WSPOMAGANIE ROZWOJU UCZNIA WYBITNIE ZDOLNEGO

Transkrypt

1 Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Dęblinie ul. Podchorążych 8a tel./fax (81) Dęblin pppdeblin@poczta.pulawy.pl WSPOMAGANIE ROZWOJU UCZNIA WYBITNIE ZDOLNEGO DĘBLIN 2007 KIM JEST UCZEŃ ZDOLNY? Wybitnie uzdolnionymi uczniami nazywa się tych, którzy poza wysoką inteligencją ogólną wyróżniają się w karierze szkolnej możliwością osiągnięć twórczych w jakiejkolwiek dziedzinie społecznie użytecznej, wyróżniają się ponadto twórczą wyobraźnią, wybitnymi

2 zdolnościami specjalnymi, łatwością uczenia się, szerokimi zainteresowaniami oraz dużą dozą samokrytycyzmu i pracowitości. Pojęcie uczeń zdolny służy do określenia jednostek, które pod względem zdolności intelektualnych przewyższają swoich rówieśników. Pod uwagę bierze się następujące zdolności: zdolność do efektywnego ucznia się nowych rzeczy, wybitne, stale wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności, oryginalność w myśleniu i działaniu, nasilenie dążeń poznawczych, wysoki poziom myślenia analitycznego, łatwość rozumienia oraz przyswajania treści i symboli abstrakcyjnych, a także stosunków symbolicznych, właściwego posługiwania się nimi w swoim działaniu, wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu, pokonywanie trudności intelektualnych i przeżywanie satysfakcji. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE UCZENIA SIĘ UCZNIÓW ZDOLNYCH W szkole zdolności ucznia ujawniają się w toku pracy nad materiałem nauczania. Uczniowie ci: uczą się szybciej, opanowują szerszy zakres materiału, uczą się inaczej, szukają związków przyczynowo-skutkowych, dążą do samodzielnych odkryć, swobodnie zestawiają wiadomości, szukają dodatkowych informacji, mają bogatsze skojarzenia, potrzebują argumentów, opanowywują język danej dyscypliny, ich wyniki uczenia się obejmują rozumienie materiału, sięgają głębiej, nakierowani są na rozwiązywanie problemów i świadome kierowanie własnymi procesami umysłowymi, uczą się wytrwałej (jeśli tylko widzą sens tej pracy), czytają dużo i chętnie, mają rozległe zainteresowania i cele uczenia się oraz zaspakajania ciekawości, zainteresowań, ambicji, realizacji odległych planów życiowych, bardziej zależy im na nagrodach, mają bogate słownictwo, są zdolni do samodzielnej, efektywnej i długotrwałej pracy, wcześnie opanowują naukę czytania i pisania, szybko uczą się na pamięć, korzystają z wielu źródeł informacji, są na ogół lepsi od innych w matematyce.

3 ZADANIA SZKOŁY Szkoła może wspierać uczniów zdolnych poprzez: wzbogacanie - większa intensywność pracy, trudniejsze zadania, przyspieszanie obowiązku szkolnego, promowanie do klasy programowo wyższej, indywidualny program lub tok nauki, grupowanie (wg zainteresowań, poziomu umiejętności). W ogólnych założeniach praca z uczniami szczególnie uzdolnionymi ma na celu dalsze rozwijanie jego uzdolnień, w tym: szybszy rozwój, wyposażenie w większy zakres wiedzy, umożliwienie uzyskania wiedzy o wyższym poziomie trudności, zgodnie z poziomem zdolności i rozwoju intelektualnego, rozwijanie twórczego myślenia, oryginalności rozwiązań, poszukiwań twórczych w myśl zasady: szybciej, więcej, na wyższym poziomie, oryginalnie. Do zadań szkoły w szczególności należy: 1. Identyfikacja uczniów szczególnie uzdolnionych. 2. Zdiagnozowanie rodzaju inteligencji. 3. Kierowanie rozwojem. 4. Motywowanie ucznia zdolnego. 5. Stwarzanie warunków do optymalnego rozwoju intelektualnego, osobowościowego, do samorealizacji. 6. Indywidualizowanie nauczania. 7. Pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych. 8. Pomoc merytoryczna, udostępnianie źródeł wiedzy. 9. Organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. 10.Wskazywanie form wypoczynku i relaksu. 11. Korzystanie z pomocy poradni psychologiczno pedagogicznej w zakresie diagnozy. 12. Różnicowanie i poszerzanie programów nauczania. 13. Tworzenie programów autorskich. 14. Włączenie do współpracy instytucji działających na rzecz uczniów zdolnych np. placówek specjalistycznych, ośrodków specjalistycznych, stowarzyszeń, fundacji, towarzystw. 15. Wspieranie twórczego i innowacyjnego myślenia. 16. Stosowanie profilaktyki problemów związanych z występowaniem wybitnych zdolności.

