PROCESY KSZTAŁTUJĄCE CHEMIZM WÓD PODZIEMNYCH LOKALNEGO SYSTEMU KRĄŻENIA NARUSZONEGO EKSPLOATACJĄ GÓRNICZĄ SZYB TEODOR, NE CZĘŚĆ NIECKI ŚRÓDSUDECKIEJ
|
|
- Elżbieta Krupa
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 BIULETYN PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 44: 15, 1 R. PROCESY KSZTAŁTUJĄCE CHEMIZM WÓD PODZIEMNYCH LOKALNEGO SYSTEMU KRĄŻENIA NARUSZONEGO EKSPLOATACJĄ GÓRNICZĄ SZYB TEODOR, NE CZĘŚĆ NIECKI ŚRÓDSUDECKIEJ FORMATION OF THE GROUNDWATER CHEMICAL COMPOSITION OF SHALLOW FLOW SYSTEM PERFORMED BY UNDERGROUND MINING EXPLOITATION TEODOR SHAFT, NE PART OF THE INTRA-SUDETIC BASIN KRZYSZTOF CHUDY 1, ANETA CHUDY Abstrakt. W artykule przedstawiono zmienność składu chemicznego wód podziemnych płytkiego systemu krążenia wypływających poprzez szyb Teodor w miejscowości Jugów Pniaki. Omówiono czynniki wpływające na zmienność: rozpuszczanie węglanów, wietrzenie siarczków oraz minerałów krzemianowych. Analiza stosunków molowych wapnia, magnezu i wodorowęglanów wskazuje na dominację rozpuszczania dolomitu lub kalcytu w zależności od pory roku. Analiza wskaźnika nasycenia (SI) wobec wybranych faz mineralnych zawierających w składzie żelazo wykazuje, iż woda jest przesycona w stosunku do getytu (α-feooh) oraz w kwietniu i grudniu 4 r. w stosunku do słabo krystalicznego ferrihydrytu (Fe(OH) 3 ). Słowa kluczowe: hydrogeochemia, lokalny system krążenia, szyb Teodor, niecka śródsudecka. Abstract. The objective of the investigation, results of which are presented in this article, was to provide information about water chemistry changing in shallow groundwater zone located in Jugów Pniaki village. These changes are the consequence of carbonate dissolution, sulphide and silicate weathering. Calcium, magnesium and carbonates molar ratio show that dolomite or calcite dissolutions dominate in chosen seasons. Saturation Index show that water are undersaturated to goethite and undersaturated to ferrihydrite in April and December 4. Key words: hydrogeochemistry, local groundwater flow system, Teodor shaft, Intra-Sudetic Basin. WSTĘP Obszar badań położony jest w południowo-zachodniej części Polski w sąsiedztwie miasta Nowa Ruda, niedaleko wsi Jugów Pniaki. Wypływ następuje sztolnią odwodnieniową z szybu Teodor, który był szybem wydobywczym (fig. 1). Wylot sztolni znajduje się na wysokości 478,3 m n.p.m., na współrzędnych geograficznych , Obszar zlewni powierzchniowej obejmuje ok.,3 km. Eksploatacja pokładów węgla w tym rejonie prowadzona była płytko pod powierzchnią terenu (do 9 m) i została zakończona przed II wojną światową. Omawiany rejon geologicznie znajduje się na wschodnim obrzeżu niecki śródsudeckiej, która w tym rejonie zbudowana jest z karbońsko-permskich skał klastycznych z wkładkami węgla kamiennego (fig. 1). W rejonie badań na powierzchni znajdują się wystąpienia dolomitów oraz soczewy węglanów w obrębie skał karbońskich. Węglany wy- 1 Zakład Hydrogeologii Stosowanej, Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski, pl. M. Borna 9, 5-4 Wrocław, krzysztof.chudy@ing.uni.wroc.pl. Terra, pl. Solny 14/3, 5-6 Wrocław, biuro@terra-x.pl
2 16 Krzysztof Chudy, Aneta Chudy Fig. 1. Mapa geologiczna obszaru badań z lokalizacją szybu Teodor (wydzielenia wg Gawrońskiego, 1958) Geological map of the study area with Teodor shaft (geological division after Gawroński, 1958) stępują również jako spoiwo osadowych skał karbońskich. Podłoże krystaliczne paleozoicznego kompleksu stanowią gnejsy bloku sowiogórskiego (Grocholski, 196; Biel i in., 1968; Ziegler i in., 4). Na omawianym obszarze występują dosyć licznie uskoki. Przepływ wód odbywa się w ośrodku porowym, silnie naruszonym eksploatacją górniczą. Należy przyjąć, iż stare wyrobiska są uprzywilejowanymi drogami przepływu wód podziemnych i odgrywają główna rolę w ich drenażu na omawianym obszarze.
