konopna Dębowierzchy :55 51,4 39,3 28 PKS w Łukowie SA /09 Zalesie Czerśl :23 51,9 41,7 11 PKS w Łukowie SA /09 Łosiniec Lipniak, Stoczek Łukowski 41, ,4 42,3 49 PKS w Łukowie SA /08 Stoczek Łukowski Stanin :23 51,2 39,8 39 PKS w Łukowie SA /08 Huta Dąbrowa Stanin, Kamień 35, :54 51,8 39,8 27 PKS w Łukowie SA /08 Oszczepalin Drugi Wojcieszków :43 56,3 41,9 25 PKS w Łukowie SA /08 Serokomla Adamów, Charlejów 49, :13 51,1 40,6 32 PKS w Łukowie SA /08 Lipiny Adamów, Charlejów :21 51,6 40,7 36 PKS w Łukowie SA /08 Okrzeja Adamów 40, :00 50,3 40,2 26 PKS w Łukowie SA Trzebieszów /08 Drugi Zaolszynie 31, :50 48,9 37,9 25 PKS w Łukowie SA /06 Żdżary Dąbie : ,5 14 PKS w Łukowie SA /06 Stoczek Łukowski Szyszki :05 49,9 38,8 33 PKS w Łukowie SA / : ,8 13 PKS w Łukowie SA /08 Stoczek Łukowski Jedlanka, Rosy :04 52,8 41,3 30 PKS w Łukowie SA /08 Stoczek Łukowski Stanin, Kamionka :15 51, PKS w Łukowie SA /08 Germanicha Stanin, Grudź :05 51,8 40,6 31 PKS w Łukowie SA Źródło: Opracowanie własne 53

55 Analiza zezwoleń wydanych przez sąsiednie organy Tabela 21. Szczegółowe zestawienie zezwoleń wydanych dla przewoźników autobusowych Lp. Organ wydający Skąd Dokąd Liczba kursów Przewoźnik 1 Marszałek Województwa Lubelskiego Ryki 4 PKS w Puławach Sp. z o.o. 2 Marszałek Województwa Lubelskiego Ryki Adamów 5 PKS w Puławach Sp. z o.o. 3 Marszałek Województwa Lubelskiego Ryki Adamów 13 PKS w Puławach Sp. z o.o. 4 Marszałek Województwa Lubelskiego Lublin 16 Usługi Transportowe, Krzysztof Kołacz, Lublin 5 Marszałek Województwa Lubelskiego Lublin 6 Pan Janusz Filipek, ul. Startowa, Lublin Międzyrzec PKS w Międzyrzecu Podlaskim Sp. z 6 Marszałek Województwa Lubelskiego Podlaski Trzebieszów 6 o.o. 7 Marszałek Województwa Lubelskiego Lublin 16 Usługi Transportowe, Krzysztof Kołacz, Lublin 8 Marszałek Województwa Lubelskiego Lublin 11 PKS w Radzyniu Podlaskim Sp. z o.o. Radzyń 9 Marszałek Województwa Lubelskiego Podlaski 2 PKS w Radzyniu Podlaskim Sp. z o.o. 10 Marszałek Województwa Lubelskiego Lublin 8 Prywatny Przewóz Osób, Sikora Andrzej, Wojciechów 11 Marszałek Województwa Lubelskiego Lublin 5 PKS w Radzyniu Podlaskim Sp. z o.o. Źródło: Opracowanie własne 4. Charakterystyka taboru Dominującym przewoźnikiem autobusowym operującym w Powiecie Łukowskim jest PKS w Łukowie S.A. którego tabor jest przedstawiony w poniższej tabeli. Tabela 22. Charakterystyka taboru autobusowego Lp. Marka i typ Rok produkcji Liczba miejsc ogółem/siedzących 1 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 2 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 3 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 4 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 5 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 6 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 7 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 8 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 9 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 10 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 11 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 12 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 13 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 14 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 15 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 54

56 16 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 17 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 18 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 19 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 20 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 21 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 22 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 23 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 24 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 25 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 26 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 27 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 28 Autosan H9-21 międzymiastowy /39 29 Autosan H9-35 miejski /25 30 Autosan H9-35 miejski /25 31 Autosan H9-35 miejski /25 32 Autosan H9-35 miejski /25 33 Autosan H9-35 miejski /25 34 Autosan H9-35 miejski /25 35 Autosan H10-10 międzymiastowy /43 36 Autosan H10-10 międzymiastowy /43 37 Autosan H10-10 międzymiastowy /43 38 Autosan H10-10 międzymiastowy /43 39 Autosan H10-10T międzymiastowy turystyczny /44 40 Autosan H10-10T międzymiastowy turystyczny /44 41 Autosan H10-10T międzymiastowy turystyczny /44 42 Autosan H10-10T międzymiastowy turystyczny /44 43 Autosan H10-10T międzymiastowy turystyczny /44 44 Autosan H10-10T międzymiastowy turystyczny /44 45 Autosan H10-10T międzymiastowy turystyczny /44 46 Autosan H0909L międzymiastowy /40 47 Autosan H0909L międzymiastowy /40 48 Autosan H1011B miejski /24 49 Autosan H1011B miejski /24 50 Jelcz T120 międzymiastowy-turystyczny /50 51 Jelcz T120 międzymiastowy-turystyczny /50 52 Jelcz 090M międzymiastowy /31 53 Man UEL /49 54 Man UEL 292 międzymiastowy /49 55 Man UEL 292 międzymiastowy /49 56 Man UEL 292 międzymiastowy /49 57 Volvo B10M międzymiastowy /52 58 Volvo B10M międzymiastowy /52 59 Mercedes 408 międzymiastowy /54 60 Mercedes 1223L turystyczny /32 61 Mercedes 30311R międzymiastowy /39 62 Mercedes 30311R międzymiastowy /39 63 Mercedes 30311R międzymiastowy /39 64 Mercedes 30311R międzymiastowy /39 65 Mercedes 30311R międzymiastowy /39 66 Mercedes 30311R międzymiastowy /39 67 Mercedes 30311R międzymiastowy /39 68 Mercedes 30310R /39 69 Mercedes 30310R /56 70 Mercedes 350D2 turystyczny /52 71 Mercedes 350D2 turystyczny /52 72 Mercedes 350D2 turystyczny /52 73 Mercedes 350D2 turystyczny /52 55

57 74 Scania K 114EB turystyczny 75 Setra S211HD turystyczny 76 Setra S215UL międzymiastowy 77 Solbus C 9,5 międzymiastowy 78 Solbus C 9,5 międzymiastowy 79 Volkswagen LT46 międzymiasto 80 Volkswagen LT46 międzymiasto 81 Volkswagen LT46 międzymiasto 82 Volkswagen LT46 międzymiasto 83 Mercedes 815 tur. 84 Mercedes 516 DCI turystyczny 85 Mercedes 516 DCI turystyczny 86 IVECO Eurobus E IVECO Eurobus E BMC Levelend XL miejski / /38 y / / /36 owy /19 owy /19 owy /19 owy / / / / / / /18 Na podstawie zamieszczonej charakterystyki taboru autobusowego można podzielić autobusy pod względem wieku: Autobusy do lat 5: 3 Autobusy od lat 5 do 9 lat: 4 Autobusy od 10 do 19 lat: 46 Autobusy powyżej 20 lat: 35 Autobusy od 10 do 19 lat stanowią aż 52,3% całego taboru. Natomiast autobusy do lat 5 stanowią jedynie 3,45% całego taboru. Należy pamiętać, że wśród wymienionych w tabeli autobusów brak pojazdów niskopodłogowych. Rysunek 11. Podział taboru autobusowego ze względu na wiek Podział taboru autobusowego ze względu na wiek 3% 5% 40% 52% do 5 lat od 5 do 9 lat od 10 do 19 lat od 20 lat 56

58 4.1. Standard techniczny pojazdów i sposób ich oznakowania Sposób oznakowania pojazdów jest jednym z elementów strategii marketingowej. Aby przedsiębiorstwo i jego marka wyróżniały się na tle konkurencji i były pozytywnie kojarzone konieczne jest opracowanie i wdrożenie systemu identyfikacji wizualnej. System identyfikacji wizualnej w transporcie publicznym kreuje obraz danego przewoźnika w umyśle pasażerów i ma za zadanie budować pozytywne skojarzenia. System identyfikacji wizualnej to zbiór reguł, określających jak należy posługiwać się symbolami firmowymi. W transporcie publicznym, gdzie występuje wiele różnych podmiotów (organizatorzy, przewoźnicy, inne przedsiębiorstwa) istotne jest, aby system wdrażany był przez organizatora transportu, a nie przez każdego z przewoźników we własnym zakresie. W skład systemu wchodzą symbole firmy (znak graficzny, logotyp), kolory, dekoracje, typografie, druki (np. papier firmowy), identyfikatory pracowników, stemple, a także różnego rodzaju materiały reklamowe, tablice informacyjne, szyldy, opakowania czy też aranżacja obiektów firmy. W transporcie publicznym bardzo istotnymi elementami systemu identyfikacji wizualnej jest kolorystyka taboru, którym świadczone są usługi przewozowe, umundurowanie personelu (w tym kierujących) oraz informacja pasażerska (przystanki, strony internetowe, a nawet szata graficzna biletów). W Europie Zachodniej wdrożenie spójnych systemów identyfikacji wizualnej jest standardem. W Polsce poza transportem miejskim systemy identyfikacji wizualnej wdrożone zostały m.in. przez koncern Veolia Transport, Polski Express czy Koleje Mazowieckie. Wydaje się konieczne wdrożenie jednolitego systemu identyfikacji wizualnej, obejmującego przede wszystkim kolorystykę taboru. Barwy taboru komunikacji publicznej są bowiem jednym z najważniejszych elementów identyfikujących powiat), z tego względu, że są widoczne na ulicach i współtworzą wizerunek powiatu. W przypadku sieci PKS S.A. większość autobusów posiada barwę białą, z niebieskogranatowymi wstawkami. Logo PKS-u jak i barwy są doskonale znane mieszkańcom powiatu, dlatego tez najlepszym rozwiązaniem było by pozostanie przy obecnej kolorystyce zarówno w przypadku starszych jak i nowych pojazdów taboru autobusowego. 57

59 Zdjęcie 1. Autobus przewoźnika PKS S.A. Natomiast standardy techniczne pojazdów zgodnie z Art. 25 ust. 3 p. 5 Ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13, ze zm.) powinny zostać ustalone przez Organizatora i zawarte w umowie pomiędzy organizatorem a wykonawcą. W zakresie preferencji dotyczących środków transportu i ich stanu technicznego, Starosta Łukowski, jako organizator transportu publicznego, podczas dokonywania wyboru operatora działającego na liniach o charakterze użyteczności publicznej, weźmie pod uwagę następujące elementy charakterystyczne taboru autobusowego: Dostosowanie do przewozu osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej zdolności ruchowej Dostosowanie pojemności pojazdów do potoków podróżnych przewidywanych na określonej linii komunikacyjnej Dostosowanie do norm ochrony środowiska, tj. zgodność z europejskimi standardami emisji spalin (co najmniej z normą EURO 1), jak pokazano w poniższej tabeli: Tabela 23. Europejskie standardy emisji spalin EURO. Norma Obowiązywała / obowiązuje od Opis EURO r. Dyrektywa 91/441/EC [11] dla samochodów osobowych oraz dla osobowych i lekkich ciężarówek - 93/59/EEC. EURO r. Dyrektywa 94/12/EC (& 96/69/EC) dla samochodów osobowych. EURO r. Dyrektywa 98/69/EC [12] dla wszystkich pojazdów. 58

60 EURO r. Dyrektywa 98/69/EC (& 2002/80/EC) dla wszystkich pojazdów. EURO r. Dyrektywa 2007/715/EC[13] dla lekkich samochodów osobowych i służbowych. EURO 6 Planowana od 2014 r. Dyrektywa 2007/715/EC[13] dla ciężkich pojazdów samochodowych. 5. Linie o największym natężeniu podróżnych Graficzna prezentacja niżej omówionych relacji została przedstawiona za pomocą mapy z zaznaczonymi liniami przebiegu tras i zaznaczonymi przystankami. Mapa nie zawiera połączeń dalekobieżnych. Mapa 12. Sieć komunikacji autobusowej z uwzględnieniem linii o największym natężeniu podróżnych Źródło: opracowanie własne 59

61 Na podstawie analizy zezwoleń wydanych przez Starostę Łukowskiego i Marszałka województwa Lubelskiego, a także ilości kursów realizowanych przez poszczególne autobusy można określić linie o największym natężeniu podróżnych. A mianowicie: Linia: Stoczek Łukowski- - Trzebieszów Natężenie podróżnych na tej linii jest spowodowane przebiegiem trasy przez dwa największe miasta powiatu tj. Stoczek Łukowski i, w których to rozwija się sektor usług. Dalsza cześć trasy biegnie aż do Trzebieszowa, w którym zlokalizowana jest siedziba władz gminy, na terenie, której działa 286 podmiotów gospodarczych zajmujących się w większości usługami. Dotyczą one głównie transportu międzynarodowego i usług budowlanych. Należy pamiętać też, że dużą część podróżujących na tej linii stanowią uczniowie dojeżdżający do szkół średnich zlokalizowanych na terenie Łukowa. Linia: - Wojcieszków- Adamów Duża liczba podróżnych na tej linii jest wynikiem bezpośredniego połączenia, które przebiega przez dwie miejscowości gminne tj. Adamów i Wojcieszków i łączy je z największym miastem znajdującym się na terenie powiatu tj. Łukowem. Linia ta jest oblegana przez respondentów, którzy dojeżdżają nią do pracy, gdyż w obydwu gminach głównym środkiem utrzymania jest praca w gospodarstwach rolnych. Należy pamiętać też, że dużą część podróżujących na tej linii stanowią uczniowie dojeżdżający do szkół średnich zlokalizowanych na terenie Łukowa. Linia: - Wojcieszków- Serokomla Na tej linii podobnie jak na wcześniej wskazanej - Wojcieszków- Adamów, duża liczba podróżnych jest wynikiem bezpośredniego połączenia, które przebiega przez dwie miejscowości gminne tj. Serokomla i Wojcieszków i łączy je z największym miastem znajdującym się na terenie powiatu tj. Łukowem. Linia ta jest oblegana przez respondentów, którzy dojeżdżają nią do pracy, gdyż w obydwu gminach głównym środkiem utrzymania jest praca w gospodarstwach rolnych. Należy pamiętać też, że dużą część podróżujących na tej linii stanowią uczniowie dojeżdżający do szkół średnich zlokalizowanych na terenie Łukowa. Linia: - Stanin Natężenie podróżnych na tej linii spowodowane jest bezpośrednim połączeniem pomiędzy największym miastem powiatu tj. Łukowem, a miejscowością Stanin, w której zlokalizowana jest siedziba władz gminy. Dużą liczbę podróżnych na tej trasie stanowią uczniowie dojeżdżający do szkół średnich zlokalizowanych na terenie Łukowa. 60

62 5.1. Określenie potencjału poszczególnych linii Przychód ze sprzedaży biletów ogółem Najlepszy wynik sprzedażowy został odnotowany w październiku 2012 roku i wyniósł ,50 zł. Z kolei w sierpniu tego samego roku odnotowano najgorszy wynik sprzedażowy, który wyniósł ,08 zł. Dla porównania łączny przychód od stycznia do czerwca 2012 r. wyniósł ,99 zł, natomiast od stycznia do czerwca 2013 r. przychód kształtował się na poziomie ,30 zł. Przedstawiona kwota jest mniejsza o ,69 zł. Na podstawie poniższego wykresu można zauważyć spadek przychodu w lipcu i sierpniu 2012r. Jest to spowodowane przerwą wakacyjną w szkołach i większą ilością urlopów wśród pracowników korzystających z komunikacji PKS. Warto też zwrócić uwagę na spadek przychodu w lutym 2012 r. i 2013 r. Jest to spowodowane mniejszą ilością dni kalendarzowych w miesiącu. Na podstawie poniższego wykresu można zaobserwować spadek przychodu ze sprzedaży biletów w pierwszym półroczu 2013 roku. Rysunek 12. Przychód ze sprzedaży biletów ogółem , , , , , , , ,00 0,00 Przychód ze sprzedaży biletów ogółem styczeń 2012 luty 2012 marzec 2012 kwiecień 2012 maj 2012 czerwiec 2012 lipiec 2012 sierpień 2012 wrzesień 2012 październik 2012 listopad 2012 grudzień 2012 styczeń 2013 luty 2013 marzec 2013 kwiecień 2013 maj 2013 czerwiec

63 Liczba wszystkich pasażerów Największa liczba pasażerów tj korzystała z komunikacji PKS w październiku 2012 roku. Tak wysoki wynik jest spowodowany liczbą studentów rozpoczynających rok akademicki z początkiem tego miesiąca. Najmniejsza liczba pasażerów tj korzystała z komunikacji PKS w sierpniu 2012 roku. Przyczyną tego jest zwiększona liczba urlopów wśród pracowników, a także przerwa wakacyjna w szkołach. Dla porównania od stycznia do czerwca 2012 r. liczba pasażerów wynosiła , natomiast od stycznia do czerwca 2013 r. liczba ta kształtowała się na poziomie Widzimy tu niewielki spadek korzystających z komunikacji, który wynosi Rysunek 13. Liczba wszystkich pasażerów Liczba wszystkich pasażerów czerwiec 2013 maj 2013 kwiecień 2013 marzec 2013 luty 2013 styczeń 2013 grudzień 2012 listopad 2012 październik 2012 wrzesień 2012 sierpień 2012 lipiec 2012 czerwiec 2012 maj 2012 kwiecień 2012 marzec 2012 luty 2012 styczeń

64 Przychód ze sprzedaży biletów normalnych Największy przychód ze sprzedaży został odnotowany marcu 2012 roku i wyniósł ,81 zł. Natomiast najniższy przychód został odnotowany w sierpniu 2012 roku i wyniósł ,60 zł. Dla porównania od stycznia do czerwca 2012 r. łączny przychód ze sprzedaży biletów wynosił ,31 zł, z kolei od stycznia do czerwca 2013 r. łączny przychód kształtował się na poziomie ,13 zł. Można zauważyć tu spadek o ,18zł. Rysunek 14. Przychody bilety normalne , , , , , , , , ,00 0,00 Przychody bilety normalne styczeń 2012 luty 2012 marzec 2012 kwiecień 2012 maj 2012 czerwiec 2012 lipiec 2012 sierpień 2012 wrzesień 2012 październik 2012 listopad 2012 grudzień 2012 styczeń 2013 luty 2013 marzec 2013 kwiecień 2013 maj 2013 czerwiec 2013 Liczba pasażerów posiadających normalne bilety Największa liczba pasażerów tj korzystała z komunikacji PKS w marcu 2012 roku. Najgorszy wynik zanotowano w sierpniu 2012 roku, kiedy to zaledwie pasażerów skorzystało z komunikacji. Dla porównania od stycznia do czerwca 2012 r. liczba pasażerów wynosiła , z kolei od stycznia do czerwca 2013 r. liczba pasażerów kształtowała się na poziomie Liczba pasażerów posiadających normalne bilety zmniejszyła się rok do roku (w podanym okresie) o co stanowi spadek o 14,6%. 63

65 Rysunek 15. Liczba pasażerów z biletami normalnymi Liczba pasażerów z biletami normalnymi czerwiec 2013 maj 2013 kwiecień 2013 marzec 2013 luty 2013 styczeń 2013 grudzień 2012 listopad 2012 październik 2012 wrzesień 2012 sierpień 2012 lipiec 2012 czerwiec 2012 maj 2012 kwiecień 2012 marzec 2012 luty 2012 styczeń Przychód ze sprzedaży biletów ulgowych Największy przychód ze sprzedaży został odnotowany w październiku 2012 roku i wyniósł ,21 zł. Natomiast najniższy przychód został odnotowany w lipcu 2012 r. i wyniósł 42772,31 zł. Dla porównania od stycznia do czerwca 2012 r. Łączny przychód ze sprzedaży biletów ulgowych wynosił ,41 zł, z kolei od stycznia do czerwca 2013 r. łączny przychód kształtował się na poziomie ,56 zł. Widzimy tu wzrost o ,15 zł, czyli o 11,8% wartości przychodu więcej niż w roku ubiegłym. 64

66 Rysunek 16. Przychody bilety ulgowe Przychody bilety ulgowe , , , , , , , , ,00 0,00 styczeń 2012 luty 2012 marzec 2012 kwiecień 2012 maj 2012 czerwiec 2012 lipiec 2012 sierpień 2012 wrzesień 2012 październik 2012 listopad 2012 grudzień 2012 styczeń 2013 luty 2013 marzec 2013 kwiecień 2013 maj 2013 czerwiec 2013 Liczba pasażerów posiadających ulgowe bilety Największa liczba pasażerów tj korzystała z komunikacji PKS w październiku 2012 roku. Natomiast najmniejsza liczba pasażerów tj korzystała z komunikacji w lipcu 2012 r. Dla porównania od stycznia do czerwca 2012 liczba pasażerów wynosiła , z kolei od stycznia do czerwca 2013 liczba pasażerów kształtowała się na poziomie Liczba pasażerów posiadających ulgowe bilety zwiększyła się rok do roku (w podanym okresie) o co stanowi wzrost o 6,4%. 65

