UCHWAŁA Nr XIV RADY POWIATU ŻAGAŃSKIEGO z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie przyjęcia Programu Opieki nad zabytkami Powiatu Żagańskiego na

Transkrypt

1 UCHWAŁA Nr XIV RADY POWIATU ŻAGAŃSKIEGO z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie przyjęcia Programu Opieki nad zabytkami Powiatu Żagańskiego na lata

2 Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Żagańskiego na lata został opracowany celem realizacji zapisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 87 ust. 1 obowiązek sporządzania programów opieki nad zabytkami na okres 4 lat spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego, w tym na zarządzie powiatu. Z jego realizacji Zarząd Powiatu sporządza, co dwa lata sprawozdanie, które przedstawia się Radzie Powiatu.

3 Art. 87 ust. 2 ww. ustawy definiuje cele programów opieki nad zabytkami w następujący sposób: włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków, podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

4 Formami ochrony zabytków są: 1) wpis do rejestru zabytków; 1a) wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego

5 Powiatowy program opieki nad zabytkami powinien funkcjonuje w powiązaniu z ogólnopolskimi i wojewódzkimi dokumentami programowymi, w tym: Krajowym programem opieki nad zabytkami na lata , Uzupełnieniem Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata , Strategią Rozwoju Województwa Lubuskiego - Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 roku, Programem opieki nad zabytkami województwa lubuskiego na lata

6 ; W wojewódzkim programie na lata uwzględniono kontynuację kreowania rozwiązań ochrony obszarowej w postaci parków kulturowych będących wśród podstawowych wytycznych wynikających z poprzedniego okresu działania (lata ) oraz realizację przyjętych propozycji szlaków turystycznych jako rozwiązań sprzyjających ochronie i popularyzacji dziedzictwa kulturowego w wymiarze regionalnym i lokalnym. Proponowanymi na terenie powiatu żagańskiego do utworzenia parkami kulturowymi są: Zespół rezydencjonalny w Iłowej: pałac wraz z parkiem i zabudową folwarczną, Zespół zabytków sakralnych miasta Żagania: kościół i dawny klasztor augustianów, kościół pw. św. Piotra i Pawła, kościół pw. Nawiedzenia NMP, kaplica Bożego Grobu, kościół pw. św. Ducha, kościół pw. Św. Krzyża, Zespół urbanistyczny z ratuszem, kościołem farnym, szkołami, ruiną zamku, kościołem pw. św. Andrzeja w Szprotawie.

7 Zgodnie z ww. dokumentem szerszej dyskusji w zakresie określania lepszej formy ochrony i promocji obiektów o szczególnej wartości dla dziedzictwa kulturowego województwa lubuskiego obejmującego powiat żagański powinny podlegać: Kościół farny w Szprotawie Ratusz w Szprotawie Zespół pałacowo-parkowy Talleyrandów w Żaganiu Zespół pałacowo-parkowy w Iłowej.

8 Gminne Programy Opieki nad Zabytkami Podstawą dla utworzenia powiatowego programu opieki nad zabytkami są m.in. gminne programy opieki nad zabytkami. W trakcie uzgadniania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami jest Gmina Brzeźnica i gmina Niegosławice. Na etapie opracowywania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami jest m. Żagań. Pozostałe gminy: Szprotawa, Żagań, Iłowa, Małomice, Wymiarki oraz m. Gozdnica nie posiadają aktualnych Programów Opieki nad Zabytkami. Programy Opieki nad Zabytkami z lat poprzednich ( r.) posiada m. Gozdnica oraz Gmina Iłowa. Z programów tych nie zostały sporządzone sprawozdania.

