Ocena efektów programów zdrowotnych finansowanych przez Samorząd Województwa Lubelskiego w roku 2013.

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały Nr CCXXXI/4652/2014 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 25 lutego 2014 r. Ocena efektów programów zdrowotnych finansowanych przez Samorząd Województwa Lubelskiego w roku Na podstawie art. 9 pkt. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) - do zadań własnych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych przez samorząd wojewódzki należy w szczególności: opracowywanie, realizacja, ocena efektów programów zdrowotnych oraz podejmowanie innych działań z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców województwa. Wychodząc z założenia, że programy profilaktyczno-lecznicze w zakresie zapobiegania i zwalczania chorób zwłaszcza tzw. społecznych, są narzędziem, które w istotny sposób wpływają na poprawę kondycji zdrowotnej mieszkańców Lubelszczyzny, a także mając na względzie poprawę stanu zdrowia populacji osób w wieku produkcyjnym i zwiększenia wykrywalności chorób we wczesnych stadiach rozwoju, Samorząd Województwa Lubelskiego podjął się finansowania programów zdrowotnych w zakresie; Profilaktyki zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku lat. Zapobiegania chorobom kręgosłupa oraz fizjoprofilaktyki dotyczącej ergonomii pracy. Profilaktyki chorób odstresowych na terenie województwa lubelskiego. Profilaktyki raka płuc na terenie województwa lubelskiego.

2 l.p Zadanie Kwota Kwota Wykonanie zakontraktowana wykorzystana w (%) Profilaktyki zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku lat , ,00 100% Program prozdrowotny w zakresie zapobiegania chorobom kręgosłupa oraz fizjoprofilaktyki dotyczącej , ,00 100% ergonomii pracy Program profilaktyki chorób odstresowych na terenie , ,50 100% województwa lubelskiego Program profilaktyki raka płuc na terenie województwa lubelskiego , ,00 100% łącznie , ,50 100% Program zdrowotny Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku lat Fundacja PRAESTERNO w 2013 roku realizowała na podstawie Umowy z Województwem Lubelskim (Umowa Nr 1/2013 z dnia 9 kwietnia 2013 roku) program zdrowotny pod nazwą Profilaktyka zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku lat.. Realizowany program wpisuje się w 1 cel główny Narodowego Programu Ochrony Zdrowia jakim jest promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym oraz celom szczegółowym opracowanie regionalnych programów promocji zdrowia oraz realizację regionalnych programów promocji zdrowia. Celem głównym programu było wczesne wykrywanie zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży w wieku lat z terenu województwa lubelskiego. Adresatami programu była młodzież w wieku lat, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych liceów ogólnokształcących 36%, liceów profilowanych 7%, techników 46%, zasadniczych szkół zawodowych 11%, zlokalizowanych w 9 powiatach w tym 15 miejscowościach województwa lubelskiego. Łącznie do programu przestąpiło Strona 2 z 17

3 652 uczniów ( 423 dziewczęta-65% i 229 chłopców-35%). 64% uczestników stanowili uczniowie szkół zlokalizowanych w stolicach powiatów, zaś 34 % w małych miejscowościach. powiat miasto Liczba uczniów lubartowski Kock 37 Lubartów 36 Niedrzwica Duża 12 lubelski Bełżyce 36 Bychawa 17 Lublin 51 łęczyński Łęczna 76 opolski Opole Lubelskie 55 puławski Puławy 57 Kazimierz 51 rycki Ryki 56 Deblin 47 świdnicki Trawniki 23 Piaski 14 kraśnicki Kraśnik 50 razem 618 dodatkowi uczestnicy z Lublina 34 ogółem 652 Uczestnicy programu wzięli udział w dwóch grupowych spotkaniach ze współpracownikami Fundacji: 3-godzinnym spotkaniu poświęconym wczesnej diagnozie zaburzeń psychoemocjonalnych (stres i objawy depresyjne) oraz przekazaniu podstawowej wiedzy na temat młodzieżowej depresji, 5-godzinnych warsztatach psychoprofilaktycznych wzmacniających czynniki chroniące przed zaburzeniami psychoemocjonalnymi. Strona 3 z 17