67 Rysunek 17. Liczba pasażerów z biletami ulgowymi Liczba pasażerów z biletami ulgowymi Liczba pasażerów z biletami ulgowymi czerwiec 2013 maj 2013 kwiecień 2013 marzec 2013 luty 2013 styczeń 2013 grudzień 2012 listopad 2012 październik 2012 wrzesień 2012 sierpień 2012 lipiec 2012 czerwiec 2012 maj 2012 kwiecień 2012 marzec 2012 luty 2012 styczeń Obowiązujący cennik biletów normalnych Poniżej znajduje się obowiązujący cennik biletów normalnych na autobusy kursujące na terenie powiatu łukowskiego do wskazanych w tabeli miejscowości. Tabela 24. Obowiązujący cennik biletów normalnych w zł. Od Do Zaolszynie Serokomla Kalinowy Dół Jamielne Sięciaszka II Kownatki Jeleniec Jeleniec Żdżary Stoczek Łukowski Wólka Konopna Dębowierzchy Wólka Konopna Wola Gułowska Kownatki Cena biletu zł 8,5 7 10,5 8,5 4, ,1 9, ,2 7 66

68 Lipiny 10 Wola Mysłowska 10,5 Okrzeja 10 Lipiny 10 Wólka Konopna 7 Dębowierzchy 7 Wola Mysłowska 10,5 Kalinowy Dół 10,5 Charlejów 10 Okrzeja 10 Lipiny 10 Grudź 8,5 Gręzówka 7 Krynka 5,5 Huta Dąbrowa 9 Jarczówek 7,8 Zembry 7,8 Jamielne 10 Huta Dąbrowa 10 Jonnik 7 Gręzówka "Szkoła" 6,1 Suleje 5 Zofibór 6,1 Dębowierzchy 7 Gręzówka "Szkoła" 5,5 Krynka PKP 6,1 7 Charlejów 9,2 Krzówka 10,5 Krzówka 10 Róża Podgórna 10,5 Gręzówka 5,5 Sarnów 6,1 Gręzówka 6,1 Róża Podgórna 10,5 Radoryż Smolany 8,5 Serokomla 9,2 Okrzeja 9,2 Huta Dąbrowa 9,2 Lipiny 10 Charlejów 10 Baczków 12,5 Teodorów 10,5 Stara Wróblina 7,2 Krzywda 8,5 Patok 9,2 Serokomla 9,2 Gręzówka Nowa 7 Dębowierzchy 7 Czerśl Kolonia 5,

69 Adamów 7 Krzywda 7,8 Róża Podgórna 10,5 Róża Stara 10 Huta Dąbrowa 10 Gręzówka Nowa 7 Jakusze 8,5 Dębowierzchy 7,8 Suleje 7 6,1 5,5 Gręzówka Nowa 6,1 Wnętrzne 9,2 7 8,5 12,5 Kownatki 7 Gręzówka 6,1 Strzyżew 6,1 Wólka Konopna 10 Zalesie 6,1 Łosiniec 10,5 Stoczek Łukowski 9,2 Huta Dąbrowa 9 Oszczepalin Drugi 8,5 Serokomla 10,5 Lipiny 10 Okrzeja 10 Trzebieszów Drugi 7 Żdżary 6,1 Stoczek Łukowski 9,2 Stoczek Łukowski 10,5 Stoczek Łukowski 10 Germanicha 9,2 Huta Dąbrowa Huta Dąbrowa 5 Huta Dąbrowa Adamów 6,1 Stoczek Łukowski Świder 6,1 Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski 7 Stoczek Łukowski Mizary 5 Stoczek Łukowski Wnętrzne 5,5 Serokomla Hordzieżka 7 Serokomla Szkoła Krzówka 5 Serokomla Szkoła Serokomla Szkoła 7 Serokomla Szkoła Serokomla Szkoła autobus szkolny Serokomla Szkoła Serokomla Szkoła autobus szkolny Serokomla 10,5 Charlejów Adamów 5,5 Konorzatka Lipiny 7,8 Krzówka Krzówka 5 Krzywda 8,5 68

70 Okrzeja Adamów 6,1 Celiny 5,5 Strzyżew Strzyżew Określenie obszarów wymagających interwencji Na podstawie analizy zezwoleń transportowych wydanych przez Starostę Powiatowego w Łukowie można sporządzić wykaz miejscowości, do których nie dociera komunikacja publiczna. Takich miejscowości jest w powiecie 17. Miejscowości bez transportu publicznego, organizowanego przez powiat: Błażejki Bronisławów Mały Gózd Kolonia Huta Radoryska Kolonia Bystrzycka Kotłówka Nowa Ruda Nowy Jamielnik Otylin Rogale Sięciaszka Trzecia Stara Prawda Stary Jamielnik Wiśniówka Wola Bukowska Wólka Wylany Natomiast poniżej prezentowana jest mapka z miejscowościami, które nie mają połączeń autobusowych wymagających ewentualnie interwencji w zakresie dowozu osób. 69

71 Mapa 13. Mapa prezentująca miejscowości, które nie mają połączeń autobusowych 70

72 6. Infrastruktura przystankowa w Powiecie Łukowskim W 2012 r. w powiecie łukowskim zlokalizowanych jest 280 przystanków, których właścicielem jest powiat łukowski. Z tych przystanków korzystają autobusy przewoźników posiadających zezwolenia na wykonywanie regularnych przewozów pasażerskich. Najwięcej przystanków było usytuowanych w gminie (55) i w gminie Stoczek Łukowski (44). Najmniejszą liczbę przystanków posiadała gmina Serokomla (9). Tabela 25. Przystanki w powiecie łukowskim Gminy powiatu łukowskiego Ludność Liczba przystanków Liczba mieszkańców gminy na 1 przystanek Wojcieszków Stoczek Łukowski Trzebieszów Wola Mysłowska Stanin Krzywda Adamów Serokomla Miasto Razem Wskaźnik liczby mieszkańców gminy przypadającej na jeden gminny przystanek ilustruje dostępność mieszkańców poszczególnych gmin do sieci infrastruktury transportu publicznego. Najlepiej pod tym względem jest w gminach; Stoczek Łukowski (186) i Adamów (209). Najwięcej mieszkańców przypada na jeden przystanek w mieście (1813) i Serokomla (465) Sposób udostępniania infrastruktury przystankowej Sposób udostępniania operatorom lub operatorom i przewoźnikom przystanków komunikacyjnych i dworców położonych na obszarze właściwym organizatora powinien odbywać się na podstawie uchwał podjętych przez właściwe organy stanowiące. W Powiecie Łukowskim takie działania zostały już podjęte w Uchwale Nr XVI/182/2012 Rady Powiatu w Łukowie z dnia 29 sierpnia 2012 roku. Uchwała ta określiła przystanki komunikacyjne których właścicielem jest Powiat Łukowski oraz warunki i zasady korzystania z tych obiektów. W Załączniku Nr 2 do uchwały Nr XVI/182/2012 zawarto: Warunki i zasady korzystania z przystanków komunikacyjnych na terenie Powiatu Łukowskiego. Poniżej znajduje się treść załącznika. 71

73 1. Warunki korzystania z przystanków komunikacyjnych: 1) Z przystanków komunikacyjnych, których właścicielem jest Powiat Łukowski mogą korzystać wyłącznie operatorzy i przewoźnicy w ramach wykonywania publicznego transportu zbiorowego. 2) Warunkiem korzystania z przystanków jest posiadanie zgody Zarządu Dróg Powiatowych w Łukowie, 3) W celu uzyskania zgody operator lub przewoźnik winien złożyć w Zarządzie Dróg Powiatowych w Łukowie wniosek, do którego należy dołączyć: a. proponowany rozkład jazdy, b. schemat połączeń komunikacyjnych z zaznaczoną linią komunikacyjną, c. określenie przystanków zgodnie z załącznikiem Nr 1 do Uchwały, na których operator lub przewoźnik zamierza dokonywać zatrzymań, d. liczbę zatrzymań wynikających z rozkładów jazdy w rozbiciu na poszczególne miesiące roku, oddzielnie dla dnia roboczego, soboty, dni świątecznych, e. wykaz pojazdów, którymi przewoźnik lub operator zamierza wykonywać przewozy. 4) Wyrażenie zgody, o której mowa w pkt. 2 winno nastąpić w formie pisemnej, określającej w szczególności: a. przebieg linii komunikacyjnej z podaniem przystanku początkowego, końcowego oraz co najmniej jednego przystanku pośredniego), b. wykaz przystanków komunikacyjnych oraz zasady korzystania z nich, c. wykaz pojazdów, którymi przewoźnik lub operator zamierza wykonywać przewozy, d. wysokość opłaty za korzystanie z przystanków oraz sposób płatności jeżeli Rada Powiatu uchwali stawki opłat za korzystanie z przystanków. 2. Zasady korzystania z przystanków komunikacyjnych: 1) Operator lub przewoźnik korzystający z przystanków komunikacyjnych zobowiązany jest do zatrzymywania się na przystankach komunikacyjnych wyłącznie w celu umożliwienia pasażerom wsiadania i wysiadania, 2) Korzystanie z przystanku komunikacyjnego powinno odbywać się zgodnie z przepisami ustawy Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005r, Nr 108, poz. 908 z późn. zm.), w sposób nieutrudniający ruchu innym użytkownikom przystanku komunikacyjnego oraz drogi, 3) Zabrania się postoju autobusu na przystanku ponad czas potrzebny do obsługi pasażerów, 4) Operator i przewoźnik zobowiązany jest do korzystania z przystanków komunikacyjnych zgodnie z 72

74 rozkładem jazdy, a w przypadku zmian w rozkładzie jazdy zobowiązany jest do powiadomienia o tym zarządzającego przystankami, 5) Operator i przewoźnik ma obowiązek podać do publicznej wiadomości rozkłady jazdy poprzez zawieszenie stosownej informacji na przystankach komunikacyjnych zgodnie z ustawą z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe ( Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601, z późn. zm.), 6) Rozkład jazdy (wymiary, grafika, sposób montażu) podlega uzgodnieniu z Zarządem Dróg Powiatowych w Łukowie, 7) Zabrania się umieszczania na przystankach innych informacji lub reklam niż te, które dotyczą rozkładu jazdy, w rozumieniu art. 4 ust. 23 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j.- Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz.115 z późn. zm.), 8) Utrzymanie tablicy z rozkładem jazdy w należytym stanie technicznym należy do przedsiębiorcy (operatora, przewoźnika). 3. Zarządca może odmówić zgody na udostępnienie przystanków komunikacji jeżeli: 1) Wydanie zgody ograniczy przepustowość przystanków komunikacyjnych (uniemożliwi lub w znaczny sposób utrudni korzystanie z przystanków przez uprawnionych przedsiębiorców), 2) Wydanie zgody spowoduje zagrożenie dla organizacji lub bezpieczeństwa ruchu drogowego, 3) Przedsiębiorca ma zamiar świadczyć usługi przewozowe na tej samej trasie i w tym samym czasie co inni uprawnieni przedsiębiorcy. Zarząd Dróg Powiatowych w Łukowie może cofnąć zgodę na korzystanie z przystanków komunikacyjnych w przypadku nie stosowania się do określonych warunków i zasad Przewidywane udostępnianie operatorom lub operatorom i przewoźnikom infrastruktury przystankowej Każdy organizator powinien zapewnić odpowiednie warunki do funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze, a do tych warunków bez wątpienia należy infrastruktura przystankowa, w zakresie między innymi ustanowienia możliwości korzystania (dostępności) z poszczególnych obiektów przystankowych, mając na uwadze oczekiwania podróżnych, przewoźników i operatorów. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 6 i 7 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r., Nr 5, poz. 13 z późn. zm.) organizowanie publicznego transportu zbiorowego polega między innymi na określaniu przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, udostępnionych dla operatorów i przewoźników oraz warunków i zasad korzystania z tych obiektów oraz których 73

75 właścicielem lub zarządzającym nie jest jednostka samorządu terytorialnego oraz informowaniu o stawce opłat za korzystanie z tych obiektów. W świetle tej samej ustawy (art. 15 ust.2 ) określenie przystanków komunikacyjnych i dworców oraz warunków i zasad korzystania jeśli właścicielem lub zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, następuje w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki, w tym wypadku Radę Powiatu. Przepisy ustawy nie określają terminu w jakim należałoby podjąć daną uchwałę, nie oznacza to jednak, że organizator ma w zakresie jej podjęcia lub nie podjęcia pełną swobodę. Należy zwrócić uwagę na art. 46 ust. 1 w/w ustawy, w którym określono zasady funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego. Zgodnie z jedną z zasad, w transporcie drogowym w rozkładzie jazdy mogą być uwzględnione wyłącznie przystanki komunikacyjne i dworce określone przez organizatora, czyli te, w stosunku do których dany organ powinien podjąć uchwałę, o której powyżej. Brak takiej uchwały będzie oznaczał, że operator lub przewoźnik ubiegający się o uzyskanie odpowiedniego uprawnienia do wykonywania regularnych przewozów osób, po dniu wejścia w życie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, nie będzie mógł uwzględnić w rozkładzie jazdy tych przystanków komunikacyjnych, w stosunku do których właściwy organ nie podjął uchwały. Mając powyższe na względzie należy wyraźnie podkreślić, że z dniem 1 marca 2011 r. organizatorzy uzyskali nie tyle prawo co obowiązek podjęcia uchwały w przedmiocie wskazanym w art. 15 ust. 2 w/w ustawy Zgodnie zaś z art. 16 ust. 4 w/w ustawy za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego mogą być pobierane opłaty. Stawka opłaty jest uchwalana w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad. Sformułowanie zawarte w w/w artykule mogą być sugeruje, że opłaty nie muszą być pobierane przez organizatora. Nie mniej jednak warto przeanalizować możliwość pobierania opłat zwłaszcza, że dochód z tych opłat ma być przeznaczany m.in. na utrzymanie (w tym na sprzątanie) przystanków komunikacyjnych. Należy też zwrócić uwagę, że zróżnicowanie w zakresie poboru opłat w wypadku przewoźnika i operatora poprzez zwolnienie tego drugiego z obowiązku uiszczania stosownej opłaty może zostać uznane za dyskryminujące traktowanie przewoźnika, oba podmioty są bowiem przedsiębiorcami realizującymi przewozy pasażerskie i korzystającymi na równych zasadach z określonych obiektów przystankowych. Przywoływana powyżej ustawa daje możliwość zróżnicowania opłat ze względu np. na lokalizację przystanku jednak nie może prowadzić do dyskryminacji operatorów bądź przewoźników korzystających z danego obiektu na takich samych zasadach. Podsumowując więc należy podkreślić, że o ile ustanowienie opłaty ma charakter fakultatywny dla jednostki samorządu terytorialnego o tyle uchwała określająca warunki i zasady korzystania z przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest ta jednostka jest obligatoryjna i powinna określać w szczególności: 74

76 a) kwestie związane z udostępnianiem infrastruktury przystankowej, b) obowiązek uiszczania opłaty określonej na podstawie art. 16 ust. 4 tj. sposób pobierania/uiszczania opłaty, jej wysokości wynikającej z pomnożenia opłaty przez liczbę zatrzymań wynikających z rozkładu jazdy oraz terminy, w jakich przewoźnik czy operator powinien wywiązywać się z obowiązku uiszczenia opłaty. Nie ma przeciwwskazań, aby jednostka samorządu terytorialnego wydała jedną uchwałę regulującą wszystkie w/w kwestie Dostępność podróżnych do infrastruktury przystankowej Organizator transportu publicznego powinien starać się wprowadzać rozwiązania jak najbardziej przyjazne dla pasażerów, co w szczególności oznacza, że sieć przystanków powinna zapewniać: możliwość wygodnego (najlepiej bezpośredniego) dojazdu z dowolnego punktu całego obszaru obsługiwanego komunikacją publiczną miejsc użyteczności publicznej obszaru, odległość do przystanków, możliwą do przebycia przez każdego z użytkowników komunikacji publicznej w sposób bezpieczny i wygodny. Dążenie do spełnienia powyższych postulatów pociąga za sobą cały szereg konsekwencji dla rozwiązań organizacyjnych i infrastruktury komunikacji publicznej. Dla każdego obszaru niezbędne jest zawsze wytyczenie: głównych korytarzy komunikacyjnych, w których stosowane są priorytety dla komunikacji publicznej, zapewniające bezpośredni dostęp do miejsc użyteczności publicznej ważnych z punktu widzenia pasażerów, podstawowych korytarzy komunikacyjnych, którymi biegną linie o mniejszej częstotliwości kursowania lub linie dowożące pasażerów do linii kursujących głównymi korytarzami komunikacyjnymi. Dostępność pasażerów do systemu komunikacji publicznej zapewnia sieć przystanków wyznaczonych w podstawowych i w głównych korytarzach komunikacyjnych obsługiwanych przez pojazdy komunikacji publicznej, zgodnie z przyjętym rozkładem jazdy. Bardzo ważnym elementem w transporcie zbiorowym jest bezpieczeństwo pasażerów. Istotną kwestią jest lokalizacja przystanków i ich otoczenie. W wielu miastach, szczególnie w rejonie szpitali, szkół, czy na ulicach wewnątrz osiedli stosuje się rozwiązania przystankowe ograniczające niebezpieczeństwo dla pasażerów do niezbędnego minimum. Przykładem jest tzw. bezpieczny przystanek. Jest to forma zlokalizowana na pasie ruchu z azylem pośrodku jezdni na całej jego długości, która uniemożliwia ominięcie autobusu. Inną formą przystanku jest antyzatoka czyli taki przystanek na pasie ruchu, który pozostali uczestnicy ruchu muszą ominąć. W ramach przebudowy lub budowy ulic na terenie Powiatu Łukowskiego, poza stosowaniem nowoczesnych rozwiązań lokalizacji przystanków (np. antyzatoki, bezpieczne przystanki), warto realizować także nowoczesną infrastrukturę bez barier: 75

77 podwyższenie peronów przystankowych do poziomu pierwszego stopnia w autobusie, tak by zniwelować różnicę wysokości, wyznaczenie strefy wejściowej dla osób niedowidzących i niewidomych poprzez zastosowanie specjalnej nawierzchni na wysokości pierwszych drzwi autobusu, przystanek pozwalający na zatrzymanie się autobusu w tej samej odległości od peronu przystankowego na całej długości pojazdu. Zasady lokalizacji przystanków różnią się nieco w zależności od rodzaju korytarza komunikacyjnego. W przypadku korytarzy podstawowych sieć przystanków powinna być dosyć gęsta, by ułatwić wygodne korzystanie z komunikacji publicznej jak największej liczbie pasażerów. Natomiast w przypadku korytarzy głównych, przystanki powinny być zlokalizowane przede wszystkim z punktu widzenia przejmowania ruchu pasażerskiego z korytarzy podstawowych, obsługi ważnych punktów użyteczności publicznej (z punktu widzenia pasażerów) oraz kluczowych węzłów komunikacji publicznej i węzłów intermodalnych. Optymalne zbudowanie sieci przystanków może być poprzedzone badaniami, mającymi na celu prawidłowe rozpoznanie rzeczywistych potrzeb użytkowników komunikacji publicznej. Ważnym aspektem transportu publicznego jest bezpieczeństwo pasażerów. Jest to również istotna kwestia dla lokalizacji przystanków i ich otoczenia. Ważnym elementem przystanków, zarówno ze względu na bezpieczeństwo jak i na wygodę pasażerów, jest wyposażenie istniejących przystanków, przynajmniej przystanków węzłowych oraz przystanków w punktach ważnych dla większości pasażerów, w wiaty i ławki. Takie wyposażenie przystanków powinno być standardem przy organizowaniu przystanków w nowych lokalizacjach na terenie Powiatu Łukowskiego. Ponadto, dla bezpieczeństwa pasażerów istotne znaczenie ma system monitorowania pojazdów komunikacji publicznej, przystanków (zwłaszcza węzłów przesiadkowych) i ważniejszych skrzyżowań Dostęp osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej zdolności ruchowej do publicznego transportu zbiorowego Uwagi ogólne Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. gwarantuje prawa osób niepełnosprawnych. Zapewnia ona prawo do niedyskryminacji stanowiąc, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 pkt 2.). Konstytucja nakłada też na władze publiczne obowiązek pomocy osobom niepełnosprawnym w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej (art. 69). Karta Praw Osób Niepełnosprawnych z 1 sierpnia 1997 r. zapewnia osobom niepełnosprawnym, m. in.: dostęp do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym, a także życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności 76