3 Procesy kształtujące chemizm wód podziemnych lokalnego systemu krążenia naruszonego eksploatacją górniczą METODYKA BADAŃ Opróbowanie wód analizowanego wypływu wykonano 5-krotnie w okresie od stycznia do grudnia 4 do butelek typu HDPE. W terenie mierzono wartości ph, Eh, temperaturę wypływającej wody i przewodnictwo właściwe wody. W laboratorium oznaczano: HCO 3, Cl, SO 4 przy użyciu metod spektrofotometrycznych oraz Na +, K +, Ca, Mg, SiO, PO 4 3, Fe całk., Mn Zn, Cu, Cd, Al 3+, Ni z wykorzystaniem metody absorpcji atomowej (AAS) przy użyciu spektrometru Avanta Σ firmy GBC. Analizy chemiczne wody wykonane zostały w Laboratorium Chemicznym Zakładu Geografii Fizycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Analiza specjacyjna oraz wartości wskaźników nasycenia (SI) analizowanych wód w stosunku do wybranych faz mineralnych obliczone zostały programem PHREEQC z wykorzystaniem bazy MINTEQ (Parkhurst, Appelo, 1999). SKŁAD CHEMICZNY WÓD PODZIEMNYCH Wody wypływające ze sztolni szybu Teodor mają niską mineralizację i są wodami 4-jonowymi HCO 3 SO 4 Ca Mg, głównie lekko zasadowymi, o temperaturze 7, 9,1 C. Najniższe temperatury wody notuje się w okresie wiosennym, później temperatura wzrasta i od maja stabilizuje się w okolicach 9 C. W składzie jonowym wód wypływających z zatopionego wyrobiska dominują wodorowęglany i siarczany, a spośród metali wapń, magnez, żelazo, mangan i glin. Wapń występuje w wodach w zakresie od 48 mg/dm 3 do 87 mg/dm 3, głównie w formie jonu Ca stanowiącego od 88 do 93%. Najwyższe koncentracje notowano w miesiącach kwiecień lipiec, w których wapń występuje podrzędnie również w formie pary jonowej CaSO 4. Zawartość magnezu w wodach jest stała i waha się od mg/dm 3 w styczniu 4 roku do 6 7 mg/dm 3 w okresie późniejszym. Magnez występuje głównie (ponad 9%) w formie jonu Mg, podrzędnie jako para jonowa MgSO 4, MgHCO 3 +. W kwietniu w wodach pojawia się również para jonowa MgCO 3 w przeważającej ilości nad parą jonową MgHCO 3 +. Charakterystyczną zmienność sezonową wykazują w wodach węglany oznaczone w formie jonów wodorowęglanowych najniższe wartości notuje się w styczniu (148 mg/ dm 3 ) i grudniu (184 mg/dm 3 ), a najwyższe w okresie lipiec ( mg/dm 3 ) wrzesień (7 mg/dm 3 ). Z analizy specjacyjnej wynika, iż wśród form węglanowych przez cały rok, z wyjątkiem lipca, dominującą formą jest jon HCO 3, który stanowi od 85 do 9%. Drugorzędnie występuje w tych wodach para jonowa H CO 3. W miesiącu lipcu dominacja jonów HCO 3 w wypływających wodach nie jest już tak znaczna, gdyż stanowią one tylko 59%. Pozostała część węglanów występuje w formie pary jonowej H CO 3 (39%). Wyniki analizy specjacyjnej wykazują dużą zbieżność z warunkami ph obserwowanym na wypływie. Stężenia siarczanów w ujęciu rocznym wykazują wysokie wartości w okresie wiosennym (kwiecień) 117 mg/ dm 3, by spaść do wartości 86 mg/dm 3 w okresie jesiennym (wrzesień). Najniższe wartości, dochodzące do 8 mg/dm 3, zanotowano natomiast na początku prowadzenia obserwacji, w styczniu 4 r. Jon SO 4 stanowi ponad 8%, pozostała część przypada na parę jonową CaSO 4 i MgSO 4 w stosunku /3 do 1/3. Najmniejsze ilości krzemionki, ok. 6 1 mg/dm 3 notuje się w wodach w okresie wiosennym, po czym następuje dwukrotny jej wzrost do wartości maksymalnie 19 mg/dm 3 w miesiącu lipcu i grudniu. Występuje ona w postaci słabego kwasu ortokrzemowego H 4 SiO 4. Na uwagę zasługuje duże zróżnicowanie w ujęciu rocznym zawartości jonów żelaza. W okresie od wiosny (kwiecień) do jesieni (wrzesień) notowano niskie koncentracje tego jonu, rzędu,3 1,3 mg/dm 3. W styczniu i grudniu 4 roku wartości wzrastały 1 1-krotnie do 14 mg/dm 3. Analiza specjacyjna wskazuje na występowanie żelaza w wodach podziemnych w postaci jonu Fe jako formy dominującej. W próbce wody pobranej w grudniu żelazo występuje podrzędnie jako para jonowa FeSO 4. Spośród metali ważną rolę odgrywa glin, który często wbudowywany jest w strukturę minerałów wtórnych (m.in. z grupy jarosytów, np. ałunit), a którego głównym źródłem na tych obszarach powinno być wietrzenie minerałów krzemianowych. Glin wykazuje podobne zależności do jonów żelaza, tzn. najwięcej jest go w wodach podziemnych na początku roku (186 μg/dm 3 ), by później systematycznie spadać, poprzez wartości 113 μg/dm 3 w kwietniu i 17 μg/dm 3 w lipcu, do osiągnięcia minimum we wrześniu 3 μg/dm 3. Pod koniec roku, wraz z nastaniem okresu zimowego koncentracje glinu rosną do wartości podobnych jak w styczniu tj.: 167 μg/dm 3. Glin występuje w wodach w formie pary jonowej Al(OH) 3 stanowiącej ponad 9% w styczniu, wrześniu i grudniu. W kwietniu glin w wodach występuje równoważnie w dwóch postaciach jako Al(OH) 3 i jon kompleksowy Al(OH) 4. W lipcu do 3% zawartości w wodach wypływających z wyrobisk stanowi forma Al(OH) +. Pozostałe oznaczane w wodzie metale: ołów, cynk, kadm, miedź i nikiel występują w śladowych ilościach, poniżej μg/dm 3.
