Raport roczny Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego

Transkrypt

1 Raport roczny 2016 Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego

2 Szanowni Państwo! Oddajemy w Państwa ręce opracowany przez nasz Zespół pod kierunkiem Pana wiceprezesa Krzysztofa Grybionko Raport o stanie finansów jednostek samorządu terytorialnego w roku Nie mógłby on powstać bez inicjatywy i wsparcia Związku Miast Polskich, a zwłaszcza Pana Dyrektora Andrzeja Porawskiego oraz Pana Ryszarda Grobelnego. Dziękuję szczególnie Panu prof. Pawłowi Śliwińskiemu za nadzór merytoryczny nad analizą. Liczymy, iż zawarte w nim informacje pomogą Państwu w pełnieniu Waszych trudnych funkcji publicznych. Jacek Mrowicki Prezes Zarządu INC Rating Sp. z o.o. str. 2

3 Zawartość Synteza... 4 Część I Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego ogółem... 6 Podsumowanie... 6 Dane finansowe ogółem w mln PLN (wszystkie JST)... 8 Część II Sytuacja finansowa gmin Podsumowanie Zestawienie danych finansowych Analiza dochodów gmin Analiza wydatków gmin Finansowanie Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Część III Sytuacja finansowa miast na prawach powiatu Podsumowanie Zestawienie danych finansowych Analiza dochodów miast na prawach powiatu Analiza wydatków miast na prawach powiatu Finansowanie Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Część IV Sytuacja finansowa powiatów ziemskich Podsumowanie Zestawienie danych finansowych Analiza dochodów powiatów ziemskich Analiza wydatków Finansowanie Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Część V Sytuacja finansowa województw Podsumowanie Zestawienie danych finansowych Analiza dochodów samorządów wojewódzkich Analiza wydatków samorządów wojewódzkich Finansowanie Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Aneks metodologiczny str. 3

4 Synteza Samorządy w Polsce realizowały w ostatnich latach znaczną część zadań rozwojowych kraju. Warunki absorpcji środków pomocowych Unii Europejskiej wymusiły na nich zdecydowane zwiększenie poziomu zobowiązań. Obecnie samorządy rozpoczęły realizację drugiego i prawdopodobnie ostatniego tak znacznego planu rozwojowego. Wiązać się to będzie ze znacznym obciążeniem ich budżetu i w konsekwencji obsługą zadłużenia w kolejnych latach. Tym niemniej skok infrastrukturalny i relacja kosztu pieniądza do uzyskanej wartości jest opłacalny. W perspektywie roku sytuacja finansowa sektora JST będzie trudniejsza ze względu na spodziewany napływ środków UE w ramach programów strukturalnych, co wymusza zaangażowanie środków na wkład własny. Dane z lat potwierdzają znaczne zróżnicowanie wyników operacyjnych poszczególnych JST, co wskazuje na konieczność indywidualnego podejścia do oceny sytuacji finansowej poszczególnych jednostek. Przedmiotem raportu jest ocena zmian sytuacji finansowej sektora jednostek samorządu terytorialnego (JST) na podstawie analizy: dochodów, wydatków i wyników budżetów, aktywności inwestycyjnej, stopnia samodzielności finansowej, a także zadłużenia. Podstawą analizy są dane za lata , jednakże dla badania trendów budżetowych przyjęto okres lat Wszystkie dane przedstawione w raporcie podane są w milionach złotych (chyba, że opisano je inaczej). Badana zbiorowość obejmuje wszystkie gminy, miasta na prawach powiatu, powiaty ziemskie i województwa. Kolejne raporty przybierać będą charakter przyrostowy i porównawczy rok do roku. Skupiać się będą, zatem na bieżącej sytuacji JST w oparciu o analizę lat historycznych. Budżet JST Dochody bieżące JST w latach wzrastały ze 150 mld zł do 195 mld zł w 2016 roku, co implikuje skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) na poziomie 5,39%. Marża operacyjna znajdowała się w przedziale 5,76% - 10,35% osiągając średnią dla okresu w wysokości 8,19%. Dochody lat Najważniejsze pozycje wśród dochodów JST zajmują: a) Subwencje ogólne z budżetu państwa, b) Podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych, c) Podatek od nieruchomości, d) Wpływy z usług, e) Dotacje celowe na zadania własne (paragraf 203) i zlecone (paragrafy 201 i 211) oraz dotacje na zadania inwestycyjne (paragraf 620). Łącznie stanowią one ponad 51% średnich dochodów JST za ostatnie 11 lat. Wydatki lat Najważniejszą pozycję wśród wydatków JST zajmują wydatki związane z oświatą i wychowaniem (dział 801) stanowiące 29% wydatków ogółem w tym okresie. Drugą największą pod względem wysokości wydatków kategorią, są wydatki związane z transportem i łącznością (dział 600) 16,7% wydatków, następnie wydatki związane z funkcjonowaniem pomocy społecznej (dział 852) 13,6%, administracją publiczną 9,28% i gospodarką komunalną 5,73%.Te pięć kategorii wydatkowych odpowiadało średnio za większość (74,3%) wszystkich wydatków JST w analizowanym okresie. Na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy wydatków, ponieważ mają największy wpływ na budżety JST. Zadłużenie Zadłużenie ogółem wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w latach rosło z poziomu 63,34 mld zł do poziomu 73,15 mld zł, co stanowi 37,4% dochodów bieżących. Odsetki płacone przez samorządy są często odzwierciedleniem ich kondycji finansowej, opisywanej również ustalaną przez nas oceną ratingową. Samorządy mające ocenę znajdującą się w dolnej części skali płacą zwykle wyraźnie wyższe odsetki od str. 4

5 samorządów, które otrzymały wyższą notę, a więc samorządy oceniane wyżej, co do zasady, charakteryzują się mniejszymi kosztami zadłużenia. Co interesujące, są jednak pewne odchylenia od tej reguły. Uważamy, że jest to spowodowane wciąż małą transparentnością informacji dotyczących stanu finansów w sektorze publicznym oraz dużą wagą subiektywnej oceny pracowników banków podczas ustalania wysokości odsetek. Im więcej uwagi zostanie temu tematowi poświęcone, tym bardziej obiektywne staną się te oceny, a przez to ryzyko pomyłki będzie mniejsze, co powinno za sobą pociągnąć obniżenie marży narzucanej przez banki i dalszy spadek kosztów obsługi zadłużenia przez polskie samorządy. Średni koszt długu dla JST w danej kondycji kredytowej (1 kategoria najlepsza; 17 kategoria najgorsza) dane za lata ,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% Średni koszt długu jednostek samorządu terytorialnego w podziale na województwa Notka merytoryczna: Niniejszy raport zawiera różne dane za rok Dla dochodów i wydatków budżetowych w poszczególnych grupach są to przybliżone dane wykonań ze sprawozdań zbiorczych. Dla danych dotyczących przychodów, rozchodów i stanu zobowiązań oraz planów na kolejne lata są to dane ze sprawozdań zbiorczych za 3Q 2016 i WPF. Wynika to z dostępności danych publikowanych przez Ministerstwo Finansów. Dlatego też autor przewiduje aktualizację raportu po pojawieniu się pełnych sprawozdań z wykonania roku 2016 na stronach Ministerstwa. str. 5

6 Część I Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego ogółem Podsumowanie Krótki opis sytuacji makroekonomicznej w Polsce Stabilny wzrost spowolniony w 2016 r. 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Zmiana PKB w ujęciu rocznym 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0-0,2 Zmiana PKB w ujęciu kwartalnym Jak widać na powyższych wykresach, Polska w ciągu ostatnich 5 lat rozwijała się w umiarkowanie szybkim tempie, mimo problemów strukturalnych, które dotknęły Unię Europejską. Co więcej, udało się utrzymać wysoki poziom produkcji po zorganizowaniu Mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 roku, pomimo ogromnych inwestycji infrastrukturalnych, jakie miały miejsce w Polsce, aby przygotować się do tego wydarzenia (wojna na Ukrainie i sankcje gospodarcze jedynie spowolniły wzrost) Zmiana w produkcji przemysłowej (w proc) IP MoM IP YoY Inflacja Bezrobocie CPI YoY PPI YoY Bezrobocie str. 6

7 Inflacja w badanym okresie spadała aż do przekroczeniu progu deflacji w 2014 roku. Niekorzystny trend został zmieniony w 2016 roku. Bezrobocie rejestrowe zmniejsza się systematycznie w całym badanym okresie. Wydaje się jednak, że osiąga swoje krótkookresowe minima. Przebicie punktu oporu na poziomie ok. 8% wymagać będzie zdecydowanie aktywniejszych i bardziej kosztownych działań na tym polu. Oprocentowanie pożyczek na rynku międzybankowym 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 WIBOR 1M WIBOR 3M WIBOR 6M WIBOR 1Y Oprocentowanie pożyczek na rynku międzybankowym, jako odniesienie do stopy bazowej zobowiązań JST, utrzymuje się na niskim poziomie. Jednakże osiągając swoje realne minima, należy założyć w dłuższym okresie powrót do poziomu 2-3%. Samorządy w Polsce w roku 2012 podążały ścieżką rozwoju i krótkiej hossy po zapaści z lat Wydaje się być pewnym, że okres ten był mocno wspomagany absorpcją środków strukturalnych. W najbliższym okresie (po zastoju lat , gdzie w większości realizowane były inwestycje z poprzedniego okresu finansowania budżetem UE) wydaje się być pewnym rozwój samorządów pod względem infrastrukturalno-inwestycyjnym. Zauważamy przygotowywanie zdecydowanych planów inwestycyjnych opartych jednak średnio w większym stopniu o instrumenty dłużne (w stosunku do lat ). Obecnie jednak poziom zadłużenia samorządów jest zdecydowanie wyższy i absorpcja środków pomocowych będzie znacznie trudniejsza oraz obciążona zdecydowanie większym kosztem pieniądza. str. 7

