ZMIENNOŚĆ STĘŻEŃ GLINU W WODACH STREFY AERACJI GNEJSÓW GÓR SOWICH (WIELKA SOWA, SUDETY ŚRODKOWE) WYNIKI WSTĘPNE
|
|
- Mieczysław Kania
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 BIULETYN PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 442: 21 26, 2010 R. ZMIENNOŚĆ STĘŻEŃ GLINU W WODACH STREFY AERACJI GNEJSÓW GÓR SOWICH (WIELKA SOWA, SUDETY ŚRODKOWE) WYNIKI WSTĘPNE VARIABILITY OF ALUMINUM CONCENTRATION IN SEEPAGE WATER OF AERATION ZONE IN GNEISSES OF THE SOWIE MTS. (WIELKA SOWA, MIDDLE SUDETES) PRELIMINARY RESULTS KRZYSZTOF CHUDY 1, HENRYK MARSZAŁEK 1 Abstrakt. W artykule przedstawiono zmienność stężeń glinu w wodach infiltrujących przez strefę aeracji w obrębie zwietrzelin gnejsów Gór Sowich (zachodnie zbocza Wielkiej Sowy) w rejonie Sokolca. W profilu zwietrzelin do głębokości 1,8 m stwierdzono występowanie glinu w różnych formach kompleksowych o maksymalnym stężeniu dochodzącym do 7,53 mg/dm 3. Jego zawartość uzależniona jest od różnych czynników, w tym odczynu wody, temperatury gruntu, wielkości infiltracji i właściwości sorpcyjnych substancji organicznej. Słowa kluczowe: glin, wody infiltracyjne, zwietrzeliny gnejsów, Góry Sowie. Abstract. The paper presents the variability of aluminum concentration in seepage water occurred in weathered gneisses of the Sowie Mts. in the vicinity of Sokolec village. The seepage water in weathered profile to the depth of 1.8 m contain aluminum in different forms with maximum concentrations up to 7.53 mg/dm 3. The amount of Al is determined by such factors as: ph of water, soil temperature, the volume of seepage water and sorptive properties of organic matter. Key words: aluminum, seepage water, gneisses regolithes, Sowie Mts. WSTĘP Glin jest pierwiastkiem powszechnie występującym w litosferze (trzecie miejsce po tlenie i krzemie), wchodzącym w skład ponad 250 minerałów, głównie glinokrzemianów (około 40%). W ciągu ostatnich 30 lat nastąpiło zwiększenie ilości obserwowanego aktywnego glinu w glebie (Gworek, 2006), co wiązać należy z procesem dekalcytacji (wymywania związków wapnia) oraz ze wzrostem stężenia w powietrzu tlenków kwasotwórczych, będących przyczyną powstawania kwaśnych deszczy. W związku z tym istotne jest rozpoznanie czynników kontrolujących mobilność glinu zarówno w regionalnym (Dobrzyński, 2005, 2006, 2007), jak i lokalnym systemie krążenia wód podziemnych, w tym w wybranych profilach zwietrzelinowych skał sudeckich. W niniejszym artykule autorzy przedstawili wstępne wyniki badań obejmujących określenie zmian koncentracji glinu w wodach infiltrujących oraz czynniki kształtujące jego mobilność w zwietrzelinie skał gnejsowych budujących zachodnie zbocza Wielkiej Sowy. Badania przeprowadzono na poligonie założonym w miejscowości Sokolec w Górach Sowich na wysokości 865 m n.p.m., w odległości około 200 metrów na NE od schroniska Orzeł. Oprócz gnejsów, dominujących w litologii masywu Gór Sowich, krystalinik tej części Sudetów Środkowych tworzą również migmatyty oraz lokalnie skały maficzne i ultramaficzne (Kryza, Pin, 2002). Skały te składają się z kwarcu, plagioklazu, biotytu, podrzędnie sylimanitu, skalenia potasowego, muskowitu i kordierytu. Protolitem ich były głównie osady mułowcowe i szarogłazy wieku od 1 Zakład Hydrogeologii Stosowanej, Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski, pl. M. Borna 9, Wrocław; krzysztof.chudy@ing.uni.wroc.pl; henryk.marszalek@ing.uni.wroc.pl
2 22 Krzysztof Chudy, Henryk Marszałek późnego proterozoiku do wczesnego paleozoiku (Grocholski, 1967; Kryza, 1981). W rejonie przeprowadzonych badań górne partie profilu skalnego tworzą zwietrzeliny gnejsów zmiennej miąższości (1,0 2,0 m), wykształcone w postaci rumoszu skalnego o zróżnicowanej zawartości frakcji kamienistej. Zwierciadło pierwszego poziomu wodonośnego występuje na głębokości poniżej 2,05 m p.p.t. METODYKA BADAŃ Poligon badawczy założono po szczegółowej analizie map geologicznych i topograficznych, po przeprowadzeniu wstępnego kartowania geologiczno-hydrologicznego, starając się by wybrane miejsce było reprezentatywne dla zwietrzeliny gnejsów sowiogórskich. Starano się zminimalizować również wpływ potencjalnych czynników antropogenicznych mogących zaburzać otrzymane wyniki. W skład poligonu wchodzą trzy piezometry o głębokościach: ok. 0,5 m (P1), 1,10 m (P2) oraz 1,80 m (P3), w których do poboru prób wód infiltrujących zainstalowano próbniki podciśnieniowe typu Prenart firmy Ejkelkamp. Wody w najpłytszym piezometrze P1 odzwierciedlają skład chemiczny w poziomach humusu i wymywania, wody w piezometrze P2 skład chemiczny wód infiltrujących poziomu wymywania, natomiast wody infiltrujące zbierane w piezometrze P3 poziomu skały macierzystej. Przy doborze głębokości opróbowania kierowano się wynikami obserwacji terenowych profilu zwietrzelin w sąsiedztwie poligonu, m.in. w skarpach drogi położonej 400 m na zachód od schroniska oraz w wykonanym szybiku badawczym. Opróbowanie wód infiltrujących analizowanego