4 18 Krzysztof Chudy, Aneta Chudy KSZTAŁTOWANIE SIĘ CHEMIZMU WÓD PODZIEMNYCH LOKALNEGO SYSTEMU KRĄŻENIA Skały węglanowe pełnią ważną rolę w procesach buforowania, nie dopuszczając do nadmiernego zakwaszenia środowiska wodnego. W rejonie badań w niewielkiej odległości są obecne wystąpienia na powierzchni dolomitów oraz soczewy węglanów w obrębie skał karbońskich. Węglany występują również jako spoiwo osadowych skał karbońskich. Chemiczne wietrzenie tych skał wywołane jest głównie poprzez CO zawarty w wodach opadowych oraz w wodach podziemnych. Efektem tego procesu jest rozpuszczanie i dysocjacja dolomitu opisana równaniem: CO O + CaMg(CO 3) + H Ca + Mg + 4HCO3 W przypadku współwystępowania dolomitu i kalcytu w skałach, proces wietrzenia chemicznego będzie przebiegał w myśl równoważnych reakcji: + 3 Ca + CO3 [1] CaCO [] Ca + CaMg( CO3 ) CaCO3 + Mg [3] w obecności CO zachodzi poniższa reakcja: + CO + H + O Ca 3 Ca + HCO3 CaCO3 (HCO ) W reakcji [1] stosunek jonów wapnia, magnezu i wodorowęglanów wynosi 1:1:4. Natomiast w reakcji [3], uwzględniając reakcję [4], te same jony występują w stosunku :1:4. Analizując stosunki molowe jonów wapnia, magnezu i węglanów (tab. 1) stwierdzono, iż rozpuszczanie węglanów zachodzi w sposób mieszany w myśl reakcji [1] i [3], choć z różną intensywnością w ciągu roku. W okresie wiosennym [4] Porównanie stosunków molowych Ca, Mg i HCO 3 w ujęciu rocznym Annual Ca, Mg and HCO 3 molar ratio comparison Okres badań Ca [mmol/dm 3 ] Mg [mmol/dm 3 ] Tabela 1 HCO 3 [mmol/dm 3 ] Styczeń 4 1,3,8,4 Kwiecień 4,1 1,1 3, Lipiec 4 1,8 1,1 3,3 Wrzesień 4 1,6 1,1 3,4 Grudzień 4 1, 1,1 3, obserwuje się maksymalny wpływ reakcji [3] na stężenia omawianych jonów. Notuje się wtedy największe stężenie jonów Ca. Zmniejsza się ono w późniejszych miesiącach, by osiągnąć minimum w grudniu, gdy dominuje reakcja [1]. Obliczenia wartości stanu nasycenia (SI) wskazują (fig. ), iż wody podziemne są przesycone w stosunku do dolomitu i kalcytu w okresie wiosennym. Prawdopodobne jest więc ich wytrącanie w tym okresie na drodze przepływu wód. Rozpuszczanie węglanów może być intensyfikowane poprzez występowanie licznych drożnych stref dyslokacyjnych, którymi może dopływać CO (Chudy, 8). Na omawianym wypływie notuje się najniższe koncentracje krzemionki i sodu spośród wypływów z zatopionych wyrobisk górniczych w rejonie Nowej Rudy (Chudy, 8). Wg badań dla rejonu kłodzkiego są to wartości zbliżone do tych, jakie zaobserwowano w granitoidach kłodzko-złotostockich (Dobrzyński, 6). Na zawartość krzemionki, sodu i potasu w wodach podziemnych wpływają głównie procesy wietrzenia kwarcu Fig.. Wskaźnik nasycenia wód podziemnych w stosunku do kalcytu i dolomitu (lewy). Stosunek molowy Ca i Mg do HCO 3 (prawy) The saturation index of groundwater with respect to calcite and dolomite (left). Molar ratio Ca and Mg to HCO 3 (right)
5 Procesy kształtujące chemizm wód podziemnych lokalnego systemu krążenia naruszonego eksploatacją górniczą i skaleni. Jak wskazują wyniki obliczeń hydrogeochemicznych wody podziemne są w stanie równowagi w stosunku do kwarcu (,8 < SI <,5). Względem plagioklazów (głównie albitu i anortytu) wody podziemne są silnie niedosycone ( 5,8 < SI <,3) w całym okresie obserwacji. Efektem wietrzenia skaleni jest powstawanie minerałów wtórnych głównie kaolinitu, który w sprzyjających warunkach może ulegać dalszym przekształceniom. Obecność jonów glinu w badanych wodach jest stosunkowo niewielka i kontrolowana głównie poprzez ph. Źródłem jonów glinu w wodach podziemnych jest wietrzenie kaolinitu. Nie należy zapominać, iż rejon Nowej Rudy znany jest z wystąpień łupków ogniotrwałych oraz skał allitowych (m.in. soczew boksytów), które mogą również być źródłem glinu w wodach podziemnych. Jak wskazują badania prowadzone w rejonie Wałbrzycha (Dobrzyński, 5, 7) oraz wyniki analiz modelowych jony Al 3+ będą występowały w formie amorficznej Al(OH) 3. Jony żelaza i siarczanów na obszarach występowania węgla kamiennego są związane z reakcjami utleniania różnego rodzaju siarczków, głównie pirytu (FeS ). Występowanie siarczków w złożu może być niewielkie (rejon Nowej Rudy ok. 1 %; Nowak, Górecka-Nowak, 1999), natomiast po naruszeniu górotworu przez eksploatację i ułatwienie dopływu tlenu, proces ten powoduje dostarczanie do wód podziemnych i powierzchniowych znacznych ilości jonów Fe tot i SO 4. W rozpatrywaniu przebiegu procesu utleniania siarczków duże znaczenie ma sposób utleniania poprzez O lub Fe 3+ (Taylor, Wheeler, 1984; Burke, Banwart, ). Z danych uzyskanych na przełomie listopada i grudnia 4 r. wynika, iż proporcje pomiędzy poszczególnymi ścieżkami utleniania pirytu układają się 5/5 (Chudy, 8). Na podstawie równań kinetyki przebiegu reakcji utleniania można stwierdzić, iż szybkość utleniania pirytu