8 Dane finansowe ogółem w mln PLN (wszystkie JST) * 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia 1. Dochody bieżące Wydatki bieżące Nadwyżka operacyjna (1-2) Dochody majątkowe Wydatki majątkowe Bilans majątkowy (4-5) Dochody Ogółem Wydatki Ogółem Nadwyżka / deficyt (7-8) Przychody a. Nowe zadłużenie b. Pozostałe przychody Rozchody a. Spłata zadłużenia b. Pozostałe rozchody Finansowanie (10-11) Wynik budżetu ogółem (9+12) *) plan na 3 kw Budżet samorządowy systematycznie rośnie. Gwałtowne zwiększenie jego pozycji w roku 2016 wynika głównie z przepływu środków z programów społecznych. Nie stanowi to jednak realnego zwiększenia możliwości budżetowych samorządów w Polsce, choć polepsza okresowo pewne wskaźniki budżetowe. Konieczna jest, zatem korekta oceny trendów finansowych w budżetach JST w okresie przed i po roku Od 2011 roku średni poziom spłaty zadłużenia oscyluje w zakresie 9-10 mld PLN. Wydaje się być prawdopodobne, że znaczne zwiększenie tej pozycji (choć nieuwidocznione w planach WPF to jednak całkiem realne) o 30-40% może postawić większość samorządów w trudnej sytuacji. Rosnąca nadwyżka operacyjna w latach może takie zadania zaabsorbować jednak kosztem praktycznego pozbawienia się wkładu własnego na inwestycje. Pozostanie zatem samorządom tylko instrument dłużny i dochody majątkowe. Wydaje się być konieczne przebudowanie oferowanych standardowych warunków kredytowych dla JST przez banki (ze średnio 8-10 letniego na letnie).

9 , , , , ,00 Ostrożne planowanie przynosi dobre efekty 0, Planowane Dochody bieżące Dochody bieżące Planowane Dochody majątkowe Dochody majątkowe , , , , ,00 0, Planowane Wydatki bieżące Wydatki bieżące Planowane Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe Doświadczeni samorządowcy planują ostrożnie. Powyższe wykresy udowadniają tę tezę. Jedynie dla roku 2015 zanotowano zachwianie relacji planu z wykonaniem. Choć plany dochodów z reguły nie są wykonywane to ich różnica jest efektem zwykłych sytuacji w większości niezależnych od samorządów. Po stronie wydatków zdecydowanie widać bezpieczne założenia pozwalające na generowanie oszczędności krótko-okresowych. str. 9

10 , , , , ,00 Stabilne pole nadwyżki w badanym okresie zmienia się w planach , * 2017(p) 2018(p) 2019(p) Wolne środki Wydatki bieżące Dochody bieżące Wydatki bieżące bez obsługi długu O ile w badanym okresie nadwyżka operacyjna zazwyczaj utrzymywała stabilne pozycje z tendencją do wzrostu, plany WPF wydają się zbyt optymistyczne. Dodatkowo gwałtownie rośnie obsługa długu w przyszłych okresach. Jeżeli nadwyżka operacyjna nie zostanie wygenerowana na zakładanych przez samorządy poziomach, już w bieżącym i 2018 roku może dojść do blokady tzn. przeznaczenia większości wygenerowanej nadwyżki operacyjnej na spłatę zobowiązań. Zadłużenie * 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średni a Krótkoterminowe Długoterminowe Zadłużenie bezpośrednie + Inne zobowiązania dłużne Zadłużenie ogółem - Wolne środki (nadwyżka w roku bieżącym) Zadłużenie ogółem netto + Udzielone poręczenia Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto Zobowiązania samorządów nieznacznie rosły w badanym okresie. Jednak realny obraz uwzględniający zobowiązania pośrednie, nieujmowane w sprawozdaniach (dotyczące długu spółek zależnych czy umów wsparcia do roku 2014) przedstawia dużo większą dynamikę zobowiązań sektora JST. Nie jest to samo w sobie sygnałem negatywnym. Przyjmujemy, że jeśli dynamika wzrostu długu przekroczy dynamikę wzrostu PKB, zacznie to być oceniane negatywnie. Planowanie długu w kolejnych latach wydaje się być też zaniżone ze względu na dość optymistyczne założenia dotyczące kształtowania się nadwyżki operacyjnej w latach str. 10

11 90 000, , , , , , , , ,00 0, , Zadłużenie bezpośrednie Nowe zadłużenie Zmiana zadłużenia W planie dynamiczne zwiększenie długu JST 5,00% 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% Odsetki / Średni stan długu Średnia dla lat Koszt pieniądza w sektorze finansowania samorządów był i jest relatywnie niski. Samorządy wykorzystują działania banków w sektorze, które podlegają konsolidacji terytorialnej a więc dużej podaży pieniądza na bardzo korzystnych warunkach. Taka sytuacja nie może trwać wiecznie. Zauważalne już są tendencje do wykorzystywania niskich stóp bazowych do podniesienia marż banków. Te nieznaczne ruchy obliczone są na zyski w relacji długookresowej, samorządy pożyczają środki finansowe zwykle na 8-12 lat. Niskie stopy bazowe też nie będą stymulować gospodarki wiecznie, a po wyczerpaniu ich efektywności konieczne będzie ich podniesienie, co spowoduje zwiększenie kosztu pieniądza dla JST. str. 11

12 48,00% 47,00% 46,00% 45,00% 44,00% 43,00% 42,00% 41,00% 40,00% 39,00% 38,00% 37,00% Wydatki na wynagrodzenia / (Wydatki bieżące - Odsetki zapłacone) Średnia dla lat Wydatki na wynagrodzenia są jednym z największych pozycji wydatków po stronie bieżącej każdego samorządu. Tym niemniej w skali całego sektora nie zauważa się znaczących wzrostów. Wartości dla roku 2016 wydają się być zaniżone, ale wynikają one z przyjętych planów (3Q2016). Powinny zostać poddane weryfikacji po opublikowaniu w Ministerstwie Finansów skonsolidowanych sprawozdań rocznych. str. 12

13 Część II Sytuacja finansowa gmin Podsumowanie Budżet JST Dochody bieżące gmin w latach wzrastały z mln zł do mln zł w 2016 roku, co implikuje skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) na poziomie 7,91%. Marża operacyjna znajdowała się w przedziale 6,49% - 10,89% osiągając średnią dla okresu w wysokości 10,12%. Dochody podatkowe gmin stanowiły od 34,29% do 39,50% dochodów bieżących. Średnio 50,57% dochodów podatkowych stanowiły podatki lokalne. Na przestrzeni ostatnich 6 lat wydatki na wynagrodzenia stanowiły przeciętnie 46,16% wydatków bieżących pomniejszonych o zapłacone odsetki. Natomiast wydatki majątkowe wynosiły średnio 17,83% wydatków ogółem. Dochody lat Najważniejszą pozycję wśród dochodów gmin zajmują subwencje ogólne z budżetu państwa (paragraf 292), drugą natomiast są wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (paragraf 001). Te dwie kategorie dochodowe odpowiadały średnio za niemal połowę (47%) wszystkich dochodów gmin w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje dochodów to wpływy z podatku od nieruchomości (paragraf 031), oraz dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa (paragraf 201). Te cztery pozycje odpowiadają za 72,6% budżetów gmin, a więc to na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy dochodów, ponieważ mają największy wpływ na sytuację finansową gmin. Wydatki lat Najważniejszą pozycję wśród wydatków gmin zajmują wydatki związane z oświatą i wychowaniem (dział 801), znacząco przewyższające dofinansowanie, jakie w celu realizacji tego zadania otrzymują gminy z budżetu państwa. Drugą największą pod względem wysokości wydatków kategorią, są wydatki związane z funkcjonowaniem pomocy społecznej (dział 852) te dwie kategorie wydatkowe odpowiadały średnio za ponad połowę (53,1%) wszystkich wydatków gmin w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje wydatków to wydatki związane z administracją publiczną (dział 750) oraz transportem i łącznością (dział 600) i wydatki powiązane z gospodarką komunalną i ochroną środowiska (dział 900). Te pięć pozycji odpowiada za 80,2% wydatków budżetowych gmin, a więc to na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy wydatków, ponieważ mają największy wpływ na budżety gmin. Zadłużenie Zadłużenie ogółem gmin w latach utrzymywało się na podobnym poziomie, a następnie wzrosło w roku 2016 do poziomu 25,14 mld zł, co stanowi 25,81% dochodów bieżących. Stosunek zadłużenia bezpośredniego do dochodów własnych spadał z poziomu 79,4% w 2011 roku do 52% w 2016 roku. Wydatki na obsługę zadłużenia bezpośredniego w 2016 roku wyniosły 10,06% dochodów własnych i były niższe o 3,7 p.p. niż w roku ubiegłym. Przeciętny koszt długu gmin wynosi 4,37%, natomiast średni okres spłaty zadłużenia gmin a więc czas, przez jaki samorządy spłacałyby swoje zadłużenie przy założeniu, że cała nadwyżka przeznaczana będzie na spłatę zadłużenia dla roku 2016 wynosi ponad 4 lata. Jeżeli rozszerzymy jednak analizę i weźmiemy średnią nadwyżkę z lat , wówczas wartość tego wskaźnika spada do 3,8 lat. str. 13