profilu wykonano 5-krotnie, w okresie od października 2007 do sierpnia 2008 roku (tab. 1; fig. 1). Bezpośrednio w terenie mierzono odczyn ph i przewodność elektrolityczną właściwą wody. W laboratorium oznaczano: HCO 3, Cl, SO 4 2 przy użyciu metod spektrofotometrycznych oraz Na +, K +, Ca 2+, Mg 2+, SiO 2, PO 4 3, Fe całk., Mn 2+ Zn 2+, Cu 2+, Cd 2+, Al 3+, Ni 2+ z wykorzystaniem metody absorpcji atomowej (AAS) przy użyciu urządzenia Avanta Σ firmy GBC. Analizy chemiczne wody wykonane zostały w Laboratorium Chemicznym Zakładu Geografii Fizycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Błąd oznaczeń nie przekraczał 5%. Analiza specjacyjna oraz wartości wskaźników nasycenia (SI) analizowanych wód w stosunku do wybranych faz mineralnych obliczone zostały programem PHREEQC z wykorzystaniem bazy MINTEQ (Parkhurst, Appelo, 1999). Tabela 1 Wyniki modelowania specjacyjnego wód przesiąkowych w zwietrzelinach gnejsowych (zawartość w %) Jon kompleksowy Results of hydrochemical modeling of seepage water in weathered gneisses, in % Data Piezometr 1 0,5 m p.p.t. Al 3+ 47,56 57,22 23,53 20,39 25,37 AlOH 2+ 27,02 19,90 29,68 29,52 30, ,56 31,11 35,29 30,85 AlSO ,47 16,24 Piezometr 2 1,10 m p.p.t. Al 3+ 42,80 25,04 53,53 52,23 AlOH 2+ 28,42 32,07 29,13 28, ,46 33,55 12,97 12,52 AlSO ,49 Piezometr 3 1,8 m p.p.t. Al 3+ 15,95 AlOH 2+ 27, ,74 46,28 40,14 34,35 Al(OH) ,32 39,28 47,84 10,63 53,64 Al(OH) 4 14,36 47,94 Fig. 1. Zmienność ph oraz zawartości glinu w wodach przesiąkowych The variability of ph and Al concentration in seepage waters
3 Zmienność stężeń glinu w wodach strefy aeracji gnejsów Gór Sowich (Wielka Sowa, Sudety Środkowe) GLIN W WODACH INFILTRUJĄCYCH STREFY AERACJI Wody infiltrujące pobierane były na trzech głębokościach: ok. 0,5 m, 1,1 m i 1,8 m p.p.t. Na poziomie 0,5 metra (P1) wody mają odczyn kwaśny o ph w przedziale 4,6 5,3 (fig. 1) i niskie, ale najwyższe w trzech analizowanych strefach głębokościowych, przewodnictwo elektryczne w zakresie μs/cm. Najniższe notowane stężenia glinu występują w okresie jesiennym (ok. 0,2 mg/dm 3 ), a najwyższe wartości (ok. 1,56 mg/dm 3 ) stwierdzono na przełomie wiosny i lata (fig 1). Z analizy specjacyjnej wynika, iż w okresie zimowym glin występuje głównie w postaci jonu Al 3+ (ok. 50% całości; tab. 1) oraz w postaci jonów kompleksowych AlOH 2+, + i AlSO 4. W maju, wraz z niewielkim wzrostem ph o ok. 0,4, glin występuje równorzędnie w postaci jonów kompleksowych +, AlOH 2+ oraz jonu Al 3+. Na poziomie 1,10 m p.p.t (P2) wody wykazują przeważnie niższe wartości ph o ok. 0,4 w stosunku do notowanych na poziomie 0,5 m. Przewodnictwo elektryczne wody mieści się najczęściej w przedziale μs/cm. W październiku 2007 roku zanotowano wyższą wartość równą 118 μs/cm. Zawartość glinu w wodach infiltrujących w układzie rocznym wykazuje zmienność podobną do obserwowanej w płytszej strefie. Pod koniec maja 2008 roku zanotowano tu najwyższą spośród wszystkich zawartość glinu 7,53 mg/dm 3. Przez większość roku dominującą formą występowania glinu jest jon kompleksowy Al 3+. W grudniu 2007 roku przeważały formy AlOH 2+ i +. Na poziomie 1,8 m p.p.t. (P3) wody mają najwyższe zanotowane ph w przedziale 5,3 7 oraz wartości przewodnictwa elektrycznego wody w zakresie μs/cm. Stężenia glinu wahają się od 1,12 do 2,51 mg/dm 3 bez widocznej korelacji sezonowej. Uwidacznia się natomiast zależność zawartości glinu w wodach infiltrujących od notowanych wartości ph (fig. 1). Najwyższe koncentracje zanotowano w grudniu 2007 roku (2,51 mg/dm 3 ) i końcu maja 2008 roku (2,25 mg/ dm 3 ). Z analizy specjacyjnej wynika, że na tym poziomie pojawia się największa zmienność form występowania glinu w ciągu roku. W okresie jesiennym i zimowym dominują kompleksy Al(OH) 3 0 i +, w przeciwieństwie do okresu wiosennego, kiedy przeważają formy Al(OH) 4, Al(OH) 3 0 lub + i AlOH 2+. CZYNNIKI KONTROLUJĄCE MOBILNOŚĆ GLINU W WODACH PRZESIĄKOWYCH Koncentracje glinu w wodach strefy aeracji gnejsów sowiogórskich, tworzących zachodnie stoki Wielkiej Sowy, kontrolowane są przez wiele czynników. Ich pełne rozpoznanie nastręcza w dalszym ciągu szereg problemów, jednak na podstawie przeprowadzonych w rejonie Sokolca badań można wskazać kilka czynników odpowiedzialnych za kontrolę rozpuszczania i migracji glinu w wodach infiltrujących przez strefę aeracji. Głównym czynnikiem warunkującym mobilność glinu w układzie skała woda jest odczyn wody ph. