Opinia w postępowaniu habilitacyjnym dr Danuty Olszewskiej-Nejbert

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Ireneusz Walaszczyk Warszawa Wydział Geologii Uniwersytet Warszawski Al. Żwirki i Wigury Warszawa i.walaszczyk@uw.edu.pl Opinia w postępowaniu habilitacyjnym dr Danuty Olszewskiej-Nejbert Ocena publikowanych oryginalnych prac naukowych Podstawą wniosku o rozpoczęcie postępowania habilitacyjnego dr Danuty Olszewskiej- Nejbert jest jej osiągnięcie naukowe, zatytułowane: Rekonstrukcja procesów formujących powierzchnie nieciągłości i nagromadzenia skamieniałości w epikontynentalnych utworach górnokredowych. Na przedstawione osiągnięcie naukowe habilitantki składa się 6 publikacji: 2 samodzielne, opublikowane w 2004 roku w Geological Quaterly oraz w 2005 roku, w Annales Societatis Geologorum Poloniae; oraz 4 współautorskie (wszystkie z Panią E. Świerczowską-Gładysz), opublikowane w Acta Geologica Polonica, w latach 2009 oraz 2011, oraz w Palaeontology w roku 2012 i wreszcie, w Geological Quaterly, w roku Niezbędne oświadczenie Pani Świerczowskiej-Gładysz, o jej udziale we wspólnych pracach zostało dołączone; wskazuje albo na równorzędny wkład obu autorek, albo na wiodącą rolę Kandydatki w tych pracach. Wszystkie publikacje składające się na przedstawione osiągnięcie naukowe są wydrukowane w pismach recenzowanych, angielskojęzycznych, indeksowanych w bazie Instytutu Filadelfijskiego (Web of Science). Od strony formalnej rodzi się w zasadzie jedna wątpliwość: dlaczego Kandydatka włącza do tej listy pracę o gąbkach ukraińskich (Palaeontology vol. 55 nr 6), w zasadzie czysto taksonomiczną i nie wnoszącą nic do zagadnienia rozprawy, a pozostawia na liście pozostałego dorobku publikacyjnego pracę Świerczewska-Gładysz i Olszewska-Nejbert (2006) z Przeglądu Geologicznego, która to praca znacznie bardziej odpowiada tematowi rozprawy, niemal inicjuje całe zagadnienie?

2 Ponadto, tematyka podniesiona w tej ostatniej pracy jest włączona do osiągnięcia naukowego w Autoreferacie Kandydatki. Recenzowana rozprawa jest próbą szczegółowej interpretacji petrologicznej i genetycznej wybranych powierzchni nieciągłości i/lub sekwencji skondensowanych kredy górnej południowej i wschodniej Polski oraz zachodniej Ukrainy. Opracowania dokonywane są standardowymi metodami petrograficznymi (często z wykorzystaniem mikroskopu skaningowego); w zasadzie brak analiz chemicznych czy analiz izotopowych badanych sekwencji. Narzędziem biofacjalnym i paleoekologicznym są gąbki, opracowywane od strony paleobiologicznej/taksonomicznej przez panią Ewę Świerczewską-Gładysz, współautorkę większości prac. Wnioski paleośrodowiskowe (batymetria, dynamika wód) są najczęściej oparte wyłącznie na tej grupie. W większości przypadków, gąbki służą również jako główne narzędzie analizy tafonomicznej która, jak wynika z tekstu prezentowanych prac, jest wspólnym dziełem obu autorek. Raczej nie ulega wątpliwości, iż seria prac składająca się na opiniowaną rozprawę rozszerza naszą wiedzę dotyczącą zapisu powierzchni nieciągłości i/lub sekwencji skondensowanych, będących przedmiotem prezentowanych prac; tych konkretnych, z określonej lokalizacji geograficznej i stratygraficznej. W sensie ogólnym już raczej nie. Stąd tytuł prezentowanego osiągnięcia badawczego powinien mieć dodatkowo określenie geograficzne (południowa Polska i zachodnia Ukraina). To widać również po liście najważniejszych osiągnięć naukowych z Autoreferatu: brakuje tam rzeczy zasadniczych, a mianowicie, ogólnych mechanizmów/procesów i stojących za nimi przyczyn, czego należałoby się spodziewać sądząc po tytule rozprawy. Brakuje przełożenia występowania analizowanych powierzchni na geometrię i ewolucje basenów (o których tyle się mówi w niektórych z prac). Brakuje ogólnych dyskusji modelowych zależności występowania powierzchni nieciągłości w stosunku do procesów paleotektonicznych, zmian eustatycznych i ewolucji basenów. Może jeszcze nie czas na podsumowanie, które Kandydatka planuje. Do najważniejszych osiągnięć Kandydatki zaliczyłbym: 1. Wykorzystanie ogromnego potencjału gąbek w tego typu analizach; grupa z pewnością nie jest/?była należycie doceniona; oraz 2. Znaczne rozszerzenie naszej wiedzy o silnie skondensowanych sekwencjach środkowokredowych Jury Polskiej. Bardzo szczegółowa analiza zapisu sekwencji w Wielkanocy