4 Przeprowadzono indywidualne konsultacje z psychologiem dla uczniów wskazujących symptomy problemów psychoemocjonalnych (podwyższony poziom stresu i objawy depresyjne) na podstawie wyników kwestionariuszy. Przeprowadzono indywidualne konsultacje z psychiatrą dla najbardziej potrzebujących (na podstawie indywidualnej konsultacji psychologicznej) uczestników programu Integralnym elementem programu było przeprowadzenie ewaluacji zrealizowanych działań. Powyższy program zawierał tematykę: a/ przyczyny zaburzeń nastroju, b/ objawy, ze szczególnym uwzględnieniem poszczególnych grup wiekowych (dzieci, młodzież, osoby dorosłe) c/ metody leczenia zaburzeń nastroju, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływań psychospołecznych, d/ czynniki ryzyka i czynniki chroniące przed zaburzeniami nastroju. Udział młodzieży w programie był dobrowolny i był konsekwencją zgłoszenia się do programu po uprzednim uzyskaniu zgód rodziców. Wszelkie dane osobowe uczestników zostały zanonimizowane. W procedurze badania duży nacisk położono na zapewnienie uczestnikom poczucia bezpieczeństwa oraz zachowania tajemnicy danych. Uczestnicy programu audytoryjnie (w grupach) wypełnili trzy kwestionariusze diagnozujące poziom natężenia zaburzeń depresyjnych i stresu. Podwyższone objawy dystresu i jednocześnie brak objawów depresji charakreryzuje 20% badanych, 32% badanych ujawniło zarówno objawy destresu jak i objawy depresji, Objawy depresji przy jednoczesnym braku objawów dystresu przeżywa 5% uczniów uczestniczących w programie. Objawy dystresu i/lub depresji częściej przeżywają dziewczęta (66%) niż chłopcy, tylko stres odczuwa 19% dziewcząt i 21% chłopców, tylko objawy depresji odczuwa 5% dziewcząt i 4% chłopców. Spośród 652 uczestników programu 239 osób o najwyższych wynikach (wyniki testów) 37% zaproszono na spotkanie indywidualne z psychologiem w celu przeprowadzenia pełnej diagnozy. Powyższe konsultacje umożliwiły weryfikację rzetelności wypełniania skal diagnostycznych oraz ustalenie poziomu natężenia problemów depresyjnych i dotyczących innych problemów psychicznych. Strona 4 z 17

5 Uczniowie, którzy wzięli udział w indywidualnych konsultacjach psychologicznych i zdiagnozowani zostali jako osoby wymagające specjalistycznej pomocy (18 osób) byli kierowani do psychiatry współpracującego z Fundacją lub do specjalistycznych placówek. Spośród grupy badanych, 22 osobom zarekomendowano kontakt z psychologiem/pedagogiem szkolnym (16% osób, z którymi odbyto konsultację psychologiczną). Skuteczność przeprowadzonego programu oceniano na podstawie porównania wyników testu wiadomości, rozwiązywanego na początku programu i na jego zakończenie. W pomiarze początkowym uczestnicy uzyskali średnio 8,5 punktu na 15 możliwych, w pomiarze końcowym średni wynik to 11,8 punktu. Ponadto na zakończenie programu uczestnicy wypełniali arkusz oceny zadowolenia z programu posługując się 5-stopniową skalą. Generalnie program został pozytywnie oceniony: 93% uczestników uznało kompetencje i przygotowanie zawodowe prowadzących program jako dobre w tym 65% jako bardzo dobre, 82% uczestników stwierdziło, że udział w programie był dla nich przydatny, wg 76% uczestników zajęcia były ciekawe, 70 % uczestników oceniło poziom trudności programu jako właściwy, 69% czuje się przygotowanych do lepszego radzenia sobie w sytuacjach trudnych, Ponad połowa 52% uznała, że czas trwania programu był właściwy. WNIOSKI: Liczba 210 osób, wstępnie zdiagnozowanych jako wykazujących zaburzenia depresyjne stanowi odtworzenie statystycznych danych i prognoz w zakresie zachorowalności na zaburzenia depresyjne oraz poświadcza sens kontynuowania programu. Dotychczas zrealizowane działania potwierdzają zasadność jego realizacji. Zainteresowanie okazywane przez samych odbiorców wskazuje na aktualność podejmowanej problematyki i potwierdza zapotrzebowanie na edukację w tym zakresie. Strona 5 z 17