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że jony glinu znajdują się na granicy rozpuszczalności do głębokości około 1,1 m (poziomy P1 i P2; fig. 2) Poniżej tej głębokości warunki ph wskazują na brak możliwości przechodzenia glinu ze skały do roztworu. Na głębokości 1,8 m (P3) niewielkie zmiany sezonowe stężeń glinu wykazują wyraźną korelację z ilością jonów H +. W najpłytszej strefie infiltracji wód opadowych (około 0,5 m) na zawartość glinu może mieć wpływ zmienność sezonowa temperatury powietrza, która przekłada się na zmiany temperatury gleby. Dane termodynamiczne (tab. 2) wskazują na przesunięcie równowagi reakcji [1], [2] i [3] w kierunku tworzenia produktów pod wpływem wzrostu temperatury, natomiast reakcji [4] i [5] sprzyja obniżenie temperatury. Potwierdzeniem tego typu procesów na poligonie w Sokolcu są wyniki analizy specjacyjnej uzyskanej z programu PHREEQC (tab. 1). Badania prowadzone przez innych badaczy wskazują również na istotną rolę osuszania profilu glebowego (Simonsson i in., 1999) po wiosennym impulsie infiltracyjnym, zachodzącym pod koniec półrocza chłodnego (Kraśnicki, 2010) we wzroście koncentracji glinu w wodach infiltracyjnych. W badanych próbkach z re- Fig. 2. Rozpuszczalność glinu w wodach będących w równowadze z gibsytem The solubility of total dissolved aluminum in equilibrium with gibbsite jonu Sokolca w okresie zimowym notowano niskie wartości glinu, które wykazywały tendencję wzrostową w okresie wiosennym wraz ze zwiększoną infiltracją. Kulminację tego procesu stwierdzono na przełomie wiosny i lata, gdy w piezometrze P2 na głębokości 1,10 m (fig. 1) stwierdzono 60-krotny wzrost stężenia glinu (z 0,124 do 7,53 mg/dm 3 ). Należy przypuszczać, iż dużą rolę w tak znacznym wzroście stężenia glinu może mieć zdolność sorpcji wymiennej poprzez tworzenie kompleksów glinu z materią organiczną zawartą w profilu glebowym. W porównaniu z innymi procesami dostarczającymi glin do wód podziemnych (np. wietrzenie pierwotnych i wtórnych minerałów), proces ten
4 24 Krzysztof Chudy, Henryk Marszałek Tabela 2 Stała równowagi chemicznej (log 10 ) oraz standardowa entalpia dla wybranych reakcji (za Simonsson i in., 1999) Equilibrium constant (log 10 values) and standard enthalpy of some reactions (after Simonsson et. al., 1999) Reakcja log K (25 C) H [kj mol 1 ] [1] Al 3+ + H 2 O AlOH 2+ + H + 4,95 55,4 [2] Al 3+ + H 2 O Al(OH) H + 10,6 102 [3] Al 3+ + H 4 SiO 4 AlH 3 SiO H + 2,50 66,6 [4] Al(OH) 3 (krystaliczny) + 3H + Al H 2 O 7, [5] Al(OH) 3 (mikrokrystaliczny) + 3H + Al H 2 O 9,35 95,40 przebiega szybko (Berggren, Mulder, 1995) i jest odwracalny. Ponadto zawartość rozpuszczonej substancji organicznej w glebach mineralnych nie jest stała w ciągu roku. Węglowodany i składniki o małej masie cząsteczkowej dominują w składzie rozpuszczonej substancji organicznej w okresie zimy i wiosny. Latem i jesienią dominują składniki o dużej masie cząsteczkowej w związku z aktywnością biologiczną mikroorganizmów (Kaiser i in., 2002). Przemiany te mają wpływ na rozpuszczanie glinu w wodach infiltrujących poprzez kompleksowanie glinu z substancją organiczną (De Wit i in., 1999; Guibaud, Gauthier, 2003). W badanych próbkach widoczna jest słaba korelacja pomiędzy zawartością glinu w wodach infiltrujących, a obecną w roztworze zawartością substancji organicznej (policzoną z Chzt-Cr, zgodnie z Macioszczyk, Dobrzyński, 2002) (fig. 3). Osobną kwestią pozostaje oddziaływanie substancji organicznej zawartej w zwietrzelinie z jonami glinu. Na obecnym etapie badań nie wiadomo, czy rozpad kompleksu glin substancja organiczna następuje wraz z rozpuszczeniem całości kompleksu, czy glin jest uwalniany do roztworu na skutek rozpadu wiązań glin substancja, pozostawiając substancję organiczną w formie stałej. Fig. 3. Wykres zależności występowania glinu od zawartości substancji organicznej w wodach przesiąkowych Al concentration vs amount of organic matter in seepage water PODSUMOWANIE Wstępne wyniki badań przeprowadzonych w rejonie Sokolca (zachodni stok Wielkiej Sowy) wskazują, że oprócz wietrzenia minerałów zawierających w swoim składzie glin, na zawartość tego składnika w wodach przesiąkowych strefy aeracji, wpływ mają również inne czynniki. Dużą rolę w uruchamianiu glinu w środowisku wodnym odgrywa odczyn ph wód, zmiany temperatury gruntu, uzależnione od temperatury powietrza oraz wielkość infiltracji wód opadowych. Stężenie glinu w obrębie zwietrzelin gnejsów sowiogórskich determinowane jest także obecnością substancji organicznej i jej właściwościami sorpcyjnymi. Powyższe badania finansowane były przez MNiSW w ramach projektu badawczego autorów Nr N /230 realizowanego w latach LITERATURA BERGGREN D., MULDER J., 1995 The role of organic matter in controlling aluminum solubility in acidic mineral soil horizons. Geochim. Cosmochim. Acta, 59, 20: DE WIT H., KOTOWSKI M., MULDER J., 1999 Modeling aluminum and organic matter solubility in the forest floor using WHAM. Soil Sci. Soc. Am. J., 63: DOBRZYŃSKI D., 2005 Silica origin and solubility in groundwater from the weathered zone of sedimentary rocks of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland. Acta Geol. Pol., 55: DOBRZYŃSKI D., 2006 Silicon and aluminum in groundwater of the Kłodzko region (the Sudetes, SW Poland) partial geo-
