KWARTALNIK PRAWNY PROBOSZCZA

Transkrypt

1 KWARTALNIK PRAWNY PROBOSZCZA WYDAWNICTWO GŁOSIMY NUMER 1 (1) ISSN CZERWIEC 2017 W jaki sposób proboszcz może bronić się przed pomówieniami publikowanymi w Internecie? TEMAT NUMERU str. 23 Czy proboszcz, na prośbę rodziny zastępczej, może udzielić chrztu dziecku? str. 3 Testament kapłana. Jak go prawidłowo napisać? str. 11 Jak postępować w przypadku apostazji? konkretne rozwiązania str. 14 Jak zgodnie z prawem kanonicznym przeprowadzić pogrzeb dzieci zmarłych w okresie płodowym? str. 19 Czy zabytkowy kościół można wyremontować za fundusze otrzymane z gminy? str. 28

2 Spis treści Czy proboszcz, na prośbę rodziny zastępczej, może udzielić chrztu dziecku? Problemy, przed jakimi staje proboszcz, gdy nupturienci chcą zawrzeć małżeństwo mieszane Testament kapłana Jak go prawidłowo napisać? Jak postępować w przypadku apostazji? konkretne rozwiązania Czy można naruszyć czyjąś cześć głosząc kazanie? Jak zgodnie z prawem kanonicznym przeprowadzić pogrzeb dzieci zmarłych w okresie płodowym? Jakie są obowiązki dotyczące ochrony danych osobowych osób zmarłych, zawartych w księgach parafialnych? W jaki sposób proboszcz może bronić się przed pomówieniami publikowanymi w Internecie? Księża a sieciowy hejt Czy zabytkowy kościół można wyremontować za fundusze z gminy? Czy nauczyciel religii ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną i karną za naruszenie nietykalności cielesnej ucznia? Jak przestrzegać przepisów dotyczących godzin pracy przy zatrudnianiu w parafii organisty lub kościelnego? Czcigodny Księże Proboszczu, Z radością oddajemy do rąk Księdza pierwszy numer Kwartalnika Prawnego Proboszcza. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby zawarte w nim artykuły były zróżnicowane i ciekawe. Zachęcamy do zapoznania się z nimi. Szczególnej uwadze polecamy temat numeru: W jaki sposób proboszcz może bronić się przed pomówieniami publikowanymi w Internecie? W artykule przeczyta Ksiądz m.in. o tym, jakie zachowania naruszają dopuszczalną granicę krytyki, czy dochodzenie na drodze sądowej jest skuteczne, jak uzyskać informacje o samym hejterze. Zachęcamy do lektury artykułu dotyczącego pozyskania funduszy z gminy na remont zabytkowego kościoła. W artykule przeczyta Ksiądz m.in. o tym, jak wystąpić o dofinansowanie, jakich unikać błędów proceduralnych, aby otrzymać przyznane pieniądze. Przygotowując artykuły do publikacji, zdajemy sobie sprawę, że mogą one nie wyczerpywać wszystkich pojawiających się problemów czy pytań, zwłaszcza w indywidualnych sprawach. Dlatego też zachęcamy do zadawania pytań, bądź nadsyłania propozycji tematów, które miałyby się ukazać na łamach Kwartalnika Prawnego Proboszcza. Mamy nadzieję, że wszystkie artykuły znajdujące się w bieżącym numerze okażą się pomocne w trudnym zadaniu, jakim jest zarządzanie parafią. Z poważaniem, Anna Konarzewska-Żuczek Redaktor Wydawca: Wydawnictwo Głosimy Sp. z o.o., ul. Wiązana 6a2, Warszawa tel.: redakcja@glosimy.pl NIP REGON KRS Redakcja: Opiekun merytoryczny: ks. prof. Piotr Majer Redakcja: Anna Konarzewska-Żuczek Grafika i skład: Marzena Rosochacz Zdjęcia: Fotolia (GKor, Syda Productions) Nakład: 2000 Zamówienia i prenumerata: tel ; redakcja@glosimy.pl Copyright by Wydawnictwo Głosimy Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 2017 Uwaga! Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część publikacji nie może być kopiowana ani rozpowszechniana w jakiejkolwiek postaci bez zgody wydawcy, gdyż stanowi to naruszenie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji podjętych na podstawie artykułów zamieszczonych w publikacji.