poprzez jony Fe 3+ jest znacznie szybsza niż przez O. W okresach o małych Fig. 3. Wskaźnik nasycenia wód podziemnych względem wybranych faz mineralnych w ujęciu rocznym The saturation index of groundwater with respect to some mineral phase koncentracjach jonów Fe (wiosna lato) za dostarczanie tych jonów do wód może odpowiadać głównie reakcja, w której czynnikiem utleniającym jest O. Analiza wartości wskaźnika nasycenia (SI) wobec wybranych faz mineralnych zawierających w składzie żelazo wykazuje, iż woda przez okres całego roku jest przesycona w stosunku do getytu (α-feooh) oraz w kwietniu i grudniu 4 r. w stosunku do słabo krystalicznego ferrihydrytu (Fe(OH) 3 ; fig. 3). Warunki ph i Eh nie sprzyjają wytrącaniu się minerałów wtórnych z grupy jarosytów. W badaniach petrograficznych osadów pobranych w okresie jesiennym na wypływie potwierdzono dominację słabo krystalicznego ferrihydrytu (Chudy i in., 1). Wytrącanie się wtórnych wodorotlenków żelaza może powodować istnienie nadmiaru jonów SO 4 względem jonów Fe. PODSUMOWANIE Przeprowadzone badania wskazują na procesy wietrzenia skał osadowych i podłoża krystalicznego, rozpuszczania węglanów i utleniania siarczków, jako główne procesy kształtujące chemizm wód podziemnych na obszarze wychodni skał karbońskich północnej części niecki śródsudeckiej naruszonej płytką (do 9 m p.p.t.) eksploatacją górniczą. Powyższe badania finansowane były przez MNiSW w ramach projektu badawczego Nr 5 T1B 4 4 realizowanego w latach 3 5. LITERATURA APPELO C. A. J., POSTMA D., 5 Groundwater, geochemistry and pollution. A.A. Balkema Publisher. BIEL Z., SŁOMA B., KUTA J., NIEDŹWIEDZKI Z., SELE- DYN J., 1968 Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych KWK Nowa Ruda, w Nowej Rudzie. Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne Wrocław. BURKE S., BANWART S, A geochemical model for remowal of iron (II) (aq) from mine water discharges. Appl. Geochem. 17: CHUDY K., 8 Zmiany warunków hydrogeologicznych w rejonie niecki Nowej Rudy w związku z likwidacją kopalń węgla kamiennego. Acta Univ. Wratisl CHUDY K., KIERCZAK J., CHUDY A., 1 Charakterystyka osadów wytrącających się z wód pochodzących z zatopionych wyrobisk górniczych w części noworudzkiej byłego Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego. Biul. Państw. Inst. Geol. 44:
6 Krzysztof Chudy, Aneta Chudy DOBRZYŃSKI D., 5 Silica origin and solubility in groundwater from the weathered zone of sedimentary rocks of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland. Acta Geol. Pol. 55: DOBRZYŃSKI D., 6 Silicon and aluminium in groundwater of the Kłodzko region (the Sudetes, SW Poland) partial geochemical equilibrium with secondary solid phase. Geol. Quart. 5: DOBRZYŃSKI D., 7 Chemical diversity of groundwater in the Carboniferous Permian aquifer in the Unisław Śląski Sokołowsko area (the Sudetes, Poland); a geochemical modelling approach. Acta Geol. Pol. 57: GAWROŃSKI O., 1958 Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, arkusz Jugów. Państw. Inst. Geol., Warszawa. GROCHOLSKI A., 196 Uwagi na temat budowy geologicznej zachodniej okolicy Wałbrzycha. Kwart. Geol., 4, 3: NOWAK G., GÓRECKA-NOWAK A., 1999 Peat-forming environments of Westphalian A coal seams from the Lower Silesian Coal Basin of SW Poland based on petrographic and palynologic data. Intern. J. Coal Geol., 4: PARKHURST D.L., APPELO C.A.J., 1999 User s guide to PHREEQC (version ) a computer program for speciation. Batch-reaction, one-dimensional transport, and inverse geochemical calculation. US Dept. of the Interior. Water-Res. Investigation Report TAYLOR B., WHEELER M., 1984 Stable isotope geochemistry of acid mine drainage: Experimental oxidation of pyrite. Geochim. Cosm. Acta, 48: ZIEGLER P.A., SCHUMACHER M.E., DÉZES P., VAN WEES J-D, CLOETINGH S., 4 Post-Variscan evolution of the lithosphere in the Rhine Graben area: constraints from subsidence modelling. In: Wilson M., Neumann E-R, Davies G.R., Timmerman M.J., Heeremans M., Larsen B.T. (eds.) Permo- Carboniferous magmatism and rifting in Europe. Geol. Soc., London Spec. Publ. 3:
ZMIENNOŚĆ STĘŻEŃ GLINU W WODACH STREFY AERACJI GNEJSÓW GÓR SOWICH (WIELKA SOWA, SUDETY ŚRODKOWE) WYNIKI WSTĘPNE
BIULETYN PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 442: 21 26, 2010 R. ZMIENNOŚĆ STĘŻEŃ GLINU W WODACH STREFY AERACJI GNEJSÓW GÓR SOWICH (WIELKA SOWA, SUDETY ŚRODKOWE) WYNIKI WSTĘPNE VARIABILITY OF ALUMINUM
Bardziej szczegółowoX Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1. (10
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD
OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej
Bardziej szczegółowoa) Sole kwasu chlorowodorowego (solnego) to... b) Sole kwasu siarkowego (VI) to... c) Sole kwasu azotowego (V) to... d) Sole kwasu węglowego to...