5 Zmienność stężeń glinu w wodach strefy aeracji gnejsów Gór Sowich (Wielka Sowa, Sudety Środkowe) chemical equilibrium with secondary solid phase. Geol. Quart., 50: DOBRZYŃSKI D., 2007 Chemical diversity of groundwater in the Carboniferous-Permian aquifer in the Unisław Śląski Sokołowsko area (the Sudetes, Poland); a geochemical modelling approach. Acta Geol. Pol., 57: GROCHOLSKI W., 1967 Structure of the Sowie Mts. Geol. Sudetica, 3: GUIBAUD G., GAUTHIER C., 2003 Study of aluminum concentration and speciation of surface water in four catchments in the Limousin region (France). J. Inorganic Biochem., 97: GWOREK B., 2006 Glin w środowisku przyrodniczym a jego toksyczność. Ochr. Środ. Zasob. Natur., 29: KAISER K., GUGGENBERGER G., HAUMAIER L., ZECH W., 2002 The composition of dissolved organic matter in forest soil solutions: changes induced by seasons and passage through the mineral soil. Organic Geochem., 33: KRAŚNICKI S., Wielkość infiltracji w strefie aeracji rozwiniętej na skałach krystalicznych Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Prz. Geol., 58: KRYZA R., 1981 Migmatization in gneisses of northern part of the Sowie Góry, Sudetes. Geol. Sudetica, 14: KRYZA R., PIN CH., 2002 Mafic rocks in a deep-crustal segment of the Variscides (the Góry Sowie, SW Poland): evidence for crustal contamination in an extensional setting. Int. J. Earth Sci., 91: MACIOSZCZYK A., DOBRZYŃSKI D., 2002 Hydrogeochemia strefy aktywnej wymiany wód podziemnych. Wyd. Nauk. PWN. PARKHURST D.L., APPELO C.A.J., 1999 User s guide to PHREEQC (version 2) a computer program for speciation. Batch-reaction, one-dimensional transport, and inverse geochemical calculation. US Dept. of the Interior. Water-Res. Investigation Report: SIMONSSON M., BERGGREN D., GUSTAFSSON J.P., 1999 Solubility of aluminum and silica in spodic horizons as affected by drying and freezing. Soil Sci. Soc. Am. J., 63:
Obieg materii w skali zlewni rzecznej
WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych
Bardziej szczegółowoPROCESY KSZTAŁTUJĄCE CHEMIZM WÓD PODZIEMNYCH LOKALNEGO SYSTEMU KRĄŻENIA NARUSZONEGO EKSPLOATACJĄ GÓRNICZĄ SZYB TEODOR, NE CZĘŚĆ NIECKI ŚRÓDSUDECKIEJ
BIULETYN PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 44: 15, 1 R. PROCESY KSZTAŁTUJĄCE CHEMIZM WÓD PODZIEMNYCH LOKALNEGO SYSTEMU KRĄŻENIA NARUSZONEGO EKSPLOATACJĄ GÓRNICZĄ SZYB TEODOR, NE CZĘŚĆ NIECKI ŚRÓDSUDECKIEJ
Bardziej szczegółowoVI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014
VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:
Bardziej szczegółowoTEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM
TEST NA EGZAMIN PPRAWKWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM I. Część pisemna: 1. Które z poniższych stwierdzeń jest fałszywe? a.) Kwasy są to związki chemiczne zbudowane z wodoru i reszty kwasowej.
Bardziej szczegółowoTytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi
Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka 1, Piotr Chohura 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul. Grunwaldzka 53, 50-357 Wrocław 2 Katedra
Bardziej szczegółowoANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody
ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody Bilans jonów Zasady ogólne Kontroli jakości danych dokonuje się wykonując bilans jonów. Bilans jonów jest podstawowym testem poprawności wyników analiz chemicznych
Bardziej szczegółowoCHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne
CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. 2. 3. 4. 5. Ogólne podstawy biologicznych metod oczyszczania ścieków. Ścieki i ich rodzaje. Stosowane metody analityczne. Substancje biogenne w ściekach. Tlenowe procesy przemiany
Bardziej szczegółowoul. 28 Czerwca 1956 r., 398, Poznań tel. (61) , fax (061) ,
Poznań, dn. 22 lipca 2013r. Charakterystyka wydajności cieplnej gruntu dla inwestycji w Szarocinie k. Kamiennej Góry na podstawie danych literaturowych oraz wykonanych robót geologicznych. Wykonawca: MDW
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r.
Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, dr inż. Agnieszka Kolanek mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas Założenia projektu w zakresie
Bardziej szczegółowoPROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH
PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH Ekosystemy lądowe Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne skała macierzysta Wietrzenie
Bardziej szczegółoworelacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
Bardziej szczegółowoObieg materii w skali zlewni rzecznej
OBIEG MATERII W ZLEWNI RZECZNEJ UJĘCIE BILANSOWE Zestawienie wartości depozycji atmosferycznej, traktowanej jako wejście do systemu zlewni oraz ładunku odprowadzanego poprzez odpływ korytowy pozwala wyróżnić
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W 2004 ROKU
KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W 2004 ROKU Badania wód podziemnych w sieci krajowej prowadzi od 1991 roku Państwowy Instytut Geologiczny. Badania obejmują wody podziemne różnych użytkowych poziomów
Bardziej szczegółowoProblemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek
Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy...