14 Zestawienie danych finansowych (p) 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia 1. Dochody bieżące Wydatki bieżące Nadwyżka operacyjna (1-2) Dochody majątkowe Wydatki majątkowe Bilans majątkowy (4-5) Dochody Ogółem Wydatki Ogółem Nadwyżka / deficyt (7-8) Przychody a. Nowe zadłużenie b. Pozostałe przychody Rozchody a. Spłata zadłużenia b. Pozostałe rozchody Finansowanie (10-11) Wynik budżetu ogółem (9+12) Poniższy wykres w sposób zagregowany ilustruje sytuację finansową gmin. Wpływy do budżetu są na nim ukazane w formie skumulowanego wykresu warstwowego, natomiast wydatki i rozchody są przedstawione w postaci skumulowanego wykresu słupkowego , , , , , ,00 0, Nadwyżka operacyjna Dochody majątkowe Nowe zadłużenie Pozostałe przychody Spłata zadłużenia Wydatki majątkowe Pozostałe rozchody Nadwyżka operacyjna jest różnicą między dochodami bieżącymi, a wydatkami bieżącymi. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, wydatki bieżące miasta muszą być finansowane w całości z dochodów bieżących, wolnych środków i nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych. Jako że wielkość zrealizowanych przepływów budżetowych wykonanych w ciągu roku często różni się od planu, jednostki samorządu terytorialnego są przez to zobligowane do utrzymywania dodatniej nadwyżki operacyjnej, pełniącej rolę buforu bezpieczeństwa. Nadwyżka operacyjna jest najmniej rygorystyczną kategorią środków budżetowych pod względem możliwości wydatkowania, ponieważ nie ma żadnego określonego z góry celu, na który musi być ona przeznaczona. Drugą kategorią dotyczącą wpływów do budżetu jednostki są dochody majątkowe, a więc wszelkie dochody związane z dotacjami i subwencjami niezwiązanymi z bieżącymi wydatkami, oraz dochody mające związek z posiadanym przez samorząd majątkiem. Trzecią z ukazanych kategorii wpływów budżetowych jest nowe zadłużenie. Zgodnie z art. 89 ustawy o finansach publicznych, jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać kredyty i pożyczki, a także emitować papiery wartościowe w następujących celach: str. 14

15 Pokrycia występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Finansowania planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów. Wyprzedzającego finansowania działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Ostatnią kategorią wpływów są pozostałe przychody, do których zalicza się na przykład nadwyżka z lat ubiegłych lub przychody związane z prywatyzacją majątku samorządu. Na powyższym wykresie (patrz str.13) przedstawione zostały kategorie budżetowe, których koszty JST pokrywają z posiadanych środków. Zdecydowanie największą pozycją są wydatki majątkowe (najczęściej są to inwestycje). Drugą kategorią przedstawioną na wykresie są środki przeznaczone na spłatę zadłużenia jednostek, ostatnią zaś pozostałe rozchody. Zadłużenie * 2017 p 2018 p 2019 p Średnia Krótkoterminowe Długoterminowe Zadłużenie bezpośrednie Inne zobowiązania dłużne Zadłużenie ogółem Wolne środki (nadwyżka w roku bieżącym) Zadłużenie ogółem netto Udzielone poręczenia Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto , , , , , ,00 0, , , Zadłużenie bezpośrednie Nowe zadłużenie Zmiana zadłużenia str. 15

16 Analiza dochodów gmin Podstawowe wykresy obrazujące stan dochodów gmin 40% 20% 0% -20% -40% -60% Tempo zmian dochodów bieżących Tempo zmian dochodów majątkowych Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 8% PIT 18% CIT 1% Transfery bieżące - dotacje i subwencje 53% Podatki lokalne 20% Planowane dotacje i subwencje Planowane dochody własne Dotacje i subwencje Dochody własne Najważniejsze kategorie dochodowe lat Dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na dwa rodzaje dochody bieżące oraz dochody majątkowe. Do dochodów majątkowych zalicza się dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku oraz dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, natomiast dochody bieżące stanowią wszystkie inne dochody uzyskiwane przez samorząd. Szczególnej analizie poddano dochody bieżące, ich wielkość kształtuje bowiem strukturę budżetu gmin, a więc ich analiza pozwala na uchwycenie trendu poszczególnych pozycji budżetowych. Jest to podstawa do prognozowania kształtowania się poszczególnych pozycji dochodów JST w przyszłości, co wykonują służby finansowe JST w dokumencie: Wieloletnia Prognoza Finansowa. str. 16

17 Miliony % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% średnia wartość dochodów Skumulowany udział wartości poszczególnych paragrafów dochodów str. 17

18 Miliony 35,4% 17,7% 9,9% 8,9% 8,3% 3,5% 3,3% 3,0% 3,0% 1,3% 1,3% 1,0% 0,7% 0,5% 0,5% 0,4% 0,4% 0,3% 0,1% 0,1% Analiza wydatków gmin Wykres z segmentacją na bieżące/majątkowe 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% Tempo zmian wydatków bieżących bez obsługi długu Tempo zmian wydatków bieżących , , , , ,00 0, Planowane Wydatki bieżące Planowane Wydatki majątkowe Wydatki bieżące Wydatki majątkowe Najważniejsze działy wydatków gmin za lata Również wydatki jednostek samorządu terytorialnego możemy podzielić na bieżące oraz majątkowe. Wydatki bieżące obejmują różnego rodzaju koszty związane z funkcjonowaniem samorządu, m.in. wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w samorządowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, zakupy towarów i usług czy koszty utrzymania jednostek budżetowych % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% średnia wartość wydatków Udział skumulowany wartości poszczególnych działów str. 18

19 Finansowanie Wolne środki 22% Inne źródła 15% Kredyty i pożyczki 43% Wykup papierów wartościowych 2% Pożyczki udzielone 1% Inne cele 12% Prywatyzacja majątku 5% Dłużne papiery wartościowe 2% Nadwyżka z lat ubiegłych 13% Spłata pożyczek udzielonych 0% Spłata kredytów i pożyczek 85% Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Wskaźnik (plan) 2017 (plan ) 2018 (plan ) 2019 (plan ) Nadwyżka operacyjna netto / Dochody bieżące netto 10,32 11,02 11,27 11,60 6,73 7,39 10,33 10,26 9,86 Nadwyżka operacyjna / Dochody bieżące 8,86 9,97 10,42 10,89 10,47* 6,49 9,42 9,43 10,12* Nadwyżka (deficyt) / Dochody ogółem -0,09 0,75-0,62 1,97-3,73-4,91 1,63 3,16-0,23 Wynik budżetu ogółem / Dochody ogółem 4,95 5,36 5,62 6,08-0,62-0,01 0,00 0,01 2,67 Środki operacyjne / Dochody ogółem 9,75 10,55 10,67 10,84 6,54 6,86 9,57 9,80 9,32 Zmiana nadwyżki operacyjnej (zmiana w ciągu roku) 14,71 17,97 10,30 7,83-35,32 12,90 47,00 1,43 9,60 Zmiana dochodów własnych (zmiana w ciągu roku) 7,23 7,76 8,39 4,28 4,68 4,34 3,83 1,11 5,20 Zmiana zadłużenia bezpośredniego (zmiana w ciągu roku) 0,60-0,65 2,63-3,69-7,79 20,56-7,27-13,20-1,10 Zmiana zadłużenia ogółem (zmiana w ciągu roku) 3,62 11,20 10,70 12,16-111,5-444,1-66,80-21,12-75,74 Odsetki zapłacone / Nadwyżka operacyjna netto 19,27 13,63 10,61 8,32 13,94 12,09 8,79 8,05 11,84 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody własne 19,44 18,83 13,01 13,78 10,06 9,83 10,66 10,09 13,21 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody bieżące 9,58 9,54 6,76 7,24 4,71 4,61 5,12 4,84 6,55 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Środki operacyjne 88,37 83,18 58,27 61,11 67,97 62,37 49,58 47,17 64,75 Zadłużenie bezpośrednie / Dochody bieżące 36,70 34,79 33,82 31,57 24,74 28,66 26,22 22,47 29,87 Zadłużenie ogółem / Dochody bieżące 36,91 35,01 34,02 31,71 24,82 28,66 26,22 22,47 29,98 Zadłużenie bezpośrednie / Nadwyżka operacyjna (lata) 4,14 3,49 3,25 2,90 4,13 4,41 2,78 2,38 Zadłużenie ogółem / Dochody własne 74,93 69,12 65,41 60,33 53,06 61,12 54,59 46,87 60,68 Zadłużenie bezpośrednie / Dochody własne 74,49 68,67 65,02 60,05 52,90 61,12 54,59 46,87 60,46 Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto / Dochody bieżące 33,97 31,40 29,87 26,57 26,65 26,50 25,51 21,92 27,80 Dochody podatkowe / Dochody bieżące 37,83 38,36 38,59 39,50 34,29 40,36 40,14 40,34 38,75 Podatki lokalne / Dochody podatkowe ogółem 51,85 51,96 51,03 49,35 48,42 53,26 53,38 53,15 51,54 Otrzymane transfery bieżące / Dochody bieżące 52,88 51,35 49,88 49,12 55,35 55,24 53,61 53,27 52,59 Dochody bieżące / Dochody ogółem 89,98 91,96 91,91 91,47 94,48 92,82 92,64 95,59 92,61 Dochody własne / Dochody ogółem 44,33 46,59 47,80 48,08 44,19 43,52 44,49 45,83 45,60 Wydatki na wynagrodzenia / (Wydatki bieżące - Odsetki zapłacone) 48,50 47,65 46,63 46,76 39,62 38,76 39,23 39,01 43,27 Transfery bieżące / (Wydatki bieżące - Odsetki zapłacone) 59,30 58,00 56,43 55,73 59,47 59,64 59,79 59,36 58,47 Wydatki majątkowe / Wydatki ogółem 18,06 16,58 18,17 16,86 14,37 17,27 14,70 10,59 15,82 Odsetki / Średni stan długu 4,77 4,81 3,88 3,27 3,39 3,41 3,28 3,56 3,80 Nadwyżka operacyjna / Wydatki majątkowe 44,11 55,73 52,39 60,26 37,94 33,28 60,35 87,87 53,99 Dochody majątkowe / Wydatki majątkowe 55,41 48,83 44,24 51,63 37,04 39,64 50,94 42,96 46,34 Zmiana zadłużenia netto / Wydatki majątkowe 0,00-4,45 1,33-10,94 26,36 10,43-4,06-30,45-1,47 Nadwyżka (deficyt) / Wydatki majątkowe -0,48 4,56-3,37 11,89-25,02-27,09 11,30 30,83 0,33 (Nadwyżka operacyjna + Dochody majątkowe) / Wydatki majątkowe 99,52 104,56 96,63 111,9 74,98 72,91 111,30 130,83 100,3 Zadłużenie ogółem / Nadwyżka operacyjna (lata) 4,17 3,51 3,26 2,91 4,14 4,41 2,78 2,38 Zadłużenie ogółem / Środki operacyjne 340,63 305,32 293,01 267,6 358,45 387,96 253,92 219,08 303,3 Obsługa zadłużenia / (Środki operacyjne + Nadwyżka z lat ubiegłych) 58,63 55,14 38,17 39,15 75,04 48,29 46,41 44,77 50,70 *Wskaźniki oznaczone gwiazdką obliczone zostały przy użyciu danych zbiorczych za grudzień 2016r. Pozostałe opierają się na planie na dzień r. Średnia str. 19