3 Czy proboszcz, na prośbę rodziny zastępczej, może udzielić chrztu dziecku? W przypadku pozbawienia rodziców praw rodzicielskich dziecko zostaje przekazane pod opiekę rodzinie zastępczej bądź placówce wychowawczej. Sąd rodzinny nie przekazuje automatycznie władzy posiadania (nabycia) i wykonywania praw rodzicielskich, ani nie ustanawia rodziny zastępczej prawnym opiekunem dziecka. Rodzina zastępcza otrzymuje wyłącznie obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad osobą małoletnią, która została jej sądownie powierzona (art. 112 KRiO). Jeżeli więc dziecko jest nieochrzczone, co w takiej sytuacji z sakramentem chrztu? Pozycja kanoniczna rodziców naturalnych Prawodawca, w kontekście chrztu dzieci rozstrzygnął, iż katoliccy rodzice dziecka mają istotny obowiązek zatroszczenia się o to, aby ich potomstwo zostało ochrzczone w pierwszych tygodniach życia, możliwie najszybciej po urodzeniu, a nawet w okresie przed urodzeniem winni udać się do swego proboszcza, aby prosić o ten sakrament dla dziecka (kan KPK). Skierowanie prośby o sakrament chrztu mogą wyłącznie złożyć rodzice naturalni dziecka lub też ci, którzy prawnie ich zastępują: rodzice przysposabiający dziecko lub inni prawni opiekunowie dziecka (kan nr 1 KPK). Prawodawca wskazuje również na fakt, że w klasyfikacji wartościującej funkcje i uprawnienia wobec potomstwa to pozycja rodziców jest najważniejsza, tym bardziej, że oni wiarygodnie dają gwarancje chrześcijańskiego wychowania i formacji. Pozycja kanoniczna rodziców zastępczych rodziny zastępczej Rodzina zastępcza lub placówka opiekuńczo-wychowawcza (art nr 5 KRiO), może pojawić się w życiu dziecka wtedy, gdy naturalni rodzice dziecka, nie mogą wykonywać swojej władzy rodzicielskiej ze względu na zaistnienie trwałej przeszkody, albo gdy rodzice naturalni nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka. W takich okolicznościach sąd opiekuńczy (rodzinny) może pozbawić obydwoje lub jedno z rodziców takiej władzy. Powierzenie czasowej opieki oraz troski nad dzieckiem rodzinie zastępczej nie jest zatem równoważne z ustanowieniem rodziny zastępczej prawnym opiekunem dziecka, bowiem taka decyzja sądu wymagałaby całkowitego lub częściowego przeniesienia praw przynależnych naturalnym rodzicom dziecka (lub prawnym opiekunom) na inną osobę, w pełni odpowiedzialną za wychowanie dziecka, jak to się dzieje przez zaistnienie prawomocnej decyzji o adopcyjnym przysposobieniu. Rodzina zastępcza (rodzice zastępczy) nie posiada koniecznych uprawnień, aby w sposób kanonicznie godny wystąpić w imieniu dziecka o udzielenie chrztu. Natomiast w takich okolicznościach rodzice zastępczy na pewno mogą dopomóc rodzicom naturalnym (biologicznym) w skierowaniu prośby o chrzest, jeśli taka jest ich wola, którą mogą wyrazić na piśmie lub w bezpośrednim oświadczeniu przed proboszczem. W takim wypadku rodzice zastępczy mogliby się podjąć funkcji rodziców chrzestnych dziecka, zwłaszcza gdy spełniają kanoniczne wymagania określone do tego zadania (kan. 874 KPK). Należy w tym miejscu dodać, że współczesne rozumienie prawne przysposobienia (adopcji) oznacza nawiązanie relacji prawno- -rodzinnej między osobą przy ( ) Ks. prof. zw. dr hab. Wiesław Wenz Kierownik Katedry Prawa Kanonicznego i Prawa Wyznaniowego Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu

4 TESTAMENT KAPŁANA Jak go prawidłowo napisać? Prawie we wszystkich polskich diecezjach prawo partykularne przewiduje obowiązek złożenia przez księdza testamentu. W niektórych diecezjach swój testament muszą sporządzić już neoprezbiterzy, w innych kapłani, którzy osiągnęli wskazany wiek albo ci, którzy pełnią określone urzędy (np. proboszcza). Różna też jest praktyka co do miejsca deponowania testamentu czasami jest to kuria diecezjalna, czasami urząd dziekański. Zgodnie z przepisem kan Kodeksu Prawa Kanonicznego to do dziekana właśnie należy obowiązek zatroszczenia się o pogrzeb księdza oraz zabezpieczenie majątku kościelnego po śmierci kapłana. Niedogodnością w tym przypadku jest konieczność przenoszenia testamentu w przypadku zmiany parafii, łatwiej jest natomiast dokonać wtedy otwarcia testamentu przez dziekana wobec zainteresowanych osób (krewnych, współpracowników). Zgodnie z art. 941 k.c. rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Nie ma innej możliwości, by zadysponować swoją własnością na rzecz jakiejś osoby po śmierci księdza. Nie można tego dokonać np. w formie umowy czy dekretu biskupa. Jak prawidłowo sporządzić testament? Sporządzenie testamentu regulują przepisy zawarte w art k.c. Przewidują one dwie formy sporządzania testamentu zwykłego, a mianowicie testament własnoręczny i testament notarialny. Testament własnoręczny (holograficzny) powinien być w całości spisany ręcznie i podpisany przez spadkodawcę, zaopatrzony w dokładną datę, miejsce sporządzenia i własnoręczny podpis. Nie może być wydrukiem komputerowym opatrzonym jedynie podpisem. Nie będzie też uznany tekst spisany przez inną osobę i tylko podpisany przez spadkodawcę. Testament musi zostać podpisany pełnym imieniem i nazwiskiem. Nie wystarcza zatem podanie jedynie funkcji (np. proboszcz parafii ). Testament powinien zawierać datę (dzień, miesiąc i rok), aby określić dokładnie czas jego powstania, co jest niezwykle istotne, bowiem w przypadku ujawnienia kilku testamentów wiadomo będzie, który z nich jest ostatnią wolą. Pożyteczne jest także wskazanie w testamencie miejscowości, w której został sporządzony. Inną formą testamentu jest testament sporządzony w formie aktu notarialnego. Wymagana jest przy tym obecność notariusza. Korzyścią płynącą z wyboru takiego rodzaju testamentu jest gwarancja, że został on sporządzony zgodnie z prawem i przez osobę zdolną do czynności prawnych, co praktycznie wyklucza ryzyko ewentualnego podważania ostatniej woli po śmierci autora testamentu. Koszt testamentu notarialnego to aktualnie 50 zł. Prawo polskie zna jeszcze testament ustny (allograficzny), mocą którego ostatnia wola może być przekazana ustnie do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego (art k.c.). Musi się to odbyć w obecności dwóch świadków. ( ) ks. dr hab. Piotr Majer prof. UPJPII, wykładowca Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie

5 W jaki sposób proboszcz może bronić się przed pomówieniami publikowanymi w Internecie? Księża a sieciowy hejt Nieprzychylne komentarze internetowe mają z reguły na celu jedynie obrażenie drugiej osoby, upokorzenie jej czy też narażenie na utratę zaufania innych. Wielu użytkowników poruszających się po sieci działa w przekonaniu, że są całkowicie bezkarni, obrażają innych, pomawiają. Takie zachowania określamy mianem hejtu, a autorów powyższych wypowiedzi: hejterami. Istnieją pewne grupy społeczne czy też zawodowe, które z uwagi na wykonywane przez siebie zadania zwłaszcza o publicznym czy społecznym charakterze są o wiele bardziej narażone na sieciowy hejt. Niewątpliwie zaliczamy do nich także przedstawicieli duchowieństwa, zwłaszcza tych, którzy pełnią wyższe funkcje w hierarchii kościelnej. Jak wiadomo, nie brakuje negatywnych wypowiedzi o Kościele Katolickim, jak i o księżach. Dopóki są one wyrażane w ramach tzw. dozwolonej krytyki, rzetelnego i obiektywnego dyskursu, są one elementem wolności słowa. W momencie jednak, gdy przybierają formę krytyki personalnej, nacechowanej złośliwością, chęcią dokuczenia czy zniesławienia, wykraczają one poza granice zakreślone przez prawo. osób publicznych i ich działalności są znacznie szersze aniżeli wobec zwykłych obywateli. Osoba taka musi być bardziej odporna, gdyż nawet ostra polemika jest dopuszczalna. Nie oznacza to jednak całkowitego przyzwolenia na krytykę duchownych zawsze i w każdy możliwy sposób. Jakie zachowania naruszają dopuszczalną granicę dozwolonej krytyki? Wszelkie obraźliwe i negatywne wpisy, mogące nosić znamiona przestępstwa, np.: zniesławienia (art. 212 k.k.), znieważenia (art. 216 k.k.), czy też w skrajnych sytuacjach nawet groźby karalnej (art. 190 k.k.). W przypadku przestępstwa zniesławienia ustawodawca przewidział wyższą karę, gdy do zniesławienia dochodzi za pośrednictwem środków masowego przekazu, w tym oczywiście Internetu. Wówczas sprawcy czynu grozi grzywna, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku. ( ) Jakub Bonowicz Radca prawny prowadzący Kancelarię Radcowską w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim. Specjalizuje się m. in. w prawie Internetu Obraza a rzetelna krytyka gdzie jest granica? Księży, z uwagi na powierzoną im rolę w społeczeństwie z całą pewnością można uznać za osoby publiczne. Granice dopuszczalnej krytyki (w tym także dokonywanej poprzez Internet) w stosunku do Z O R Z E C Z N I C T W A S Ą D O W E G O Krytyka jest działaniem społecznie pożytecznym i pożądanym, jeżeli podjęta została w interesie społecznym, jeżeli jej celem nie jest dokuczenie innej osobie oraz jeżeli ma cechy rzetelności i rzeczywistości ( ) zasady współżycia społecznego nakazują zachowanie szacunku dla każdego człowieka i liczenie się z jego poczuciem własnej godności, osobistej wartości i pożyteczności społecznej. Stąd też i krytyka czyjegoś postępowania, zapatrywań czy działalności nie powinna przekraczać granic potrzebnych do osiągnięcia społecznego celu krytyki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1968 r., II CR 291/68, OSNCP 1969, nr 11, poz. 200).