Karta pracy nr 73 Budowa i nazwy soli. 1. Porównaj wzory sumaryczne soli. FeCl 2 Al(NO 3 ) 3 K 2 CO 3 Cu 3 (PO 4 ) 2 K 2 SO 4 Ca(NO 3 ) 2 CaCO 3 KNO 3 PbSO 4 AlCl 3 Fe 2 (CO 3 ) 3 Fe 2 (SO 4 ) 3 AlPO 4
Bardziej szczegółowo8. MANGANOMETRIA. 8. Manganometria
8. MANGANOMETRIA 5 8. Manganometria 8.1. Oblicz ile gramów KMnO 4 zawiera 5 dm 3 roztworu o stężeniu 0,0285 mol dm 3. Odp. 22,5207 g 8.2. W jakiej objętości 0,0205 molowego roztworu KMnO 4 znajduje się
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody
ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody Bilans jonów Zasady ogólne Kontroli jakości danych dokonuje się wykonując bilans jonów. Bilans jonów jest podstawowym testem poprawności wyników analiz chemicznych
Bardziej szczegółowoZadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami.
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. I. Gęstość propanu w warunkach normalnych wynosi II. Jeżeli stężenie procentowe nasyconego roztworu pewnej
Bardziej szczegółowoXIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W 2004 ROKU
KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W 2004 ROKU Badania wód podziemnych w sieci krajowej prowadzi od 1991 roku Państwowy Instytut Geologiczny. Badania obejmują wody podziemne różnych użytkowych poziomów
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy...
SPRAWOZDANIE 2 Imię i nazwisko:... Data:.... Kierunek studiów i nr grupy..... Doświadczenie 1.1. Wskaźniki ph stosowane w laboratorium chemicznym. Zanotować obserwowane barwy roztworów w obecności badanych
Bardziej szczegółowoTEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM
TEST NA EGZAMIN PPRAWKWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM I. Część pisemna: 1. Które z poniższych stwierdzeń jest fałszywe? a.) Kwasy są to związki chemiczne zbudowane z wodoru i reszty kwasowej.
Bardziej szczegółowo2.4. ZADANIA STECHIOMETRIA. 1. Ile moli stanowi:
2.4. ZADANIA 1. Ile moli stanowi: STECHIOMETRIA a/ 52 g CaCO 3 b/ 2,5 tony Fe(OH) 3 2. Ile g stanowi: a/ 4,5 mmol ZnSO 4 b/ 10 kmol wody 3. Obl. % skład Fe 2 (SO 4 ) 3 6H 2 O 4. Obl. % zawartość tlenu
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA
OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA WSTĘP RODZAJE TWARDOŚCI WODY Twardość wody jest jej właściwością wynikającą z obecności rozpuszczonych w niej związków, głównie wapnia i magnezu. Pierwotnie
Bardziej szczegółowoChemia - laboratorium
Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 01/1 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 1-617-59 Katedra Fizykochemii
Bardziej szczegółowoSKŁAD CHEMICZNY WÓD POWIERZCHNIOWYCH W ŹRÓDŁOWEJ CZĘŚCI POTOKU LESK. Krzysztof Chudy, Magdalena Bajor, Aneta Chudy
SKŁAD CHEMICZNY WÓD POWIERZCHNIOWYCH W ŹRÓDŁOWEJ CZĘŚCI POTOKU LESK Krzysztof Chudy, Magdalena Bajor, Aneta Chudy Chudy K., Bajor M., Chudy A., 2012: Skład chemiczny wód powierzchniowych w źródłowej części
Bardziej szczegółowoVII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2014/2015
II Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2014/2015 ETAP I 12.11.2014 r. Godz. 10.00-12.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Który z podanych zestawów zawiera wyłącznie
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
POUFNE Pieczątka szkoły 16 styczeń 2010 r. Kod ucznia Wpisuje uczeń po otrzymaniu zadań Imię Wpisać po rozkodowaniu pracy Czas pracy 90 minut Nazwisko KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY
Bardziej szczegółowo1. Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne
1. PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE 5 1. Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 1.1. Wyraź w gramach masę: a. jednego atomu żelaza, b. jednej cząsteczki kwasu siarkowego. Odp. 9,3 10 23 g; 1,6 10 22
Bardziej szczegółowoAKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie OLIMPIADA O DIAMENTOWY INDEKS AGH 2017/18 CHEMIA - ETAP I
Związki manganu i manganometria AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA 1. Spośród podanych grup wybierz tą, w której wszystkie związki lub jony można oznaczyć metodą manganometryczną: Odp. C 2 O 4 2-, H 2 O 2, Sn
Bardziej szczegółowoPOSIEDZENIE NAUKOWE POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO ODDZIAŁ WROCŁAWSKI. Wrocław
POSIEDZENIE NAUKOWE POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO ODDZIAŁ WROCŁAWSKI Wrocław 07.11.2002 Stanisław Staśko Robert Tarka ZASILANIE I DRENAŻ W OBSZARACH GÓRSKICH - NOWE WYNIKI I SPOJRZENIE Wyniki badań
Bardziej szczegółowoVI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014
VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp. Twardość wody
Spis treści 1 Wstęp 1.1 Twardość wody 1.2 Oznaczanie twardości wody 1.3 Oznaczanie utlenialności 1.4 Oznaczanie jonów metali 2 Część doświadczalna 2.1 Cel ćwiczenia 2.2 Zagadnienia do przygotowania 2.3
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 11 Data wydania: 6 lipca 2018 r. Nazwa i adres EKO-KOMPLEKS
Bardziej szczegółowoOcena wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2014 roku
Ocena wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2014 roku Przepisy prawne, dotyczące wykonywania badań i oceny stanu wód podziemnych, zawarte są w
Bardziej szczegółowoNazwy pierwiastków: ...
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20
Bardziej szczegółowoHYDROGEOCHEMIA SZCZAW ZAPADLISKA KUDOWY
BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 436: 523 528, 2009 R. HYDROGEOCHEMIA SZCZAW ZAPADLISKA KUDOWY HYDROGEOCHEMISTRY OF CO 2 -RICH WATERS FROM THE KUDOWA DEPRESSION BEATA WIKTOROWICZ 1 Abstrakt.