20 , , , , , , , * 2017(p) 2018(p) 2019(p) str. 20

21 Część III Sytuacja finansowa miast na prawach powiatu Podsumowanie Budżet JST Dochody bieżące miast w latach wzrastały z mln zł do mln zł w 2016 roku, co implikuje skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) na poziomie 6,18 %. Marża operacyjna znajdowała się w przedziale 4,77% - 9,32% osiągając średnią dla okresu w wysokości 7,28%. Dochody podatkowe miast stanowiły od 43,7% do 45,9% dochodów bieżących. Średnio 34% dochodów podatkowych stanowiły podatki lokalne. Na przestrzeni ostatnich 6 lat wydatki na wynagrodzenia stanowiły przeciętnie 41,9% wydatków bieżących pomniejszonych o zapłacone odsetki. Natomiast wydatki majątkowe wynosiły średnio 19,3% wydatków ogółem. Dochody lat Najważniejszą pozycję wśród dochodów miast zajmują wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (paragraf 001) drugą natomiast są subwencje ogólne z budżetu państwa (paragraf 292) i wpływy z podatku od nieruchomości (paragraf 031). Te trzy kategorie dochodowe odpowiadały średnio za ponad połowę (57,3%) wszystkich dochodów miast w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje dochodów nie odbiegają znacznie od kolejnych. Są to dochody z usług (paragraf 083) dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa (paragraf 201). Te pięć pozycji odpowiada za 2/3 budżetów miast, a więc to na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy dochodów, ponieważ mają największy wpływ na sytuację finansową miast. Wydatki lat Najważniejszą pozycję wśród wydatków miast zajmują wydatki związane z oświatą i wychowaniem (dział 801), znacząco przewyższające dofinansowanie, jakie w celu realizacji tego zadania otrzymują miasta z budżetu państwa. Drugą największą pod względem wysokości wydatków kategorią, są transportem i łącznością (dział 600) te dwie kategorie wydatkowe odpowiadały średnio za niemal połowę (43,2%) wszystkich wydatków miast w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje wydatków to wydatki związane z funkcjonowaniem pomocy społecznej (dział 852), wydatki związane z administracją publiczną (dział 750) oraz transportem i łącznością (dział 600), wydatki powiązane z gospodarką komunalną i ochroną środowiska (dział 900) i gospodarka mieszkaniowa (dział 700). Te sześć pozycji odpowiada za 79,1% wydatków budżetowych miast, a więc to na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy wydatków, ponieważ mają największy wpływ na budżety miast. Zadłużenie Zadłużenie ogółem miast w latach wzrastało od 28 mld zł do poziomu 34,6 mld zł w roku 2016, co stanowi 51% dochodów bieżących. Stosunek zadłużenia bezpośredniego do dochodów własnych spadał z poziomu 79,5% w 2011 roku do 71,3% w 2016 roku. Wydatki na obsługę zadłużenia bezpośredniego w 2016 roku wyniosły 8,08% dochodów własnych i były niższe o 4 p.p. niż w roku Przeciętny koszt długu miast wynosi 3,83%, natomiast średni okres spłaty zadłużenia miast a więc czas, przez jaki samorządy spłacałyby swoje zadłużenie przy założeniu, że cała nadwyżka przeznaczana będzie na spłatę zadłużenia dla roku 2016 wynosi ponad 9,7 lat. Jeżeli rozszerzymy jednak analizę i weźmiemy średnią nadwyżkę z lat , wówczas wartość tego wskaźnika spada do 8 i pół roku. str. 21

22 Zestawienie danych finansowych (p) 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia 1. Dochody bieżące Wydatki bieżące Nadwyżka operacyjna (1-2) Dochody majątkowe Wydatki majątkowe Bilans majątkowy (4-5) Dochody Ogółem Wydatki Ogółem Nadwyżka / deficyt (7-8) Przychody c. Nowe zadłużenie d. Pozostałe przychody Rozchody c. Spłata zadłużenia d. Pozostałe rozchody Finansowanie (10-11) Wynik budżetu ogółem (9+12) Poniższy wykres w sposób zagregowany ilustruje sytuację finansową gmin. Wpływy do budżetu są na nim ukazane w formie skumulowanego wykresu warstwowego, natomiast wydatki i rozchody są przedstawione w postaci skumulowanego wykresu słupkowego , , , , ,00 0, Nadwyżka operacyjna Dochody majątkowe Nowe zadłużenie Pozostałe przychody Spłata zadłużenia Wydatki majątkowe Pozostałe rozchody Nadwyżka operacyjna jest różnicą między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, wydatki bieżące miasta muszą być finansowane w całości z dochodów bieżących, wolnych środków i nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych. Jako że wielkość zrealizowanych przepływów budżetowych wykonanych w ciągu roku często różni się od planu, jednostki samorządu terytorialnego są przez to zobligowane do utrzymywania dodatniej nadwyżki operacyjnej, pełniącej rolę buforu bezpieczeństwa. Nadwyżka operacyjna jest najmniej rygorystyczną kategorią środków budżetowych pod względem możliwości wydatkowania, ponieważ nie ma żadnego określonego z góry celu, na który musi być ona przeznaczona. Drugą kategorią dotyczącą wpływów do budżetu jednostki są dochody majątkowe, a więc wszelkie dochody związane z dotacjami i subwencjami niezwiązanymi z bieżącymi wydatkami, oraz dochody mające związek z posiadanym przez samorząd majątkiem. Trzecią z ukazanych kategorii wpływów budżetowych jest nowe zadłużenie. Zgodnie z art. 89 ustawy o finansach publicznych, jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać kredyty i pożyczki, a także emitować papiery wartościowe w następujących celach: str. 22

23 Pokrycia występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, Finansowania planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, Spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów, Wyprzedzającego finansowania działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Ostatnią kategorią wpływów są pozostałe przychody, do których zalicza się na przykład nadwyżka z lat ubiegłych lub przychody związane z prywatyzacją majątku samorządu. Na powyższym wykresie przedstawione zostały kategorie budżetowe, których koszty JST pokrywają z posiadanych środków. Zdecydowanie największą pozycją są wydatki majątkowe (najczęściej są to inwestycje). Drugą kategorią przedstawioną na wykresie są środki przeznaczone na spłatę zadłużenia jednostek, ostatnią zaś pozostałe rozchody. Zadłużenie miast na prawach powiatu Zadłużenie * 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia Krótkoterminowe b.d. b.d. b.d. b.d. Długoterminowe Zadłużenie bezpośrednie Inne zob. dłużne Zadłużenie ogółem Wolne środki (nadwyżka w roku bieżącym) Zadłużenie ogółem netto + Udzielone poręczenia Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto , , , , , , , , ,00 0, , Zadłużenie bezpośrednie Nowe zadłużenie Zmiana zadłużenia str. 23

24 Miliony Analiza dochodów miast na prawach powiatu 30% 20% 10% 0% -10% -20% Tempo zmian dochodów bieżących Tempo zmian dochodów majątkowych Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 17% Dochody finansowe 0% PIT 28% Planowane dotacje i subwencje Planowane dochody własne Dotacje i subwencje Dochody własne Transfery bieżące - dotacje i subwencje 35% CIT 2% Podatki lokalne 18% Dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na dwa rodzaje dochody bieżące oraz dochody majątkowe. Do dochodów majątkowych zalicza się dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku oraz dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, natomiast dochody bieżące stanowią wszystkie inne dochody uzyskiwane przez samorząd. Szczególnej analizie poddano dochody bieżące, ich wielkość kształtuje bowiem strukturę budżetu gmin, a więc ich analiza pozwala na uchwycenie trendu poszczególnych pozycji budżetowych. Jest to podstawa do prognozowania kształtowania się poszczególnych pozycji dochodów JST w przyszłości, co wykonują służby finansowe JST w dokumencie: Wieloletnia Prognoza Finansowa. Najważniejsze paragrafy dochodów miast na prawach powiatu (średnie wartości za lata % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% średnia wartość dochodów Skumulowany udział wartości poszczególnych paragrafów dochodów str. 24