4 CELE I METODY KSZTAŁCENIA UCZNIÓW UZDOLNIONYCH Wśród celów pracy z uczniem zdolnym można wyróżnić: poznawczy, kształcący, wychowawczy. Cel poznawczy zakłada ukierunkowanie pracy z uczniami przede wszystkim na poszerzanie i pogłębianie wiedzy z tematów programowych. Celem kształcącym jest opanowanie umiejętności: zapisu treści zadań i problemów, opanowanie sprawności manualnych (np. posługiwania się przyrządami) oraz konstruowania schematów rozumowania. Celem wychowawczym jest natomiast możliwie najlepsze przygotowanie takich uczniów, do życia w społeczeństwie poprzez kształcenie cech i dyspozycji osobowościowych o bardziej całościowym charakterze, jak np. postawy, motywacje, zainteresowania. Praca nauczycieli z uczniami szczególnie uzdolnionymi powinna obejmować następujące działania: opracowywanie indywidualnych planów pracy, opracowywanie oraz dobór skutecznych form i metod pracy, motywowanie i aktywizowanie uczniów, wykorzystanie intelektualnego potencjału uczniów, analizowanie osiągnięć, dzielenie się uwagami, doświadczeniami, spostrzeżeniami z innymi nauczycielami, wspieranie uczniów w dążeniu do samorealizacji, opracowywanie narzędzi badawczych, przyjmowanie roli doradcy, moderatora i organizatora procesu uczenia się, pomoc uczniom w prawidłowej i szybkiej ocenie swoich pomysłów, korelowanie treści przedmiotowych, współpraca z rodzicami uczniów szczególnie uzdolnionych.

5 POZALEKCYJNE FORMY PRACY Z UCZNIAMI UZDOLNIONYMI Rozwój i kształcenie dzieci zdolnych wymaga działań różnorodnych, nieszablonowych, dostosowanych do indywidualnych predyspozycji ucznia. Ogromną rolę w związku z tym spełniają zajęcia organizowane w szkole poza planowymi lekcjami. Zajęcia pozalekcyjne są to zajęcia dzieci i młodzieży szkolnej, organizowane przy czynnym udziale uczestników, przez szkołę, instytucje wewnątrzszkolne, wybrane przez nich dla spędzenia czasu wolnego, przynoszącego wypoczynek i rozrywkę, kształcące i doskonalące wewnętrznie, dające okazję do społecznego działania, a równocześnie uczące samodzielnego gospodarowania czasem pozostającym po wypełnieniu obowiązków. Podstawowe funkcje wolnego czasu: regeneracja sił fizycznych i psychicznych, rozrywka, rozwój zainteresowań i uzdolnień indywidualnych, szukanie swego miejsca w społeczeństwie, co wiąże się z kształtowaniem postaw moralno-społecznych. Zajęcia pozalekcyjne i praca organizacji młodzieżowych odbywają się właśnie w czasie wolnym, powinny więc wychodzić naprzeciw tym czterem funkcjom. Umożliwiają one dokładne poznanie predyspozycji i zainteresowań uczniów. Istnieją cztery zasadnicze typy działań nastawionych na rozwijanie zdolności: przyspieszanie tempa nauki uczniów zdolnych - można je osiągnąć m.in. poprzez indywidualizację nauczania, polegającą na łączeniu różnicowania tempa uczenia się i różnicowania treści kształcenia. Indywidualny tok uczenia powoduje jednak częściowe zerwanie ucznia z systemem klasowo - lekcyjnym, co niekorzystnie wpływa na jego rozwój społeczny,