78 publicznej, swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu, dostępu do informacji, możliwości komunikacji międzyludzkiej. Organizator transportu publicznego ma więc obowiązek zapewnienia dostępu osobom niepełnosprawnym oraz osobom o ograniczonej zdolności ruchowej do publicznego transportu zbiorowego. System transportu publicznego powinien być otwarty na potrzeby m. in. osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, osób głuchoniemych lub niewidomych, osób starszych, osób z małymi dziećmi w wózkach itp. W celu sprostania przez system transportu publicznego wymaganiom różnych grup osób, należy dążyć do włączenia w jego planowanie jak najszerszej reprezentacji zainteresowanych np. poprzez konsultacje społeczne z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych itp. Dostosowanie transportu publicznego do potrzeb wszystkich użytkowników wymaga: odpowiednich decyzji dotyczących taboru dla komunikacji publicznej: o eksploatacja autobusów niskopodłogowych lub wyposażonych w platformy, wyrównujące różnicę między poziomem przystanku a podłogą pojazdu, ułatwiające wjazd do wnętrza pojazdu wózkiem inwalidzkim lub dziecięcym i posiadające miejsce przeznaczone dla wózków, o wyposażenie pojazdów komunikacji publicznej w systemy informacji dźwiękowej i wzrokowej, usuwania barier architektonicznych występujących w infrastrukturze komunikacji publicznej: o zlikwidowanie przeszkód w dostępie do przystanku komunikacji publicznej i w korzystaniu z przystanku (m.in. obniżenie wysokich krawężników na przejściach dla pieszych, zrównanie poziomu peronu przystanku z podłogą pojazdu), o lokalizacja przystanków bliżej pożądanych celów podróży, odpowiedniej organizacji przystanku: o miejsca do siedzenia chronione przed warunkami atmosferycznymi, o czytelna informacja o rozkładzie jazdy komunikacji publicznej, o czytelne oznakowanie na zewnątrz pojazdu, o zapowiedź (sygnał) przyjazdu pojazdu na przystanek, stosowania systemu ulg w opłatach za korzystanie z komunikacji publicznej: o zniżki dla wybranych grup pasażerów, o przejazdy bezpłatne dla wybranych grup pasażerów. We współczesnym transporcie publicznym szczególnego znaczenia nabiera obecnie ułatwianie podróżowania komunikacją publiczną osobom mającym problem w swobodnym poruszaniu się - osoby nieposiadające własnego środka transportu, osoby starsze, niepełnosprawne, matki z małymi dziećmi oraz osoby ubogie i bezrobotne. Dlatego należy dążyć do zminimalizowania problemów przestrzennych w komunikacji miejskiej poprzez: likwidowanie przeszkód w drodze na przystanek: o przeszkody przestrzenne: a) obniżanie wysokich krawężników na przejściach dla pieszych, skracanie długości przejścia przez szerokie, wielopasmowe jezdnie azyle na przejściach dla pieszych, b) odpowiednia lokalizacja przejść dla pieszych jak najbliżej przystanków, zrównanie poziomu peronu przystankowego z podłogą w pojeździe, 77

79 o przeszkody organizacyjne: a) lokalizacja przystanku bliżej źródeł i celów podróży, przy skrzyżowaniach itp., odpowiednia infrastruktura przystankowa miejsca do siedzenia, ochrona przed warunkami atmosferycznymi, b) czytelna informacja pasażerska na przystanku, likwidowanie barier w pojazdach komunikacji miejskiej: o pojazdy z niską podłogą, o rampy wjazdowe w pojazdach dla wózków inwalidzkich oraz dla wózków dziecięcych, o wyznaczone, bezpieczne miejsce w pojeździe dla wózków inwalidzkich i wózków dziecięcych, o czytelne oznakowanie na zewnątrz i wewnątrz pojazdów (tablice elektroniczne), o zapowiedź następnego przystanku wewnątrz pojazdu głosowa i elektroniczna (wyświetlacze), ułatwienie w korzystaniu z komunikacji publicznej: o bilety ulgowe dla wybranych grup pasażerów, o przejazdy bezpłatne dla osób na wózkach inwalidzkich, o przejazdy bezpłatne dla małych dzieci. W celu sprostania przez system transportu publicznego wymaganiom różnych grup osób, należy dążyć do włączenia w jego planowanie jak najszerszej reprezentacji zainteresowanych np. poprzez konsultacje społeczne z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych itp. Ulgi i zniżki w systemie opłat za korzystanie z transportu publicznego mają istotne znaczenie zarówno dla polityki socjalnej, jak i dla rozwoju przewozów o charakterze publicznym. 7. Sieć kolejowa w powiecie W województwie mazowieckim gęstość linii kolejowych wynosi 4,73 km na 100 km 2 powierzchni ogólnej całego województwa. Na teren Powiatu Łukowskiego wjeżdżają pociągi następujących przewoźników kolejowych: 1. Przewozy Regionalne 2. PKP Intercity 3. Koleje Mazowieckie Poniższa mapa przedstawia sieć kolejową na terenie Powiatu Łukowskiego. 78

80 Mapa 13. Mapka kolejowa 79

81 W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie wszystkich pociągów przejeżdżających przez teren Powiatu Łukowskiego: Tabela 26. Pociągi przejeżdżające przez teren Powiatu Łukowskiego Lp. godzina odjazdu Od Do godzina przyjazdu Kurs Uwagi 1 03:40 Warszawa Zachodnia 06:08 KM 2 04:06 Warszawa Zachodnia 05:50 TLK Siedlce 04: :15 Warszawa Zachodnia 06:29 KM 4 04:34 Dęblin 05:32 REG 5 04:34 Chełm 08:37 REG 6 04:57 Siedlce 05:30 KM 7 05:43 Warszawa Zachodnia 07:38 KM Siedlce 06: :59 Terespol 07:37 REG 9 06:22 Dęblin 07:20 REG 10 06:31 Siedlce 07:05 KM 11 06:51 Łukow Warszawa Zachodnia 08:40 TLK Siedlce 07: :54 Biała Podlaska 07:49 REG 13 07:41 Siedlce 08:15 KM 14 07:54 Terespol 09:31 REG 15 08:26 Dorohusk 12:39 REG 16 08:38 Terespol 09:52 TLK 17 08:41 Siedlce 09:15 KM 18 10:16 Terespol 11:53 REG 19 10:41 Siedlce 11:15 KM 20 11:52 Warszawa Zachodnia 13:29 TLK Siedlce 12: :25 Terespol 14:02 REG 22 12:28 Siedlce 13:02 KM 23 13:25 Dorohusk 17:27 REG 24 13:50 Siedlce 14:24 KM 25 15:04 Terespol 16:41 REG 26 15:11 Siedlce 15:45 KM 27 15:45 Dorohusk 19:43 REG 28 15:45 Terespol 17:22 REG 29 16:50 Siedlce 17:24 KM 30 17:10 Moskwa 11:45 D 31 17:10 Terespol 18:26 TLK 32 17:30 Chełm 21:12 REG 33 17:35 Terespol 19:12 REG 34 17:48 Siedlce 18:22 KM 35 19:06 Biała Podlaska 19:44 TLK 36 19:35 Terespol 21:11 REG 37 19:43 Siedlce 20:16 KM 38 20:50 Warszawa Zachodnia 22:38 TLK Siedlce 21: :59 Biała Podlaska 22:53 REG 40 22:02 Siedlce 22:35 KM 80

82 41 22:43 Mińsk 08:03 D 42 22:43 Terespol 00:06 TLK Na podstawie powyższego rozkładu można wyróżnić liczbę kursów pociągów w ciągu doby do poszczególnych miast, które przejeżdżających przez powiat łukowski: Siedlce 19 Biała Podlaska 3 Warszawa 7 Chełm 2 Dęblin 2 Dorohusk 3 Mińsk 1 Moskwa 1 Terespol 11 Największa częstotliwość połączeń kolejowych występuje na trasie: - Siedlce i - Terespol. ma dwa połączenia międzynarodowe: - Mińsk i -Moskwa. Pociągi na stacji zatrzymują się równomiernie przez cały dzień od 3:40 do 00:06. Natomiast autobusy przyjeżdżają i odjeżdżają ze stacji Dworzec Autobusowy i PKP przede wszystkim w godzinach od 6:30 do 9:30 i od 13:30 do 17:30. Dlatego można powiedzieć, że autobusy są skorelowane z pociągami odjeżdżającymi rano do: Siedlec, Warszawy, Białej Podlaskiej, Dorohuska i Terespola. Natomiast po południu są skorelowane z pociągami odjeżdżającymi do: Siedlec, Terespola, Dorohuska, Moskwy i Chełmna. 8. Sieć komunikacyjna Powiatu Łukowskiego na której planowane jest wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej Na podstawie obecnej sieci połączeń komunikacyjnych można określić różne możliwe warianty sieci transportu autobusowego do objęcia użytecznością publiczną. Podstawowymi kryteriami, którymi należy kierować się przy określeniu tej sieci są: 1. Wielkość obecnych potoków pasażerskich 2. Zapewnienie połączeń na poziomie powiatowym tj. między siedzibą powiatu i siedzibami gmin (tam gdzie te połączenia istnieją) 3. Dodatkowo: zapewnienie wzajemnych połączeń pomiędzy poszczególnymi miejscowościami powiatu (tam gdzie te połączenia istnieją) Biorąc pod uwagę powyższe kryteria poniżej są przedstawione linie będące liniami o charakterze użyteczności publicznej. 81

83 Mapa 14. Linie użyteczności publicznej w Powiecie Łukowskim W poniższej tabeli znajdują się linie na terenie Powiatu Łukowskiego, które powinny zostać uznane za liniami o charakterze użyteczności publicznej. Tabela 27. Linie użyteczności publicznej Numer Od Przez Do 1 Trzebieszów Dębowica 2 Dębowierzchy i Wierzejki Zaolszynie 3 Wojcieszków i Adamów Serokomla 4 Adamów Kalinowy Dół 5 Stanin Jamielne 6 Zalesie Sięciaszka II 7 Strzyżew Kownatki 8 Szczygły i Sarnów Jeleniec 82

84 9 Szczygły i Sarnów Jeleniec 10 Zalesie Żdżary 11 Żdżary Stoczek Łukowski 12 Trzebieszów II Wólka Konopna 13 Trzebieszów II i Jakusze Dębowierzchy 14 Mikłusy Wólka Konopna 15 Adamów Wola Gułowska 16 Aleksandrów Kownatki 17 Adamów Lipiny 18 Stoczek Łukowski Wola Mysłowska 19 Adamów Okrzeja 20 Adamów Lipiny 21 Trzebieszów II Wólka Konopna 22 Trzebieszów II Dębowierzchy 23 Stoczek Łukowski Kisielsk Świder 24 Baczków Wola Mysłowska 25 Adamów Kalinowy Dół 26 Stoczek Łukowski Świder 27 Adamów Charlejów 28 Burzec i Krzywda Okrzeja 29 Adamów i Ferdynandów Lipiny 30 Stanin i Niedźwiadka Grudź 31 Charlejów Budziska i Bielany Adamów 32 Serokomla Adamów Hordzieżka 33 Konorzatka Budziska Lipiny 34 Krzówka Charlejów i Budziska Krzówka 35 Serokomla Szkoła Leonardów Kol. Krzówka 36 Serokomla Szkoła Leonardów i Charlejów Serokomla Szkoła 37 Serokomla Szkoła Bronisławów Duży Serokomla Szkoła 38 Serokomla Szkoła Charlejów Serokomla Szkoła 39 Huta Dąbrowa Feliksin Huta Dąbrowa 40 Biardy Gręzówka 41 Dworzec Autobusowy Role Krynka 42 Stoczek Łukowski Rosy Stoczek Łukowski 43 Stanin, Krzywda i Kamień Huta Dąbrowa 44 Jonin i Nowy Stanin Jarczówek 45 Krzywda Nowy Stanin i Jarczówek 46 Wólka Konopna Zembry 47 Stoczek Łukowski Jamielne 48 Nowy Świat Huta Dąbrowa 49 Sarnów Jonnik 50 Ławki Gręzówka "Szkoła" 51 Suleje 52 Świderki Zofibór 83

85 53 Oszczepalin Adamów Okrzeja 54 Stoczek Łukowski Kisielsk Mizary 55 Trzebieszów II Dębowierzchy 56 Gołaszyn Gręzówka "Szkoła" 57 Role Krynka PKP 58 Dminin i Malcanów 59 Wojcieszków i Serokomla Charlejów 60 Adamów i Serokomla Krzówka 61 Wojcieszków i Serokomla Krzówka 62 Stanin i Stoczek Łukowski Róża Podgórna 63 Gołaszyn Gręzówka 64 Świderki Sarnów 65 Ławki Gręzówka 66 Okrzeja Krzywda Zakępie 67 Celiny Nurzyna i Szaniawy 68 Stanin i Stoczek Łukowski Róża Podgórna 69 Stanin Radoryż Smolany 70 Adamów Serokomla 71 Krzywda Okrzeja 72 Krzywda Huta Dąbrowa 73 Adamów Lipiny 74 Burzec Charlejów 75 Stoczek Łukowski Baczków 76 Krzywda Teodorów 77 Jonnik Stara Wróblina 78 Sarnów Krzywda 79 Serokomla Adamów i Stanin 80 Huta Dąbrowa Patok 81 Adamów Serokomla 82 ul. Poważe Gręzówka Nowa 83 Trzebieszów II i Popławy Dębowierzchy 84 Ryżki Czerśl Kolonia 85 Huta Dąbrowa Krzywda Adamów 86 Stanin i Sarnów 87 Okrzeja Adamów 88 Burzec Krzywda 89 Stoczek Łukowski Róża Podgórna 90 Stoczek Łukowski Róża Stara 91 Adamów Zakępie 92 Teodorów Huta Dąbrowa 93 Dw. PKP Gręzówka Nowa 94 Zaolszynie Jakusze 95 Stoczek Łukowski Turzec Wnętrzne 96 Szaniawy Dębowierzchy 84

86 97 Karwów Suleje 98 Dw. PKP Sięciaszka II 99 Dw. PKP Zalesie 100 Klimki Gręzówka Nowa 101 Stanin Wnętrzne 102 Ryżki, Czerśl, Zalesie 103 Żdżary, Zalesie 104 Aleksandrów, Sochocin 105 Aleksandrów, Sochocin Kownatki 106 Klimki Gręzówka 107 Turze Rogi Strzyżew 108 Strzyżew Turze Rogi Strzyżew 109 Dębowierzchy Wólka Konopna 110 Czerśl Zalesie 111 Lipniak, Stoczek Łukowski Łosiniec 112 Stanin Stoczek Łukowski 113 Stanin, Kamień Huta Dąbrowa 114 Wojcieszków Oszczepalin Drugi 115 Adamów, Charlejów Serokomla 116 Adamów, Charlejów Lipiny 117 Adamów Okrzeja 118 Zaolszynie Trzebieszów Drugi 119 Dąbie Żdżary 120 Szyszki Stoczek Łukowski 121 Jedlanka, Rosy Stoczek Łukowski 122 Stanin, Kamionka Stoczek Łukowski 123 Stanin, Grudź Germanicha 124 Stoczek Łukowski Nowy Jamielnik 125 Stoczek Łukowski Nowe Kobiałki Kamionka 126 Kożuchówka Ruda Zimna Woda 127 Stary Patok Nowy Patok Nowa Wróblina 128 Podosie Gołe Łazy Koryczany Poniżej przedstawiamy kolejową sieć komunikacyjną będącą liniami o charakterze użyteczności publicznej. 85

87 Mapa 15. Sieć połączeń międzywojewódzkich wykonywanych w ramach użyteczności publicznej, na tle pozostałych połączeń o charakterze dalekobieżnym Źródło: Krajowy Plan Transportowy Przedstawiona sieć połączeń międzywojewódzkich wykonywanych w ramach użyteczności publicznej bierze pod uwagę: gęstość zaludnienia i układ przestrzenny sieci osadniczej; przestrzenne rozmieszczenie przedsiębiorstw, szkół, urzędów administracji publicznej, instytucji kultury, ośrodków handlowych i gospodarczych; miejsca wypoczynku; stopień bezrobocia strukturalnego i działania podejmowane w celu jego zmniejszenia. W przypadku sieci kolejowej tworzą go linie oraz odcinki linii kolejowych umożliwiające obsługiwanie przez bezpośrednie pociągi międzywojewódzkie lub międzynarodowe połączeń zestawionych w transeuropejskiej sieci transportowej, integrować wszystkie rodzaje transportu oraz przyczyniać się do ochrony środowiska oraz podniesienia standardów bezpieczeństwa. 86

88 Mapa 16. Sieć połączeń międzynarodowych wykonywanych w ramach użyteczności publicznej Źródło: Krajowy Plan Transportowy Mapa 17. Sumaryczne potoki ruchu w pasażerskich przewozach międzywojewódzkich i międzynarodowych wg rjp 2011/2012 [pasażerów/dobę] 87

89 8.1. Obecny podział zadań przewozowych System transportu publicznego powiatu Łukowskiego tworzą dwa podsystemy, które nie są jednak zintegrowane: system połączeń autobusowych organizowany przez PKS, jak również przez przewoźników prywatnych, system połączeń kolejowych organizowany przede wszystkim przez Koleje Mazowieckie Sp. z o.o., Przewozy Regionalne oraz PKP Intercity, na które powiat nie ma wpływu. Brak powiązań funkcjonalnych obu systemów nie pozwala na pełne wykorzystanie ich potencjałów przewozowych, co przekłada się na mniejszą mobilność osób komunikacją publiczną. Zwiększenie udziału pociągów szczególnie Kolei Mazowieckich w obsłudze transportu publicznego w powiecie Łukowskim wymaga współdziałania samorządów terytorialnych oraz samorządu Województwa Mazowieckiego oraz PKP S.A. w zakresie: lepszej adaptacji linii dla potrzeb transportu publicznego realizowanego przez samorząd terytorialny, umów na wykonywanie przewozów z danym przewoźnikiem, zakupu taboru, modernizacji infrastruktury kolejowej, modernizacji istniejących i budowy nowych przystanków, podziału kompetencji administracyjnych, finansowania przewozów. Dodatkowe, nawet jeżdżące na krótkich trasach składy, jako element uzupełniający system transportu publicznego w regionie łukowskim, może uzyskać wsparcie Unii Europejskiej, jako że: jest to transport szynowy, wykorzystuje istniejące linie kolejowe, jest ekologicznym środkiem transportu. Istotnym czynnikiem w tworzeniu modelu systemu transportowego jest podział zadań przewozowych. Stanowi on matematyczne odwzorowanie decyzji użytkowników o wyborze środka podróżowania. Należy pamiętać, że decyzja ta zależy od wielu czynników. Często są to czynniki trudno mierzalne typu poczucie bezpieczeństwa, szeroko rozumiana estetyka podróżowania (czystość, zapach), poczucie swobody. Informacje o czynnikach wpływających na decyzje użytkowników można uzyskać z badań preferencji użytkowników. Należy jednak pamiętać, że badania takie nie zawsze są w pełni wiarygodne. Użytkownicy odpowiadając na pytanie o ich możliwe zachowanie tworzą sobie wyidealizowany obraz przyszłych rozwiązań i odpowiadają zgodnie ze swoim wyobrażeniem. Rzeczywistość powoduje, że faktyczne zachowania będą inne. Odpowiedź na 88

90 pytanie Czy będziesz korzystać z transportu publicznego jeśli będzie on sprawny, punktualny i czysty dla wielu pytanych jest oczywista - TAK. W momencie podejmowania rzeczywistej decyzji okazuje się, że ankietowany wybiera samochód, bo transport publiczny nie jest tak sprawny, punktualny i czysty jak sobie wyobrażał odpowiadając na pytanie ankiety. Jest to dość szeroko znane i opisywane w literaturze zjawisko nadmiernego optymizmu w szacowaniu prognoz popytu na transport publiczny. Dobrym przykładem jest zmiana podziału zadań przewozowych spowodowana uruchomieniem I linii metra w Warszawie. Oczekiwano, że spowoduje to wzrost liczby korzystających z transportu zbiorowego. Obliczenia modelowe przeprowadzone z wykorzystaniem zmiennego podziału zadań przewozowych wykazywały bardzo nieznaczny wzrost liczby pasażerów transportu publicznego. Przy opracowywaniu modeli zmiennego podziału zadań przewozowych użytkowników można podzielić na trzy grupy. Pierwsza grupa to ci, którzy nie mają wyboru, bo nie mają samochodu będą korzystać z transportu publicznego. Ich udział zależy od wskaźnika motoryzacji i liczebności gospodarstw z więcej niż jednym samochodem. Druga grupa to tacy, którzy bez względu na wszystko będą korzystali z samochodu. Zarówno polskie jak i zagraniczne doświadczenia szacują jej liczebność na ok. 20% właścicieli samochodów. Pozostali mogą dokonać wyboru. Jak już wspomniano wybór zależy od wielu czynników, często niemierzalnych lub trudno mierzalnych (np. poczucie bezpieczeństwa). Czynniki te muszą być przełożone na odpowiednią miarę możliwą do zastosowania w modelu matematycznym. Transport publiczny w Powiecie Łukowskim pełni dualne zadania, jako: element systemu transportowego województwa i kraju połączenie powiatu z resztą województwa oraz województwa mazowieckiego, innymi regionami kraju oraz prowadzenie ruchu tranzytowego, regionalny, integralny system transportowy obsługa podróży wewnątrz powiatu które mogą odbywać się przy użyciu różnych środków transportu, funkcjonujących na różnych trasach. Wybór środka transportu przez potencjalnego podróżnego jest wynikiem jego swobodnej decyzji, warunkowanej jednak przez sposób zarządzania ruchem i drogami (organizacja ruchu, przepustowość i zatłoczenie dróg, system parkingowy, taryfy itp.). W obydwóch przypadkach transport publiczny służy nie tylko mieszkańcom powiatu Łukowskiego, ale także powiatów sąsiadujących. Powinien on, szczególnie w aspekcie tzw. wschodnich płuc Polski oraz funkcjonowania w obszarach przyrodniczo chronionych, być transportem bardziej ekologicznym w porównaniu z transportem indywidualnym, wysoce bezpiecznym dla pasażerów, a także - umożliwiać szybkie przemieszczanie się (np. omijając tzw. wąskie gardła"). Dlatego też ważne jest rozwijanie zintegrowanych systemów zarządzania ruchem, preferujących transport publiczny i integrację wszystkich jego rodzajów (zintegrowane węzły przesiadkowe, wspólny bilet i taryfa). Wówczas przewóz osób odbywać się będzie w sposób szybki i sprawny, z zachowaniem zasad ochrony środowiska, niestety - z ograniczeniami dla komunikacji indywidualnej. 89