3 pokazała/wskazała na potencjalnie znacznie bogatszą historię tego regionu i możliwości jej rekonstrukcji. Do najważniejszych zastrzeżeń, poza wspomnianymi wyżej zaliczyłbym: 1. Datowanie luk stratygraficznych i przekładanie ich na czas niedepozycji w określonych częściach basenów. Tak jak nie można posługiwać się bezpośrednio miąższością osadów w takich sekwencjach do określania kompletności pierwotnego zapisu, tak też nie można po dzisiaj dostępnym zapisie określić pierwotnych okresów niedepozycji. 2. W kilku miejscach w pracach, a szczególnie w Autoreferacie, Kandydatka używa określeń wykazałam, udowodniłam na określenie zjawisk, które, zdaniem recenzenta nie zostały ani wykazane ani udowodnione. Tyczy się to na przykład związku ewolucji progu krakowskiego z aktywnością strefy uskokowej Kraków-Lubliniec, czy korelacji poszczególnych powierzchni nieciągłości z fazami ruchów subhercyńskich. To są tylko sugestie. Odnośnie tego pierwszego zagadnienia, to zasugerowana interpretacja jest w ogóle nie do końca adekwatna; o ile można przyjąć, że są przesłanki aktywności tej strefy we wczesnej kredzie późnej, o tyle wskazanie tej strefy jako osiowej części progu krakowskiego, oddzielającego od siebie silnie subsydujące baseny bruzdy duńsko-polskiej i basenu opolskiego (figura 8A w pracy Olszewska-Nejbert i Świerczewska-Gładysz 2013), jest nieporozumieniem. Jest to strefa marginalna obszaru progu, a nie element rozdzielający dwa silnie subsydujące baseny. Aktywność strefy uskokowej Kraków-Lubliniec zaznaczyła się raczej w blokowym pocięciu marginalnej strefy bruzdy oraz środkowo-południowej części progu krakowskiego. Muszę przyznać, że w ogóle praca z 2013 roku, o koniaku progu krakowskiego, jest najsłabszą z prac składających się na osiągnięcie naukowe Kandydatki. 3. Nie mogę zgodzić się ze stwierdzeniem (zawartym w Autoreferacie) iż, jako to nazywa kandydatka, jej metoda zintegrowanych badań (nawet w połączeniu z aspektami regionalnymi) pozwala na wskazanie, które zdarzenia: (i) eustatyczne wahnięcia poziomu morza, (ii) ruchy tektoniczne o charakterze lokalnym, czy (iii) zdarzenia biotyczne połączone ze zjawiskami sedymentacyjno-erozyjnymi, należały do głównych czynników kontrolujących powstawanie powierzchni nieciągłości i nagromadzeń skamieniałości w epikontynentalnych morzach kredowych. Nie bardzo rozumiem, jak miało by to być możliwe. Aby wykazać, że taka powierzchnia ma jakikolwiek związek ze zmianami batymetrycznymi konieczna jest solidna analiza basenowa (analiza ciągów facjalnych; sekwencji itd.); a aby wykazać czego wynikiem są owe zmiany wymaga to obszernych studiów ponadregionalnych; najlepiej

4 studiów porównawczych z kontynentalnych bloków znajdujących się na różnych płytach litosferycznych. Pomimo zastrzeżeń merytorycznych i drobnych zastrzeżeń formalnych oceniam rozprawę pozytywnie. Inne osiągnięcia naukowe Biorąc pod uwagę okres po doktoracie, obronionym w 1996 roku, dorobek Kandydatki wydaje się niewielki. Należy jednak zaznaczyć, iż w tym okresie dr Olszewska-Nejbert przebywała dwukrotnie na urlopie wychowawczym, w latach oraz w latach Ma to oczywiście przełożenie na jej aktywność publikacyjną w tych latach. Jeżeli weźmiemy pod uwagę lata po ostatnim urlopie, , to jej dorobek wygląda już znacznie lepiej, z mocnym trendem wzrostowym. Poza 6 pracami, składającymi się na osiągnięcie naukowe recenzent doliczył się 13 prac, opublikowanych w tym okresie; duża praca Olszewska-Nejbert 2007, opublikowana w Acta Geologica Polonica, jest publikacją doktoratu i nie powinna być umieszczona w spisie dokonań podoktoratowych. Poza wiodącym tematem, będącym przedmiotem osiągnięcia naukowego, Kandydatka działa równolegle i bardzo aktywnie w dwóch innych obszarach badawczych: (1) Badania utworów neogenu zapadliska przedkarpackiego Polski i Ukrainy, ze szczególnym uwzględnieniem sedymentacji i stratygrafii badeńskiej formacji ewaporatowej; we współpracy z dr hab. M. Bąblem; oraz (2) Badania czwartorzędowych utworów zachodniej Ukrainy; we współpracy z dr hab. M. Bąblem oraz grupą badaczy ukraińskich. Z dwóch innych zadań badawczych wymienionych przez kandydatkę w Autoreferacie, jej prace nad albem i cenomanem Polski południowej i zachodniej Ukrainy są w zasadzie kontynuacją jej prac z osiągnięcia naukowego; natomiast prace nad stratygrafią i paleobiologią jeżowców południowej Polski i zachodniego Kazachstanu są w zasadzie pracami nad doktoratem i nie powinny być tu rozważane. Oba wymienione wyżej tematy badawcze stanowią przedmiot znaczącej aktywności publikacyjnej. Chociaż większość prac z obu zagadnień publikowana jest w języku polskim, w materiałach konferencyjnych, to wybrane zagadnienia zostały opublikowane w wiodących