6 poszerzanie treści programowych i pozaprogramowych - jest to znacznie lepsze rozwiązanie. Najbardziej radykalną metodą wzbogacania treści są specjalne programy dla uczniów zdolnych. Realizacja ich bywa połączona z organizowaniem dodatkowych zajęć w szkole, uczestnictwem w wykładach uniwersyteckich, zajęciach prowadzonych na wyższych uczelniach bądź organizowanych przez wyższe uczelnie na terenie szkół. Podobną formą rozszerzania treści programowych jest współpraca szkół o różnych poziomach kształcenia np. liceum - gimnazjum, gimnazjum - szkoła podstawowa, szkoła podstawowa przedszkole, Różnicowanie poziomu trudności - polega na takim kształtowaniu procesu nauczania, aby był on szybki, a zarazem wzbogacony o dodatkowe treści. Kształcenie wielopoziomowe jest realizowane w różnych wariantach - grupowanie uczniów w typowych klasach o różnym poziomie nauczania (możliwe do przeprowadzenia w ostatnich klasach szkół średnich) lub tworzenie w klasach kilku poziomów grup, co pozwala na stały kontakt uczniów o różnych poziomach zdolności, inspirowanie uczniów zdolnych do aktywności twórczej i oryginalności myślenia można je oprzeć m.in. na nauczaniu problemowym. Ten sposób nauczania rozwija takie operacje myślowe jak: analiza, synteza, porównywanie i uogólnianie oraz płynność i giętkość myślenia. Kluczowe zasady organizacji zajęć pozalekcyjnych zasada dobrowolności uczestnictwa w zajęciach - ucznia nie można zmusić do uczęszczania na zajęcia pozalekcyjne, bo brak chęci z jego strony nie przyniesie w pracy żądanych rezultatów, zasada atrakcyjności - tylko zajęcia atrakcyjne w treści i sposobie prowadzenia mogą liczyć na względnie stałych uczestników. INDYWIDUALNY PROGRAM NAUKI, INDYWIDUALNY TOK NAUKI

7 Podstawa prawna - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 grudnia 2001r. w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki (Dz.U. z 2002r. Nr 3, poz. 28). Indywidualny program nauki zakłada kształcenie się ucznia w zakresie jednego lub kilku zajęć edukacyjnych na podstawie programu, który realizując w całości podstawę programową w maksymalnym stopniu uwzględnia zainteresowania, potrzeby i możliwości intelektualne ucznia. Uczeń może realizować indywidualny program nauki na każdym etapie edukacyjnym i w każdym typie szkoły. Zezwolenie na indywidualny program nauki może być udzielone po upływie co najmniej jednego roku nauki, a w uzasadnionych przypadkach po śródrocznej klasyfikacji ucznia. Wniosek o zezwolenie na indywidualny program nauki mogą składać: - uczeń - z tym, że uczeń niepełnoletni za zgodą rodziców, - rodzice niepełnoletniego ucznia, - wychowawca klasy, - nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne, których dotyczy wniosek. Wniosek składa się do dyrektora szkoły za pośrednictwem wychowawcy. Wychowawca dołącza do wniosku opinię o predyspozycjach, możliwościach i oczekiwaniach ucznia. Opinia powinna zawierać również informację o dotychczasowych osiągnięciach ucznia. Indywidualny program nauki opracowuje nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne, których dotyczy wniosek. Dyrektor szkoły po otrzymaniu wniosku i indywidualnego programu nauki zasięga opinii Rady Pedagogicznej oraz opinii Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej. Dyrektor szkoły po udzieleniu zezwolenia na indywidualny program nauki wyznacza uczniowi nauczyciela - opiekuna i ustala zakres jego obowiązków. Zezwolenie udziela się na czas określony, nie krótszy niż jeden rok. Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie ucznia realizującego indywidualny program nauki odbywa się na warunkach oraz w sposób określony w przepisach w sprawie