25 Miliony Analiza wydatków miast na prawach powiatu Wykres z segmentacją na bieżące/majątkowe 30% 20% 10% 0% -10% -20% Tempo zmian wydatków bieżących bez obsługi długu Tempo zmian wydatków majątkowych Tempo zmian wydatków bieżących , , , , , , , ,00 0, Pozostałe 59% Wyagrodzenia i pochodne 39% Planowane Wydatki bieżące Wydatki bieżące Planowane Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe Odsetki 2% Wydatki miast na prawach powiatu w podziale na działy (wartości średnie za lata ) Również wydatki jednostek samorządu terytorialnego możemy podzielić na bieżące oraz majątkowe. Wydatki bieżące obejmują różnego rodzaju koszty związane z funkcjonowaniem samorządu, m.in. wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w samorządowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, zakupy towarów i usług czy koszty utrzymania jednostek budżetowych % 100% 80% 60% 40% 20% 0% średnia wartość wydatków Udział skumulowany wartości poszczególnych działów str. 25

26 Finansowanie Inne źródła 20% Kredyty i pożyczki 40% Inne cele 20% Wolne środki 27% Spłata pożyczek udzielonych 1% Wykup papierów wartościowych 8% Prywatyzacja majątku 7% Dłużne papiery wartościowe 3% Nadwyżka z lat ubiegłych 2% Pożyczki udzielone 2% Spłata kredytów i pożyczek 70% Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Wskaźnik (plan) 2017 (plan) 2018 (plan) 2019 (plan) Średnia Nadwyżka operacyjna netto / Dochody bieżące netto 6,82 9,01 9,94 10,40 6,22 7,59 9,12 10,33 8,68 Nadwyżka operacyjna / Dochody bieżące 4,77 7,32 8,55 9,32 8,88* 5,89 7,18 8,16 7,28* Nadwyżka (deficyt) / Dochody ogółem -4,09-1,15-2,05 1,04-4,75-6,34-4,33-2,10-2,97 Wynik budżetu ogółem / Dochody ogółem 4,96 5,63 5,95 5,63 0,00 0,00 0,00 0,00 2,77 Środki operacyjne / Dochody ogółem 6,58 8,39 9,15 9,57 6,01 6,97 8,18 9,42 8,03 Zmiana nadwyżki operacyjnej (zmiana w ciągu roku) -7,76 61,40 24,14 13,48-43,29 24,99 25,08 15,89 14,24 Zmiana dochodów własnych (zmiana w ciągu roku) 4,23 6,89 7,56 4,39 2,03 3,07 2,83 1,77 4,10 Zmiana zadłużenia bezpośredniego (zmiana w ciągu roku) 5,65 3,61 5,10 2,42-2,44 10,21 6,20 4,05 4,35 Zmiana zadłużenia ogółem (zmiana w ciągu roku) 2,15 1,88 4,08 3,00 10,84 10,11 6,20 4,05 5,29 Odsetki zapłacone / Nadwyżka operacyjna netto 40,45 24,27 18,26 13,93 26,05 22,35 21,23 20,99 23,44 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody własne 12,93 13,04 10,80 12,40 8,08 8,54 9,45 10,06 10,66 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody bieżące 8,85 9,08 7,60 8,75 5,40 5,65 6,27 6,66 7,28 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Środki operacyjne 117,81 95,54 73,40 81,28 82,84 74,49 68,75 64,46 82,32 Zadłużenie bezpośrednie / Dochody bieżące 55,16 54,38 53,77 52,86 47,86 50,71 52,48 53,55 52,60 Zadłużenie ogółem / Dochody bieżące 55,29 54,48 53,84 52,90 47,90 50,71 52,48 53,55 52,64 Zadłużenie bezpośrednie / Nadwyżka operacyjna (lata) 11,57 7,42 6,29 5,67 9,76 8,61 7,31 6,56 Zadłużenie ogółem / Dochody własne 80,80 78,29 76,47 74,97 71,69 76,60 79,11 80,88 77,35 Zadłużenie bezpośrednie / Dochody własne 80,62 78,15 76,36 74,92 71,63 76,60 79,11 80,88 77,28 Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto / Dochody bieżące 53,55 51,90 50,96 50,22 51,13 50,71 52,48 53,55 51,81 Wskaźnik z art ,06 7,48 8,16 9,17 10,53 9,70 3,03-3,77 6,54 Dochody podatkowe / Dochody bieżące 45,10 44,57 44,47 45,34 43,41 51,93 52,05 52,60 47,47 Podatki lokalne / Dochody podatkowe ogółem 34,45 35,05 34,35 33,19 32,70 41,39 40,83 40,37 36,54 Otrzymane transfery bieżące / Dochody bieżące 35,13 34,49 33,48 32,75 36,52 36,64 36,02 35,66 35,09 Dochody bieżące / Dochody ogółem 87,56 88,27 88,28 88,97 92,17 91,89 89,76 91,19 89,76 Dochody własne / Dochody ogółem 59,91 61,43 62,16 62,78 61,58 60,84 59,54 60,38 61,08 str. 26

27 Wskaźnik (plan) 2017 (plan) 2018 (plan) 2019 (plan) Średnia Wydatki na wynagrodzenia / (Wydatki bieżące - Odsetki 43,33 42,79 41,73 41,92 38,17 37,42 37,29 37,52 40,02 zapłacone) Transfery bieżące / (Wydatki bieżące - Odsetki zapłacone) 37,98 38,11 37,35 36,70 39,07 39,65 39,63 39,77 38,53 Wydatki majątkowe / Wydatki ogółem 19,89 19,12 20,90 18,47 16,33 18,68 20,14 17,97 18,94 Odsetki / Średni stan długu 4,51 4,47 3,67 3,04 3,04 3,36 3,52 3,87 3,70 Nadwyżka operacyjna / Wydatki majątkowe 20,17 33,44 35,41 45,36 26,42 27,25 30,67 40,56 32,41 Dochody majątkowe / Wydatki majątkowe 60,09 60,64 54,96 60,35 45,80 40,81 48,73 48,01 52,42 Zmiana zadłużenia netto / Wydatki majątkowe 4,42 4,06 7,65 6,61 25,24 21,54 13,08 10,36 11,62 Nadwyżka (deficyt) / Wydatki majątkowe -19,75-5,93-9,63 5,71-27,78-31,93-20,60-11,43-15,17 (Nadwyżka operacyjna + Dochody majątkowe) / Wydatki majątkowe 80,25 94,07 90,37 105,71 72,22 68,07 79,40 88,57 84,83 Zadłużenie ogółem / Nadwyżka operacyjna (lata) 11,59 7,44 6,29 5,68 9,77 8,61 7,31 6,56 Zadłużenie ogółem / Środki operacyjne 736,20 573,56 519,70 491,64 734,89 668,25 575,57 518,38 602,28 Obsługa zadłużenia / (Środki operacyjne + Nadwyżka z lat ubiegłych) 67,15 57,16 44,46 51,17 82,84 74,49 68,75 64,46 63,81 *Wskaźniki oznaczone gwiazdką obliczone zostały przy użyciu danych zbiorczych za grudzień 2016r. Pozostałe opierają się na planie na dzień r , , , , , , , , , * 2017(p) 2018(p) 2019(p) Wolne środki Wydatki bieżące Dochody bieżące Wydatki bieżące bez obsługi długu str. 27