6 Czy zabytkowy kościół można wyremontować za fundusze otrzymane z gminy? Jednostki samorządu terytorialnego z zasady nie finansują remontu kościoła lub utwardzenia parkingu na parafialnym gruncie. Wyjątek to finansowanie prac przy zabytku w trybie art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ponad połowa samorządów, w tym wszystkie województwa, przewiduje udzielanie dotacji na ten cel. Beneficjentami są najczęściej obiekty sakralne. Zabytek wpisany do rejestru Pokrycie części lub całości kosztów remontu obiektu sakralnego z dotacji jest możliwe tylko w odniesieniu do zabytku. Zabytek musi być ponadto ujęty w rejestrze prowadzonym przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Jeśli obiekt sakralny jest wpisany do rejestru zabytków, wsparcia można szukać u lokalnych władz. Jak w każdym przypadku ubiegania się o środki publiczne, trzeba pamiętać o formalnościach związanych ze składaniem wniosku oraz prawidłowym wydatkowaniem pieniędzy z dotacji. Dotacji nie można otrzymać na remont obiektu, który choć zabytkowy nie został wpisany do rejestru zabytków lub widnieje tylko w innym wykazie (np. gminnej ewidencji zabytków). Zanim zaczniemy starania o dotację, warto więc upewnić się, czy obiekt jest wpisany do rejestru. Większość wojewódzkich konserwatorów zabytków udostępnia aktualne rejestry zabytków na swoich stronach. Jeśli obiekt posiada już wpis, upewnijmy się, co dokładnie obejmuje ochrona. Jeżeli do rejestru wpisano układ urbanistyczny, nie otrzymamy dotacji na remont poszczególnych budynków. Wpis do rejestru samego kościoła wyłącza z dofinansowania jego otoczenie (np. wykonanie lub remont parkingu albo ogrodzenia). Wpisy do rejestru często dotyczą jednak nie tylko samych budynków, ale także ich otoczenia. P R Z Y K Ł A D Wpis do rejestru w brzmieniu: Kościół parafialny p.w. św. Elżbiety wraz z cmentarzem w obrębie działki, pomnikiem ks. S. Hoffmanna i starodrzewem. Jeśli zabytkowy obiekt sakralny lub plebania nie są wpisane do rejestru, można rozważyć złożenie wniosku o taki wpis. Wniosek składa się do wojewódzkiego konserwatora zabytków. Warunek jest jeden: obiekt winien stanowić świadectwo minionej epoki, a jego zachowanie leżeć w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Ocena tego zależy od konserwatora. Wbrew pozorom, coraz częściej do rejestru zabytków wpisywane są obiekty stosunkowo młode, nawet te powstałe w drugiej połowie XX w. Warto pamiętać, że objęcie ochroną konserwatorską ma też inne konsekwencje: prace przy zabytku nie tylko te dotowane będzie trzeba każdorazowo uzgadniać z konserwatorem. Wniosek i dwie uchwały Odpowiednie kroki w sprawie dotacji należy skierować do urzędu gminy, starostwa powiatowego lub urzędu marszałkowskiego. Aby jednostka mogła sfinansować prace, musi przewidzieć taką możliwość w ramowej uchwale w sprawie dotowania zabytków. Uchwał takich można szukać w wojewódzkich dziennikach urzędowych. Samorządy określają w nich tryb i zasady ubiegania się o dotację, wzór wniosku ( ) Michał Janowski Autor jest radcą prawnym, prowadzi Kancelarię Radców Prawnych KWANTUM w Sopocie

7 W Kwartalniku Prawnym Proboszcza znajdzie Ksiądz: Informacje, jakie działania należy podejmować w związku z bieżącymi zmianami w prawie mającymi znaczenie dla parafii; Krótkie artykuły dotyczące zabezpieczenia interesów parafii jako kościelnej osoby prawnej, obejmującej prawo administracyjne, cywilne, pracy, nieruchomości, a także prawo gospodarcze, finansowe, ubezpieczeń; Omówienie zagadnień z obszaru styku prawa kościelnego i świeckiego; Ważne tematy z zakresu prawa kanonicznego, związane z udzielaniem sakramentów i innymi aspektami życia parafii; Wzory pism i umów z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego niezbędne w pracy proboszcza jako administratora parafii; Odpowiedzi na pytania stawiane przez księży, do których zadawania serdecznie zachęcamy. Wszystko to podane w zwięzłej i zrozumiałej formie. Zapoznanie się z treścią pisma nie zajmie zbyt wiele czasu, a jednocześnie jego lektura zapewni poczucie bezpieczeństwa prawnego i pozwoli skupić się na posłudze duszpasterskiej. KWARTALNIK PRAWNY PROBOSZCZA Jedyne czasopismo poświęcone prawu w parafii