6 Program prozdrowotny w zakresie zapobiegania chorobom kręgosłupa oraz fizjoprofilaktyki dotyczącej ergonomii pracy Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy Centrum Profilaktyczno - Lecznicze w Lublinie w 2013 roku realizował na podstawie Umowy z Województwem Lubelskim (Umowa Nr 2/2013 z dnia 24 kwietnia 2013 r.) W 2013 r. w warsztatach dotyczących profilaktyki chorób kręgosłupa mogli wziąć udział pełnoletni mieszkańcy województwa lubelskiego, u których został na etapie badania lekarskiego zidentyfikowany problem zdrowotny dotyczący zespołów bólowych kręgosłupa. Realizację działań rozpoczęto od wysłania zaproszeń do zakładów pracy, ościennych ośrodków zdrowia, zamieszczono ogłoszenia na stronie internetowej oraz na terenie Ośrodka. Zaproszenia również zostały wysłane do Starostw Powiatowych i Urzędów Gmin z terenu województwa lubelskiego, zawarto w nich prośbę, aby poinformować mieszkańców o możliwości udziału w programach zdrowotnych. Skorzystano również z zeszłorocznej bazy osób chętnych do udziału w programach, dla których już nie wystarczyło miejsc w poprzednim roku. Promocję programów prowadzono również podczas szkoleń dla kadry lekarskiej i pielęgniarskiej, w trakcie IV Kongresu Kobiet Lubelszczyzny. Wzmianki o realizowanych programach zamieszczono także w Telefonicznej Informacji Medycznej. Zaproszenia spotkały się z dużym zainteresowaniem mieszkańców województwa lubelskiego, co zaowocowało udziałem w tych działaniach mieszkańców następujących 17-stu powiatów: bialskiego, chełmskiego, janowskiego, krasnostawskiego, kraśnickiego, lubartowskiego, lubelskiego, łęczyńskiego, łukowskiego, opolskiego, parczewskiego, puławskiego, radzyńskiego, świdnickiego, tomaszowskiego, włodawskiego oraz zamojskiego. W 2012 r. w programie realizowanym na bazie WOPM CP-L w Lublinie wzięły udział 604 osoby pełnoletni mieszkańcy województwa lubelskiego, u których na etapie badania lekarskiego został zidentyfikowany problem zdrowotny dotyczący zespołów bólowych kręgosłupa. W projekcie mogli brać udział wszyscy mieszkańcy województwa lubelskiego, zarówno bezrobotni, renciści, emeryci jak i pracujący. Każda osoba zakwalifikowana do programu przeszła wstępne badanie lekarskie (szczegółowy wywiad i badanie przeprowadził lekarz rehabilitant lub ortopeda) i wypełniła ankietę dotyczącą występowania zespołów bólowych kręgosłupa. Kolejnym etapem były 16 godzinne zajęcia prowadzone metodą Strona 6 z 17

7 warsztatową pozwalającą na przeplatanie elementów edukacyjnych ćwiczeniami, w trakcie których: uczestnicy mogli pogłębić wiedzę w zakresie fizjologii narządu ruchu, zagrożeń wynikających z nieprawidłowej pozycji ciała podczas wykonywania pracy, a także fizjoprofilaktyki dotyczącej ergonomii pracy, przeprowadzono instruktaże i naukę ćwiczeń rozluźniających kręgosłup i korygujących pozycję ciała, naukę samokontroli właściwej pozycji ciała, rozluźniania mięśni oraz elementy treningu sensomotorycznego i proprioceptywnego, każdy uczestniczył w spotkaniu z psychologiem na temat metod i technik redukcji stresu oraz nauki autorelaksacji, każdy uczestnik otrzymał instruktaż ćwiczeń wzmacniających i stabilizujących mięśnie kręgosłupa, do zastosowania w domu i/lub w pracy. na zakończenie osoby biorące udział wypełniły ankiety satysfakcji, badające opinię na temat zadowolenia z uzyskanych świadczeń. Warsztaty zostały przeprowadzone przy wykorzystaniu różnorodnych metod edukacyjnych oraz z zastosowaniem sprzętu rehabilitacyjnego piłek rehabilitacyjnych, taśm Thera Band i dysków korekcyjnych. W programie wzięły udział osoby w wieku lat. Najmniej liczne grupy wiekowe to grupy skrajne, czyli lat, którą stanowiło tylko 9% badanych oraz lat 9% uczestników. Ilość osób w kolejnych grupach wiekowych przedstawiała się następująco w wieku lat było 24% uczestników, w wieku lat 30 %, natomiast w wieku lat 29 %. Prawdopodobnie związane jest to z faktem, iż w miarę upływu lat nasilają się objawy bólowe ze strony kręgosłupa i osoby te chętniej uczestniczą w działaniach profilaktycznych, aby uzyskać wiedzę pozwalającą ograniczać te epizody Kobiety stanowiły większa grupę 79% wszystkich uczestników, natomiast co 5 uczestnikiem był mężczyzna stanowiąc ogółem 21%. Większy udział kobiet spowodowany jest częstszym występowaniem wśród kobiet dolegliwości bólowych ze strony kręgosłupa oraz faktem, że kobiety bardziej są zainteresowane zagadnieniami dotyczącymi zdrowia i chętniej uczestniczą w akcjach profilaktycznych Zespoły bólowe kręgosłupa często wywoływane są sposobem wykonywania pracy zawodowej, w zawiązku z tym znacznie większą grupę osób zgłaszających się do udziału w programie stanowiły osoby pracujące - 91%, natomiast uczestnicy niepracujący tylko 9%, czyli co 10 osoba biorąca udział w warsztatach rehabilitacyjnych nie wykonywała pracy zawodowej. Strona 7 z 17