28 Część IV Sytuacja finansowa powiatów ziemskich Podsumowanie Budżet JST Dochody bieżące powiatów w latach wzrastały z mln zł do mln zł w 2016 roku, co implikuje skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) na poziomie 1,44%. Jest to najniższy poziom wzrostu w analizowanych grupach JST (nie uwzględniając samorządów województw). Marża operacyjna znajdowała się w przedziale 5,7% -9,23 % osiągając średnią dla okresu w wysokości 6,94%. Dochody podatkowe powiatów stanowiły od 15,8% do 20,7% dochodów bieżących i rosną. Na przestrzeni ostatnich 6 lat wydatki na wynagrodzenia stanowiły przeciętnie 60,36% wydatków bieżących pomniejszonych o zapłacone odsetki. Jest to najwyższy odsetek w analizowanych grupach JST. Natomiast wydatki majątkowe wynosiły średnio 14,65% wydatków ogółem. Dochody lat Najważniejszą pozycję wśród dochodów powiatów zajmują subwencje ogólne z budżetu państwa (paragraf 292), drugą natomiast są wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (paragraf 001). Te dwie kategorie dochodowe odpowiadały średnio za ponad połowę (59%) wszystkich dochodów powiatów w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje dochodów to wpływy z dotacji celowych na zadania bieżące zlecone i powierzone (paragraf 211), dochody z usług (paragraf 083) oraz dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na zadania własne (paragraf 213). Te pięć pozycji odpowiada za 78,6% budżetów powiatów, a więc to na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy dochodów, ponieważ mają największy wpływ na sytuację finansową powiatów. Wydatki lat Najważniejszą pozycję wśród wydatków powiatów zajmują wydatki związane z oświatą i wychowaniem (dział 801), przewyższające dofinansowanie, jakie w celu realizacji tego zadania otrzymują powiaty z budżetu państwa. Drugą największą pod względem wysokości wydatków kategorią, są wydatki związane z transportem i łącznością (dział 600) te dwie kategorie wydatkowe odpowiadały średnio za ponad połowę (46%) wszystkich wydatków powiatów w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje wydatków to wydatki związane z funkcjonowaniem pomocy społecznej (dział 852) administracją publiczną (dział 750) oraz i wydatki powiązane z edukacyjną opieką wychowawczą (dział 854). Te pięć pozycji odpowiada za średnio 78,7% wydatków budżetowych powiatów, a więc to na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy wydatków, ponieważ mają największy wpływ na budżety powiatów. Zadłużenie Zadłużenie ogółem powiatów w latach utrzymywało się na podobnym poziomie by wzrosnąć w roku 2016 do poziomu 5,9 mld zł (5,6 mld zł w 2011 roku), co stanowi 27% dochodów bieżących. Stosunek zadłużenia bezpośredniego do dochodów własnych spadał z poziomu 79,4% w 2011 roku do 52,9% w 2016 roku. Wydatki na obsługę zadłużenia bezpośredniego w 2016 roku wyniosły 10,95% dochodów własnych i były niższe o 10 p.p. niż w roku Przeciętny koszt długu powiatów wynosi 4,42%, natomiast średni okres spłaty zadłużenia powiatów a więc czas, przez jaki samorządy spłacałyby swoje zadłużenie przy założeniu, że cała nadwyżka przeznaczana będzie na spłatę zadłużenia dla roku 2016 wynosi ponad 5 lat. Jeżeli rozszerzymy jednak analizę i weźmiemy średnią nadwyżkę z lat , wówczas wartość tego wskaźnika spada do 4,6 roku. str. 28

29 Zestawienie danych finansowych (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia 1. Dochody bieżące Wydatki bieżące Nadwyżka operacyjna (1-2) Dochody majątkowe Wydatki majątkowe Bilans majątkowy (4-5) Dochody Ogółem Wydatki Ogółem Nadwyżka / deficyt (7-8) Przychody a.nowe zadłużenie b.pozostałe przychody Rozchody a. Spłata zadłużenia b.pozostałe rozchody Finansowanie (10-11) Wynik budżetu ogółem (9+12) Poniższy wykres w sposób zagregowany ilustruje sytuację finansową powiatów ziemskich. Wpływy do budżetu są na nim ukazane w formie skumulowanego wykresu warstwowego, natomiast wydatki i rozchody są przedstawione w postaci skumulowanego wykresu słupkowego , , , , , , ,00 0, Nadwyżka operacyjna Dochody majątkowe Nowe zadłużenie Pozostałe przychody Spłata zadłużenia Wydatki majątkowe Pozostałe rozchody Nadwyżka operacyjna jest różnicą między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, wydatki bieżące miasta muszą być finansowane w całości z dochodów bieżących, wolnych środków i nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych. Jako że wielkość zrealizowanych przepływów budżetowych wykonanych w ciągu roku często różni się od planu, jednostki samorządu terytorialnego są przez to zobligowane do utrzymywania dodatniej nadwyżki operacyjnej, pełniącej rolę buforu bezpieczeństwa. Nadwyżka operacyjna jest najmniej rygorystyczną kategorią środków budżetowych pod względem możliwości wydatkowania, ponieważ nie ma żadnego określonego z góry celu, na który musi być ona przeznaczona. Drugą kategorią dotyczącą wpływów do budżetu jednostki są dochody majątkowe, a więc wszelkie dochody związane z dotacjami i subwencjami niezwiązanymi z bieżącymi wydatkami, oraz dochody mające związek z posiadanym przez samorząd majątkiem. str. 29

30 Trzecią z ukazanych kategorii wpływów budżetowych jest nowe zadłużenie. Zgodnie z art. 89 ustawy o finansach publicznych, jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać kredyty i pożyczki, a także emitować papiery wartościowe w następujących celach: Pokrycia występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, Finansowania planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, Spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów, Wyprzedzającego finansowania działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Ostatnią kategorią wpływów są pozostałe przychody, do których zalicza się na przykład nadwyżka z lat ubiegłych lub przychody związane z prywatyzacją majątku samorządu. Na powyższym wykresie przedstawione zostały kategorie budżetowe, których koszty JST pokrywają z posiadanych środków. Zdecydowanie największą pozycją są wydatki majątkowe (najczęściej są to inwestycje). Drugą kategorią przedstawioną na wykresie są środki przeznaczone na spłatę zadłużenia jednostek, ostatnią zaś pozostałe rozchody. Zadłużenie powiatów ziemskich Zadłużenie (p) 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia Krótkoterminowe Długoterminowe Zadłużenie bezpośrednie Inne zobowiązania dłużne Zadłużenie ogółem Wolne środki (nadwyżka w roku bieżącym) Zadłużenie ogółem netto Udzielone poręczenia Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto , , , , , , , ,00 0, , Zadłużenie bezpośrednie Nowe zadłużenie Zmiana zadłużenia str. 30

31 Miliony Analiza dochodów powiatów ziemskich Wykres z segmentacją na własne/uzupełniające 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% Tempo zmian dochodów bieżących Tempo zmian dochodów majątkowych Planowane dochody własne Planowane dotacje i subwencje Dochody własne Dotacje i subwencje Najważniejsze kategorie dochodów wg paragrafów za lata Dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na dwa rodzaje dochody bieżące oraz dochody majątkowe. Do dochodów majątkowych zalicza się dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku oraz dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, natomiast dochody bieżące stanowią wszystkie inne dochody uzyskiwane przez samorząd. Szczególnej analizie poddano dochody bieżące, ich wielkość kształtuje bowiem strukturę budżetu gmin, a więc ich analiza pozwala na uchwycenie trendu poszczególnych pozycji budżetowych. Jest to podstawa do prognozowania kształtowania się poszczególnych pozycji dochodów JST w przyszłości, co wykonują służby finansowe JST w dokumencie: Wieloletnia Prognoza Finansowa % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% średnia wartość dochodów Skumulowany udział wartości poszczególnych paragrafów dochodów str. 31

32 Miliony Analiza wydatków Wykres z segmentacją na bieżące/majątkowe 50% 25% 0% -25% -50% Tempo zmian wydatków bieżących bez obsługi długu Tempo zmian wydatków majątkowych Tempo zmian wydatków bieżących , ,00 Wynagrodzenia i pochodne 26% , , ,00 0, Poręczenia 1% Odsetki 2% Planowane Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe Planowane Wydatki bieżące Wydatki bieżące Pozoostałe 71% Najważniejsze działy wydatków powiatów ziemskich za lata Również wydatki jednostek samorządu terytorialnego możemy podzielić na bieżące oraz majątkowe. Wydatki bieżące obejmują różnego rodzaju koszty związane z funkcjonowaniem samorządu, m.in. wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w samorządowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, zakupy towarów i usług czy koszty utrzymania jednostek budżetowych % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% średnia wartość wydatków Udział skumulowany wartości poszczególnych działów str. 32

33 Finansowanie Inne źródła 21% Kredyty i pożyczki 35% Wykup papierów wartościowych 3% Inne cele 10% Pożyczki udzielone 2% Wolne środki 28% Prywatyzacja majątku 7% Dłużne papiery wartościowe 2% Nadwyżka z lat ubiegłych 7% Spłata kredytów i pożyczek 85% Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Wskaźnik (p) 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia Nadwyżka operacyjna netto / Dochody bieżące 6,57 6,88 7,64 8,11 5,47 6,57 8,35 8,35 7,24 netto Nadwyżka operacyjna / Dochody bieżące 5,26 5,89 6,87 7,46 9,23 5,72* 7,51 7,59 6,94* Nadwyżka (deficyt) / Dochody ogółem 0,21 0,70-0,01 1,00-2,94-2,79 2,17 2,91 0,15 Wynik budżetu ogółem / Dochody ogółem 4,51 4,72 4,78 5,43 0,05 0,02 0,06 0,10 2,46 Środki operacyjne / Dochody ogółem 6,36 6,56 7,18 7,54 5,12 5,90 7,76 8,01 6,80 Zmiana nadwyżki operacyjnej (zmiana w -13,85 15,04 19,07 7,86-35,71 23,07 33,67 2,62 6,47 ciągu roku) Zmiana dochodów własnych (zmiana w 3,36 4,55 8,02 6,20 5,03 3,51 6,71 0,87 4,78 ciągu roku) Zmiana zadłużenia bezpośredniego (zmiana -2,76-1,39 1,02-1,66-6,60 9,99-9,38-13,02-2,97 w ciągu roku) Zmiana zadłużenia ogółem (zmiana w ciągu -1,17-3,45 0,39-5,20 19,53 10,04-9,58-13,22-0,33 roku) Odsetki zapłacone / Nadwyżka operacyjna 25,08 17,55 12,73 9,79 15,95 12,90 10,11 9,11 14,15 netto Obsługa zadłużenia bezpośredniego / 23,48 25,58 11,73 11,67 10,95 10,10 10,60 10,46 14,32 Dochody własne Obsługa zadłużenia bezpośredniego / 7,06 7,83 3,80 4,04 3,91 3,68 4,05 3,97 4,79 Dochody bieżące Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Środki 102,28 110,31 48,46 48,97 70,05 56,10 48,52 47,58 66,53 operacyjne Zadłużenie bezpośrednie / Dochody bieżące 28,69 27,56 27,24 26,99 24,73 26,87 23,91 20,48 25,81 Zadłużenie ogółem / Dochody bieżące 28,77 27,57 27,28 27,00 24,75 26,87 23,91 20,48 25,83 Zadłużenie bezpośrednie / Nadwyżka operacyjna 5,46 4,68 3,97 3,62 5,26 4,70 3,19 2,70 (lata) Zadłużenie ogółem / Dochody własne 95,72 90,06 84,30 78,01 69,40 73,67 62,56 53,95 75,96 Zadłużenie bezpośrednie / Dochody własne 95,45 90,02 84,19 77,96 69,33 73,67 62,56 53,95 75,89 Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto / Dochody bieżące 26,76 25,03 24,42 23,54 26,82 26,85 23,84 20,37 24,70 str. 33