91 Usprawnienie połączeń komunikacyjnych Powiatu Łukowskiego wpłynie na wzrost atrakcyjności i poprawę wykorzystania potencjału turystycznego oraz na rozwój gospodarczy i społeczny Powiatu Łukowskiego. 90

92 9. Analiza badań ankietowych 9.1. Narzędzie badawcze Ankieta składała się z pytań dotyczących zachowań i preferencji komunikacyjnych mieszkańców powiatu Łukowskiego. Jakimi środkami transportu najczęściej Pan/Pani podróżuje? Dlaczego najczęściej wybiera Pan/Pani ten środek transportu do podróży? Jak często podróżuje Pan/Pani komunikacją zbiorową? Jaki jest najczęstszy powód Pana/Pani podróży komunikacją zbiorową? Iloma środkami komunikacji publicznej musi Pan/Pani dojeżdżać z domu do pracy/szkoły? Na jakim przystanku Pan/Pani zwykle wsiada/ wysiada? Narzędzie badawcze składało się również z pytań o oczekiwania i preferencje podróżnych. Miały one charakter zamknięty. Ankietowani, przy użyciu prostej pięciostopniowej skali ocen (od 1 do 5) wyrażali swój poziom oczekiwań oraz oceniali, jakość wykonywanych usług w odniesieniu do 11 cech, jakości lokalnego transportu zbiorowego w powiecie łukowskim a tym samym wskazali, który z postulatów przewozowych jest najważniejszy, a który najmniej znaczący. Ocenie pasażerów poddano niżej wymienione postulaty przewozowe, będące jednocześnie kryteriami, jakości usług przewozowych. Tabela 28. Zestawienie cech usług przewozu Cecha usługi przewozu Poziom oczekiwań Ocena, usług jakości 1. Punktualność kursowania pojazdów 2. Częstotliwość kursowania pojazdów 3. Bezpieczeństwo podróży 4. Warunki podróżowania 5. Warunki oczekiwania na przystankach 6. Dostępność do sieci komunikacji miejskiej 7. Cena biletu 8. Bezpośredniość połączenia 9. Kultura kierujących 10. Informacja (czytelność, na przystankach, pojazdach) 11. Kontrola biletowa Zastosowana pięciostopniowa skala ocen zarówno poziomu oczekiwań jak i jakości usług transportowych oznacza, ze w przypadku oceny 5 respondent uważa, że dana cecha jest najważniejsza dla niego i w pełni zaspakaja jego potrzebę w tym zakresie, natomiast ocena 1 oznacza, że dana cecha nie ma znaczenia dla niego, a w ocenie, jakości uważa, że jest realizowana na bardzo niskim poziomie. 91

93 9.2. Wyniki badań Charakterystyka badanych Konstrukcja kwestionariusza zawierająca metryczkę umożliwia przedstawienie respondentów ze względu na płeć, status zawodowy, wykształcenie. Poniżej przedstawione są rysunki charakteryzujące próbę statystyczną pasażerów. a. Płeć respondentów Profil płci respondentów przechyla się w stronę kobiet ze względu na ich przewagę liczebną w szkołach gimnazjalnych i średnich. Większość respondentów pochodziło ze szkół znajdujących się w Łukowie. Rysunek 18. Płeć respondentów Płeć respondentów 42% 58% Mężczyźni Kobiety Tabela 29. Płeć respondentów Płeć Liczba wskazań Mężczyźni 344 Kobiety

94 b. Status zawodowy respondentów Ze względu na specyfikację Istotnych Warunków wśród badanych dominują uczniowie szkół średnich (61%). Osoby pracujące stanowią drugą największą grupę badanych, jest ich aż 25%. Studenci, emeryci i osoby bezrobotne stanowią niewielki odsetek wśród respondentów. Najmniej wśród badanych jest osób prowadzących własną działalność gospodarczą i uczniów szkół podstawowych. Rysunek 19. Status zawodowy respondentów Status zawodowy respondentów 5% 3% 61% 25% 4% 1% 0% 1% osoba pracująca emeryt/rencista uczeń szkoły podstawowej własna działalność gospodarcza uczeń gimnazjum uczeń szkoły średniej student osoba bezrobotna Tabela 30. Status zawodowy respondentów Status zawodowy Liczba wskazań osoba pracująca 200 emeryt/rencista 29 uczeń szkoły podstawowej 1 własna działalność 8 93

95 gospodarcza uczeń gimnazjum 10 uczeń szkoły średniej 494 student 39 osoba bezrobotna 21 c. Wykształcenie respondentów Prawie połowa tj. 46% populacji poddanej badaniom to uczniowie szkół gimnazjalnych. 28% stanowią osoby z wykształceniem średnim. Relatywnie niski udział osób z wykształceniem wyższym i zawodowym może prowadzić do wniosku o wysokim bezrobociu wśród tych grup pracowników. Rysunek 20. Wykształcenie respondentów Wykształcenie respondentów podstawowe gimnazjalne zawodowe średnie wyższe 16% 3% 28% 46% 7% 94

96 Tabela 31. Wykształcenie respondentów rodzaj wykształcenia Liczba wskazań podstawowe 23 gimnazjalne 365 zawodowe 55 średnie 222 wyższe 127 d. Miejsce zamieszkania Z przeprowadzonych badań można wywnioskować, że najwięcej respondentów tj. 36% pochodzi z gminy. Rysunek 21. Miejsce zamieszkaniaa respondentów Miejsce zamieszkania (gmina) respondentów Wola Mysłowska 4% Wojcieszków 9% Ulan Majorat 2% Trzebieszów 9% Pozostałe 4% Krzywda 14% Stoczek Łukowski 8% Stanin 10% 36% Serokomla 4% 95

97 Tabela 32. Miejsce zamieszkania Miejscowość Liczba wskazań Aleksandrów 1 Biała Podlaska 1 Biardy 1 Bielsko-Biała 1 Borki 1 Domanice 1 Kasyldów 1 Kąkolewnica 2 Kruszyny-Rumunki 1 Krynka Żukowska 1 Krzywda 104 Łazy Piszczac 1 Radzyń Podlaski 1 Ryki 2 Ryśki 1 Serokomla 26 Siedlce 1 Stanin 74 Stoczek 2 Stoczek Łukowski 57 Trzebieszów 62 Ulan Majorat 18 Warszawa 2 Wodynie 2 Wojcieszków 66 Wola Mysłowska 29 Zbuczyn 2 96

98 e. Wybór środka transportu Najczęściej wybieranym środkiem transportu jest samochód. Wskaźnik ten osiąga swój wysoki poziom również ze względu na zwyczaj podwożenia młodzieży przez rodziców do szkoły. Relatywnie wysoki odsetek respondentów korzysta z autobusu. Pociąg, jako środek transportu jest wybierany rzadko, wskazało na niego tylko 8% badanych. Powiat łukowski jest obsługiwany przez cztery linie kolejowe (2,12, 26,30) przebiegające głównie przez jego północny obszar. Taki stan rzeczy wynika z dużej odległości między miejscowościami a stacjami kolejowymi, a także z niskiej częstotliwości kursowania pociągów. Analiza dokonywanych wyboróww przez respondentów środków transportu wskazuje, iż najczęściej korzysta się z samochodu. Jest on podstawowym środkiem transportu dla uczniów i osób pracujących. Młodzież ucząca się w gimnazjum i w szkołach średnich w jednakowym stopniu korzysta z autobusu i samochodu osobowego (przywożeni są przez rodziców). Trzecie miejsce, co do ważności środków transportu zajmuje pociąg. Jest on istotny przede wszystkim dla osób pracujących, studentów i uczniów szkół średnich. Rysunek 22. Podróż środkami transportu Podróż środkami transportu 5% 4% 5% 8% 41% samochód autobus pociąg rower 37% pieszo inne 97

99 f. Przyczyna wyboru środka transportu Respondenci wybierający samochód i autobus, jako najpopularniejszy środek transportu, wyjaśniają swoją decyzję faktem, iż odbywają podróż bez przesiadek, a także ze względu na szybkość i cenę podróży. Prawie jednakowy odsetek respondentów uznał, że zarówno autobus i samochód jest środkiem tańszym. Rysunek 23. Przyczyna wyboru środka transportu Przyczyna wyboru środka transportu z innego powodu 9,05% jest niezależny od warunków ruchu drogowego 4,77% jest bardziej przyjazny środowisku 3,07% wybieram ze względu na zdrowie 3,23% umożliwia mi dotarcie na miejsce bez konieczności dokonania przesiadek 24,80% jest bardziej komfortowy 14,22% jest tańszy 18,50% jest szybszy 22,37% 98

100 g. Częstość podróżowania Respondenci powiatu łukowskiego podróżują komunikacją publiczną najczęściej 4-5 razy w tygodniu, aby dotrzeć do szkoły lub pracy. Z transportu publicznego korzysta przynajmniej raz w tygodniu tylko ok. 6% respondentów. Do sporadycznego korzystania ( rzadziej niż 1 raz w miesiącu) przyznało się aż 22,31% badanych. Rysunek 24. Częstość podróżowania Częstość podróżowania 43,48% 22,31% 5,89% 6,39% 9,65% 12,28% 1 dzień w tygodniu 6-7 dni w tygodniu rzadziej niż raz w tygodniu 2-3 dni w tygodniu rzadziej niż raz w miesiącu 4-5 dni w tygodniu h. Powód podróżowania Powód podróżowania jest silnie skorelowany jest ze statusem zawodowym i częstością podróżowania. Cel podróży uczniów i osób pracujących jest oczywisty, natomiast emeryci jeżdżą głównie na zakupy lub do lekarza. Rysunek 25. Powód podróżowania Powód podróżowania 4% 5% 17% 14% praca szkoła/uczelnia zakupy 60% lekarz inne 99

101 i. Liczba środków transportu podczas podróży Wśród respondentów ponad 84 % korzysta z jednego środka transportu. Przesiada się raz jedynie 14,31 % zapytanych o zwyczaje podróżowania. Rysunek 26. Ilość środków komunikacji podczas podróży Ilość środków komunikacji podczas podróży 90,00% 80,00% 70,00% 84,88% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 14,31% 0,81% i więcej 9.3. Preferencje pasażerów Tabela 33. Wyniki w zakresie ocen poziomu preferencji Cecha usługi przewozu Poziom preferencji Znaczenie/Ranga cechy 1. Punktualność kursowania pojazdów 4, Częstotliwość kursowania pojazdów 4, Bezpieczeństwo podroży 4, Warunki podróżowania 4, Warunki oczekiwania na przystankach 4, Dostępność do sieci komunikacji miejskiej 4,

102 7. Cena biletu 4,32 8. Bezpośredniość połączenia 4,48 9. Kultura kierujących 4, Informacja (czytelność, na przystankach, pojazdach) 4, Kontrola biletowa 3, Średni poziom preferencji 4,42 Pasażerowie uczestniczący w badaniu ankietowym za najważniejszą cechę uznali bezpieczeństwo podróży (4,65), na drugim miejscu znalazła się punktualność kursowania pojazdów (4,55) natomiast za najbardziej nieistotną cechę uznano kontrolę biletów (3,99) i cenę biletu (4,32). Rysunek 27. Preferencje podróżnych 4,80 4,60 4,40 4,20 Preferencje podróżnych 4,00 3,80 3,

103 9.4. Ocena jakości usług Respondenci wyrazili także swój stopień satysfakcji ze świadczonych usług przewozowych w Powiecie Łukowskim. Tabela 34. Wyniki w zakresie ocen poziomu preferencji Cecha usługi przewozu Poziom preferencji Znaczenie/Ranga cechy 1. Punktualność kursowania pojazdów 3, Częstotliwość kursowania pojazdów 2, Bezpieczeństwo podroży 3, Warunki podróżowania 3, Warunki oczekiwania na przystankach 2, Dostępność do sieci komunikacji miejskiej 2, Cena biletu 2, Bezpośredniość połączenia 3, Kultura kierujących 3, Informacja (czytelność, na przystankach, pojazdach) 3, Kontrola biletowa 3,45 3 Średni poziom preferencji 3,17 Pasażerowie uczestniczący w badaniu ankietowym najwyżej ocenili bezpieczeństwo podróży i bezpośredniość połączenia. Stosunkowo najniżej zostały ocenione warunki oczekiwania na przystankach i cena biletu. 102

104 Rysunek 28. Oceny podróżnych Oceny podróżnych 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,

105 9.5. Luki jakościowe, preferencje versus oceny respondentów Zastosowane narzędzie badawcze dało możliwość oszacowania luk jakościowych względnej i bezwzględnej. luka jakościowa względna stanowi różnicę pomiędzy rzeczywistymi oczekiwaniami respondentów a ich odnotowanymi w trakcie badań ocenami usług transportowych, luka jakościowa bezwzględna stanowi różnicę pomiędzy maksymalnymi, wzorcowymi na najwyższym poziomi (5) oczekiwaniami respondentów a rzeczywistymi ich oczekiwaniami. Tabela 35. Luki jakościowe Cecha usługi przewozu Preferencje maksymalne Preferencje rzeczywiste podróżnych Ocena, jakości usług Względna luka jakościowa Bezwzględna luka jakościowa 1. Punktualność kursowania pojazdów 2. Częstotliwość kursowania pojazdów 5,00 4,55 3,31 1,24 1,69 5,00 4,42 2,80 1,62 2,20 3. Bezpieczeństwo podroży 5,00 4,65 3,69 0,96 1,31 4. Warunki podróżowania 5,00 4,48 3,05 1,43 1,95 5. Warunki oczekiwania na przystankach 6. Dostępność do sieci komunikacji miejskiej 5,00 4,33 2,85 1,48 2,15 5,00 4,35 2,96 1,39 2,04 7. Cena biletu 5,00 4,32 2,60 1,72 2,40 8. Bezpośredniość połączenia 5,00 4,48 3,49 0,99 1,51 9. Kultura kierujących 5,00 4,54 3,37 1,17 1, Informacja (czytelność, na przystankach, pojazdach) 5,00 4,48 3,31 1,17 1, Kontrola biletowa 5,00 3,99 3,45 0,54 1,55 104

106 Największa luka jakościowa względna wystąpiła dla cech: - Cena biletu (1,72) - Częstotliwość kursowania pojazdów (1,62) Najmniejsza luka jakościowa względna wystąpiła dla następujących cech: - Kontrola biletowa (0,54) - Bezpieczeństwo podróży (0,96) Największa luka jakościowa bezwzględna wystąpiła dla cech: - Cena biletu (2,40) - Częstotliwość kursowania pojazdów (2,20) Najmniejsza luka jakościowa bezwzględna wystąpiła dla cech: - Bezpieczeństwo podróży (1,31) - Bezpośredniość połączenia (1,51) Jakkolwiek wyniki otrzymane w rezultacie przeprowadzonych badań w powiecie łukowskim są same w sobie cenne ze względu na właściwą metodę i zakres badawczy, to możliwość ich porównania z wynikami z innych lat może dać pełny obraz funkcjonowania operatorów publicznego transportu zbiorowego oraz oczekiwań społeczności lokalnej - niezwykle użyteczny dla organizatorów transportu publicznego. Ujawniający się trend we wspomnianych zakresach byłby wiarygodną podstawą do podejmowania decyzji o jego zahamowaniu, jeśli byłby niekorzystny lub wzmocnienia w przypadku jego pomyślnego przebiegu. 105

107 10. Ocena i prognoza potrzeb przewozowych Jednym z ważnych kryteriów przy określaniu potrzeb przewozowych jest z pewnością liczba mieszkańców a w tym szczególnie gęstość zaludnienia. Oczywiście transport szczególnie publiczny powinien być realizowany z większym natężeniem gdzie gęstość zaludnienia jest większa. Rysunek 29. Gęstość zaludnienia w powiecie łukowskim na rok 2012 Gęstość zaludnienia Ludność na 1 km2 Wola Mysłowska Wojcieszków Trzebieszów Stoczek Łukowski miasto 298 Stoczek Łukowski Stanin Serokomla miasto 862 Krzywda Adamów Powyższy wykres przedstawia gęstość zaludnienia w Powiecie Łukowskim z rozróżnieniem na poszczególne gminy wchodzące w skład powiatu. Największa gęstość zaludnienia występuje w obydwu miastach powiatu tj. w Łukowie, gdzie na 1 km2 przypadają 862 osoby, a także w Stoczku Łukowskim, w którym na 1 km2 przypada 298 osób. Każde z miast położone jest na stosunkowo niewielkiej powierzchni tj. 36 km2 zajmuje, natomiast Stoczek Łukowski zaledwie 9 km2. W obydwu przypadkach tak duża gęstość zaludnienia uwarunkowana jest miejską zabudową i niewielką powierzchnią zajmowaną przez każde z miast. Najniższa gęstość zaludnienia występuje w gminie Wola Mysłowska, na 1 km2 przypada tu 41 osób, a także w gminie Stoczek Łukowski, gdzie na 1 km2 przypada 47 osób. Jest to uwarunkowane zarówno istniejącą siecią osadniczą w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego jak i powierzchnią zajmowaną przez gminy. Stoczek Łukowski jest drugą co do wielkości gminą pod względem terytorium, które wynosi 173,5 km2, natomiast Wola Mysłowska jest drugą w powiecie 106

108 najmniejsza gminą pod względem liczby ludności tj mieszkańców przy stosunkowo dużym terytorium które jest równe 121,1 km2. Tabela 36. Liczba przystanków autobusowych w Powiecie Łukowskim Gmina Gęstość zaludnie nia (os/km2) Względna gęstość zaludnienia (zeskalowane do miasta ) Liczba przystan ków Liczba przystanków na 1km2 Stosunek gęstości sieci przystanków do gęstości zaludnienia Adamów 59 0, ,28 0,8 Krzywda 67 0, ,18 0,4 57 0, ,18 0,5 Serokomla 54 0,31 9 0,12 0,3 Stanin 61 0, ,21 0,6 Miasto ,47 - Stoczek Łukowski(gmina i miasto) ,24 0,1 Trzebieszów 54 0, ,16 0,5 Wojcieszków 65 0, ,16 0,4 Wola Mysłowska 41 0, ,16 0,6 Średnio Powiat Łukowski 166 0, ,22 0,4 Zamieszczona powyżej tabela przedstawia szczegółowo dane, które pokazują dostępność infrastruktury komunikacyjnej dla mieszkańców Powiatu Łukowskiego. Jak widać w większości przypadków gęstość zaludnienia poszczególnych gmin odpowiada gęstości sieci przystankowej. Dysproporcje widoczne na podstawie tabeli są spowodowane dużą powierzchnią poszczególnych gmin, a co za tym idzie stosunkiem liczby przystanków do obszaru gmin. Najlepszym stosunkiem gęstości sieci przystanków do gęstości zaludnienia charakteryzuje się gmina Adamów, która jest drugą najmniejszą jednostką terytorialną w Powiecie Łukowskim. Najgorzej natomiast prezentuje się gmina Stoczek Łukowski, jednakże w tym przypadku spowodowane jest to dużą gęstością zaludnienia miasta Stoczek Łukowski przy stosunkowo niewielkiej powierzchni. 107