8 Wśród wszystkich uczestników największą grupę stanowiły osoby wykonujące pracę umysłową 60%, a wśród nich najczęściej sprawowane były następujące zawody: pracownicy biurowi, ekonomiści, naukowcy, nauczyciele, psycholodzy, dietetycy, inspektorzy bhp, prawnicy, informatycy, przedsiębiorcy i inni. Największym obciążeniem podczas wykonywanej przez nich pracy są obciążenia układu ruchu zawiązane z długotrwałym przebywaniem w pozycji siedzącej. Drugą co do wielkości grupą były osoby pracujące z pacjentem 31%, a wśród nich: pielęgniarki, położne, rehabilitanci, salowe, ratownicy medyczni, lekarze, stomatolodzy, opiekunki. Dla tej grupy dużym obciążeniem są transfery pacjentów oraz wymuszona pozycja ciała podczas wykonywania zabiegów. Kolejna grupa to pracownicy fizyczni 10%, a w niej najczęściej wykonywane zawody to: budowlańcy, kierowcy, pracownicy administracyjno gospodarczy, handlowcy, krawcowe i inni. Pracownicy z tej grupy również narażeni są na wymuszone pozycje ciała, na dźwiganie oraz duże obciążenie fizyczne. Najmniejszą grupę 9% stanowiły osoby niepracujące, czyli renciści, emeryci, bezrobotni i studenci. Wszystkie grupy pracowników otrzymały wskazówki co do zasad ergonomicznego wykonywania pracy zawodowej, zostały przedstawione sposoby optymalizacji pracy pod względem ochrony kręgosłupa przed nadmiernym obciążeniem. Omówiono również sprzęt pomocniczy, który można wykorzystać zarówno w pracy, jak i przy wykonywaniu czynności domowych, aby odciążyć kręgosłup. Elementy, które najbardziej obciążają kręgosłup to wymuszona pozycja ciała, na którą skarży się aż 92% uczestników oraz dźwiganie, które deklaruje co trzeci pracownik 32%. Mimo tak licznie deklarowanych obciążeń zaledwie 20% badanej populacji stosuje sprzęt pomocniczy, który ułatwia wykonywanie pracy. Ta sytuacja prawdopodobnie jest wynikiem nieznajomości tego rodzaju sprzętu, brakiem zapewnienia go w miejscu pracy oraz niedostateczną wiedzą na temat jego roli w profilaktyce chorób kręgosłupa. Obciążenie statyczne, zwłaszcza te nie związane z podnoszeniem, charakteryzują się małym zużyciem energii, jednak długotrwałe napięcie mięśniowe stanowi czynnik zwiększający uciążliwość pracy i w znacznym stopniu niekorzystnie oddziałuje na układ krążenia. Skurcz izometryczny mięśni powoduje zahamowanie przepływu krwi i nagromadzenie w mięśniach produktów przemiany materii powodujących ból i rozwój zmęczenia mięśniowego. Na dolegliwości bólowe kręgosłupa uskarżali się prawie wszyscy uczestnicy programu 99% osób. U prawie połowy uczestników 40% występowanie bólu zostało potwierdzone schorzeniami stwierdzonymi podczas wstępnego badania lekarskiego. U pozostałych osób ból nie miał podłoża somatycznego, co pozwala wnioskować, że jest wynikiem nieprawidłowych zachowań zdrowotnych (brak wiedzy, siedzący tryb życia, niewłaściwe zachowanie w toku pracy. Strona 8 z 17

9 Badani najczęściej wskazywali na umiejscowienie dolegliwości bólowych w odcinku lędźwiowo - krzyżowym (40%), kolejno w odcinku szyjnym (11%) oraz piersiowym (3%). Mimo tak wysokiej deklaracji odnośnie występowania zespołów bólowych kręgosłupa tylko 21% uczestników profilaktyki korzystało z tego powodu z sanatorium oraz (14%) z długich (powyżej 2 tygodniowych) zwolnień lekarskich. Trochę więcej osób (22%) przebywało na krótkich (kilkudniowych) zwolnieniach lekarskich. Aby uśmierzyć ból kręgosłupa największa ilości osób stosowała połączenie kilku metod np. leki przeciwbólowe i odpoczynek, czy zabiegi fizjoterapeutyczne i leki 21%. Podobna ilość osób deklarowała, iż ból minął samoistnie 20%. Prawie co piąta osoba sięgała po leki przeciwbólowe 19 %. U 17% uczestników programu ulgę w bólu przyniosło odciążenie w pozycji leżącej. Natomiast rzadko w celu łagodzenie bólu uczestnicy korzystali z pomocy fizjoterapeutów (9%) oraz odpowiednich ćwiczeń (9%). Wiedza i umiejętności uzyskane w programie pozwolą tym osobom na umiejętne zapobieganie występowaniu dolegliwości bólowych oraz rozszerzenie metod łagodzenia bólu. Ból zawsze źle wpływa na funkcjonowanie człowieka. Osoba, która pracuje podczas zaostrzenia bólu, nie jest w stanie zapewnić wysokiej jakości usług. Ten fakt potwierdziły także osoby biorące udział w programie. Zdecydowana większość ankietowanych - 68% stwierdziło, iż dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa obniżały jakość świadczonej przez nich pracy. Po zakończeniu programu uczestnicy wypełniali ankietę satysfakcji dotyczącą realizowanego programu. Osoby biorące udział w programie nie miały zastrzeżeń co do formy organizacyjnej, treści przekazywanych podczas wykładów, zakresu ćwiczeń oraz osób biorących udział w realizacji programu. Wszyscy uczestnicy stwierdzili, że wiedza i umiejętności zdobyte w programie przydadzą się w dalszej pracy zawodowej. W skali 1 5, gdzie 1 ozn. nie był dla mnie atrakcyjny, a 5 ozn. był dla mnie bardzo atrakcyjny na maksymalną liczbę punktów program oceniło 93% uczestników. WNIOSKI: 1. Analiza danych zebranych w ramach realizacji profilaktyki i promocji w zakresie zapobiegania chorobom kręgosłupa oraz fizjoprofilaktyki dotyczącej ergonomii pracy pozwala stwierdzić, że zespoły przeciążeniowe kręgosłupa objawiające się bólem są zjawiskiem powszechnym wśród uczestników profilaktyki chorób kręgosłupa, gdyż dotyczą prawie wszystkich - 99% badanych. W związku z powyższym należy podejmować w tym kierunku działania profilaktyczne pod postacią wielodyscyplinarnych programów (diagnostyka, edukacja, interwencja psychologiczna, warsztaty rehabilitacji ruchowej), w trakcie realizacji których Strona 9 z 17