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoSole. 2. Zaznacz reszty kwasowe w poniższych solach oraz wartościowości reszt kwasowych: CaBr 2 Na 2 SO 4
Sole 1. Podkreśl poprawne uzupełnienia zdań: Sole to związki, które dysocjują w wodzie na kationy/aniony metali oraz kationy/ aniony reszt kwasowych. W temperaturze pokojowej mają stały/ ciekły stan skupienia
Bardziej szczegółowoJak obliczyć skład pożywki w oparciu o analizę wody - zalecenia
Samodzielna Pracownia Analiz Chemicznych Laboratorium Analiz Gleby i Roślin Jak obliczyć skład pożywki w oparciu o analizę wody zalecenia Autorzy: dr Waldemar Kowalczyk, mgr Anna Felczyńska Opracowanie
Bardziej szczegółowoPODSTAWY STECHIOMETRII
PODSTAWY STECHIOMETRII 1. Obliczyć bezwzględne masy atomów, których względne masy atomowe wynoszą: a) 7, b) 35. 2. Obliczyć masę próbki wody zawierającej 3,01 10 24 cząsteczek. 3. Która z wymienionych
Bardziej szczegółowoVI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA
VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone
Bardziej szczegółowoOCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na obszarze
Bardziej szczegółowoBadania laboratoryjne składu chemicznego wód podziemnych
Katowice 27.11.2015r. Odpowiedź na list Towarzystwa na rzecz Ziemi W związku ze zgłaszanymi przez Towarzystwo na rzecz Ziemi (pismo z dnia 05.11.2015r.) pytaniami dotyczącymi pierwiastków występujących
Bardziej szczegółowoProcentowa zawartość sodu (w molu tej soli są dwa mole sodu) wynosi:
Stechiometria Każdą reakcję chemiczną można zapisać równaniem, które jest jakościową i ilościową charakterystyką tej reakcji. Określa ono bowiem, jakie pierwiastki lub związki biorą udział w danej reakcji
Bardziej szczegółowoZagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej
Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej 1) Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 2) Roztwory (zadania rachunkowe zbiór zadań Pazdro
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 9 Data wydania: 20 marca 2017 r. Nazwa i adres EKO-KOMPLEKS
Bardziej szczegółowoJednostki Ukadu SI. Jednostki uzupełniające używane w układzie SI Kąt płaski radian rad Kąt bryłowy steradian sr
Jednostki Ukadu SI Wielkość Nazwa Symbol Długość metr m Masa kilogram kg Czas sekunda s Natężenie prądu elektrycznego amper A Temperatura termodynamiczna kelwin K Ilość materii mol mol Światłość kandela
Bardziej szczegółowoObieg materii w skali zlewni rzecznej
WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych
Bardziej szczegółowoMARATON WIEDZY CHEMIA CZ. II
MARATON WIEDZY CHEMIA CZ. II 1. Podaj liczbę elektronów, nukleonów, protonów i neuronów zawartych w następujących atomach: a), b) 2. Podaj liczbę elektronów, nukleonów, protonów i neutronów zawartych w
Bardziej szczegółowob) Podaj liczbę moli chloru cząsteczkowego, która całkowicie przereaguje z jednym molem glinu.
Informacja do zadań 1 i 2 Chlorek glinu otrzymuje się w reakcji glinu z chlorowodorem lub działając chlorem na glin. Związek ten tworzy kryształy, rozpuszczalne w wodzie zakwaszonej kwasem solnym. Z roztworów
Bardziej szczegółowoMETODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH. Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej!
METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej! Stąd konieczność opracowania metod przeprowadzania próbek innych
Bardziej szczegółowoFragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH
Fragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH Podstawy dysocjacji elektrolitycznej. Zadanie 485 (1 pkt.) V/2006/A2 Dysocjacja kwasu ortofosforowego(v) przebiega w roztworach wodnych trójstopniowo:
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW.
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW. Zagadnienia: Zjawisko dysocjacji: stała i stopień dysocjacji Elektrolity słabe i mocne Efekt wspólnego jonu Reakcje strącania osadów Iloczyn rozpuszczalności Odczynnik
Bardziej szczegółowo2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu?
1. Oblicz, ilu moli HCl należy użyć, aby poniższe związki przeprowadzić w sole: a) 0,2 mola KOH b) 3 mole NH 3 H 2O c) 0,2 mola Ca(OH) 2 d) 0,5 mola Al(OH) 3 2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH PIERWIASTKÓW I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH
WŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH PIERWIASTKÓW I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH PODZIAŁ ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH Tlenki (kwasowe, zasadowe, amfoteryczne, obojętne) Związki niemetali Kwasy (tlenowe, beztlenowe) Wodorotlenki
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA HYDROGEOCHEMICZNA WÓD LECZNICZYCH RABKI-ZDROJU
BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 436: 529 534, 2009 R. CHARAKTERYSTYKA HYDROGEOCHEMICZNA WÓD LECZNICZYCH RABKI-ZDROJU THE HYDROGEOCHEMICAL CHARACTERISTICS OF THERAPEUTIC WATERS IN RABKA SPA
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1050
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1050 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 7, Data wydania: 14 lipca 2015 r. Nazwa i adres AB 1050 AKADEMIA
Bardziej szczegółowoCHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne
CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [
Bardziej szczegółowoOpracował: dr inż. Tadeusz Lemek
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria i Gospodarka Wodna w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracował:
Bardziej szczegółowoWPŁYW PODŁOŻA GEOLOGICZNEGO RZEK OJCOWSKIEGO PARKU NARODOWEGO NA ICH WYBRANE PARAMETRY CHEMICZNE, PORÓWNANIE Z WODAMI DUNAJCA.