34 Wskaźnik (p) 2017 (p) 2018 (p) 2019 (p) Średnia Dochody podatkowe / Dochody bieżące 16,79 17,20 18,20 19,99 20,71 27,06 26,28 26,47 21,59 Podatki lokalne / Dochody podatkowe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 17,90 17,84 17,37 6,64 ogółem Otrzymane transfery bieżące / Dochody 70,75 70,26 68,54 66,08 65,75 64,93 62,98 62,83 66,51 bieżące Dochody bieżące / Dochody ogółem 92,21 92,38 91,61 91,34 91,84 89,84 92,97 95,99 92,27 Dochody własne / Dochody ogółem 27,72 28,28 29,64 31,62 32,75 32,76 35,53 36,44 31,84 Wydatki na wynagrodzenia / (Wydatki bieżące - 60,69 60,12 60,51 61,99 60,08 60,56 59,30 58,84 60,26 Odsetki zapłacone) Transfery bieżące / (Wydatki bieżące - 75,99 75,63 74,36 72,02 69,63 69,50 68,72 68,55 71,80 Odsetki zapłacone) Wydatki majątkowe / Wydatki ogółem 12,46 12,46 14,68 14,62 14,98 17,60 12,10 8,63 13,44 Odsetki / Średni stan długu 5,14 5,05 3,96 3,25 3,22 3,33 3,33 3,61 3,86 Nadwyżka operacyjna / Wydatki majątkowe 38,98 44,01 42,83 47,07 28,02 28,40 58,92 86,88 46,89 Dochody majątkowe / Wydatki majątkowe 62,67 61,63 57,13 59,85 52,92 56,15 59,36 47,81 57,19 Zmiana zadłużenia netto / Wydatki majątkowe -2,09-6,00 0,53-7,29 24,04 12,16-19,82-35,56-4,25 Nadwyżka (deficyt) / Wydatki majątkowe 1,66 5,64-0,04 6,93-19,06-15,45 18,28 34,69 4,08 (Nadwyżka operacyjna + Dochody majątkowe) / 101,66 105,64 99,96 106,93 80,94 84,55 118,28 134,69 104,08 Wydatki majątkowe Zadłużenie ogółem / Nadwyżka operacyjna 5,47 4,68 3,97 3,62 5,26 4,70 3,19 2,70 (lata) Zadłużenie ogółem / Środki operacyjne 416,90 388,42 348,14 327,28 443,97 409,20 286,32 245,37 358,20 *Wskaźniki oznaczone gwiazdką obliczone zostały przy użyciu danych zbiorczych za grudzień 2016r. Pozostałe opierają się na planie na dzień r , , , , , , , , * 2017(p) 2018(p) 2019(p) Wolne środki Wydatki bieżące Dochody bieżące Wydatki bieżące bez obsługi długu str. 34

35 Część V Sytuacja finansowa województw Podsumowanie Budżet JST Dochody bieżące województw w latach utrzymywały się na podobnym poziomie (11,2 mld zł w 2016 roku), co implikuje skumulowany roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) na poziomie -0,04 % (najniższy we wszystkich grupach JST). Marża operacyjna znajdowała się w przedziale 12% - 17% osiągając średnią dla okresu w wysokości 15%. Dochody podatkowe województw stanowiły od 44,3% do 52,1% dochodów bieżących. Na przestrzeni ostatnich 6 lat wydatki na wynagrodzenia stanowiły przeciętnie 26,38% wydatków bieżących pomniejszonych o zapłacone odsetki. Natomiast wydatki majątkowe wynosiły średnio 39,51% wydatków ogółem. (najwięcej ze wszystkich grup JST). Można zatem określić budżety samorządów wojewódzkich jako przepływowo- inwestycyjne. Dochody lat Najważniejszą pozycję wśród dochodów województw zajmują wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych (paragraf 002) drugą natomiast są subwencje ogólne z budżetu państwa (paragraf 292) i wpływy z dotacji na zadania inwestycyjne (paragraf 620). Te trzy kategorie dochodowe odpowiadały średnio za ponad połowę (62%) wszystkich dochodów województw w analizowanym okresie. Kolejne największe pozycje dochodów to dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa (paragraf 200 i 211) z podatku dochodowego od osób fizycznych (paragraf 001). Te sześć pozycji odpowiada za 82,6% budżetów województw, a więc to na nich warto skupić najwięcej uwagi podczas analizy dochodów, ponieważ mają największy wpływ na sytuację finansową województw. Wydatki lat Najważniejszą pozycję wśród wydatków województw zajmują wydatki związane z utrzymaniem transportu i łączności (dział 600). Jest to średnio 38,9% budżetów i stanowi najważniejszą ich pozycję. Następnie występuje 8 działów budujących budżetu do poziomu średnio 90% wydatków ogółem. Z nich najistotniejsze to: wydatki związane z administracją publiczną (dział 750) oraz kulturą i ochroną dziedzictwa kulturowego (dział 921) i rolnictwem i łowiectwem (dział 010). Zadłużenie Zadłużenie ogółem województw w latach wzrastało od 5,7 mld zł do poziomu 8,1 mld zł w roku 2016, co stanowi ponad 70% dochodów bieżących (najwięcej w badanych grupach JST). Stosunek zadłużenia bezpośredniego do dochodów własnych wzrastał z poziomu 90,3% w 2011 roku do 96,5% w 2016 roku. Wydatki na obsługę zadłużenia bezpośredniego w 2016 roku wyniosły 17,22% dochodów własnych i były wyższe o ponad 5% niż w roku Przeciętny koszt długu województw wynosi 3,31%, natomiast średni okres spłaty zadłużenia województw a więc czas, przez jaki samorządy spłacałyby swoje zadłużenie przy założeniu, że cała nadwyżka przeznaczana będzie na spłatę zadłużenia dla roku 2016 wynosi ponad 5,3 roku. Jeżeli rozszerzymy jednak analizę i weźmiemy średnią nadwyżkę z lat , wówczas wartość tego wskaźnika spada do 4,1 roku. str. 35

36 Zestawienie danych finansowych Średnia 1. Dochody bieżące Wydatki bieżące Nadwyżka operacyjna (1-2) Dochody majątkowe Wydatki majątkowe Bilans majątkowy (4-5) Dochody Ogółem Wydatki Ogółem Nadwyżka / deficyt (7-8) Przychody Nowe zadłużenie Pozostałe przychody Rozchody Spłata zadłużenia Pozostałe rozchody Finansowanie (10-11) Wynik budżetu ogółem (9+12) Poniższy wykres w sposób zagregowany ilustruje sytuację finansową województw. Wpływy do budżetu są na nim ukazane w formie skumulowanego wykresu warstwowego, natomiast wydatki i rozchody są przedstawione w postaci skumulowanego wykresu słupkowego , , , , , , , , , ,00 0, Nadwyżka operacyjna Dochody majątkowe Nowe zadłużenie Pozostałe przychody Spłata zadłużenia Wydatki majątkowe Pozostałe rozchody Nadwyżka operacyjna jest różnicą między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, wydatki bieżące miasta muszą być finansowane w całości z dochodów bieżących, wolnych środków i nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych. Jako że wielkość zrealizowanych przepływów budżetowych wykonanych w ciągu roku często różni się od planu, jednostki samorządu terytorialnego są przez to zobligowane do utrzymywania dodatniej nadwyżki operacyjnej, pełniącej rolę buforu bezpieczeństwa. Nadwyżka operacyjna jest najmniej rygorystyczną kategorią środków budżetowych pod względem możliwości wydatkowania, ponieważ nie ma żadnego określonego z góry celu, na który musi być ona przeznaczona. Drugą kategorią dotyczącą wpływów do budżetu jednostki są dochody majątkowe, a więc wszelkie dochody związane z dotacjami i subwencjami niezwiązanymi z bieżącymi wydatkami, oraz dochody mające związek z posiadanym przez samorząd majątkiem. Trzecią z ukazanych kategorii wpływów budżetowych jest nowe zadłużenie. Zgodnie z art. 89 ustawy o finansach publicznych, jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać kredyty i pożyczki, a także emitować papiery wartościowe w następujących celach: str. 36

37 Pokrycia występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, Finansowania planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, Spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów, Wyprzedzającego finansowania działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Ostatnią kategorią wpływów są pozostałe przychody, do których zalicza się na przykład nadwyżka z lat ubiegłych lub przychody związane z prywatyzacją majątku samorządu. Na powyższym wykresie przedstawione zostały kategorie budżetowe, których koszty JST pokrywają z posiadanych środków. Zdecydowanie największą pozycją są wydatki majątkowe (najczęściej są to inwestycje). Drugą kategorią przedstawioną na wykresie są środki przeznaczone na spłatę zadłużenia jednostek, ostatnią zaś pozostałe rozchody. Zadłużenie województw Zadłużenie Średnia Krótkoterminowe Długoterminowe Zadłużenie bezpośrednie Inne zobowiązania dłużne Zadłużenie ogółem Wolne środki (nadwyżka w roku bieżącym) Zadłużenie ogółem netto Udzielone poręczenia Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto , , , ,00 0, , Zadłużenie bezpośrednie Nowe zadłużenie Zmiana zadłużenia str. 37