10 uczestnicy są wyposażani w wiedzę, umiejętności i motywację do podejmowania prozdrowotnych zachowań. 2. Wśród uczestników programu większość stanowiły osoby pracujące 91%, w tym osoby wykonujące pracę w pozycji siedzącej 60%. Pozwala to wnioskować, iż osoby czynne zawodowo (bez względna wiek) są bardziej zainteresowane utrzymaniem sprawności na wysokim poziomie. 3. Duża grupa uczestników programu 68% uważa, że ból kręgosłupa towarzyszący im przy wykonywaniu czynności służbowych znacznie obniża jakość pracy. Pozwala to wnioskować, że realizacja w/w programu jest bardzo potrzebna, gdyż wiedza i umiejętności zdobyte w trakcie realizacji programu znajdą odzwierciedlenie w pracy i życiu codziennym pracowników, a eliminując podniosą jakość wykonywanej pracy, jak również jakość życia uczestników programu. Zmniejszy się również liczba osób korzystających ze zwolnień lekarskich. 4. Prawie wszyscy uczestnicy profilaktyki chorób kręgosłupa (93%) uznali działania podjęte przez WOMP CP-L w Lublinie jako bardzo atrakcyjne. Program profilaktyki chorób odstresowych na terenie województwa lubelskiego W 2013 roku w profilaktyce chorób odstresowych realizowanej przez WOMP CP L wzięło udział 125 osób. Program kierowany był do kadry kierowniczej. W ramach programu uczestnicy wzięli udział w zajęciach warsztatowych trwających 24 godziny (realizowanych w 3-godzinnych modułach), w ramach których zrealizowano następujące zagadnienia: mechanizm powstawania stresu i przebieg reakcji stresowej, diagnoza obecnego poziomu stresu i przyczyn jego powstawania, skutki długotrwałego stresu, osobowość i stres, indywidualne uwarunkowania stresu, radzenie sobie ze stresem, techniki antystresowe ćwiczenia praktyczne, relaksacja z elementami treningu autogennego, wzmacnianie pozytywnego obrazu siebie, bariery w komunikacji z podwładnymi i świadczeniobiorcami asertywne techniki ich przekraczania, Strona 10 z 17

11 zapoznanie uczestników z istotą asertywności, powody i konsekwencje asertywności, prawa asertywności, moje prawa w relacjach interpersonalnych, mapa asertywności diagnoza własnego poziomu asertywności oraz obszarów do rozwoju. umiejętność oddzielania informacji od interpretacji, zachowań klienta od oceny tych zachowań, rozpoznawanie i radzenie sobie z grami komunikacyjnymi; poznanie przyczyn leżących u podłoża trudnych zachowań u trudnych odbiorców usług - identyfikacja i praca z takimi osobami, asertywne radzenie sobie z trudnymi osobami, techniki odmawiania, obrony własnych granic, radzenia sobie z niegrzecznymi klientami/pracownikami, umiejętności stanowczego, a równocześnie uprzejmego wyrażania opinii, obrony przed atakiem i narzekaniem, samokontrola emocjonalna prezentacja ćwiczeń redukowania i kontrolowania stresu oraz kontrolowania negatywnych emocji w trakcie rozmowy. Wśród osób biorących udział w programie była kadra kierownicza ze: szpitala w powiecie kraśnickim, domów pomocy społecznej w powiecie lubelskim, urzędu miasta i instytucji powiązanych w powiecie bialskim, firmy Inergy Automotive Systems Poland Sp z o.o. w Lublinie, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Lublinie, przedstawiciele kadry kierowniczej indywidualnie zgłaszający się. Program był realizowany na terenie WOMP CP-L w Lublinie, a także aby zwiększyć dostępność świadczeń organizowane były edycje wyjazdowe. W programie wzięły udział osoby w wieku lata, średnia wieku wyniosła 45,4 lat. Najbardziej liczna była grupa uczestników w wieku lat i wynosiła 39%. Osoby biorące udział w programie wypełniły Kwestionariusz do subiektywnej oceny pracy, który posłużył do analizy warunków i pomiaru stresogenności pracy na ich stanowiskach. Kwestionariusz ten przeznaczony jest do badania indywidualnego poczucia stresu zawodowego pracowników. Metoda ta pozwala zarówno na ocenę globalną poczucia stresu, jak i na wyodrębnienie czynników, które przez badanych są odczuwane jako szczególnie uciążliwe i stresogenne. Strona 11 z 17