SPRAWOZDANIE 2 Imię i nazwisko:... Data:.... Kierunek studiów i nr grupy..... Doświadczenie 1.1. Wskaźniki ph stosowane w laboratorium chemicznym. Zanotować obserwowane barwy roztworów w obecności badanych
Bardziej szczegółowoSzczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019
Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 I. Eliminacje szkolne (60 minut, liczba punktów: 30). Wymagania szczegółowe. Cele kształcenia
Bardziej szczegółowoNazwy pierwiastków: ...
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20
Bardziej szczegółowoCel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem
Hospitacja diagnozująca Źródła informacji chemicznej Cel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem Opracowała: mgr Lilla Zmuda Matyja Arkusz Hospitacji Diagnozującej nr
Bardziej szczegółowoPiława Górna, osiedle Kopanica Opis lokalizacji i dostępności. Łatwo dostępne, prowadzi do niego czarny szlak od ul.
Opis geostanowiska Grzegorz Gil Informacje ogólne (weryfikacja) Numer obiektu 178 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Punkt widokowy i nieczynny łom mylonitów Piława Górna Współrzędne geograficzne
Bardziej szczegółowoXXIV KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY 2016/2017
IMIĘ I NAZWISKO PUNKTACJA SZKOŁA KLASA NAZWISKO NAUCZYCIELA CHEMII I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Inowrocław 2 maja 217 Im. Jana Kasprowicza INOWROCŁAW XXIV KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY
Bardziej szczegółowoOPINIA GEOTECHNICZNA
Inwestor: Wałbrzyski Związek Wodociągów i Kanalizacji ul. Al. Wyzwolenia 39 58-300 Wałbrzych Zleceniodawca: Kolektor Serwis Sp.J. K. Janiak, M. Janiak, Ł. Janiak ul. Kmicica 69 64-100 Leszno OPINIA GEOTECHNICZNA
Bardziej szczegółowoPolitechnika Gdańska Wydział Chemiczny. Katedra Technologii Chemicznej
Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny Katedra Technologii Chemicznej Bezpieczeństwo środowiskowe Sorpcyjne właściwości gleb Przygotował: dr inż. Andrzej P. Nowak Gleba, czyli pedosfera, jest naturalnym
Bardziej szczegółowoAKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie OLIMPIADA O DIAMENTOWY INDEKS AGH 2017/18 CHEMIA - ETAP I
Związki manganu i manganometria AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA 1. Spośród podanych grup wybierz tą, w której wszystkie związki lub jony można oznaczyć metodą manganometryczną: Odp. C 2 O 4 2-, H 2 O 2, Sn
Bardziej szczegółowoZDOLNOŒÆ INFILTRACYJNA ZWIETRZELIN UTWORÓW KARBOÑSKICH, PERMSKICH ORAZ CZWARTORZÊDOWYCH REJONU BOGUSZOWA-GORCÓW (SUDETY ŒRODKOWE)
BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 445: 51 58, 2011 R. ZDOLNOŒÆ INFILTRACYJNA ZWIETRZELIN UTWORÓW KARBOÑSKICH, PERMSKICH ORAZ CZWARTORZÊDOWYCH REJONU BOGUSZOWA-GORCÓW (SUDETY ŒRODKOWE) INFILTRATION
Bardziej szczegółowoGeochemia krajobrazu. pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek
Geochemia krajobrazu pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek SPIS TREŚCI Spis treści Spis treści Przedmowa... 11 CZĘŚĆ 1. WIADOMOŚCI WPROWADZAJĄCE Rozdział I. Elementy chemii ogólnej (Urszula
Bardziej szczegółowoRealizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady
Bardziej szczegółowoZróżnicowanie przestrzenne
VII Zjazd Geomorfologów Polskich kraków 2005 Zróżnicowanie przestrzenne osadów wypełniających zagłębienia bezodpływowe (pomorze zachodnie, górna parsęta) 1. Wprowadzenie Celem pracy było rozpoznanie cech
Bardziej szczegółowoRealizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej Nauczyciel: Marta Zielonka Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady bezpiecznej pracy
Bardziej szczegółowoTest diagnostyczny. Dorota Lewandowska, Lidia Wasyłyszyn, Anna Warchoł. Część A (0 5) Standard I
strona 1/9 Test diagnostyczny Dorota Lewandowska, Lidia Wasyłyszyn, Anna Warchoł Część A (0 5) Standard I 1. Przemianą chemiczną nie jest: A. mętnienie wody wapiennej B. odbarwianie wody bromowej C. dekantacja
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW
Bardziej szczegółowoW imieniu PP2 - IMGW-PIB OWr, Polska Dr inż. Agnieszka Kolanek
W imieniu PP2 - IMGW-PIB OWr, Polska Dr inż. Agnieszka Kolanek Plan prezentacji: Analiza danych historycznych Prace prowadzone od 1993 do 2003 roku Monitoring jakości wód w regionie w 2012 roku Monitoring
Bardziej szczegółowoGLEBOZNAWSTWO = pedologia - nauka o glebach
GLEBY GLEBA - biologicznie czynna, powierzchniowa warstwa litosfery, powstała ze skał pod wpływem abiotycznych i biotycznych czynników środowiska, zdolna zapewnić roślinom wyższym warunki wzrostu i rozwoju.
Bardziej szczegółowoŁom gnejsów Koziniec. Długość: Szerokość:
OPIS GEOSTANOWISKA Stanisław Madej Informacje ogólne Nr obiektu 139 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom gnejsów Koziniec Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość: 16.77238 Szerokość:
Bardziej szczegółowoTEST PRZYROSTU KOMPETENCJI Z CHEMII DLA KLAS II
TEST PRZYROSTU KOMPETENCJI Z CHEMII DLA KLAS II Czas trwania testu 120 minut Informacje 1. Proszę sprawdzić czy arkusz zawiera 10 stron. Ewentualny brak należy zgłosić nauczycielowi. 2. Proszę rozwiązać
Bardziej szczegółowoElektrochemia elektroliza. Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 1
Elektrochemia elektroliza Wykład z Chemii Fizycznej str. 4.3 / 1 ELEKTROLIZA POLARYZACJA ELEKTROD Charakterystyka prądowo-napięciowa elektrolizy i sposób określenia napięcia rozkładu Wykład z Chemii Fizycznej
Bardziej szczegółowoZadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami.