Analit 1 (2016) 48-55 WPŁYW PODŁOŻA GEOLOGICZNEGO RZEK OJCOWSKIEGO PARKU NARODOWEGO NA ICH WYBRANE PARAMETRY CHEMICZNE, PORÓWNANIE Z WODAMI DUNAJCA. THE INFLUENCE OF THE GEOLOGICAL BASE ON OJCOW NATIONAL
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowoZwiązki nieorganiczne
strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzanowice z powierzchni 1670,94 ha. Odebrano z terenu
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE POJĘCIA I PRAWA CHEMICZNE
PODSTAWOWE POJĘCIA I PRAWA CHEMICZNE Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Jaka jest średnia masa atomowa miedzi stanowiącej mieszaninę izotopów,
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:
PRZEDMIOT ZLECENIA Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Kornowac o powierzchni 598,25ha.
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW. Eliminacje rejonowe II stopień
POUFNE Pieczątka szkoły 28 stycznia 2016 r. Kod ucznia (wypełnia uczeń) Imię i nazwisko (wypełnia komisja) Czas pracy 90 minut KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 Eliminacje rejonowe
Bardziej szczegółowoCel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem
Hospitacja diagnozująca Źródła informacji chemicznej Cel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem Opracowała: mgr Lilla Zmuda Matyja Arkusz Hospitacji Diagnozującej nr
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzyżanowice z powierzchni 1577ha. odebrano z terenu
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT ZLECENIA :
PRZEDMIOT ZLECENIA : Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Racibórz o powierzchni
Bardziej szczegółowoZa poprawną metodę Za poprawne obliczenia wraz z podaniem zmiany ph
Zadanie 1 ( pkt.) Zmieszano 80 cm roztworu CHCH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm oraz 70 cm roztworu CHCK o stężeniu 0,5 mol/dm. bliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph roztworu po wprowadzeniu
Bardziej szczegółowoGłówne zagadnienia: - mol, stechiometria reakcji, pisanie równań reakcji w sposób jonowy - stężenia, przygotowywanie roztworów - ph - reakcje redoks
Główne zagadnienia: - mol, stechiometria reakcji, pisanie równań reakcji w sposób jonowy - stężenia, przygotowywanie roztworów - ph - reakcje redoks 1. Która z próbek o takich samych masach zawiera najwięcej
Bardziej szczegółowoZadanie 3 Zapisz wzory sumaryczne głównych składników przedstawionych skał i minerałów. kalcyt kreda kwarc gips agat
CZĘŚĆ 1 Zadanie 1 Wyjaśnij pojęcia. wapno palone, hydraty, zaprawa gipsowa, zaprawa wapienna, wietrzenie skał, wapno gaszone, próchnica, degradacja gleby, właściwości sorpcyjne gleby, wapno palone, degradacja
Bardziej szczegółowoFORM Y MIGRACJI ROZPUSZCZONYCH MAKROSKŁADNIKÓW SZCZAW ZIEMI KŁODZKIEJ
Nr 118 Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej Nr 118 Studia i Materiały Nr 33 2007 Beata WIKTOROWICZ* szczawy, formy migracji, modelowanie hydrogeochemiczne FORM Y MIGRACJI ROZPUSZCZONYCH
Bardziej szczegółowoOCENA STANU CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH OBJĘTYCH MONITORINGIEM GRANICZNYM NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO 2001 ROK
1. WSTĘP OCENA STANU CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH OBJĘTYCH MONITORINGIEM GRANICZNYM NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO 2001 ROK Na terenie województwa podkarpackiego prowadzony jest Monitoring wód
Bardziej szczegółowoXI Ogólnopolski Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2018/2019. ETAP I r. Godz Zadanie 1 (10 pkt)
XI Ogólnopolski Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2018/2019 ETAP I 9.11.2018 r. Godz. 10.00-12.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. KOPKCh 27 Zadanie 1 (10 pkt) 1. W atomie glinu ( 1Al)
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Pietrowice Wielkie z powierzchni 2018 ha. Odebrano z
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 STOPIEŃ WOJEWÓDZKI 9 MARCA 2018 R.
Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 9 MARCA 2018 R. 1. Test konkursowy zawiera 12 zadań. Na ich rozwiązanie masz 90 minut. Sprawdź, czy
Bardziej szczegółowoARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA
Miejsce na naklejkę z kodem ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA POZIOM PODSTAWOWY LISTOPAD ROK 2009 Instrukcja dla zdającego Czas pracy 120 minut 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 9 stron
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczenia WŁAŚCIWOŚCI WYBRANYCH ANIONÓW.
Instrukcja do ćwiczenia WŁAŚCIWOŚCI WYBRANYCH ANIONÓW. CHEMIA ANIONÓW W ROZTWORACH WODNYCH Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami chemicznymi wybranych anionów pierwiastków I oraz II okresu
Bardziej szczegółowoZadanie: 2 Zbadano odczyn wodnych roztworów następujących soli: I chlorku baru II octanu amonu III siarczku sodu
Zadanie: 1 Sporządzono dwa wodne roztwory soli: siarczanu (VI) sodu i azotanu (III) sodu Który z wyżej wymienionych roztworów soli nie będzie miał odczynu obojętnego? Uzasadnij odpowiedź i napisz równanie
Bardziej szczegółowoInstalacji odmagnezowania blendy flotacyjnej w Dziale Przeróbki Mechanicznej Olkusz Pomorzany ZGH Bolesław S.A.