12 Kwestionariusz składa się z 55 pozycji opisujących różne cechy pracy. Przy każdym z nich znajdują się cyfry od 1 do 5. Które określają stopień, w jakim dana cecha jest uciążliwa, irytująca, stresująca. Dla każdego stwierdzenia cyfra 1 oznacza, że dana cecha w ogóle nie występuje na danym stanowisku, a skrajna cyfra 5 oznacza najwyższy stopień uciążliwości. Wskaźnikiem siły poczucia stresu jest suma ocen (punktów) zakreślonych przez badanego. Im jest ona wyższa, tym większe jest poczucie stresu badanej osoby. Poniżej przedstawione są grupy czynników, które najczęściej były wymieniane przez respondentów, jako źródło stresu w pracy: 1) poczucie niepewności wywołane organizacją pracy, w tym: a. zaskakiwanie zadaniami, b. przerzucanie się z zadania na zadanie, c. presja czasu niemożność przekroczenia wyznaczonych terminów, d. konieczność godzenia wielu sprzecznych interesów, 2) poczucie psychicznego obciążenia związane ze złożonością pracy, w tym: a. niemożność przestania myślenia o pracy, b. przeżywanie konfliktów wewnętrznych, c. konieczność zabierania pracy do domu, d. za duża liczba obowiązków zawodowych, 3) brak nagród w pracy, w tym: a. niedocenianie w pracy, b. niesprawiedliwe traktowanie, c. niemożność liczenia na pomoc, d. niemożność wykorzystania swoich zdolności, kwalifikacji, 4) poczucie odpowiedzialności, w tym: a. łatwo popełnić błąd o surowych konsekwencjach, b. odpowiedzialność materialna, c. brak informacji o poprawności wykonywanej pracy. W badanej grupie przedstawicieli kadry kierowniczej średnio istotne jako źródło stresu były: 1) poczucie zagrożenia, 2) brak nagród, 3) brak wsparcia, 4) brak kontroli, Natomiast zupełnie nieistotne, jako czynniki stresogenne były: 1) uciążliwości fizyczne, 2) nieprzyjemne warunki pracy, Strona 12 z 17

13 Kadra kierownicza w sposób szczególny z racji pełnionych funkcji zawodowych jest narażona na stres w pracy. Potwierdzają to również dane uzyskane z Kwestionariusza do subiektywnej oceny pracy, gdzie po analizie odpowiedzi respondentów rozpoznano niski poziom stresu zaledwie u 6% badanych. Przed przystąpieniem do programu zbadano poziom wiedzy uczestników na tematy związane ze stresem za pomocą skali ewaluacyjnej I, a po zakończeniu warsztatów za pomocą skali ewaluacyjnej II. W pierwszej części obu skal znajdowały się te same pytania sprawdzające wiedzę uczestników na temat stresu. Dokonano analizy porównawczej stanu wiedzy przed programem i po programie. Uzyskane wyniki pozwoliły ocenić wzrost wiedzy uczestników na temat stresu. Po programie większość (78%) uczestników potrafiła wymienić i rozpoznać u siebie 5-8 objawów stresu, a przed edukacją robiło to 16% uczestników. Uczestnicy profilaktyki chorób odstresowych oceniali również przydatności przebytych warsztatów w codziennym radzeniu sobie ze stresem. Przydatność w dużym stopniu deklarowało aż 82% badanych. Nie było osób, które uważały, że zdobyta wiedza i umiejętności nie przydadzą się lub przydadzą się w stopniu minimalnym. Po zakończeniu programu poproszono uczestników o anonimową ocenę formy organizacji, osób prowadzących program, treści merytorycznych oraz przygotowania do radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Prawie wszyscy uczestnicy ocenili program pozytywnie. Pozytywne wyniki testów i ankiet osób uczestniczących w programie pozwalają oczekiwać na równie pozytywne efekty w postaci umiejętnego stawiania czoła sytuacjom stresowym. Tak więc nabyte przez uczestników umiejętności, które będą stosowane w codziennym życiu i pracy zawodowej oczywiście nie ze skutkiem natychmiastowym powinny przełożyć się na lepszą i bardziej wydajną pracę oraz poprawę komunikacji w zespole. Profilaktyka chorób odstresowych dla kadry kierowniczej, w sposób szczególny zagrożonej stresem o podłożu zawodowym poprawi jakość życia ludzi, obniży koszty absencji, a także ochroni społeczeństwo przed negatywnymi skutkami stresu. Istotnym wnioskiem jest uświadomienie sobie przez uczestników programu faktu, że mają wpływ na poziom swojego stresu i są w stanie oraz potrafią stosować różne techniki i zachowania pożądane, obniżające jego poziom, a co za tym idzie zmiana nawyków w obszarze radzenia sobie ze stresem. WNIOSKI: 1. Analiza skal ewaluacyjnych wykazuje znaczny wzrost poziomu wiedzy w zakresie tematyki dotyczącej stresu i radzenia sobie w sytuacjach trudnych, w odniesieniu do Strona 13 z 17