5 międzynarodowych czasopismach, jak Lecture Notes in Earth Sciences, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, czy Geological Quarterly. Ogólna liczba cytowań publikacji, według bazy Web of Science, podana przez Kandydatkę, wynosi 58, a Indeks Hirscha 4. W latach Kandydatka brała udział w pracach terenowych na zachodniej Ukrainie, w ramach realizowanych projektów we współpracy z badaczami ukraińskimi. Jako główny wykonawca brała udział w 3 grantach Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego: (1) Tafonomia kręgowców ze skondensowanych utworów środkowej kredy antykliny Annopola (NE obrzeżenie Gór Świętokrzyskich), kierowanym przez dr hab. Marcina Machalskiego, profesora Instytutu Paleobiologii PAN; (2) Wietrzenie skał anhydrytowych i gipsowych - geomorfologia, petrologia i geochemia; kierowanym przez dr hab. Macieja Babla, adiunkta Wydziału Geologii UW; oraz Unikatowe złoże skamieniałości Fossil Lägerstatte w albskim horyzoncie fosforytowym Annopola i jego znaczenie paleobiologiczne; kierowanym przez dr hab. Marcina Machalskiego, z Instytutu Paleobiologii PAN Łącznie wzięła udział w 16 konferencjach/seminariach; 6 krajowych, 5 międzynarodowych odbywających się na terenie Polski oraz 5 międzynarodowych poza granicami kraju. W 1996 roku otrzymała zespołową Nagrodę Naukową imienia Stanisława Staszica Wydziału Nauk o Ziemi i Nauk Górniczych PAN oraz nagrodę zespołową II Stopnia Rektora UW, obie za współautorstwo pracy: Marcinowski R., Walaszczyk I., Olszewska-Nejbert D Stratigraphy and regional development of the mid-cretaceous (Upper Albian through Coniacian) of the Mangyshlak Mountains, Western Kazakhstan opublikowaną w Acta Geologica Polonica, w 1996 roku. Dorobek naukowy Kandydatki, z zastrzeżeniem okresu oceny (co należy zrobić), i jej aktywnośc naukową w tym okresie oceniam pozytywnie. Dorobek dydaktyczny i organizacyjny Dr Olszewska-Nejbert prowadzi cały szereg zajęć dla studentów pierwszego stopnia Wydziału Geologii, swojego macierzystego uniwersytetu: są to ćwiczenia z Geologii

6 Dynamicznej; Sedymentologii; Geologii (dla studentów pierwszego roku Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych oraz dla studentów pierwszego roku Międzywydziałowych Studiów Ochrony Środowiska), oraz Petrologii skał osadowych (praktikum dla studentów pierwszego roku studiów drugiego stopnia); ponadto cały szereg kursów terenowych, również dla studentów pierwszego stopnia: Kurs Geologii Ogólnej; Kurs Geologii w Sudetach; Zajecia Terenowe nad Morzem. Jest współautorką skryptów dla studentów: Materiały do ćwiczeń z geologii oraz Materiały do ćwiczeń z sedymentologii ; angażuje się w reformy/zmiany programowe. Współopiekuje się dwójką magistrantów. Od ubiegłego roku pełni funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Geologii Podstawowej Wydziału Geologii UW. Podsumowanie Na podstawie danych zawartych w recenzowanym wniosku dr Danuty Olszewskiej-Nejbert, o wszczęcie postępowania habilitacyjnego stwierdzam, iż w świetle nowej ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych, Jej dorobek naukowy oraz osiągnięcia dydaktyczne spełniają wymogi stawiane przed kandydatami ubiegającymi się o stopień naukowy doktora habilitowanego. (Ireneusz Walaszczyk)