109 Największy wpływ na rozwiązania przestrzenne powiązane z działalnością transportową ma kierunek do i z Łukowa oraz w mniejszym stopniu kierunek do siedziby każdej z gmin, z uwagi na dojazd mieszkańców Powiatu Łukowskiego do szkoły i pracy Zakłady pracy w Łukowie Rysunek 30. Liczba zakładów pracy w poszczególnych gminach Powiatu Łukowskiego Liczba zakładów pracyw poszczególnych gminach Wola Mysłowska Wojcieszków 9 11 Trzebieszów 20 Stoczek Łukowski 40 Stanin 26 Serokomla Krzywda Adamów Największa liczba zakładów pracy znajduje się na terenie Gminy tj. 212 zakładów. Podana liczba uwzględnia również zakłady znajdujące się na terenie miasta, które jak wiadomo jest największym ośrodkiem miejskim wchodzącym w skład powiatu. Natomiast najmniej zakładów pracy znajduje się na terenie Gminy Serokomla tj. 5. Jest to uwarunkowane jej wielkością- teren gminy zajmuje jedynie 77,3 km2, co plasuje ją na ostatnim miejscu pod względem zajmowanej powierzchni. 108

110 Rysunek 31. Podział ze względu na liczbę pracowników w zakładach znajdujących się na terenie Powiatu Łukowskiego Podział ze względu na liczbę pracowników w zakładzie Liczba zakładów pracy i więcej Na podstawie powyższego wykresu widać przewagę małych zakładów pracy, które liczą od osób. Taka struktura przedsiębiorstw jest charakterystyczna dla powiatów nisko zurbanizowanych. Warto przypomnieć, że urbanizacja na terenie Powiatu Łukowskiego wynosi. Do grupy przedsiębiorstw liczących od 250 do 999 osób zaliczymy Zakład Produkcji Obuwia ŁUKBUT-FAB Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością znajdujący się w Łukowie i Zakład Mięsny WIERZEJKI J.M. Zdanowscy Spółka Jawna znajdujący się w Płudach w gminie Trzebieszów. Natomiast do największych zakładów znajdujących się na terenie powiatu, które zatrudniają powyżej 1000 osób należą Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łukowie i Zakłady Mięsne ŁMEAT-ŁUKÓW Spółka Akcyjna zlokalizowane również w Łukowie. 109

111 Rysunek 32. Liczba zakładów pracy ze względu na główne miejscowości Powiatu Łukowskiego Podział ze względu na główne miejscowości powiatu Liczba zakładów pracy Stoczek Łukwoski 23 Wola Mysłowska Wojcieszków Trzebieszów Stanin 8 Serokomla 3 Krzywda Adamów Najwięcej zakładów pracy tj. 169 znajduje się w mieście i mieście Stoczek Łukowski tj. 23. Warto podkreślić, że są to jedyne miasta znajdujące się na terenie Powiatu Łukowskiego, stąd też taka liczba firm na ich terenie. Najmniej zakładów pracy tj. po 2 znajdują się w miejscowościach, które są siedzibami gmin: Wola Mysłowska i Trzebieszów. W obydwu gminach główne źródło utrzymania stanowi rolnictwo, stąd też tak niewielka liczba przedsiębiorstw. 110

112 Rysunek 33. Liczba zakładów zatrudniających od 0 do 9 osób ze względu na gminy Powiatu Łukowskiego 3370 Zakłady pracy od 0 do 9 osób Najwięcej zakładów pracy zatrudniających od 0 do 9 osób znajduje się na ternie miasta tj W gminie natomiast takich zakładów pracy znajduje się Na trzecim miejscu pod względem ilości tego typu zakładów pracy znajduje się gmina Krzywda tj Najmniej takich przedsiębiorstw znajduje się na ternie gminy Serokomla tj. 166 i na ternie miastaa Stoczek Łukowski tj Liczba wszystkich zakładów zatrudniających od 0 do 9 osób w Powiecie Łukowskim wynosi

113 Rysunek 34. Liczba zakładów pracy zatrudniających od 0 do 9 osób w Województwie Lubelskim i Powiecie Łukowskim. Liczba zakładów pracy zatrudniających od 0 do 9 osób Województwo Lubelskie 4% Powiat Łukowski 96% Warto zwrócić uwagę, że liczba zakładów pracy zatrudniających od 0 do 9 osób w Powiecie Łukowskim wynosi 7476 co stanowi zaledwie 4% z wszystkich zakładów pracy tego typu znajdujących się na terenie Województwa Lubelskiego. Tabela 37. Lista zakładów pracy na terenie Powiatu Łukowskiego Nazwa jednostki ZS nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w Łukowie ZS nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w Łukowie- Technikum nr 1 Miejscowość Ulica Numer posesji Al. Tadeusza Kościuszki Al. Tadeusza Kościuszki Przedziały według liczby pracujących Gmina ZS nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w Łukowie- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Al. Tadeusza Kościuszki Firma Handlowa MIR-GAZ Dmowski Mirosław Al. Tadeusza Kościuszki Przedszkole Integracyjne nr 1 w Łukowie Al. Tadeusza Kościuszki 21B Walerian Pawluczuk, Krzysztof Dobrowolski i Polonia Spółka Jawna Al. Tadeusza Kościuszki AAR POLSKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Powiatowy Ośrodek Wsparcia Przylądek w Łukowie Przedsiębiorstwo Handlowe Alaska Orłowska Barbara TRANSKOR Jan Koryciński, Paweł Koryciński Spółka Jawna Przedszkole Miejskie nr 3 w Łukowie Al. Tadeusza Kościuszki Al. Wojska Polskiego Al. Wojska Polskiego Os. Bronisława Chącińskiego A 12 Os. Bronisława

114 Przedszkole Miejskie nr 4 w Łukowie Przedszkole Miejskie nr 7 w Łukowie Biuro Rachunkowe NESTOR Spółka Cywilna Zbigniew Domański, Radosław Makowski Gimnazjum Nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. K.l. Gałczyńskiego w Łukowie Chącińskiego Os. Leona Klimeckiego Os. Unitów Podlaskich Os. Unitów Podlaskich ul. 11 listopada HADES Tomczak Wiesław ul lecia Medyczne Studium Zawodowe im. Janusza Korczaka w Łukowie Internat Medycznego Studium Zawodowego im. Janusza Korczaka w Łukowie W. Sawicki i S-ka Przedsiębiorstwo Handlowe Sawam Spółka Zakład Produkcji Obuwia Jastrzębski - Jastrzębski Marek Zakład Produkcyjno- Handlowo- Usługowy EURO-BUT S.C. Sławomir Magnuszewski, Krzysztof Kubiak ul. Adama Antoniego Kryńskiego ul. Adama Antoniego Kryńskiego ul. Adama Antoniego Kryńskiego ul. Adama Mickiewicza B A ul. Armii Krajowej Warowny Michał ul. Bolesława Prusa VINEL - elewacje, dachy, izolacje- Pasikowski Arkadiusz ul. Bolesława Prusa Ośrodek Sportu i Rekreacji w Łukowie ul. Browarna Rejonowy Związek Spółek Wodnych w Łukowie ul. Browarna Usługi Transportowe Bogdan Sławiński ul. Cegielniana Alberska Teresa WALTEX PLUS ul. Cegielniana Firma Produkcyjno- Handlowo- Usługowa PAGO S.C. Paweł Osiński, Małgorzata Osińska, Marianna Osińska APTEKA Agnieszka Iwanow ul. Cieszkowizna ul. Dr. Andrzeja Rogalińskiego Dylak Andrzej ul. Dworcowa PPHU Zbigniew Smyk, Leszek Smyk S.C. IZOPLAST KURIER Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Bank Spółdzielczy w Łukowie Firma Handlowo- Produkcyjna Pollonus Wasilewski Leszek Usługi Medyczne B. Nowicka-Danilczuk Spółka Jawna Moto Euro Kurek Joanna Przedszkole Miejskie nr 5 w Łukowie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Łukowie Przedszkole Miejskie nr 2 w Łukowie Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Eugeniusza Kwiatkowskiego ul. Farfak ul. Fryderyka Chopina ul. Fryderyka Chopina ul. Glinki ul. Henryka Sienkiewicza ul. Henryka Sienkiewicza ul. Jana Skrzetuskiego ul. Józefa Piłsudskiego ul. Józefa Piłsudskiego ul. Józefa Piłsudskiego 7A B

115 Firma Handlowa Kościuk Artur SPOŁEM Powszechna Spółdzielnia Spożywców w Łukowie Spółka Cywilna WOSPOL Wróbel Krystyna, Sachar Janina Zakład Instalacyjno- Budowlany Zalewski Eugeniusz ul. Józefa Piłsudskiego ul. Józefa Piłsudskiego ul. Kiernickich ul. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Wyrób i Sprzedaż Obuwia Wasak Wojciech ul. Królik Orzyłowski Andrzej ANDOR Łukowski Ośrodek Kultury w Łukowie Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Sienkiewicza w Łukowie Internat przy LO im. Tadeusza Kościuszki Firma Handlowo- Usługowa ROLGUM Rola Marcin Przedszkole Miejskie nr 6 w Łukowie Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe ALEK, ODZIEŻ MĘSKA, LANIER Kowalska Agnieszka PPHU ECO- SKÓR Bińkowski, Kozłowski Spółka Jawna Produkcja Obuwia MIDO-NOSTER Spółka Cywilna Elżbieta Wróbel, Mirosław Wróbel ul. Królowej Jadwigi ul. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego ul. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego ul. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego ul. Michała Studzińskiego ul. Michała Wołodyjowskiego ul. Mikołaja Reja ul. Międzyrzecka ul. Międzyrzecka 106F PAPIER GRUP Spółka z o.o. ul. Międzyrzecka Firma Produkcyjno- Handlowa-Usługowa KOMPLEX-ŁUKÓW' Maliszewski Janusz ul. Międzyrzecka 127C Orłowicz- Orłowicz FABOR Spółka Jawna ul. Międzyrzecka Spółdzielnia Mieszkaniowa CENTRUM w Łukowie ZS nr 3 im. Władysława Stanisława Reymonta w Łukowie ZS nr 3 im. Władysława Stanisława Reymonta w Łukowie- Technikum nr 3 ZS nr 3 im. Władysława Stanisława Reymonta w Łukowie- Szkoła Podstawowa Specjalna ul. Międzyrzecka ul. Międzyrzecka ul. Międzyrzecka ul. Międzyrzecka 70A Zespół Placówek w Łukowie ul. Międzyrzecka 70A ŁUKTRANS Rosiński Dariusz ul. Międzyrzecka Przedsiębiorstwo Robót Instalacyjno- Budowlanych INSTALBUD Antoni Makaruk TURBO'S HOET TIR SERWIS Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Międzyrzecka 72C ul. Międzyrzecka OZI Odzież z importu Monika Młynarczyk ul. Nowopijarska 8C Europejski Ruch Aktywizacji Społecznej ERAS ul. Partyzantów Usługi Budowlane Burdach Zbysław ul. Pogodna ENERGOTEC Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zakład Usługowo Produkcyjny ABI Sujka Maria Teresa Wyższa Szkoła Biznesu i Administracji w Łukowie ul. Rurowa ul. Ryszarda Kaszubskiego ul. Siedlecka

116 Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologicza w Łukowie Gimnazjum nr 3 w Łukowie ul. Spółdzielcza ul. Stanisława Konarskiego Spółdzielnia Socjalna Błysk w Łukowie ul. Staropijarska Łuksja-Med Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Staropijarska GUST Mariusz Borysiuk, Waldemar Krypa Spółka jawna ul. Staropijarska Apteka CENTRUM Białogrodzki Piotr ul. Staropijarska 8B Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łukowie BISTRO Spółka Cywilna Zenon Stankiewicz, Halina Dybciak-Goławska ul. Stefana Zdanowskiego ul. Stefana Zdanowskiego Ozygała Mariusz MARPOL ul. Stodolna Przedsiębiorstwo Handlowo- Usługowe INTER-GUM Spółka Cywilna Karol Wysokiński, Janusz Wysokiński ul. Stodolna P.P.H AGROMEX ; P.W. AGROMEX Szcześniak Kazimierz Przedsiębiorstwo Wielobranżowe AGROMEX Spółka Cywilna Kazimierz Szcześniak, Ireneusz Szcześniak, Mariusz Szcześniak Firma Handlowo-Usługowa AS S.C. Dorota Rychlik- Szcześniak, Robert Szcześniak PRO-GAZ Adam Majek, Michał Majek Spółka Jawna ul. Strzelnicza ul. Strzelnicza ul. Strzelnicza ul. Trzaskoniec 13/ FERO Agnieszka Budner ul. Warszawska Międzyzakładowy Klub Sportowy Orlęta w Łukowie Inspekcja Weterynaryjna Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Łukowie ul. Warszawska ul. Warszawska Zakład Gospodarki Lokalowej w Łukowie ul. Warszawska FIGARO S.C. M. Szcześniak, K. Leśniak ul. Warszawska Wielgosz Tomasz WITO ul. Warszawska 66A Ewa Wielgosz WEL-TEX ul. Warszawska 66A GORDON Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ZS nr 2 im. Aleksandra Świętochowskiego w Łukowie ZS nr 2 im. Aleksandra Świętochowskiego w Łukowie- Technikum nr 2 ZS nr 2 im. Aleksandra Świętochowskiego w Łukowie- II LO w Łukowie Hurtownia Artykułów Spożywczych SEZAM Z.Zabielski SEZAM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zakład Produkcyjno Handlowy ANGALO Andruszak Anna Łukaszewski Gerard Marek- Firma Remontowo- Budowlana MARK-GIPS ul. Warszawska 66A ul. Warszawska ul. Warszawska ul. Warszawska ul. Warszawska 88C ul. Warszawska 88 C,D ul. Warszawska 88F ul. Warszawska Cech Rzemiosł Różnych w Łukowie ul. Warszawska MEGA Zborowski M. Gajowy P. Spółka Jawna ul. Warszawska Usługi Budowlane Bogdan Jedlak ul. Wiatraki

117 Firma Handlowo- Usługowa NEKTARYNKA Sowiński Piotr Placówka Wielofunkcyjna w Łukowie Dom Pomocy Społecznej w Łukowie Przedsiębiorstwo Zbożowo- Młynarskie ŁUKÓW Spółka z o.o w Łukowie TRANS-CO Marcin Łukasik, Józef Łukasik Spółka Jawna Firma Produkcyjno- Handlowa EWIAX Janiak Jan TRANS-MIL Celiński-Spodar Marian Jerzy Redzik FPBHU Zespół Szkół Szkoła Podstawowa im. Komisji Edukacji Narodowej w Hucie Dąbrowie Huta Dąbrowa Huta Dąbrowa ul. Wiśniowa ul. Władysława Broniewskiego 20/ ul. Władysława Broniewskiego 20/ ul. Zbożowa ul. Zbożowa ul. Zimna Woda ul. Zygmunta Krasińskiego ul. Henryka Sienkiewicza ul. Hutnicza B Krzywda Krzywda Zespół Szkół w Hucie Dąbrowie Huta Dąbrowa ul. Hutnicza Krzywda Ryszard Kędra Kożuchówka Krzywda Pietrzak Magdalena Krzywda ul. Armii Krajowej Krzywda Zakład Gospodarki Komunalnej w Krzywdzie ZS w Krzywdzie Szkoła Podstawowa im. Marii Kownackiej Krzywda Krzywda ul. Kolejowa ul. Osiedlowa 30B Krzywda Krzywda ZS w Krzywdzie Krzywda ul. Osiedlowa Krzywda Firma Handlowo Usługowa Gajownik Jerzy Krzywda ul. Prosta Krzywda Gminna Spółdzielnia SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Krzywdzie Krzywda ul. Łukowska Krzywda Bank Spółdzielczy w Krzywdzie Krzywda ul. Łukowska Krzywda Gminny Zespół Administracyjno- Ekonomiczny Szkół w Krzywdzie Szkół w Krzywdzie Krzywda ul. Żelechowska 24B Krzywda Urząd Gminy Krzywda Krzywda ul. Żelechowska 24B Krzywda ZS w Okrzei Okrzeja ul. Szkolna Krzywda ZS- Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Okrzei Okrzeja ul. Szkolna Krzywda Gimnazjum nr 2 w Radoryżu Kościelnym Radoryż Kościelny Krzywda Szkoła Podstawowa im. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego w Radoryżu Smolanym Radoryż Smolany Krzywda Dom Dziecka w Radoryżu Smolanym Radoryż Smolany 8C Krzywda ZS im. Władysława Tatarkiewicza w Radoryżu Smolanym Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej Szkoła Podstawowa im. Ks. Tadeusza Leszczyńskiego w Aleksandrowie Radoryż Smolany Wola Okrzejska 8C 105A Krzywda Krzywda Aleksandrów Mariusz Korszeń Prywatna Straż Pożarna Biardy ZS w Czerśli- Szkoła Podstawowa Czerśl ZS w Dąbiu Szkoła Podstawowa im. Wandy Chotomskiej ZS w Gołaszynie Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Gołaszynie ZS w Gołąbkach- Szkoła Podstawowa im. Bolesława Prusa Dąbie 83C Gołaszyn Gołąbki ZS w Gołąbkach- Gimnazjum Gołąbki

118 ZS w Gręzówce Gręzówka ZS w Gręzówce- Szkoła Podstawowa Gręzówka ZS w Gręzówce- Gimnazjum Gręzówka Firma Produkcyjno- Handlowa JAMET S.C. Sławomir Bujak, Anna Bujak Instalatorstwo Sanitarne C.O. i Gazowe Mirosław Wójcicki Firma Produkcyjno- Handlowa MARKUS Agnieszka Ewa Bilska Gręzówka- Kolonia Jeziory 1A Krynka ZS w Krynce- Szkoła Podstawowa Krynka ZS w Krynce Krynka ZS w Krynce- Gimnazjum Krynka Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Krynce Krynka Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Rolach Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej DOM - Spółka cywilna Sierociuk- Kazana- Sierociuk Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe STOK-ROL Spółka jawna P.U.H. MEL-KAN Kazimierz Franciszek Jakubiak Role Ryżki Ryżki Ryżki 76A 76C P.T.H. AL-TRANS Leszek Kopeć Sięciaszka Pierwsza 83A ZS w Strzyżewie-Szkoła Podstawowa Strzyżew ZS w Strzyżewie- Gimnazjum Strzyżew Firma Handlowo-Usługowa TAMEX Jakub Andrzej Kożuchowski Szczygły Górne F.U.H. BUD-DACH Piotr Kędziora Turze Rogi ZS im. Ks. Stanisława Brzóski w Zalesiu Zalesie ZS im. Ks. Stanisława Brzóski w Zalesiu- Szkoła Podstawowa ZS im. Ks. Stanisława Brzóski w Zalesiu- Gimnazjum Strzyżew Zalesie Szkoła Podstawowa w Zarzeczu Łukowskim Zarzecz Łukowski Przedsiębiorstwo Budowlane STOLMAR S.C. Zbigniew Suchodolski, Mirosław Sulowski GLOBAL Transport Logistyka, Nowak Sławomir Zakład Robót Brukarskich POLBRUK Kiryło Waldemar Świdry Świdry Świdry Szkoła Podstawowa w Świdrach Świdry Usługi Transportowe Andrzej Sadło Żdżary Gminny Zespół Oświatowy w Łukowie ul. Świderska Urząd Gminy ul. Świderska F.P.H. RAMAR Gajowy Rafał ul. Łapiguz Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych INŻYNIERIA Spółka Akcyjna BUDPOL A. Tomczak, G. Kędzierski Spółka Jawna NOWBUD J. Nowak, A. Nowak Spółka Jawna ul. Łapiguz ul. Łapiguz ul. Łapiguz B Zarząd Dróg Powiatowych w Łukowie ul. Łapiguz P.P.H.U. NASZBUT Krzysztof Jerzy Goławski ul. Łapiguz Spółka Cywilna TARANI ul. Łapiguz