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. I. Gęstość propanu w warunkach normalnych wynosi II. Jeżeli stężenie procentowe nasyconego roztworu pewnej
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ SIARKI W GLEBACH WYTWORZONYCH Z PIASKOWCÓW NA TERENIE PARKU NARODOWEGO GÓR STOŁOWYCH
OPER CORCONTIC 3: 120 126, 2000 ZWRTOŚĆ SIRKI W GLEBCH WYTWORZONYCH Z PISKOWCÓW N TERENIE PRKU NRODOWEGO GÓR STOŁOWYCH The content of total sulphur in soils developed from sandstones in the area of Stołowe
Bardziej szczegółowoWSTÊPNE WYNIKI BADAÑ HYDROGEOLOGICZNYCH RÓDE W GÓRACH ORLICKICH (REJON ZIELEÑCA I ZÁKOUTI)
BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 456: 45 50, 2013 R. WSTÊPNE WYNIKI BADAÑ HYDROGEOLOGICZNYCH RÓDE W GÓRACH ORLICKICH (REJON ZIELEÑCA I ZÁKOUTI) PRELIMINARY HYDROGEOLOGICAL RESULT OF SPRINGS
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 27 maja 2015 r. Nazwa i adres: AB 646 Kod identyfikacji
Bardziej szczegółowoWPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM
2/1 Archives of Foundry, Year 200, Volume, 1 Archiwum Odlewnictwa, Rok 200, Rocznik, Nr 1 PAN Katowice PL ISSN 1642-308 WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM D.
Bardziej szczegółowoWYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY
WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne
Bardziej szczegółowoChemia - laboratorium
Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 01/1 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 1-617-59 Katedra Fizykochemii
Bardziej szczegółowoMARATON WIEDZY CHEMIA CZ. II
MARATON WIEDZY CHEMIA CZ. II 1. Podaj liczbę elektronów, nukleonów, protonów i neuronów zawartych w następujących atomach: a), b) 2. Podaj liczbę elektronów, nukleonów, protonów i neutronów zawartych w
Bardziej szczegółowoI. Substancje i ich przemiany
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny szkolne klasa 7 Niepełnosprawność intelektualna oraz obniżenie wymagań i dostosowanie ich do możliwości ucznia I. Substancje i ich przemiany stosuje zasady bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 7 Data wydania: 7 września 2010 r. AB 646 Nazwa i adres INSTYTUT
Bardziej szczegółowoZadanie 2. (1 pkt) Uzupełnij tabelę, wpisując wzory sumaryczne tlenków w odpowiednie kolumny. CrO CO 2 Fe 2 O 3 BaO SO 3 NO Cu 2 O
Test maturalny Chemia ogólna i nieorganiczna Zadanie 1. (1 pkt) Uzupełnij zdania. Pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 16 znajduje się w.... grupie i. okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych,
Bardziej szczegółowoTo jest. Ocena bardzo dobra [ ] energetycznych. s p d f. Ocena dobra [ ] izotopowym. atomowych Z. ,, d oraz f.
34 Wymagania programowe To jest przyrodniczych,,,,, chemicznego na podstawie zapisu A Z E,,,, podaje masy atomowe pierwiastków chemicznych,, n,,,,, s, p, d oraz f przyrodniczych,,,,, oraz Z,,, d oraz f,,
Bardziej szczegółowoJak poprawnie wykonać ogólne i szczegółowe badania stanu środowiska w terenie?
- Ekspert wzmacniania i oczyszczania gruntu Jak poprawnie wykonać ogólne i szczegółowe badania stanu środowiska w terenie? Jak poprawnie wykonać ogólne i szczegółowe badania stanu środowiska w terenie?
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z badań jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym w Tarnowskich Górach w dzielnicy Osada Jana w dniach
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KATOWICACH DELEGATURA W CZĘSTOCHOWIE ul. Rząsawska 24/28 tel. (34) 369 41 20, (34) 364-35-12 42-200 Częstochowa tel./fax (34) 360-42-80 e-mail: czestochowa@katowice.wios.gov.pl
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 11 Data wydania: 6 lipca 2018 r. Nazwa i adres EKO-KOMPLEKS
Bardziej szczegółowoWYKAZ METOD BADAWCZYCH WBJ-2 (osady ściekowe, szlamy, gleby)
L.p. Badany obiekt 1 Gleby ph Oznaczany składnik lub parametr badawcza potencjometryczna Sposób wykonania (nr instrukcji operacyjnej, nr normy itp.) Wymaganie prawne (informacja o metodzie referencyjnej)
Bardziej szczegółowoZMIENNOŚĆ SKŁADU CHEMICZNEGO WÓD W STUDNIACH UJĘCIA STARE UJĘCIE W STALOWEJ WOLI
INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 1/IV/2013, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddział w Krakowie, s. 161 169 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi ZMIENNOŚĆ
Bardziej szczegółowoChemia I Semestr I (1 )
1/ 6 Inżyniera Materiałowa Chemia I Semestr I (1 ) Osoba odpowiedzialna za przedmiot: dr inż. Maciej Walewski. 2/ 6 Wykład Program 1. Atomy i cząsteczki: Materia, masa, energia. Cząstki elementarne. Atom,
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD
OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej
Bardziej szczegółowoActa 12 (2) 2012.indd :41:15. Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus 12 (2) 2013,
Acta 1 () 01.indd 93 013-1-1 11:41:15 Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus 1 () 013, 9310 ** Streszczenie. Abstract. Acta 1 () 01.indd 94 013-1-1 11:41:15 94 Acta Sci. Pol. Acta 1 () 01.indd 95 013-1-1
Bardziej szczegółowoPODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2
PODSTAWY CEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA Wykład Plan wykładu II,III Woda jako rozpuszczalnik Zjawisko dysocjacji Równowaga w roztworach elektrolitów i co z tego wynika Bufory ydroliza soli Roztwory (wodne)-
Bardziej szczegółowoCHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE
WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów
Bardziej szczegółowoEKSTENSYWNE UŻYTKOWANIE ŁĄKI A JAKOŚĆ WÓD GRUNTOWYCH
EKSTENSYWNE UŻYTKOWANIE ŁĄKI A JAKOŚĆ WÓD GRUNTOWYCH Dr hab Irena Burzyńska Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Laboratorium Badawcze Chemii Środowiska e-mail iburzynska@itepedupl 1 WSTĘP Sposób użytkowania
Bardziej szczegółowoWPŁYW PODŁOŻA GEOLOGICZNEGO RZEK OJCOWSKIEGO PARKU NARODOWEGO NA ICH WYBRANE PARAMETRY CHEMICZNE, PORÓWNANIE Z WODAMI DUNAJCA.