8 Czcigodny Księże Proboszczu, pragniemy zachęcić do prenumeraty Kwartalnika Prawnego Proboszcza, czasopisma, w których omawiać będziemy ważne w zarządzaniu i administrowaniu parafią kwestie prawne. Do wspólpracy zaprosiliśmy wybitnych specjalistów różnych dziedzin prawa, poczynając od prawa kanonicznego, poprzez cywilne, gospodarcze i inne, których znajomość w różnych sytuacjach okazuje się niezbędna. Mamy nadzieję, że częstotliwość otrzymywania czasopisma, raz na kwartał, nie będzie dla Księdza zbyt uciążliwa. Jednocześnie pozwoli, w prosty sposób zapoznać się z zagadnieniami prawnymi, które będziemy omawiać. Zachęcamy do aktywnego uczestniczenia w tworzeniu naszego czasopisma. Prosimy o nadsyłanie pytań i tematów, jakie miałyby zostać poruszone na łamach kwartalnika. Koszt rocznej prenumeraty Kwartalnika Prawnego Proboszcza to 128 zł (cena jednego numeru w prenumeracie wynosi 26 zł za 36 stron plus 6 zł koszt wysyłki jednego numeru), prenumerata w tej cenie obejmuje 4 kolejne numery. Do każdej opłaconej prenumeraty rocznej wyślemy wraz z pierwszym numerem prezent w postaci książki. Numer, który ma Ksiądz w ręku jest gratisowy. Drugą formą prenumeraty jest prenumerata półroczna, która obejmuje dwa kolejne numery w cenie 70 zł (cena jednego numeru w prenumeracie półrocznej wynosi 29 zł plus 6 zł koszt wysyłki jednego numeru). Koszty wysyłki pokrywa Wydawnictwo. ZAPRASZAMY DO SKŁADANIA ZAMÓWIEŃ I OPŁACENIA PRENUMERATY: telefonicznie: mailem: redakcja@glosimy.pl wpłat prosimy dokonywać przelewem na konto: PKO BP z dopiskiem: prenumerata Kwartalnika Prawnego Proboszcza

9 W następnym, sierpniowym numerze 1. Przynależność wiernych do parafii miejsce zamieszkania a wybór parafi ks. prof. Piotr Majer 2. Prowadzenie ksiąg parafialnych w dobie informatyzacji, jak uniknąć problemów ks. prof. Wiesław Wenz 3. Pochówek proboszcza, osób zasłużonych w/przy kościele parafialnym ks. prof. Piotr Kroczek 4. Opodatkowanie gruntów kościelnych Piotr Kajut 5. Odpowiedzialność odszkodowawcza za skutki wypadku na terenie parafii Jakub Bonowicz 6. Jak rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem parafii i zabezpieczyć się przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami Ewa Drzewiecka Czcigodny Księże Proboszczu, pragniemy, aby nasze pismo było przydatnym narzędziem w codziennym zarządzaniu i administrowaniu parafią, w związku z tym zachęcamy do przesyłania na adres redakcji pocztą lub mailem pytań, problemów, które pojawiają się w praktyce zarządzania parafią. Na wszystkie nadesłane pytania będziemy odpowiadać. Każde pytanie zostanie przekazane do naszego eksperta, który przygotuje skierowaną do Księdza odpowiedź, którą prześlemy Księdzu bezpośrednio. Odpowiedzi w formie artykułów będą również publikowane na łamach Kwartalnika, oczywiście bez podawania informacji mogących pomóc w identyfikacji pytającego. Naszym pragnieniem jest, aby Kwartalnik Prawny Proboszcza był praktycznym wsparciem w trudnych zagadnieniach prawnych, od których nie jest w stanie uciec żaden proboszcz, nawet małej parafii. Wymiana doświadczeń na naszych łamach będzie cenną pomocą. Prosimy o przesyłanie pytań do redakcji na adres: Wydawnictwo Głosimy Sp. z o.o., ul. Wiązana 6a2, Warszawa lub mailem na adres: redakcja@glosimy.pl Nasi eksperci czekają na Księdza pytania!