14 stanu przed programem, co pozwala wnioskować, że metody i techniki edukacyjne stosowane podczas warsztatów odniosły zamierzony skutek. 2. O potrzebie stosowania działań profilaktycznych i promocyjnych w zakresie zapobiegania chorobom odstresowym świadczą wyniki z analizy danych uzyskanych za pomocą Kwestionariusza do subiektywnej oceny pracy, które wykazują wysoki poziom stresu u przebadanych przedstawicieli kadry kierowniczej (63%). 3. Wszyscy uczestnicy warsztatów deklarują, że warsztaty w średnim lub dużym stopniu przydadzą się w życiu codziennym oraz w pracy zawodowej i wyposażą ich w różne narzędzia do walki ze stresem (wiedza, umiejętności, motywacje). 4. U wszystkich osób biorących udział w programie zwiększyła się również, (w ich subiektywnej ocenie), umiejętność walki ze stresem 5. Forma organizacji, osoby prowadzące program, treści merytoryczne zawarte w programie zostały ocenione pozytywnie przez wszystkich uczestników. Program profilaktyki raka płuc na terenie województwa lubelskiego W 2013 roku program zdrowotny w zakresie profilaktyki raka płuca realizowany był na bazie Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej w Lublinie oraz Okręgowego Szpitala Kolejowego w Lublinie. Łącznie w programie udział wzięło 450 mieszkańców województwa lubelskiego w wieku powyżej 45 lat w tym 232 mężczyzn i 218 kobiet jako osoby palące i które rzuciły palenie. Zasadniczym celem programu było poddanie weryfikacji lekarskiej pacjentów z grupy ryzyka zachorowania na raka płuca. Nowotwory płuca należą do najczęstszych nowotworów złośliwych u mężczyzn, zajmując od ponad 30 lat pierwsze miejsce na liście największych problemów onkologicznych. Równie niepokojącym zjawiskiem jest stały wzrost zachorowań wśród kobiet. Najbardziej narażoną grupą są wieloletni palacze tytoniu, a ryzyko rozwoju raka płuc wzrasta wraz z długością trwania nałogu i liczbą wypalanych dziennie papierosów. W 90% przypadków stwierdza się ewidentny związek etiologiczny z paleniem tytoniu. W ramach Programu przeprowadzono akcję oświatową. Profilaktyka pierwotna polegająca na działaniach edukacyjnych mających na celu uświadomienie społeczeństwu szkodliwości i zagrożeń wynikających z palenia papierosów. Powyższe działania odbywały się: - za pośrednictwem mediów, - poprzez kolportaż plakatów i ulotek informacyjnych, - poprzez umieszczenie na stronach internetowych realizatorów programu. Strona 14 z 17

15 Profilaktyka wtórna polegająca na badaniach przesiewowych płuc z zastosowaniem techniki obrazowej obejmującą najbardziej zagrożoną część społeczeństwa populacji wieloletnich palaczy po 45 roku życia, w celu rozpoznania raka płuca, w jak najwcześniejszym stadium. W ramach realizacji Programu poprzez COZL w Lublinie przebadano 225 osób. W grupie tej u 107 osób stwierdzono zmiany wymagające konsultacji lekarza onkologa. Przeprowadzano badanie podmiotowe, przedmiotowe i analizę wyniku badania tomograficznego. U 84 osób stwierdzono zmiany drobnoguzkowe w płucach i opłucnej, zgrubienia i zwłóknienia opłucnej, zmiany zapalne i pozapalne oraz rozstrzenia oskrzeli, u 20 rozedmę płuc. Wszystkie osoby badane, u których wystąpiły zmiany w płucach skierowano na konsultację pulmonologiczną, kontrolną tomografię komputerową klatki piersiowej z kontrastem za 3 6 m-cy w zależności od rozległości zmian. Jedną osobę, u której stwierdzono zmiany podejrzane w kierunku raka płuc skierowano do pilnej diagnostyki pulmonologucznej w warunkach szpitalnych. W obszarze objętym badaniem tomografii komputerowej stwierdzono również zmiany w innych narządach, tj.: u 18 osób - podejrzenie torbieli w wątrobie, zmiany hipodensyjne, zwapnienia, u 3 osób przepuklinę rozworu przełykowego, u 10 osób powiększoną tarczycę, zmiany guzkowe i zwapnienia w gruczole tarczowym, u 2 osób kamicę pęcherzyka żółciowego, u 3 osób kamicę nerkową, u 3 osób torbiele w nerkach, u 5 osób podejrzenie gruczolaków nadnerczy, u 39 osób zmiany w ukł. kostnym (kręgosłup piersiowy i rusztowanie klatki piersiowej klp-żebro) o charakterze zwyrodnieniowo-wytwórczym, osteoporozę, zmian w zakresie struktury kostnej głowy kości ramiennej prawej, u 7 osób podejrzenie naczyniaków w kręgosłupie Th, u 22 osób miażdżycę w zakresie dużych naczyń i w tętnicach wieńcowych, u 2 osób płyn w worku osierdziowym, u 3 osób wykryto powiększone węzły chłonne w okolicach pachowych, u 1 osoby guzki w otrzewnej. Wszystkie 107 osób poddano badaniu klinicznemu. W celu ustalenia ostatecznej diagnozy osoby badane kierowano do poradni: endokrynologicznej, chirurgii onkologicznej, Strona 15 z 17