119 Centrum Marketingu i Sprzedaży Świątkowski Jarosław TIK Zakłady Piekarsko- Spożywcze Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zakład Remontowo- Budowlany Czerniewicz Grzegorz TIR-PARTNER S.C. Grzegorz Pyrko, Waldemar Niebrzegowski Tir Partner Serwis Spółka Jawna G. Pyrko, W. Niebrzegowski ul. Łapiguz ul. Łapiguz 96C ul. Łapiguz ul. Łąkowa ul. Łąkowa Zarząd Dróg Miejskich w Łukowie ul. Łąkowa Duet Szczuchniak Spółka Jawna ul. Żelechowska Gminna Spółdzielnia SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Łukowie Zakład Produkcyjno- Handlowo- Usługowy BEST-BUT Spółka Jawna K. Kubiak, W.Kubiak JAWOR A. Nowicki, A. Szczygielski Spółka Jawna Przedsiębiorstwo Produkcji Chłodniczej IGLOO-IMPEX S.C. w Łukowie Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe- Usługowe GAMA BIS S.C. Kopeć Jerzy, Rzepko Jarosław Firma Handlowo- Usługowa Celińska-Sujka Anna Przedsiębiorstwo Ogólnobudowlane EKOBUD-SERWIS Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zakład Produkcyjno- Handlowy ARBUT Zajglic Arkadiusz Pogotowie Opiekuńcze w Stoczku Łukowskim ZS w Stoczku Łukowskim- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Zespół Oświatowy w Stoczku Łukowskim Szkoła Podstawowa im. Gen. Józefa Dwernickiego w Stoczku Łukowskim ZS w Stoczku Łukowskim ZS w Stoczku Łukowskim-LO im. Gen. Józefa Dwernickiego Urząd Gminy w Stoczku Łukowskim Zakład Aktywności Zawodowej w Stoczku Łukowskim Dariusz Czarnecki, P.H.U. INSTAL-SAN Przedszkole w Stoczku Łukowskim Pośrednictwo Handlowe, Piotr Gałązka Warsztat Terapii Zajęciowej w Stoczku Łukowskim Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Stoczku Łukowskim Krzysztof Sulej, Usługi Budowlane Stoczek Łukowski ul. Żelechowska ul. Żelechowska ul. Żelechowska ul. Żelechowska ul. Żelechowska ul. Żelechowska ul. Żelechowska ul. Żelechowska Pl. Stanisława Wielgoska Stoczek Łukowski Pl. Stanisława Wielgoska Pl. Stanisława Stoczek Łukowski Wielgoska Stoczek Łukowski Pl. Stanisława Wielgoska Pl. Stanisława Stoczek Łukowski Wielgoska Stoczek Łukowski Pl. Stanisława Wielgoska Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Pl. T. Kościuszki ul. 1 Maja ul. 1 Maja ul. Gen. Dwernickiego ul. Józefa Piłsudskiego ul. Józefa Piłsudskiego ul. Kościelna ul. Krótka Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski 118

120 Krzysztof Kosiński NZOZ- Przychodnia Lekarska MEDICUS AKROS Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Gminna Spółdzielnia SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Stoczku łukowskim ZS im. Gen. Franciszka Kamińskiego w Adamowie- Zasadnicza Szkoła Zawodowa ZS im. Gen. Franciszka Kamińskiego w Adamowie- LO im. Batalionów Chłopskich ZS im. Gen. Franciszka Kamińskiego w Adamowie Zakład Gospodarki Komunalnej w Adamowie Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Adamowie Bank Spółdzielczy w Adamowie Urząd Gminy Adamów Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski ul. Szkolna ul. Wiejska Stoczek Łukowski ul. Wyzwolenia Adamów Adamów Adamów Adamów Adamów Adamów Adamów ul. Cmentarna ul. Cmentarna ul. Cmentarna ul. Cmentarna ul. Gen. Franciszka Kleeberga ul. Gen. Franciszka Kleeberga ul. Gen. Franciszka Kleeberga 6A Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Adamów Adamów Adamów Adamów Adamów Adamów Adamów Gimnazjum w Adamowie Adamów ul. Szkolna Adamów Zespół Szkolno-Przedszkolny w Adamowie, Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza Ryszard Malczewski- Usługi Remontowo- Budowlane Zespół Szkół Szkoła Podstawowa im. Gen. Franciszka Kleeberga w Woli Gułowskiej Adamów Sobiska ul. Szkolna 4A 1B Adamów Adamów Wola Gułowska Adamów Szkoła Podstawowa w Zakępiu Zakępie 45A Adamów Szkoła Podstawowa w Anielinie Anielin Krzywda Szkoła Podstawowa w Fiukówce Fiukówka Krzywda Wiśniewski Janusz ELEKTRO-REM Huta Dąbrowa 85A Krzywda P.T.H.U. BATA-TRANS Sławomir Andrzej Stępnicki P.T.H.U. JATA-TRANS Jan Edmund Stępnicki Żdżary Żdżary 42A Szkoła Podstawowa w Krzówce Krzówka DOMBUD Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji Firma Produkcyjno-Handlowo-Usługowa WALTEX - Barbara Wójtowicz- Gogacz Poznań Serokomla ul. Warszawska Gimnazjum w Serokomli Serokomla ul. Warszawska Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Serokomli Serokomla ul. Warszawska Serokoml a Serokoml a Serokoml a Serokoml a Serokoml a Grzegorz Kosiorek Aleksandrów Handel Materiałami Budowlanymi STASZKO Stanisław Stolarczyk Anonin 9A Stanin Waldemar Piotrowski DREWBUD Gózd Stanin Publiczne Gimnazjum ZS w Jeleńcu Jeleniec Stanin Szkoła Podstawowa ZS w Jeleńcu Jeleniec Stanin Szkoła Podstawowa w Jonniku Jonnik Stanin Firma Handlowo- Transportowa TOMEX Stolarczyk Tomasz GLOB-TRANS A. Skwarek P. Wardak Spółka Jawna Józefów Stanin Kosuty Stanin ZS w Zagoździu Lipniak Stanin 119

121 ZS w Zagoździu Szkoła Podstawowa im. Stanisława Grafika Lipniak Stanin Szkoła Podstawowa w Sarnowie Sarnów 19B Stanin Gminna Spółdzielnia SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Staninie Stanin Stanin ZS w Staninie Stanin Stanin ZS w Staninie- Publiczne Gimnazjum Stanin Stanin ZS w Staninie- Szkoła Podstawowa Stanin Stanin Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Staninie Stanin Stanin Zakład Gospodarki Komunalnej w Staninie Stanin Stanin Urząd Gminy Stanin Stanin Stanin Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Staninie Murawski Adam, Ośrodek Szkolenia Kierowców ELKA Stanin Stanin Tuchowicz Stanin Szkoła Podstawowa w Tuchowiczu Tuchowicz Tomasz Tchórzewski Usługi Transportowe Tuchowicz 75B Stanin GLOBAL Andrzej Wardak, Sławomir Nowak Spółka Jawna Tuchowicz 79D Stanin GLOBAL Wardak Andrzej Tuchowicz 79D Stanin Firma Transportowo-Usługowa SZYMEX Mariusz Siwiec Tuchowicz Stanin Szkoła Podstawowa we Wnętrznem Wnętrzne Stanin SZEL-BUD-TRANS Gryczka Dorota Zastawie 105G Stanin Szkoła Podstawowa w Zastawiu Zastawie Stanin EKO-JEDLANKA Spółka z o.o. Jedlanka Zespół Oświatowy w Jedlance- Gimnazjum Jedlanka ul. Warszawska Zespół Oświatowy w Jedlance- Szkoła Podstawowa im. Ppłk. Wacława Rejmaka ps. Ostoja Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo- Handlowe DAKAR Spółka Cywilna Kazimierz i Dariusz Rosiński Jedlanka ul. Warszawska Jedlanka ul. Warszawska Szkoła Podstawowa w Kamionce Kamionka KONIMEX Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zespół Oświatowy w Kisielsku- Szkoła Podstawowa GLOBAL TRANSPORT COMPANY Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Kisielsk Kisielsk Nowa Prawda Gimnazjum w Starej Prawdzie Stara Prawda Zespół Oświatowy w Starej Prawdzie Stara Prawda Szkoła Podstawowa w Starej Prawdzie Stara Prawda Zespół Oświatowy w Starej Róży- Szkoła Podstawowa Ubój Zwierząt Rzeźnych-Sprzedaż Mięsa Bożena Kebej Stara Róża Stare Kobiałki Szkoła Podstawowa w Starych Kobiałkach Stare Kobiałki Zespół Oświatowy w Starych Kobiałkach Stare Kobiałki MIĘS-POL Adam Jończyk Stare Kobiałki Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski 120

122 Janusz Dawidek DAHMK-POL, Zakład Przetwórczy Mięsa i Wędlin Stare Kobiałki 96A Zespół Oświatowy w Szyszkach- Gimnazjum Szyszki Zespół Oświatowy w Szyszkach- Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza Szyszki Usługi Budowlane Dariusz Polowiec Toczyska Szkoła Podstawowa im. Heleny Mniszkówny w Celinach Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Celiny Firma NIK-W Wojciech Nurzyński Dębowica Adamów Nurzyński Jan- Zakład Produkcji Obuwia NIK Firma Transportowo- Handlowa LT- TRANS Turski Leszek Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Dębowicy Szkoła Podstawowa im. Janiny i Jana Dębowskich w Dębowicy Dębowica Adamów Dębowica Adamów Dębowica Adamów Dębowica Adamów RAF-TRANS Wilczyński Rafał Jakusze TRANSWIL Wilczyński Daniel Jakusze Szkoła Podstawowa w Jakuszach Jakusze Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe SYLTRANS Izdebski Sylwester Karwów FUH WALDOR Waldemar Zdańkowski Leszczanka Szkoła Podstawowa w Leszczance Leszczanka Szkoła Podstawowa im. Ks. Tadeusza Adama Leszczyńskiego w Mikłusach Szkoła Podstawowa im. Ks Biskupa Junoszy Szaniawskiego w Szaniawach Międzynarodowy Transport Drogowy Krasuski Tadeusz Mikłusy Szaniawy-Matysy Szaniawy-Matysy Bank Spółdzielczy w Trzebieszowie Trzebieszów Szkoła Podstawowa w Trzebieszowie Trzebieszów Gminna Spółdzielnia SAMOPOMOC CHŁOPSKA w Trzebieszowie Transport Krajowy i Międzynarodowy Piotr Kłopotek Trzebieszów Drugi Trzebieszów Drugi Urząd Gminy Trzebieszów Trzebieszów Drugi Zakład Gospodarki Komunalnej w Trzebieszowie Publiczne Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Trzebieszowie Firma Transportowa Krasuski Kazimierz P.P.H.U. TUREX S.C. Turski Sławomir i Turska Bernadeta Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Wólce Konopnej Wiejskie Stowarzyszenie Oświatowo- Kulturalne PRZYMIERZE w Burcu Trzebieszów Drugi Trzebieszów Drugi Trzebieszów Pierwszy 24A Wólka Konopna Wólka Konopna Burzec Jarosław Pycka Helenów Szkoła Podstawowa w Hermanowie Hermanów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Trzebiesz ów Wojciesz ków Wojciesz ków Wojciesz ków 121

123 Szkoła Podstawowa w Oszczepalinie Drugim Oszczepalin Drugi Szkoła Podstawowa w Siedliskach Siedliska IR-BUD Ireneusz Goławski Wojcieszków ul. Gen. Franciszka Kleeberga Urząd Gminy Wojcieszków Wojcieszków ul. Kościelna Szkoła Podstawowa w Wojcieszkowie Wojcieszków ul. Parkowa Gimnazjum w Wojcieszkowie Wojcieszków ul. Parkowa Szkoła Podstawowa w Woli Bystrzyckiej Wola Bystrzycka Szkoła Podstawowa w Wólce Domaszewskiej Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Henryka Sienkiewicza w Baczkowie Wólka Domaszewska Baczków Szkoła Podstawowa w Jarczewie Jarczew Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Liskierzu Liskierz 22A Szkoła Podstawowa w Mysłowie Mysłów 116A Gimnazjum w Mysłowie Mysłów 116A Zespół Oświatowy w Mysłowie Mysłów 116A Szkoła Podstawowa w Wandowie Wandów Urząd Gminy Wola Mysłowska Wola Mysłowska Gminna Spółdzielnia SAMOPOMOC CHŁOPSKA Wola Mysłowska Firma ALIK Alikowski Grzegorz NURT Karwowski K.S.C. Krzysztof Karwowski, Beata Karwowska Nowa Piekarnia Krzysztof Karwowski Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjno- Drogowych Spółka Akcyjna Łukowska Spółdzielnia Mieszkaniowa Szkoła Podstawowa nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi im. Bronisława Chącińskiego w Łukowie Wola Mysłowska Al. Tadeusza Kościuszki Al. Tadeusza Kościuszki Al. Tadeusza Kościuszki Al. Wojska Polskiego Os. Unitów Podlaskich Wojciesz ków Wojciesz ków Wojciesz ków Wojciesz ków Wojciesz ków Wojciesz ków Wojciesz ków Wojciesz ków Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka Wola Mysłows ka ul. 11 listopada Gimnazjum nr 2 w Łukowie ul. Cieszkowizna ŁUKPLAST Dylak, Rychlik Spółka Jawna ul. Dworcowa Kucharski i Spółka, Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych i Drogowych DROGBUD Spółka Jawna POLLONUS Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Powiatowy Urząd Pracy w Łukowie ul. Gen. Franciszka Kleeberga ul. Glinki ul. Józefa Piłsudskiego

124 Starostwo Powiatowe w Łukowie Urząd Miasta PKS w Łukowie, Spółka Akcyjna LO im. Tadeusza Kościuszki w Łukowie ul. Józefa Piłsudskiego ul. Józefa Piłsudskiego ul. Józefa Piłsudskiego ul. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego Piekarnia Ciastkarnia Eugeniusz Onyśk ul. Międzyrzecka Urząd Skarbowy w Łukowie ul. Międzyrzecka 72A Zakład Mleczarski Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Międzyrzecka Szkoła Podstawowa nr 1 w Łukowie ul. Partyzantów Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Łukowie Przedsiębiorstwo Usług i Inżynierii Komunalnej, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Partyzantów ul. Partyzantów 6B Szkoła Podstawowa nr 5 w Łukowie ul. Siedlecka Sąd Rejonowy w Łukowie ul. Staropijarska ŁUKSJA, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Staropijarska HELIOS Spółka Jawna Jóźwiak-Szczygielski ul. Warszawska 88B Firma Handlowo-Budowlana ELBUD Chruściel Jakub ul. Wiatraki STĘPNICKI Spółka Jawna ul. Wójtostwo PODLASIE Spółka Akcyjna Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Łukowie, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Zygmunta Krasińskiego ul. Świderska Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo- Usługowe ŁUKPOL, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Łapiguz TYTAL-ZREMB Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Łapiguz Urząd Miasta w Stoczku Łukowskim Stoczek Łukowski Pl. T. Kościuszki STOCZEK, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Stoczek Łukowski ul. Gen. Dwernickiego Stoczek Łukowski Stoczek Łukowski Zespół Szkolno-Przedszkolny w Adamowie Adamów ul. Szkolna 4A Adamów Zmechanizowane Roboty Ziemne i Eksploatacja Kruszywa Stanisław Pietrzak Zakład Produkcyjno-Usługowy NIPPLEX Halina Bogusz Krzywda ul. Kolejowa 30A Krzywda Czerśl Dom Pomocy Społecznej w Ryżkach Ryżki Nadleśnictwo Ławki 56A Roboty Ogólnobudowlane i Żelbetowe Szewczak Robert, Gromada Ireneusz, Spółka Cywilna Toczyska Stoczek Łukowski Przedsiębiorstwo NIK-M Maciej Nurzyński Dębowica Adamów Zakład Produkcji Obuwia ŁUKBUT-FAB Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Wójtostwo

125 Zakład Mięsny WIERZEJKI J.M.Zdanowscy Spółka Jawna Płudy Trzebiesz ów Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łukowie Zakłady Mięsne ŁMEAT-ŁUKÓW Spółka Akcyjna ul. Dr. Andrzeja Rogalińskiego ul. Przemysłowa i więcej 1000 i więcej Instytucje użyteczności publicznej Poniżej w tabeli mieści się lista instytucji użyteczności publicznej które usytuowane są na terenie Powiatu Łukowskiego. Tabela 38. Instytucje użyteczności publicznej na terenie Powiatu Łukowskiego Nazwa jednostki Adres Miejscowość Kategoria Zarząd Dróg Powiatowych Łapiguz 112 administracja Powiatowy Urząd Pracy ul. Piłsudskiego14 administracja Urząd Gminy Adamów ul. gen. Franciszka Kleeberga 5 Adamów administracja Starostwo Powiatowe ul. Józefa Piłsudskiego 17 administracja Urząd Miasta ul. Józefa Piłsudskiego 17 administracja Urząd Miasta Stoczek Łukowski ul. Plac Tadeusza Kościuszki 1 Stoczek Łukowski administracja Urząd Gminy Serokomla ul. Warszawska 21 Serokomla administracja Urząd Gminy Wojcieszków ul. Kościelna 38 Wojcieszków administracja Urząd Gminy Krzywda ul. Żelechowska 24b Krzywda administracja Urząd Gminy Stanin Stanin 62 Stanin administracja Urząd Gminy ul. Świderska 12 administracja Urząd Gminy Stoczek Łukowski Plac T. Kościuszki 1 Stoczek Łukowski administracja Urząd Gminy Trzebieszów Trzebieszów Drugi 89 Trzebieszów administracja Urząd Gminy Wola Mysłowska Wola Mysłowska 57 Wola Mysłowska administracja 124

126 Muzeum Regionalne ul. Piłsudskiego 19 kultura Muzeum Henryka Sienkiewicza Wola Okrzejska 105 Krzywda kultura Gminna Biblioteka Publiczna ul. Cmentarna 33 Adamów kultura Gminne Centrum Kultury ul. Wyszyńskiego 12 Adamów kultura Gminna Biblioteka Publiczna ul. Łukowska 20 Krzywda kultura Filia Gminnej Biblioteki Publicznej ul. Hutnicza 30 Huta Dąbrowa kultura Filia Gminnej Biblioteki Publicznej ul. Tadeusza Kościuszki 3B Okrzeja kultura Gminna Biblioteka Publiczna ul. Warszawska 21 Serokomla kultura Gminna Biblioteka Publiczna Charlejów 58 Serokomla kultura Gminna Biblioteka Publiczna Stanin 149 Stanin kultura Gminny Ośrodek Kultury i Wypoczynku Trzebieszów Drugi 31 Trzebieszów kultura Gminna Biblioteka Publiczna Wola Mysłowska 57 Wola Mysłowska kultura Gminna Biblioteka w Łukowie z siedzibą w Dąbiu Dąbie 83d Dąbie kultura Filia Gminnej Biblioteki Publicznej Aleksandrów 39 B Aleksandrów kultura Filia Gminnej Biblioteki Publicznej Dminin kultura Filia Gminnej Biblioteki Publicznej Gręzówka 38 Gręzówka kultura Filia Gminnej Biblioteki Publicznej Krynka kultura Filia Gminnej Biblioteki Publicznej Strzyżew 128 A Strzyżew kultura Gminna Biblioteka Publiczna ul. Słowackiego 6 Wojcieszków kultura Powiatowy Zespół Oświatowy ul. Ks. Kard. St. Wyszyńskiego 41 oświata I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki ul. Ks. Kard. St. Wyszyńskiego 41 oświata Zespół Szkół Nr 1 im. Henryka Sienkiewicza Al. Tadeusza Kościuszki 10 oświata Zespół Szkół Nr 2 im. Aleksandra Świętochowskiego ul. Warszawska 88 oświata Zespół Szkół Nr 3 im. Władysława Stanisława Reymonta ul. Międzyrzecka 70 oświata IV Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II ul. Kryńskiego 10 oświata Zespół Szkół im. Generała Franciszka Kamińskiego ul. Cmentarna 6 Adamów oświata Zespół Szkół w Stoczku Łukowskim Plac Wielgoska 5 Stoczek Łukowski oświata Zespół Szkół w Radoryżu Smolanym Radoryż Smolany 8c Krzywda oświata Zespół Placówek ul. Międzyrzecka 70A oświata Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Henryka Sienkiewicza Baczków 32B Wola Mysłowska oświata Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. Piłsudskiego 22 oświata Gimnazjum ul. Szkolna 4 Adamów oświata Przedszkole w Adamowie ul. Szkolna 4 Adamów oświata 125

127 Szkoła Podstawowa ul. Zakępie 45 a Adamów oświata Zespół Szkolno- Przedszkolny ul. Szkolna 4 Adamów oświata Zespół Szkół im. Gen. F. Kleeberga Wola Gułowska 60 Wola Gułowska oświata Gminny Zespół Ekonomiczno - Administracyjny Szkół ul. Żelechowska 24b Krzywda oświata Zespół Szkół ul. Warszawska 28 Serokomla oświata Szkoła Podstawowa Krzówka 37 Serokomla oświata Szkoła Podstawowa Jonnik 20 Stanin oświata Szkoła Podstawowa ul. Szkolna 5 Sarnów oświata Szkoła Podstawowa Zastawie 17 Stanin oświata Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół Stanin 62 Stanin oświata Zespół Szkół Jeleniec 45 Jeleniec oświata Zespół Szkół Stanin 149 Stanin oświata Zespół Szkół Tuchowicz 45 Tuchowicz oświata Zespół Szkół ul. Lipniak 5 Zagoździe oświata Zespół Oświatowy Stare Kobiałki 18 Stoczek Łukowski oświata Zespół Oświatowy Szyszki 66 Stoczek Łukowski oświata Zespół Oświatowy Kisielsk 84 Stoczek Łukowski oświata Zespół Oświatowy Stara Prawda 1 Stoczek Łukowski oświata Zespół Oświatowy Warszawska 13 Jedlanka oświata Zespół Oświatowy Stara Róża 35 Stara Róża oświata Szkoła Podstawowa Kamionka oświata Gminna Biblioteka Publiczna Stare Kobiałki 18 Stoczek Łukowski oświata Szkoła Podstawowa Celiny 86 Celiny oświata Szkoła Podstawowa Dębowica 70 Dębowica oświata Szkoła Podstawowa Jakusze 56 Jakusze oświata Szkoła Podstawowa Leszczanka 73 Leszczanka oświata Szkoła Podstawowa Mikłusy 37 Mikłusy oświata Szkoła Podstawowa Szaniawy Matysy 4 Szaniawy Matysy oświata Szkoła Podstawowa Trzebieszów 94 Trzebieszów Drugi oświata Publiczne Gimnazjum Trzebieszów 94a Trzebieszów Drugi oświata Publiczne Gimnazjum Dębowica 70 Dębowica oświata Gminne Przedszkole Popławy- Rogale oświata Szkoła Podstawowa Aleksandrów 51 oświata Zespół Szkół Czerśl 1 oświata Zespół Szkół Dąbie 83c oświata 126