Analit 1 (2016) 48-55 WPŁYW PODŁOŻA GEOLOGICZNEGO RZEK OJCOWSKIEGO PARKU NARODOWEGO NA ICH WYBRANE PARAMETRY CHEMICZNE, PORÓWNANIE Z WODAMI DUNAJCA. THE INFLUENCE OF THE GEOLOGICAL BASE ON OJCOW NATIONAL
Bardziej szczegółowoModelowanie w ochronie środowiska
Modelowanie w ochronie środowiska PARAMETRY FIZYKO-CHEMICZNE WPŁYWAJĄCE NA TRWAŁOŚĆ I ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZWIĄZKÓW CHEMICZNYCH W ŚRODOWISKU NATURALNYM KOMPOENTY ŚRODOWISKA TRWAŁOŚĆ! CZAS PRZEBYWANIA
Bardziej szczegółowoIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011. ETAP I r. Godz Zadanie 1
III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011 KOPKCh ETAP I 22.10.2010 r. Godz. 10.00-12.00 Zadanie 1 1. Jon Al 3+ zbudowany jest z 14 neutronów oraz z: a) 16 protonów i 13 elektronów b) 10 protonów i 13
Bardziej szczegółowoZleceniodawca: Eco Life System Sp. z o. o., ul. Królewiecka 5 lok. 3, 11-700 Mrągowo
UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA Sprawozdanie z wykonania monitoringu jakości wody i osadów dennych w zbiorniku wodnym w miejscowości Modła - gmina Jerzmanowa, przed
Bardziej szczegółowoChemia środowiska laboratorium. Ćwiczenie laboratoryjne: Korozyjność i agresywność wód modyfikacja wykonania i opracowania wyników
Chemia środowiska laboratorium. Ćwiczenie laboratoryjne: Korozyjność i agresywność wód modyfikacja wykonania i opracowania wyników Część praktyczna ćwiczenia polega na wykonaniu oznaczeń pozwalających
Bardziej szczegółowoMożliwość zastosowania biowęgla w rolnictwie, ogrodnictwie i rekultywacji
Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg Piasecka, Magdalena Dębicka, Piotr Chohura, Cecylia Uklańska-Pusz, Wojciech Pusz 1, Agnieszka Latawiec, Jolanta Królczyk 2 1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
POUFNE Pieczątka szkoły 16 styczeń 2010 r. Kod ucznia Wpisuje uczeń po otrzymaniu zadań Imię Wpisać po rozkodowaniu pracy Czas pracy 90 minut Nazwisko KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z chemii kl VII
Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co
Bardziej szczegółowoSTRUKTURA STOPÓW UKŁADY RÓWNOWAGI FAZOWEJ. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
STRUKTURA STOPÓW UKŁADY RÓWNOWAGI FAZOWEJ Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wykresy układów równowagi faz stopowych Ilustrują skład fazowy
Bardziej szczegółowoV KONKURS CHEMICZNY 23.X. 2007r. DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Etap I ... ... czas trwania: 90 min Nazwa szkoły
V KONKURS CHEMICZNY 23.X. 2007r. DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Etap I...... Imię i nazwisko ucznia ilość pkt.... czas trwania: 90 min Nazwa szkoły... maksymalna ilość punk. 33 Imię
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 432
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 432 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 14 Data wydania: 6 lipca 2016 r. Nazwa i adres: AB 432 PRZEDSIĘBIORSTWO
Bardziej szczegółowoŁom migmatytów Kluczowa. Długość: Szerokość:
OPIS GEOSTANOWISKA Stanisław Madej Informacje ogólne Nr obiektu 72 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom migmatytów Kluczowa Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość: 16.76778997
Bardziej szczegółowoZa poprawną metodę Za poprawne obliczenia wraz z podaniem zmiany ph
Zadanie 1 ( pkt.) Zmieszano 80 cm roztworu CHCH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm oraz 70 cm roztworu CHCK o stężeniu 0,5 mol/dm. bliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph roztworu po wprowadzeniu
Bardziej szczegółowoZagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I
Nr zajęć Data Zagadnienia Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I 9.10.2012. b. określenie liczby cząstek elementarnych na podstawie zapisu A z E, również dla jonów; c. określenie
Bardziej szczegółowoModelowanie geochemiczne 3. Plan prezentacji. Przepływ i transport PHAST. Skład chemiczny. Warunki początkowe
Modelowanie geochemiczne 3 Plan prezentacji Modelowanie przepływu, transportu i reakcji geochemicznych w programie Phast Modelowanie denitryfikacji w zbiorniku Rabis (Dania) Modelowanie mobilizacji arsenu
Bardziej szczegółowoWIETRZENIE. Rozpuszczanie polega na łączeniu się minerałów z wodą i doprowadzeniu ich do roztworu. Tego typu wietrzeniu ulegają głównie sole.