16 ortopedycznej, kardiologicznej, lub rozszerzono diagnostykę o badania USG, Tomografii komputerowej (TK) - w przypadku zmian w narządach miąższowych jamy brzusznej oraz rezonansu magnetycznego (MRI) w przypadku zmian kostnych. W ramach programu realizowanego poprzez Okręgowy Szpital Kolejowy w Lublinie zostało przebadanych 225 osób, z czego 208 osób biorących udział w programie, które palą papierosy lub paliły papierosy w ciągu ostatnich pięciu lat. Spośród osób skierowanych do programu, 9 (4,0%) leczyło się w z powodu choroby nowotworowej. 173 osoby (76,9%) są narażone na ekspozycje czynników rakotwórczych (azbestu, radonu, uranu, produktów przemiany węgla kamiennego, spalin z silników diesla). W wyniku badania tomografii komputerowej stwierdzono zmiany u 77 osób. W większości zmiany dotyczyły układu oddechowego (zmiany guzkowe powyżej 10 mm, zmiany rozsiane i wieloguzkowe, powiększenia węzłów chłonnych wnęk płucnych, powiększenia śródpiersia ). W kilku przypadkach stwierdzono zmiany dotyczące innych narządów (nadnercze, nerki, wątroba). WNIOSKI: 1. Biorąc pod uwagę skalę zagrożenia rakiem płuc, tylko wczesne rozpoznanie zmian nowotworowych daje szanse na wyleczenie1 2. Diagnostyka wykonana przy użyciu niskodawkowej tomografii płuc bez użycia środka cieniującego jest metodą niezwykle dokładną. Jest w stanie zdiagnozować zmiany o średnicy poniżej 5 mm oraz zmiany innych narządów znajdujących się w obrębie klatki piersiowej. 3. Z roku na rok rośnie liczba osób wyrażających chęć udziału w programie, jednak z uwagi na ograniczoną ilość badań nie udało się przebadać wszystkich osób. W związku z powyższym stworzono listę rezerwową osób zainteresowanych badaniem profilaktycznym w kierunku raka płuc, którzy spełniają kryteria kwalifikacji do programu. WNIOSKI OGÓLNE 1. Programy profilaktyki zdrowotnej oraz działania z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia realizowane na bazie Fundacji PRAESTERNO, WOMP CP-L w Lublinie, Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej w Lublinie oraz Okręgowego Szpitala Kolejowego w Lublinie odniosły zamierzony skutek, poprzez: Strona 16 z 17

17 wzbogacenie wiedzy prozdrowotnej uczestników (w każdym programie była prowadzona edukacja zdrowotna), oraz zwiększenie ich motywacji do prowadzenia prozdrowotnego stylu życia, co przekłada się na podniesienie jakości ich życia, wyłonienie z grupy uczestników osób chorych lub ze zwiększonym ryzykiem zachorowania. 2. Osoby biorące udział w programach jak i działaniach z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia, u których wykryto patologię, zostały skierowane do dalszej diagnostyki i leczenia, co niejednokrotnie przyczyniło się do uratowania zdrowia, a w niektórych przypadkach nawet życia. 3. Realizacja programów profilaktycznych została bardzo pozytywnie ocenione przez uczestników. Osoby biorące udział deklarowały, że zdobyte podczas programów wiedza i umiejętności znajdą zastosowanie w pracy zawodowej i życiu codziennym. 4. Na zaproszenia do większości programów odpowiedziała tak duża liczba osób, że nie wszyscy chętni mogli wziąć udział w programach z powodu braku miejsc. Pozwala to wnioskować, że istnieje duże zapotrzebowanie także w kolejnych latach na promocję i profilaktykę zdrowotną. Strona 17 z 17