128 Zespół Szkół Gołaszyn 29 oświata Zespół Szkół Gołąbki 33 oświata Zespół Szkół Gręzówka 41 oświata Zespół Szkół 250 Krynka Krynka oświata Szkoła Podstawowa Role 114 oświata Zespół Szkół Strzyżew 128 oświata Szkoła Podstawowa Świdry 99 oświata Zespół Szkół Zalesie 141 oświata Szkoła Podstawowa Zarzecz Łukowski 54 oświata Szkoła Filialna Turze Rogi 50 oświata Przedszkole 159 Łazy Łazy oświata Gminny Zespół Oświatowy Świderska 12 oświata Zespół Szkół ul. Parkowa 1 Wojcieszków oświata Szkoła Podstawowa Wólka Domaszewska 17 Wojcieszków oświata Szkoła Podstawowa Siedliska 78 Siedliska oświata Szkoła Podstawowa Wola Bystrzycka 84 Wojcieszków oświata Szkoła Podstawowa Oszczepalin Drugi 31 Wojcieszków oświata Szkoła Podstawowa ul. Hermanów 12 Wojcieszków oświata Gminny Zespół Ekonomiczno - Administracyjny Szkół ul. Kościelna 38 Wojcieszków oświata Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Broniewskiego 20/26 pomoc społeczna Dom Pomocy Społecznej ul. Broniewskiego 20/26 pomoc społeczna Dom Pomocy Społecznej Ryżki 75 pomoc społeczna Dom Dziecka Radoryż Smolany 8c Krzywda pomoc społeczna Pogotowie Opiekuńcze Pl. Wielgoska 5 Stoczek pomoc Łukowski społeczna Powiatowy Ośrodek Wsparcia pomoc ul. Wojska Polskiego 61 "PRZYLĄDEK" społeczna Specjalny Ośrodek Poradnictwa pomoc ul. Wojska Polskiego 61 Rodzinnego i Interwencji Kryzysowej społeczna Placówka Wielofunkcyjna ul. Broniewskiego 20/26 pomoc społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kleeberga 5 Adamów pomoc społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Łukowska 20 Krzywda pomoc społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Warszawska 21 Serokomla pomoc społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Stanin 62 Stanin pomoc społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Plac Tadeusza Kościuszki 1 Stoczek pomoc Łukowski społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Wola Mysłowska 57 Wola pomoc Mysłowska społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kościelna 35 Wojcieszków pomoc społeczna 127

129 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Aleje Tadeusza Kościuszki 2 ul. Kleeberga 36 Adamów Ośrodek Zdrowia ul. Żelechowska 11 Krzywda Samorządowy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Samorządowy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Sienkiewicza 44 ul. Henryka Sienkiewicza 2D Huta Dąbrowa Okrzeja Gminny Ośrodek Zdrowia ul. Nadstawna 15 Serokomla Gminny Ośrodek Zdrowia Trzebieszów 3 Trzebieszów Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Zembry 7 Zembry Wiejski Ośrodek Zdrowia Celiny 3 Celiny Szpital Św. Tadeusza ul. Dr Andrzeja Rogalińskiego 3 Szpital Miejski ul. Dr Andrzeja Rogalińskiego 3 Zakład Aktywności Zawodowej 1 Maja 12 Stoczek Łukowski Zakład Aktywności Zawodowej Mickiewicza 2a Puławy Zakład Aktywności Zawodowej ul. Krasnystawska 52 Łęczna służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia służba zdrowia 128

130 11. Strategiczne Węzły Przesiadkowe Pod pojęciem strategiczny węzeł przesiadkowy należy rozumieć miejsce, w którym następuje intensywne przesiadanie się pasażerów transportu publicznego. Przesiadki w węzłach obejmują szereg różnych środków transportu, jak bus, kolej czy autobus. W systemie transportu publicznego w Powiecie Łukowskim można wskazać 3 węzły przesiadkowe: PKS Dworzec Autobusowy w Łukowie Dworzec autobusowy stanowi miejsce największej ilości przesiadek w całym powiecie. Posiada 170 połączeń do poszczególnych miejscowości na terenie powiatu Łukowskiego i powiatów sąsiadujących. Taka siatka połączeń umożliwia mieszkańcom i użytkownikom transportu dogodny dojazd do pracy, szkoły, a także miejsc użyteczności publicznej. Mapa 18. PKS Dworzec Autobusowy w Łukowie 129

131 Zdjęcie 2. PKS Dworzec Autobusowy w Łukowie Dworzec Kolejowy w Łukowie Jest to kolejny pod względem ilości przesiadek Dworzec w całym powiecie. Pociągi kursują docelowo 42 razy na dobę do miejscowości takich jak Siedlce, Biała Podlaska, Warszawa, Chełm, Dęblin, Dorohusk, Mińsk, Moskwa, Terespol. Przed dworcem znajduje się przystanek komunikacji lokalnej PKS, z którego odjeżdżają autobusy do poszczególnych miejscowości położonych na terenie powiatu. Zatrzymują się tu także autobusy jadące z dworca dalekobieżnego PKS oddalonego o 1,5 km. 130

132 Mapa 19. Dworzec Kolejowy w Łukowie Zdjęcie 3. Dworzec Kolejowy w Łukowie 131

133 Odległość pomiędzy dworcem autobusowym i kolejowym w Łukowie wynosi 1,5 km co powoduje pewną trudność w stworzeniu jednego zintegrowanego węzła przesiadkowego. Przy czym zbudowanie takiego węzła komunikacyjnego intermodalnego integrującego transport kołowy z transportem szynowym byłby bardzo ważnym czynnikiem podnoszącym atrakcyjność transportu publicznego. Dlatego warto byłoby rozważyć w przyszłości możliwość stworzenia takiego zintegrowanego węzła komunikacyjnego. Zwiększenie atrakcyjności transportu publicznego można uzyskać poprzez integrację systemu transportu publicznego - autobusów i transportu kolejowego na następujących poziomach: hardware dostępności w czasie i przestrzeni do punktów węzłowych, wspólnego użytkowania torów kolejowych przez PKP oraz innych operatorów; software systemów informatycznych, zarządzania przewozami, zarządzania ruchem; orgware koordynacji linii oraz rozkładów jazdy; finware wspólnego systemu taryfowego i biletowego. Integracja transportu zbiorowego stwarza nowe możliwości dla organizatora i samego pasażera. Zróżnicowanie rodzajów przewozów i odległości wymaga koordynacji poszczególnych podsystemów oraz gałęzi transportowych. Koordynacja poszczególnych podsystemów i gałęzi transportowych w przewozach pasażerskich to usprawnienie całego cyklu podróży w zakresie: współdziałania wszystkich elementów składowych realizacji potrzeb przewozowych w ramach pasażerskiego systemu transportu; integracji z innymi podsystemami i gałęziami transportu, co pozwala na spełnienie oczekiwań pasażera co do punktualnego i szybkiego dotarcia do celu podróży. Oczekiwane przez pasażerów punktualność i szybkość podsystemów i gałęzi transportowych powinny być zapewnione przez intermodalność i intermodalność transportową. Celem integracji transportu publicznego z indywidualnym jest kształtowanie pożądanego podziału zadań przewozowych. Zgodnie z tendencjami zrównoważonego rozwoju obowiązujących w Unii Europejskiej podział zadań przewozowych w transporcie powinien kształtować się w proporcji 75 % transport publiczny - 25 % transport indywidualny. Jednak biorąc pod uwagę rzeczywistą sytuację ruchu - powszechne dążenie do posiadania samochodów prywatnych, jako minimalne proporcje przyjmuje się podział 50 % - 50 %. Zwiększanie atrakcyjności transportu publicznego, z jednoczesnym zmniejszaniem poziomu korzystania z komunikacji indywidualnej, można uzyskać poprzez usprawnienie komunikacji zbiorowej pod względem dostępności, niezawodności, podniesienia poziomu bezpieczeństwa, komfortowi i elastyczności. Oprócz usprawnienia komunikacji zbiorowej należy zintegrować transport publiczny z transportem indywidualnym także poprzez tworzenie wspólnej infrastruktury: terminali intermodalnych (przesiadkowych, węzłowych); 132

134 parkingów P&R; systemu informacji i zarządzania ruchem; systemu ścieżek rowerowych. Obydwa rodzaje transportu powinny się wspomagać, a nie wchodzić z sobą w konflikt. Integracja transportu publicznego i indywidualnego powinna opierać się także na systemie Park&Ride - czyli na systemie, gdzie pasażer podjeżdża swoim samochodem do danego miejsca na obrzeżu miasta lub do miejsca w pobliżu centrum i dalszą podróż odbywa środkami komunikacji publicznej. są zbyt małym miastem, by system ten funkcjonował z korzyścią dla mieszkańców, jednak mógłby on być atrakcyjny dla przyjezdnych oraz dla turystów, szczególnie turystów jednodniowych. Realizacja Zintegrowanego Planu Rozwoju Transportu Publicznego w Powiecie Łukowskim przyczyni się do zachęcenia mieszkańców do korzystania z transportu publicznego poprzez: usprawnienie jego funkcjonowania, wykształcenie nowoczesnych i wygodnych węzłów integracyjnych oraz punktów obsługi pasażera, skrócenie czasów podróży, poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego, podniesienie komfortu podróżowania, estetyki i czystości pojazdów, zwiększenie liczby pojazdów przystosowanych do przewozu osób niepełnosprawnych, realizacji sytemu parkingów Park & Ride", wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań taryfowo-biletowych, stabilny system finansowania transportu publicznego. Stoczek Łukowski- główny przystanek autobusowy Miasto Stoczek Łukowski stanowi równie istotny węzeł przesiadkowy, nie tylko ze względu na swoje położenie w północno- zachodniej części powiatu, lecz także dlatego, że posiada połączenie z dwoma pozostałymi węzłami znajdującymi się w mieście powiatowym. Posiada także połączenie z miejscowościami znajdującymi się poza terenem powiatu, jak również ze stolicą województwa- Lublinem i miastem stołecznym - Warszawą. 133

135 Mapa 20. Główny Przystanek Autobusowy w Stoczku Łukowskim 134

136 Plan Transportowy dla Powiatu Łukowskiego Zdjęcie 4. Główny Przystanek Autobusowy w Stoczku Łukowskim Wymienione wyżej węzły przesiadkowe są strategiczne nie tylko ze względu na swoje położenie w powiecie, lecz także dlatego że w ich obrębie znajdują się szkoły, zakłady pracy i miejsca użyteczności publicznej, z których korzystają mieszkańcy powiatu. Z tego punktu widzenia istotne jest również posiadanie przez każdy z wyżej wymienionych węzłów połączeń, wychodzących poza obszar powiatu. Biorąc pod uwagę prognozy życia ludności (znajdujące się na stronie 10 i 11 PT) zamieszkującej teren Powiatu Łukowskiego, wskazane wyżej węzły są wystarczające dla potrzeb i liczby osób korzystających z komunikacji publicznej. 135

137 Mapa 21. Punkty postojów handlowych, na których występują powiązania transportu kolejowego z jakąkolwiek inną formą transportu zbiorowego, mogące pełnić funkcje zintegrowanych węzłów przesiadkowych 12. Organizacja rynku przewozów Rola organizatora transportu publicznego Organizatorem transportu publicznego w odniesieniu do linii komunikacyjnych w międzygminnych przewozach pasażerskich na terenie Powiatu Łukowskiego jest Starosta Powiatu Łukowskiego, zaś w przewozach gminnych Burmistrzowie lub Wójtowie poszczególnych gmin. Do zadań organizatora należy między innymi: planowanie rozwoju transportu, organizowanie publicznego transportu zbiorowego i zarządzanie publicznym transportem zbiorowym. Jak już wspomniano, Powiat Łukowski jest organizatorem przewozów na 123 liniach komunikacyjnych, zaś każda z gmin wchodzących w skład Powiatu realizuje funkcje organizatora transportu publicznego na podstawie różnorodnych umów. Najliczniejsze z tych umów dotyczą dowozu dzieci do szkół podstawowych i gimnazjów. Ponieważ Starostwo Powiatowe w Łukowie nie posiada własnego taboru autobusowego ani kolejowego, dlatego też nie musi wykonywać czynności takich jak: 136

138 a. Ustalanie opłat za przewóz oraz innych opłat za usługi świadczone przez operatorów w zakresie publicznego transportu zbiorowego zgodnie z Ustawą z dnia r. Prawo przewozowe (Dz. U , z późn. zm.) b. Ustalanie regulaminu przewozu osób Starostwo nie jest ponadto zobowiązane do określenia trybu wyboru operatorów publicznego transportu zbiorowego w tej kwestii poszczególne gminy organizują np. stosowne przetargi, w celu wyłonienia przewoźników do przewozu dzieci do szkół. W uchwale Nr XVI/182/2012Rady Powiatu w Łukowie z dnia , określono przystanki komunikacyjne których właścicielem jest Powiat Łukowski oraz warunki i zasady korzystania z tych obiektów. Uchwała określa przystanki komunikacyjne zlokalizowane na terenie Powiatu Łukowskiego, których właścicielem jest Powiat Łukowski, udostępniane operatorom i przewoźnikom wykonującym przewozy osób w krajowym transporcie drogowym. Uchwała określa też warunki i zasady korzystania z przystanków Określenie właściwości rzeczowej oraz kompetencji organizatorów transportu Niniejszy plan transportowy jest sporządzony dla powiatu Łukowskiego do którego stosuje się przepisy ustrojowe ustaw o samorządzie powiatowym i o samorządzie gminnym. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz ze zm.) w art. 4 ustala katalog zadań powiatów. Stosownie do przepisów art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o samorządzie powiatowym powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie m.in. transportu zbiorowego i dróg publicznych. Zgodnie zaś z przepisami art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.1591 ze zm.) zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gmin, w szczególności te zadania własne obejmują sprawy lokalnego transportu zbiorowego. Wskazać należy też w tym miejscu, że stosownie do przepisu art. 74 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Kolejny przepis (art. 74 ust. 2) precyzuje, że gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. Ogólne kompetencje, wskazane w cytowanych wyżej ustawach ustrojowych o samorządzie gminnym i samorządzie powiatowym, zostały sprecyzowane w przepisach ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz.13 i Nr 228, poz. 1368). 137

139 Jej art. 7 ust. 1 dokonuje podziału kompetencji organizatorów publicznego transportu zbiorowego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 gmina jest organizatorem takich przewozów w dwóch przypadkach: - na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich (art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a), - na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w gminnych przewozach pasażerskich, na obszarze gmin, które zawarły porozumienie ta gmina, której powierzono zadanie organizacji publicznego transportu zbiorowego na mocy porozumienia między gminami. Art. 7 ust. 1 pkt 3 lit. a) wskazuje natomiast, że powiat jest organizatorem publicznego transportu zbiorowego na linii komunikacyjnej albo sieci komunikacyjnej w powiatowych przewozach pasażerskich. Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym przypisała zadania organizatora egzekutywie (organowi wykonawczemu samorządu). Stosownie do art. 7 ust. 4 zadania te wykonuje w przypadku gminy wójt, burmistrz albo prezydent miasta zaś w odniesieniu do powiatu starosta. Zgodnie z przepisami art. 8 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym do zadań organizatora należy planowanie rozwoju transportu, organizowanie publicznego transportu zbiorowego i zarządzanie nim. W cytowanych wyżej definicjach odwołano się do pojęć linii i sieci komunikacyjnej. Linia komunikacyjna to połączenie komunikacyjne na sieci dróg publicznych albo liniach kolejowych, innych szynowych, linowych, linowo-terenowych, albo akwenach morskich lub wodach śródlądowych wraz z oznaczonymi miejscami do wsiadania i wysiadania pasażerów na liniach komunikacyjnych, po których odbywa się publiczny transport zbiorowy (art. 4 ust. 1 pkt 5). Sieć komunikacyjna to układ linii komunikacyjnych obejmujących obszar działania organizatora publicznego transportu zbiorowego lub część tego obszaru (art. 4 ust. 1 pkt 16) Określenie trybu wyboru operatorów publicznego transportu zbiorowego Przepisy nowej ustawy o publicznym transporcie zbiorowym rozróżniają pojęcia operatora i przewoźnika. Zgodnie z definicją ustawową operatorem publicznego transportu zbiorowego jest samorządowy zakład budżetowy oraz przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób, który zawarł z organizatorem publicznego transportu zbiorowego umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, na linii komunikacyjnej określonej w umowie. Przewoźnikiem jest natomiast przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób na podstawie potwierdzenia zgłoszenia przewozu, a w transporcie kolejowym na podstawie decyzji o przyznaniu otwartego dostępu. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 8 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym do zadań organizatora (w naszym przypadku Starosty Łukowskiego) należy przygotowanie i przeprowadzenie postępowania 138

140 zmierzającego do zawarcia umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego. Sposób przeprowadzenia takiego postępowania regulują przepisy Oddziału 2 omawianej ustawy. Na podstawie art. 19 ust. 1 wybór operatora może nastąpić w jednym z następujących trybów: ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.), albo ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 19, poz. 101, ze zm.), albo art. 22 ust. 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym tzn. poprzez bezpośrednie zawarcie umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego (mówiąc zaś językiem Prawa zamówień publicznych chodzi o tzw. wybór z wolnej ręki). Dopuszczalne jest również wykonywanie przewozów przez samego organizatora w formie samorządowego zakładu budżetowego (art. 19 ust. 2). Podmiot wewnętrzny Organizator może zawrzeć bezpośrednio umowę w trybie art. 22 ust. 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, gdy: 1) średnia wartość roczna przedmiotu umowy jest mniejsza niż euro lub świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego dotyczy świadczenia tych usług w wymiarze mniejszym niż kilometrów rocznie albo 2) świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego ma być wykonywane przez podmiot wewnętrzny, w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 1370/2007, powołany do świadczenia usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego albo 3) świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego ma być wykonywane w transporcie kolejowym albo 4) wystąpi zakłócenie w świadczeniu usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego lub bezpośrednie ryzyko powstania takiej sytuacji, o ile nie można zachować terminów określonych dla innych trybów zawarcia umowy o świadczenie publicznego transportu zbiorowego, przewidzianych w Prawie zamówień publicznych lub ustawie o koncesjach. Podmiotem wewnętrznym w rozumieniu rozporządzenia 1370/2007 jest (art. 2 lit. j rozporządzenia) odrębna prawnie jednostka podlegająca kontroli właściwego organu lokalnego, a w przypadku grupy organów przynajmniej jednego właściwego organu lokalnego, analogicznej do kontroli, jaką sprawują one nad własnymi służbami. Jeżeli bezpośrednio ma być zawarta umowa z małym lub średnim przedsiębiorcą eksploatującym nie więcej niż 23 środki transportu, wspomniane wyżej progi mogą zostać podwyższone do średniej wartości rocznej przedmiotu umowy nie wyższej niż euro lub świadczenia usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego w wymiarze mniejszym niż kilometrów rocznie (PKS w Łukowie ma więcej autobusów, niż 23). 139