WIETRZENIE Wietrzenie to proces prowadzący do rozpadu lub rozkładu skały RODZAJE WIETRZENIA WIETRZENIE FIZYCZNE = MECHANICZNE v INSOLACJA v ZAMRÓZ (MROZOWE) v SKAŁ ILASTYCH v SOLNE WIETRZENIE CHEMICZNE
Bardziej szczegółowoCHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.
CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Substancje i ich przemiany WYMAGANIA PODSTAWOWE stosuje zasady bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoObliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej
Bardziej szczegółowoimię i nazwisko, nazwa szkoły, miejscowość Zadania I etapu Konkursu Chemicznego Trzech Wydziałów PŁ V edycja
Zadanie 1 (2 pkt.) Zmieszano 80 cm 3 roztworu CH3COOH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm 3 oraz 70 cm 3 roztworu CH3COOK o stężeniu 0,5 mol/dm 3. Obliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph
Bardziej szczegółowoOcenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:
Kryteria oceniania z chemii dla klasy 2a i 2B Gimnazjum w Borui Kościelnej Rok szkolny: 2015/2016 Semestr: pierwszy Opracowała: mgr Krystyna Waśkowicz, Malwina Beyga Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń,
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 9 Data wydania: 20 marca 2017 r. Nazwa i adres EKO-KOMPLEKS
Bardziej szczegółowoXXV KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW
IMIĘ I NZWISKO PUNKTCJ SZKOŁ KLS NZWISKO NUCZYCIEL CHEMII I LICEUM OGÓLNOKSZTŁCĄCE Inowrocław 12 maja 2018 Im. Jana Kasprowicza INOWROCŁW XXV KONKURS CHEMICZNY DL GIMNZJLISTÓW ROK SZKOLNY 2017/2018 ZDNIE
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 8 Data wydania: 5 września 2011 r. Nazwa i adres: AB 646 INSTYTUT
Bardziej szczegółowoWNIOSEK REKRUTACYJNY NA ZAJĘCIA KÓŁKO OLIMPIJSKIE Z CHEMII - poziom PG
WNIOSEK REKRUTACYJNY NA ZAJĘCIA KÓŁKO OLIMPIJSKIE Z CHEMII - poziom PG Imię i nazwisko: Klasa i szkoła*: Adres e-mail: Nr telefonu: Czy uczeń jest już uczestnikiem projektu Zdolni z Pomorza - Uniwersytet
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE
JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się
Bardziej szczegółowoProblemy do samodzielnego rozwiązania
Problemy do samodzielnego rozwiązania 1. Napisz równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej, uwzględniając w zapisie czy jest to dysocjacja mocnego elektrolitu, słabego elektrolitu, czy też dysocjacja
Bardziej szczegółowoZalecenia nawozowe dla chryzantemy wielkokwiatowej uprawianej w pojemnikach na stołach zalewowych
INSTYTUT OGRODNICTWA ZAKŁAD UPRAWY I NAWOŻENIAROSLIN OGRODNICZYCH Pracownia Uprawy i Nawożenia Roślin Ozdobnych 96-100 Skierniewice, ul. Rybickiego 15/17 tel./fax: 46 845547 e-mail: Jacek.Nowak@inhort.pl
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 9 Data wydania: 6 sierpnia 2015 r. Nazwa i adres OCZYSZCZALNIA
Bardziej szczegółowoNawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice
Nawożenie warzyw w uprawie polowej Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Roślinom do prawidłowego wzrostu i rozwoju niezbędne są pierwiastki chemiczne pobrane z gleby i powietrza, nazywane
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 10 Data wydania: 26 września 2016 r. Nazwa i adres OCZYSZCZALNIA
Bardziej szczegółowoUBOŻENIE GLEB TORFOWO-MURSZOWYCH W SKŁADNIKI ZASADOWE CZYNNIKIEM WPŁYWAJĄCYM NA WZROST STĘŻENIA RWO W WODZIE GRUNTOWEJ
INSTYTUT TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY W FALENTACH Zakład Doświadczalny w Biebrzy UBOŻENIE GLEB TORFOWO-MURSZOWYCH W SKŁADNIKI ZASADOWE CZYNNIKIEM WPŁYWAJĄCYM NA WZROST STĘŻENIA RWO W WODZIE GRUNTOWEJ Jacek
Bardziej szczegółowoMONITORING JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2015 ROKU
MONITORING JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2015 ROKU W roku 2015 w ramach monitoringu jakości śródlądowych wód podziemnych, w województwie mazowieckim realizowane były badania: w monitoringu
Bardziej szczegółowoMETODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH. Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej!
METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej! Stąd konieczność opracowania metod przeprowadzania próbek innych
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW. Eliminacje rejonowe II stopień
POUFNE Pieczątka szkoły 28 stycznia 2016 r. Kod ucznia (wypełnia uczeń) Imię i nazwisko (wypełnia komisja) Czas pracy 90 minut KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 Eliminacje rejonowe
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 432
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 432 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 15 maja 2015 r. Nazwa i adres: AB 432 PRZEDSIĘBIORSTWO
Bardziej szczegółowoSYSTEM ZARZĄDZANIA I AKREDYTACJE
Dział Monitoringu Środowiska SYSTEM ZARZĄDZANIA I AKREDYTACJE Funkcjonujący w ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. zintegrowany system zarządzania obejmuje swoim zakresem procesy realizowane przez Dział Monitoringu
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 769
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 769 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 28 sierpnia 2018 r. AB 769 Nazwa i adres INNEKO
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŚRODOWISKA WODNEGO LESSOWYCH OBSZARÓW ROLNICZYCH W MAŁOPOLSCE NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SZRENIAWY
6. Konferencja Naukowa Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 27-28 listopada 2013 roku JAKOŚĆ ŚRODOWISKA WODNEGO LESSOWYCH OBSZARÓW ROLNICZYCH W MAŁOPOLSCE NA PRZYKŁADZIE ZLEWNI SZRENIAWY dr inż. Sylwester
Bardziej szczegółowo