Instalacji odmagnezowania blendy flotacyjnej w Dziale Przeróbki Mechanicznej Olkusz Pomorzany ZGH Bolesław S.A. AMK Kraków SA al. Jana Pawła II 41; 31-864 Kraków Tel. 12 647 66 38 www.amk@amk.krakow.pl;
Bardziej szczegółowoOpłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych
Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych Podstawa prawna: 1. Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 roku w sprawie określenia
Bardziej szczegółowo6. Obieg materii w skali zlewni rzecznej 6. OBIEG MATERII W SKALI ZLEWNI RZECZNEJ
6. OBIEG MATERII W SKALI ZLEWNI RZECZNEJ Z obszaru zlewni substancje rozpuszczone odprowadzane są przede wszystkim poprzez odpływ powierzchniowy, który jest etapem wyjścia z geoekosystemu. Składniki odpływu
Bardziej szczegółowoVII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA
VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano na podstawie zleconych
Bardziej szczegółowog % ,3%
PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE. STECHIOMETRIA 1. Obliczyć ile moli stanowi: a) 2,5 g Na; b) 54 g Cl 2 ; c) 16,5 g N 2 O 5 ; d) 160 g CuSO 4 5H 2 O? 2. Jaka jest masa: a) 2,4 mola Na; b) 0,25 mola
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 24 stycznia 2019 r. Nazwa i adres AB 797 ArcelorMittal
Bardziej szczegółowoWYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO. 1. Wstęp. 2. Metodyka wykonania badań laboratoryjnych próbek węgla na zawartość metanu
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 31 Zeszyt 2 2007 Jan Macuda*, Ludwik Zawisza* WYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO 1. Wstęp Znaczna część naturalnych procesów chemicznych w skorupie ziemskiej
Bardziej szczegółowoINSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA KATALOG WYBRANYCH FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH WSKAŹNIKÓW ZANIECZYSZCZEŃ WÓD PODZIEMNYCH I METOD ICH OZNACZANIA
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA KATALOG WYBRANYCH FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH WSKAŹNIKÓW ZANIECZYSZCZEŃ WÓD PODZIEMNYCH I METOD ICH OZNACZANIA Biblioteka Monitoringu Środowiska Warszawa 2013 Niniejsze opracowanie
Bardziej szczegółowoTEST PRZYROSTU KOMPETENCJI Z CHEMII DLA KLAS II
TEST PRZYROSTU KOMPETENCJI Z CHEMII DLA KLAS II Czas trwania testu 120 minut Informacje 1. Proszę sprawdzić czy arkusz zawiera 10 stron. Ewentualny brak należy zgłosić nauczycielowi. 2. Proszę rozwiązać
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z MONITORINGU SKŁADOWISKA W GDAŃSKU SZADÓŁKACH W ROKU 2009
SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU SKŁADOWISKA W GDAŃSKU SZADÓŁKACH W ROKU 2009 Gdańsk, dnia 2.0.2010r. 1 SPIS TREŚCI 1. Podstawa prawna... 2. Zakres prowadzenia monitoringu... 2.1. Wody... 2.1.1. Wody powierzchniowe...
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 933
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 933 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 14 Data wydania: 16 stycznia 2019 r. Nazwa i adres: ZAKŁADY
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 13 stycznia 2017 r. zawody II stopnia (rejonowe)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 13 stycznia 2017 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu możesz korzystać
Bardziej szczegółowoRafał Tytus Bray. Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska września 2017 Ustka
Rafał Tytus Bray Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska 14 15 września 2017 Ustka Twardość wody jest jednym z najstarszych wskaźników jakości wody, pochodzącym jeszcze z czasów ery
Bardziej szczegółowoOpłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych
Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych Podstawa prawna: 1. rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 roku w sprawie określenia
Bardziej szczegółowoIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011. ETAP I r. Godz Zadanie 1
III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011 KOPKCh ETAP I 22.10.2010 r. Godz. 10.00-12.00 Zadanie 1 1. Jon Al 3+ zbudowany jest z 14 neutronów oraz z: a) 16 protonów i 13 elektronów b) 10 protonów i 13
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW 2017/2018. Eliminacje szkolne
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW 2017/2018 Eliminacje szkolne Podczas rozwiązywania zadań
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 15 Data wydania: 16 lutego 2018 r. Nazwa i adres AB 277 OKRĘGOWA
Bardziej szczegółowoimię i nazwisko, nazwa szkoły, miejscowość Zadania I etapu Konkursu Chemicznego Trzech Wydziałów PŁ V edycja
Zadanie 1 (2 pkt.) Zmieszano 80 cm 3 roztworu CH3COOH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm 3 oraz 70 cm 3 roztworu CH3COOK o stężeniu 0,5 mol/dm 3. Obliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowo1 Kinetyka reakcji chemicznych
Podstawy obliczeń chemicznych 1 1 Kinetyka reakcji chemicznych Szybkość reakcji chemicznej definiuje się jako ubytek stężenia substratu lub wzrost stężenia produktu w jednostce czasu. ν = c [ ] 2 c 1 mol
Bardziej szczegółowoOcena wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2017 roku
Ocena wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2017 roku Aktualne przepisy prawne, dotyczące wykonywania badań i oceny stanu wód podziemnych zawarte
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 4 lutego 2016 r. zawody II stopnia (rejonowe)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 4 lutego 2016 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu możesz korzystać
Bardziej szczegółowoOdpowiedź:. Oblicz stężenie procentowe tlenu w wodzie deszczowej, wiedząc, że 1 dm 3 tej wody zawiera 0,055g tlenu. (d wody = 1 g/cm 3 )
PRZYKŁADOWE ZADANIA Z DZIAŁÓW 9 14 (stężenia molowe, procentowe, przeliczanie stężeń, rozcieńczanie i zatężanie roztworów, zastosowanie stężeń do obliczeń w oparciu o reakcje chemiczne, rozpuszczalność)
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 15 Data wydania: 19 października 2018 r. Nazwa i adres AB 797
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r.
Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, dr inż. Agnieszka Kolanek mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas Założenia projektu w zakresie
Bardziej szczegółowo