141 Art. 22 ust. 4 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym nakazuje, by umowie zawieranej bezpośrednio na świadczenie usług przewozowych w komunikacji nadać formę koncesji na usługi. Wymogu tego nie stosuje się w przypadku bezpośredniego zawarcia umowy z podmiotem wewnętrznym, w którym jednostka samorządu terytorialnego samodzielnie lub wspólnie z inną jednostką samorządu terytorialnego posiada 100 % udziałów lub akcji tego podmiotu wewnętrznego. Umowa o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego może dotyczyć: 1) linii komunikacyjnej albo 2) linii komunikacyjnych albo 3) sieci komunikacyjnej. Z uwagi na 100% udział powiatu Łukowskiego w PKS teoretycznie jest możliwe nadanie statusu podmiotu wewnętrznego dla PKS-u. Zasadność nadania takiego statusu jest uzasadniona jeśli organizator ma plan dopłaty do operatora w postaci rekompensaty każdego roku. Taka rekompensata płacona przez organizatora pokrywałaby różnicę pomiędzy przychodami a kosztami lub też współfinansowała zakupy inwestycyjne. Posiadanie statusu podmiotu wewnętrznego ułatwiłoby i przyspieszyło proces przekazywania tych środków. Ponadto taki status pozwalałby na podpisanie umowy z takim operatorem na usługi przewozowe na okres 10 lat. Taka umowa oczywiście stabilizowałaby działalność operatora i pozwalałaby na wieloletnie planowanie działalności oraz inwestycji. Oczywiście warunkiem koniecznym jest posiadanie przez organizatora czyli Starostę środków finansowych które byłby co roku przeznaczane na wypłatę rekompensaty Standaryzacja systemu pobierania opłat za bilety Jednolity system poboru opłat za bilety jest o tyle istotnym elementem usług przewozowych gdyż pozwala na usprawnienie działania komunikacji publicznej, ponadto niesie korzyści zarówno dla użytkowników komunikacji publicznej jak i operatorów. Od 1 sierpnia 2011 r. PKS w Łukowie S.A. wprowadziło sprzedaż biletów miesięcznych w nowoczesnym systemie kart chipowych. EM-karta to elektroniczna, zbliżeniowa karta działająca z wykorzystaniem fal radiowych. Umożliwia wielokrotny zapis i odczyt informacji w niej zawartych. Jednorazowo wyrobiona EM-karta może służyć pasażerowi przez wiele lat. Przewidywana ilość cykli zapisu i odczytu karty wynosi 100'000. Po "zużyciu" jednego biletu ta sama karta ładowana jest ponownie kolejnym biletem. EM-karta nie wymaga specjalnych warunków przechowywania. Jednakże zginanie jej, przetrzymywanie w niskich temperaturach (poniżej 4 stopni Celsjusza) może doprowadzić do jej złamania, natomiast podgrzewanie lub wystawienie karty na działanie temperatury wyższej niż 50 stopni Celsjusza spowoduje jej rozwarstwienie. Należy również unikać trzymania karty w miejscach takich jak tylne kieszenie spodni i podobne ponieważ może to doprowadzić do stałego odkształcenia karty, które skutkuje niewidocznym złamaniem wewnętrznej anteny wbudowanej w kartę. (definicja i wszelkie informacje o karcie pochodzą ze strony przewoźnika pks.lukow.pl) 140

142 Rozwiązanie zaproponowane przez PKS w Łukowie S.A. jest adekwatne do warunków rynkowych i potrzeb transportowych mieszkańców powiatu. Znaczącą kwestia dotyczącą pobierania opłat za bilety jest rozmieszczenie miejsc sprzedaży tychże biletów na terenie całego powiatu, po to by wszyscy mieszkańcy mieli do nich w miarę swobodny dostęp. Najbardziej adekwatnym rozwiązaniem jest tu rozlokowanie punktów sprzedaży biletów w każdej miejscowości na terenie powiatu która jest siedzibą gminy, tj. Adamów, Krzywda,, Serokomla, Stanin, Stoczek Łukowski, Trzebieszów, Wojcieszków, Wola Mysłowska Struktura właścicielska w zakresie podmiotów realizujących transport publiczny Głównym podmiotem który realizuje drogowy transport publiczny na terenie Powiatu Łukowskiego jest Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Łukowie S.A. którego jedynym właścicielem jest Powiat Łukowski. Kapitał zakładowy PKS-u to zł. Kapitały własne PKS-u na dzień roku przedstawiały się następująco: Kapitał własny razem Kapitał podstawowy Kapitał zapasowy Zysk (strata) z lat ubiegłych Zysk (strata) netto okresu bieżącego ,86 zł ,00 zł ,44 zł ,00 zł ,42 zł Kapitał własny na koniec 2012 roku stanowił 46,1% w sumie bilansowej co stanowiło stabilną wartość świadczącą o mocnej pozycji finansowej przewoźnika. 13. Określenie pożądanego standardu usług przewozowych Standard usług przewozowych Pożądany standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej powinien w optymalnym stopniu uwzględniać oczekiwania użytkowników i organizatora transportu publicznego, biorąc pod uwagę zarówno aktualny stan świadczenia tych usług jak i możliwości inwestycyjne, wynikające z wysokości środków dostępnych na finansowanie rozwoju systemu transportu publicznego i czasu przewidzianego na osiągnięcie założonego standardu. Wśród możliwych kryteriów określenia standardu usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej można wymienić m.in.: 141

143 stopień pokrycia usługami przewozowymi obszaru objętego planem transportowym, dostępność środkami transportu publicznego do ważnych obiektów użyteczności publicznej i innych obiektów ważnych z punktu widzenia użytkownika lub organizatora transportu publicznego, dostępność do sieci transportu publicznego poprzez rozmieszczenie przystanków w odległości nieprzekraczającej maksymalnej odległości dojścia do przystanku przyjętej w danej strefie obszaru objętego planem transportowym, maksymalny czas przejazdu trasami określonymi dla wytyczonych linii komunikacyjnych, standard napełnienia pojazdów wykonujących usługi przewozowe w transporcie publicznym, optymalna częstotliwość kursowania środków transportu publicznego dla danej linii komunikacyjnej oraz punktualność i regularność określona w rozkładzie jazdy, dostępność sieci transportu publicznego dla osób niepełnosprawnych i osób starszych, możliwość zapewnienia optymalnych rozwiązań ekologicznych dla danego systemu transportu publicznego, komfort jazdy pasażerów, czystość pojazdów i przystanków, ogólny poziom zadowolenia użytkowników transportu publicznego. Należy podkreślić znaczenie ostatniego ze wspomnianych kryteriów. Dla oceny całego systemu transportu publicznego jest bardzo ważne, by przyjęty standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, skutkował rozwiązaniami, w wyniku których cały system zostanie uznany przez użytkowników za system transportu publicznego przyjazny dla pasażerów. Wśród elementów systemu transportu publicznego przyjaznego dla pasażerów można wymienić m.in.: odpowiednią liczbę nowoczesnych, wygodnych autobusów niskopodłogowych, punktualność zgodną z rozkładem jazdy, sieć linii umożliwiającą w największym stopniu obsługę obszaru objętego planem transportowym i wygodne dotarcie do najważniejszych, z punktu widzenia użytkowników, obiektów, wygodne punkty przesiadkowe w ramach sieci komunikacyjnej oraz zintegrowane węzły przesiadkowe intermodalne (między różnymi środkami transportu), koordynację rozkładów jazdy linii na wspólnych fragmentach tras oraz w punktach przesiadkowych, przystanki z podwyższonym peronem do wysokości podłogi w autobusie, rozwiązania techniczne umożliwiające bezpieczne korzystanie z przystanków, przystanki przesiadkowe wyposażone w automaty biletowe, czytelną i wyczerpującą informację pasażerska na przystanku (rozkład jazdy, schemat linii, informacja o przyjeździe najbliższego autobusu) i w pojeździe (informacja o najbliższym przystanku, informacja o możliwościach przesiadki itp.), bilety okresowe na fragmenty sieci jak i obejmujące całą sieć, bez względu na rodzaj środka transportu, jakim wykonywane są usługi przewozowe w przewozach o charakterze użyteczności publicznej na danym obszarze objętym planem transportowym, 142

144 wygodną sieć parkingów umożliwiającą funkcjonowanie pasażerów w systemie Parkuj i Jedź, dostępną dla jak największej liczby osób sieć punktów obsługi pasażerów. Dostosowany do powyższych zasad i standardów system transportu publicznego zapewnia sprawną obsługę pasażerów, uzyskując w ich oczach pozytywne oceny, umożliwiając sprawne i punktualne poruszanie się po całym obszarze objętym planem transportowym. Ogólne parametry standardu usług przewozowych powinny być charakteryzowane następującymi wielkościami: a) punktualność kursowania autobusów na poziomie około % b) średni czas podróży w relacji praca-dom do 60 min. c) 4 osoby na m2 powierzchni przeznaczonej do stania d) przesiadkowość średnim poziomie około 0,5 przesiadki na podróż. Należy dbać także o efektywność usług mierzoną wskaźnikami: a) pracą przewozową w pasażerogodzinach (czas spędzany przez pasażerów w środkach komunikacji publicznej), b) średnim czasem podróży, c) liczbą przesiadek, d) długością trasy podróży, e) analizą obejmującą podstawowe parametry ruchu oraz koszty społeczne (straty czasu wszystkich użytkowników ruchu, poziom zanieczyszczenia atmosfery i inne) Określenie preferencji dotyczących wyboru rodzaju środków transportu Potrzeby i oczekiwania społeczne są coraz wyższe, natomiast możliwości finansowe oraz taborowe za nimi nie nadążają. Większość tych problemów wynika więc z ograniczonych środków budżetowych. Potencjalny podróżny ma do wyboru: podróż środkiem prywatnym, albo środkiem publicznym. Na jego wybór wpłynie różnica, w jakości podróżowania oraz relacja pomiędzy kosztami obu tych możliwości. Jakość podróżowania samochodem osobowym jest wyższa, niż podróżowanie transportem publicznym. Wyraża się to przede wszystkim: większą prędkością komunikacyjną, 143

145 możliwością wyboru momentu rozpoczęcia podróży bez konieczności dostosowywania się do rozkładów jazdy ustalonych przez przewoźnika, większym komfortem podróżowania: zachowaniem prywatności, zajmowaniem wygodnego miejsca, bezpieczeństwem osobistym, przejazdem od drzwi do drzwi", możliwościami wygodnego przewiezienia bagażu. Ponadto, koszt przejazdu samochodem osobowym na krótkich odległościach (pomiędzy gminami), w porównaniu z przejazdem środkiem transportu publicznego jest często korzystniejszy dla tego pierwszego. Jednym ze sposobów poprawy warunków funkcjonowania transportu publicznego jest podniesienie jakości przejazdu jego środkami. Jakość ta nie zawsze jest na odpowiednim poziomie, co wynika m. in.: ze złego stanu infrastruktury transportowej (drogi, przystanki, stary tabor), z długiego oczekiwania na przystankach, z braku usług typu od drzwi do drzwi", z braku bezpieczeństwa osobistego oraz prywatności. Poprawę warunków funkcjonowania transportu publicznego należy więc starać się osiągnąć innymi metodami, np. poprzez nadanie jego pojazdom priorytetu w ruchu drogowym. Można to zrealizować m.in. poprzez dostosowanie sterowania ruchem do potrzeb tego transportu. Spadek przewozów w godzinach wieczornych nie musi oznaczać likwidacji nierentownych kursów, obsługiwanych często przez autobus klasy maxi. Jednym z rozwiązań jest zastosowanie w tych godzinach autobusów typu mini. Wówczas autobusy typu maxi lub midi kursowałyby w godzinach największej frekwencji, np. do 18, czy do 20, a po tej godzinie linie te w tych obszarach obsługiwane byłyby poprzez autobusy typu mini. Utrzymanie i rozwój systemu transportowego są niezbędne również ze względu na jego rolę społeczną: umożliwia przejazdy, a więc pracę, zakupy, rekreację oraz realizację innych potrzeb mniej zamożnym grupom społecznym. System ten obejmuje połączone ze sobą podsystemy, oparte na jednym ustawodawstwie i korzystające ze wspólnej infrastruktury, stąd należy traktować łącznie problemy infrastruktury transportowej, organizacji transportu publicznego, organizacji ruchu czy polityki transportowej. W tym celu konieczne jest łączne wykorzystywanie przez zarządcę transportu wszystkich będących w dyspozycji składników zarządzania: uprawnień i kompetencji, majątku, przeznaczonego do realizacji zadań transportowych, środków finansowych, możliwych do przeznaczenia na te zadania, istniejących struktur organizacyjnych, wiedzy i doświadczenia. 144

146 14. Sposób organizowania systemu informacji dla pasażera Zgodnie z Ustawą o Publicznym Transporcie Zbiorowym rolą organizatora transportu zbiorowego jest między innymi (art. 15 pkt. 1) zapewnieniu odpowiednich warunków funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego, w szczególności w zakresie: standardów dotyczących przystanków komunikacyjnych oraz dworców, korzystania z przystanków komunikacyjnych oraz dworców, funkcjonowania zintegrowanych węzłów przesiadkowych, funkcjonowania zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego, systemu informacji dla pasażera. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pasażer powinien zostać także poinformowany o następujących aspektach funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego: 1. Rozkłady jazdy 2. Obowiązujące opłaty za przejazd 3. Obowiązujące uprawnienia do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego 4. Regulamin przewozu osób środkami publicznego transportu zbiorowego. Aby spełnić wymogi zawarte w punktach 1-4, stosowne informacje podawane będą pasażerom zarówno na dworcach autobusowych- przede wszystkim w głównych miejscach przesiadkowychjak i na stronach internetowych przewoźników oraz Organizatora transportu. 5. Możliwość skorzystania z węzłów przesiadkowych- z uwzględnieniem różnego rodzaju środków transportu (transport intermodalny). Struktura i funkcjonalność węzłów przesiadkowych została omówiona w rozdziale 15 PT. Ważnym elementem komunikacji publicznej jest jakość obsługi pasażera jeszcze przed odbyciem podróży. Pasażer ma możliwość uzyskania niezbędnych informacji o taryfie biletowej, o układzie linii oraz o innych informacjach związanych z korzystaniem ze środków transportu zbiorowego. Powszechnie stosowanym rozwiązaniem jest udostępnianie takich informacji w Internecie. Innym rozwiązaniem jest tworzenie punktów obsługi pasażera w zakresie: Uzyskania informacji dotyczących funkcjonowania komunikacji zbiorowej; Zapoznania się z możliwością dotarcia do celu podróży, a w przypadku braku połączenia bezpośredniego także z możliwości dogodnych przesiadek; Zapoznać się z obowiązującą taryfą i dokonać zakupu różnego rodzaju biletów; Uzyskania informacji o aktualnych zmianach w komunikacji; Uzyskania podstawowych informacji turystycznych dotyczących regionu. Punkty obsługi pasażera powinny być zlokalizowane w kluczowych rejonach powiatu, przede wszystkim na Dworcu PKP i PKS w Łukowie oraz na głównym przystanku autobusowym w Stoczku Łukowskim. 145

147 Poprzez funkcjonowanie punktów obsługi pasażera, komunikacja publiczna staje się bardziej przyjazna dla jej użytkowników, ułatwia im przemieszczanie się, udziela niezbędnych informacji oraz kompleksowej obsługi pasażerskiej. System Informacji Pasażerskiej obejmuje całość informacji pozwalających użytkownikom komunikacji publicznej na swobodne poruszanie się po obszarze objętym usługami transportowymi. W skład tego systemu wchodzą zazwyczaj dwa elementy: informacje stałe (statyczne) i zmienne (dynamiczne). Wśród elementów składających się na statyczną informację pasażerską można wyróżnić: mapę układu linii komunikacyjnych: dla dni powszednich, świątecznych i komunikacji nocnej rozkłady jazdy konkretnych linii rozkłady linii dla poszczególnych przystanków dodatkowe informacje przesiadkowe informacje o planowanych zmianach w rozkładach (podawane z wyprzedzeniem). Dynamiczny system informacji pasażerskiej to rozwiązanie nowoczesne, stosowane zwykle w większych węzłach komunikacyjnych, bądź w obszarach dużego natężenia ruchu komunikacji publicznej. Umożliwia on przedstawienie (wyświetlanie) zmiennej informacji o ruchu taboru w czasie rzeczywistym, tj. z uwzględnieniem faktycznych odchyleń ruchu na trasach spowodowanych różnymi czynnikami zewnętrznymi (pogoda, korki, wypadek itd.). Zainstalowanie takiego sytemu informacji pasażerskiej niesie za sobą duże nakłady finansowe. W przypadku Powiatu Łukowskiego stworzenie dynamicznego systemu informacji pasażerskiej nie jest działaniem niezbędnych w perspektywie najbliższych kilku lat. Dla mieszkańców i użytkowników komunikacji publicznej na terenie Powiatu Łukowskiego istotne jest sprawne funkcjonowanie statycznego sytemu informacji pasażerskiej i to na nim należy się skoncentrować w chwili obecnej i w perspektywie najbliższych kilku lat. 146

148 15. Ochrona środowiska naturalnego w Powiecie Łukowskim Stan ochrony środowiska naturalnego Powiatu Łukowskiego Aktualny stan ekologiczny Powiatu Łukowskiego oraz jego perspektywy opisane są w następujących dokumentach: 1. Dokumenty na poziomie wojewódzkim Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2012 roku, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin 2013 Ocena jakości powietrza w województwie lubelskim za 2012 r., Lublin Dokumenty na poziomie powiatowym Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łukowskiego na lata z perspektywą na lata , 2010 Program Ochrony Środowiska dla Miasta na lata , Dokumenty na poziomie gminnym Program Ochrony Środowiska dla Miasta Stoczek Łukowski na lata , Lublin 2003 Program Ochrony Środowiska dla Gminy na lata , Lublin 2003 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Stoczek Łukowski na lata , Lublin Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego Zanieczyszczenia powietrza stanowią gazy, ciecze i ciała stałe obecne w powietrzu, ale nie będące jego naturalnymi składnikami, lub też substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Na stan zanieczyszczenia powietrza na terenie powiatu łukowskiego decydujący wpływ ma emisja antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka, natomiast emisja naturalna wynikająca z procesów zachodzących w przyrodzie, w niewielkim stopniu oddziałuje na jakość powietrza. Czynnikami determinującymi rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń są: rodzaj źródła zanieczyszczenia i warunki wprowadzenia substancji do atmosfery. Źródłami zanieczyszczeń powietrza w Łukowie są: źródła energetyczne charakteryzujące się dużą wysokością, z czym związany jest transport zanieczyszczeń na znaczne odległości (emisja pyłu, tlenków siarki, tlenków azotu, tlenków węgla). Głównym emitorem jest elektrociepłownia przy ul. Świderskiej (róg ul. W. Jagiełły), źródła przemysłowe - zanieczyszczenia gazowe i pyłowe jak dla źródeł energetycznych oraz związki organiczne (lotne i stałe), związki nieorganiczne (związki fluoru, siarki), metale ciężkie, substancje specyficzne; źródła komunalno-bytowe (kotłownie lokalne, paleniska domowe, zakłady użyteczności publicznej) mają niekorzystny wpływ na lokalny stan jakości powietrza, związany z brakiem 147

149 urządzeń oczyszczających oraz niewielką wysokością emitorów (zanieczyszczenia gazowe i pyłowe jak dla źródeł energetycznych oraz węglowodory i sadza); źródła transportowe emisja następuje na niewielkiej wysokości, co sprawia, że posiadają one znaczący wpływ na zagrożenia lokalne. Skład (węglowodory, tlenek węgla, pyły, związki ołowiu, tlenki azotu, tlenki siarki) oraz ilość emitowanych zanieczyszczeń zależą między innymi od stanu technicznego pojazdów, prędkości i płynności ruchu; źródła alochtoniczne - napływające spoza terenu miasta, zgodnie z dominującym kierunkiem wiatru. Najbardziej uciążliwym zakładem dla środowiska naturalnego, a w szczególności dla powietrza atmosferycznego w Powiecie Łukowskim jest Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Łukowie. Zostało ono umieszczone na liście 17 największych punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza na obszarze województwa lubelskiego za 2012 r. Na stan powietrza w Łukowie oddziałują także źródła komunikacyjne. Największe zanieczyszczenie powietrza substancjami pochodzącymi ze spalania paliw w silnikach pojazdów występuje na skrzyżowaniach głównych dróg i przy trasach komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów, ich zła eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością dróg. Rysunek 30. Udział źródeł emisji zanieczyszczeń w emisji pyłów w powiatach województwa lubelskiego w 2012 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 148

150 Tabela 38. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych, stan na rok 2012 Rodzaj zanieczyszczeń Ogółem Ogółem bez dwutlenku węgla Dwutlenek siarki Tlenki azotu Tlenek węgla Dwutlenek węgla Metan Podtlenek azotu Województwo Lubelskie Powiat Łukowski Źródło: GUS 2012 Rysunek 31. Udział źródeł emisji zanieczyszczeń w emisji całkowitej w powiatach województwa lubelskiego w 2012 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie 149

151 Rysunek 32. Udział źródeł emisji zanieczyszczeń w emisji gazów w powiatach województwa lubelskiego w 2012 r. Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie Tabela 39. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych, stan na rok 2012 Rodzaj zanieczyszczeń Województwo Lubelskie Ogółem Ze spalania paliw Węglowo grafitowe, sadza Powiat Łukowski Źródło: GUS 2012 Podstawowym celem polityki ekologicznej w zakresie ochrony powietrza jest osiągnięcie takiego jego stanu, który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. Konsekwentnie realizowane postanowienia polityki ekologicznej, jak również procesy restrukturyzacji i unowocześniania gospodarki przyczyniły się do obniżenia poziomu presji na środowisko. Emisje podstawowych zanieczyszczeń do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłów w 2012 r. zmniejszyły się odpowiednio o około 48%, 13% i 74% w stosunku do 2000 r. Natomiast w przypadku emisji dwutlenku węgla tendencja zmian w poszczególnych latach była niejednoznaczna, odnotowywano zarówno spadki, jak i wzrosty. Generalnie w 2012 r. wielkość emisji do powietrza wszystkich podstawowych zanieczyszczeń wg GUS obniżyła się w odniesieniu do 2011 r. 150