8 warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych. Indywidualny tok nauki jest modyfikacją systemu klasowo - lekcyjnego i zakłada ukończenie nauki w skróconym czasie, dzięki możliwości klasyfikowania i promowania ucznia w ciągu całego roku szkolnego. Uczeń realizujący indywidualny tok nauki kształci się według systemu innego niż udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych w zakresie jednego, kilku lub wszystkich obowiązujących zajęć edukacyjnych, przewidzianych w szkolnym planie nauczania dla danej klasy. Uczeń objęty indywidualnym tokiem nauki może realizować w ciągu jednego roku szkolnego program nauczania z zakresu dwóch lub więcej klas i może być klasyfikowany i promowany w czasie całego roku szkolnego. Uczeń może realizować indywidualny tok nauki na każdym etapie edukacyjnym i w każdym typie szkoły. Zezwolenie na indywidualny tok nauki może być udzielone po upływie co najmniej jednego roku nauki, a w uzasadnionych przypadkach po śródrocznej klasyfikacji ucznia. Wniosek o zezwolenie na indywidualny tok nauki mogą składać: - uczeń - z tym, że uczeń niepełnoletni za zgodą rodziców, - rodzice niepełnoletniego ucznia, - wychowawca klasy, - nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne, których dotyczy wniosek. Wniosek składa się do dyrektora szkoły za pośrednictwem wychowawcy. Wychowawca dołącza do wniosku opinię o predyspozycjach, możliwościach i oczekiwaniach ucznia. Opinia powinna zawierać również informację o dotychczasowych osiągnięciach ucznia. Dyrektor szkoły po otrzymaniu wniosku na indywidualny tok nauki zasięga opinii Rady Pedagogicznej oraz opinii Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. W przypadku zezwolenia na indywidualny tok nauki umożliwiający realizację w ciągu

9 jednego roku szkolnego programu nauczania z zakresu więcej niż dwóch klas wymaga się także pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą. Dyrektor szkoły po udzieleniu zezwolenia na indywidualny tok nauki wyznacza uczniowi nauczyciela - opiekuna i ustala zakres jego obowiązków. Zezwolenie udziela się na czas określony, nie krótszy niż jeden rok. Uczeń realizujący indywidualny tok nauki może uczęszczać na wybrane zajęcia edukacyjne do danej klasy lub do klasy programowo wyższej, w tej lub innej szkole, na wybrane zajęcia edukacyjne w szkole wyższego stopnia albo realizować program w całości lub części we własnym zakresie. Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie ucznia realizującego indywidualny tok nauki odbywa się na warunkach oraz w sposób określony w przepisach w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych, z wyjątkiem ucznia klas I- III szkoły podstawowej - jest klasyfikowany na podstawie egzaminu klasyfikacyjnego. Uczeń może realizować indywidualny program nauki w indywidualnym toku. INSTYTUCJE DZIAŁAJĄCE NA RZECZ DZIECI ZDOLNYCH: Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci Warszawa, ul. Chocimska 14, tel ; Centrum Informacyjno-Konsultacyjne ds. Dzieci Zdolnych Warszawa, ul. Raszyńska 8/10, tel Stowarzyszenie Szkól Twórczych Warszawa, ul. Conrada 21/78, tel ; Stowarzyszenie Szkól Aktywnych Warszawa, ul. Saska 59, tel : ;

10 Ośrodek Promocji Talentów Warszawa, ul. Elbląska 51, tel Fundusz Pomocy Młodym Talentom Jolanty i Aleksandra Kwaśniewskich Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa, Wiejska 10. tel Fundacja Ewy Czeszejko-Sochackiej. Promocja Talentu Warszawa, ul. Cegłowska 28. tel Primus Inter Pares" Fundacja na rzecz młodzieży wybitnie zdolnej i jej nauczycieli Warszawa, ul. Tamka 45/9, tel Fundacja im. Stefana Batorego Warszawa, ul. Flory 9, tel ; Centrum Edukacji Artystycznej Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 21/23. tel ;