38 Miliony Analiza dochodów samorządów wojewódzkich 150% 100% 50% 0% -50% -100% Tempo zmian dochodów bieżących Tempo zmian dochodów majątkowych Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 5% Dochody finansowe 0% PIT 10% Planowane dotacje i subwencje Planowane dochody własne Dotacje i subwencje Dochody własne Transfery bieżące - dotacje i subwencje 44% Podatki lokalne 1% CIT 39% Najważniejsze kategorie dochodowe w podziale na paragrafy (średnie za lata ) Dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na dwa rodzaje dochody bieżące oraz dochody majątkowe. Do dochodów majątkowych zalicza się dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku oraz dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, natomiast dochody bieżące stanowią wszystkie inne dochody uzyskiwane przez samorząd. Szczególnej analizie poddano dochody bieżące, ich wielkość kształtuje bowiem strukturę budżetu gmin, a więc ich analiza pozwala na uchwycenie trendu poszczególnych pozycji budżetowych. Jest to podstawa do prognozowania kształtowania się poszczególnych pozycji dochodów JST w przyszłości, co wykonują służby finansowe JST w dokumencie: Wieloletnia Prognoza Finansowa % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% średnia wartość dochodów Skumulowany udział wartości poszczególnych paragrafów dochodów str. 38

39 Miliony Analiza wydatków samorządów wojewódzkich Wykres z segmentacją na bieżące/majątkowe 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% Tempo zmian wydatków bieżących bez obsługi długu Tempo zmian wydatków majątkowych Tempo zmian wydatków bieżących , ,00 Wynagrodzenia i pochodne 26% , , ,00 0, Poręczenia 1% Odsetki 2% Planowane Wydatki bieżące Wydatki bieżące Planowane Wydatki majątkowe Wydatki majątkowe Pozostałe 71% Najważniejsze działy wydatków województw (średnie za lata ) Również wydatki jednostek samorządu terytorialnego możemy podzielić na bieżące oraz majątkowe. Wydatki bieżące obejmują różnego rodzaju koszty związane z funkcjonowaniem samorządu, m.in. wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w samorządowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, zakupy towarów i usług czy koszty utrzymania jednostek budżetowych % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% średnia wartość wydatków Udział skumulowany wartości poszczególnych działów str. 39

40 Finansowanie Inne źródła 21% Kredyty i pożyczki 38% Inne cele 17% Wykup papierów wartościowych 4% Wolne środki 26% Prywatyzacja majątku 7% Spłata pożyczek udzielonych 2% Nadwyżka z lat ubiegłych 6% Pożyczki udzielone 11% Spłata kredytów i pożyczek 68% Wybrane wskaźniki finansowe (dane procentowe) Wskaźnik (plan) 2017 (plan) 2018 (plan) 2019 (plan) Średnia Nadwyżka operacyjna netto / Dochody bieżące netto 16,55 15,30 14,45 18,99 12,57 14,98 17,89 19,85 16,32 Nadwyżka operacyjna / Dochody bieżące 14,93 13,75 13,13 17,73 12,77* 12,77 15,99 18,06 15,21* Nadwyżka (deficyt) / Dochody ogółem -3,44-2,52-2,78-0,54-2,69-4,27 1,30 3,93-1,38 Wolne środki / Dochody ogółem 6,94 5,77 6,87 6,14 0,30 0,00 0,00 0,00 3,25 Środki operacyjne / Dochody ogółem 13,15 11,36 10,03 12,99 10,25 10,59 12,00 14,38 11,85 Zmiana nadwyżki operacyjnej (zmiana w ciągu roku) 13,80-7,72-1,12 29,52-37,66 18,19 27,36 11,01 6,67 Zmiana dochodów własnych (zmiana w ciągu roku) 1,49-4,37 3,79 11,15 1,67 2,23-0,77-0,12 1,88 Zmiana zadłużenia bezpośredniego (zmiana w ciągu roku) 10,05 5,60 12,81-1,76-5,58 8,13-4,26-9,78 1,90 Zmiana zadłużenia ogółem (zmiana w ciągu roku) 13,43 12,65 6,50 0,65 9,93 8,83-4,26-9,78 4,74 Odsetki zapłacone / Nadwyżka operacyjna netto 14,95 13,85 12,21 8,70 15,35 14,72 10,61 9,03 12,43 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody własne 10,10 14,02 12,85 12,62 17,22 16,63 16,57 16,82 14,61 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Dochody bieżące 5,47 7,24 6,66 7,58 10,41 10,15 9,86 10,17 8,44 Obsługa zadłużenia bezpośredniego / Środki operacyjne 31,47 45,69 44,71 39,10 80,87 67,74 55,11 51,22 51,99 Zadłużenie bezpośrednie / Dochody bieżące 53,02 55,87 60,87 62,34 58,30 62,24 58,59 53,76 58,12 Zadłużenie bezpośrednie / Nadwyżka operacyjna (lata) 3,55 4,06 4,64 3,52 5,33 4,87 3,66 2,98 Zadłużenie ogółem / Dochody własne 97,94 110,99 117,58 103,90 96,48 102,04 98,46 88,93 102,04 Zadłużenie bezpośrednie / Dochody własne 97,93 108,14 117,54 103,88 96,47 102,04 98,46 88,93 101,67 Zadłużenie ogółem i zobowiązania pośrednie netto / Dochody bieżące 53,82 60,30 61,26 64,14 70,20 62,24 58,59 53,76 60,54 Indywidualny wskaźnik zadłużenia (związany z art. 243 ustawy o finansach 10,32 11,02 11,14 10,70 10,80 10,54 3,31-4,88 7,87 publicznych) Zadłużenie ogółem / Nadwyżka operacyjna (lata) 46,74 44,28 44,32 50,50 52,10 54,81 54,95 57,22 50,62 Zadłużenie ogółem / Środki operacyjne 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3,95 3,65 3,59 1,40 Obsługa zadłużenia / (Środki operacyjne + Nadwyżka z lat ubiegłych) 46,94 49,14 49,27 40,76 41,22 41,37 41,60 39,93 43,78 Dochody podatkowe / Dochody bieżące 75,67 71,67 67,41 67,06 79,61 70,75 67,08 72,46 71,46 Podatki lokalne / Dochody podatkowe ogółem 40,97 37,03 34,91 40,25 48,11 43,15 39,92 43,80 41,02 Otrzymane transfery bieżące / Dochody bieżące 26,23 25,94 25,31 28,09 27,53 27,32 27,41 28,12 26,99 Dochody bieżące / Dochody ogółem 56,81 58,40 57,89 50,55 47,31 48,65 50,67 49,82 52,51 Dochody własne / Dochody ogółem 37,77 39,71 43,02 45,13 30,96 40,82 42,90 38,20 39,81 str. 40

41 Wskaźnik (plan) 2017 (plan) 2018 (plan) 2019 (plan) Średnia Wydatki na wynagrodzenia / (Wydatki bieżące - Odsetki zapłacone) 4,19 4,13 3,26 2,76 2,96 3,43 3,40 3,29 3,43 Transfery bieżące / (Wydatki bieżące - Odsetki zapłacone) 28,92 24,20 20,02 26,20 27,41 21,23 25,34 35,65 26,12 Wydatki majątkowe / Wydatki ogółem 62,27 69,60 73,71 72,60 64,13 68,74 77,73 75,06 70,48 Odsetki / Średni stan długu 10,06 9,75 4,72 0,51 13,10 8,40-4,13-11,51 3,86 Nadwyżka operacyjna / Wydatki majątkowe -8,81-6,19-6,28-1,19-8,46-10,03 3,07 10,71-3,40 Dochody majątkowe / Wydatki majątkowe 91,19 93,81 93,72 98,81 91,54 89,97 103,07 110,71 96,60 Zmiana zadłużenia / Wydatki majątkowe 3,55 4,17 4,64 3,52 5,33 4,87 3,66 2,98 Nadwyżka (deficyt) / Wydatki majątkowe 305,09 361,73 409,07 321,84 453,01 415,57 327,44 270,85 358,08 (Nadwyżka operacyjna + Dochody majątkowe) / Wydatki majątkowe 20,60 30,30 26,54 26,56 78,56 67,74 55,11 51,22 44,58 *Wskaźniki oznaczone gwiazdką obliczone zostały przy użyciu danych zbiorczych za grudzień 2016r. Pozostałe opierają się na planie na dzień r , , , , , , * 2017(p) 2018(p) 2019(p) Wolne środki Wydatki bieżące Dochody bieżące Wydatki bieżące bez obsługi długu str. 41

42 Aneks metodologiczny Szczegółowy aneks metodologiczny oraz zestawienia danych, wskaźników i trendów za lata ze względu na swoją obszerność zamieszczone zostały na ogólnodostępnej stronie internetowej Agencji ratingowej INC Rating, adres: Zapraszamy! Zespół INC Rating: Krzysztof Grybionko Jacek Mrowicki dr hab. Paweł Śliwiński Krzysztof Waśko Maksymilian Cemel str. 42

43 ul. Krasińskiego Poznań tel NIP REGON KRS