9 Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego powiatu żagańskiego

10 Po raz pierwszy w dokumencie wystawionym 23 maja 1202 r. w Lubiążu przez księcia Henryka Brodatego wymieniony jest kasztelan żagański Stefan, Historia powiatu żagańskiego związana jest z dwoma największymi miastami: Żaganiem i Szprotawą Dzieje tych miast, ich rozwój i problemy łączyły się nieustannie i przeplatały z historią okolicznych ziem. Żagań, 1732 rok. Widok na miasto z północnego wschodu

11 Tabela 1. Lokalizacja i liczba wpisów zabytków do rejestru w poszczególnych gminach powiatu żagańskiego Lp. Gminy powiatu żagańskiego Zabytek nieruchomy Zabytek ruchomy Stanowisko archeologiczne 1. gm. Brzeźnica m. Gozdnica gm. Iłowa gm. Małomice gm. Niegosławice gm. Szprotawa gm. Wymiarki gm. Żagań m. Żagań Łącznie powiat:

12 Zabytki o najwyższym znaczeniu dla powiatu żagańskiego Zespół poaugustiański z kościołem pw. Wniebowzięcia NMP w Żaganiu, Pałac Książęcy z parkiem w Żaganiu, Pałac administracji książęcej w Żaganiu budynek Kamery Książęcej, Dom Wdowi budynek UM w Żaganiu, Mury miejskie - obronne w Żaganiu, Kompleks szpitala św. Doroty z kaplicą loretańską w Żaganiu, Kościół pw. Św. Krzyża w Żaganiu, Kopia Bożego Grobu w Żaganiu, Kolegium jezuickie z kościołem pw. św. Piotra i Pawła w Żaganiu, Wieża kościoła Łaski w Żaganiu,

13 Kościół pw. Św. Ducha w Żaganiu, Kościół pw. Nawiedzenia NMP w Żaganiu, Kościół pw. św. Jadwigi w Starej Koperni (gm. Żagań), Kościół pw. św. Jerzego w Gorzupi Dolnej (gm. Żagań), Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa w Jeleninie (gm. Żagań), Kościół pw. św. Wincentego w Starym Żaganiu (gm. Żagań), Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej w Bukowinie Bobrzańskiej (gm. Żagań), Kościół pw. Zwiastowania NMP z plebanią w Bożnowie (gm. Żagań), Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Rudawicy (gm. Żagań), Kościół pw. św. Augustyna w Chrobrowie (gm. Żagań),

14 Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Miodnicy (gm. Żagań), Dwuwieżowy Ratusz w Szprotawie, Mury obronne wraz z basztą zachodnią i Bramą Żagańską w Szprotawie, Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Szprotawie, Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Iławie (dzielnica Szprotawy), Zespół pałacowo-folwarczno-parkowy w Henrykowie (gm. Szprotawa), Zespół dworski z parkiem w Wiechlicach (gm. Szprotawa), Zespół dworski z parkiem w Długiem (gm. Szproptawa), Wieża rycerska w Witkowie (gm. Szprotawa), Kościół pw. św. Mikołaja w Mycielinie (gm. Niegosławice),

15 Kościół pw. św. Katarzyny w Gościeszowicach (gm. Niegosławice), Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Brzeźnicy (gm. Brzeźnica), Kościół pw. św. Andrzeja w Jabłonowie (gm. Brzeźnica), Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej w Karczówce (gm. Brzeźnica), Kościół pw. Narodzenia NMP w Chotkowie (gm. Brzeźnica), Zespół dworski z parkiem w Chotkowie (gm. Brzeźnica), Zespół dworski z parkiem w Jabłonowie (gm. Brzeźnica), Zespół pałacowo-folwarczno-parkowy w Iłowej (gm. Iłowa), Kościół pw. Chrystusa Króla w Iłowej (gm. Iłowa), Rezydencja Janków w Iłowej (gm. Iłowa),

16 Kościół pw. św. Bartłomieja w Koninie Żagańskim (gm. Iłowa), Zespół stacji kolejowej w Jankowej Żagańskiej (gm. Iłowa), Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Małomicach (gm. Małomice), Pałac z parkiem w Chichach (gm. Małomice), Kościół pw. św. Michała Archanioła w Witoszynie Dolnym (gm. Wymiarki), Kościół pw. św. Anny w Lutynce (gm. Wymiarki).

17 Do zabytków o najwyższym znaczeniu w powiecie żagańskim należy kompleks dawnego klasztoru augustianów w Żaganiu, który na wniosek proboszcza parafii i Stowarzyszenia Akademii Rozwoju Przedsiębiorczości w Żaganiu uznany został za Pomnik Historii Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 r. (Dz.U nr 54 poz. 280). Obiekt zlokalizowany jest w północnozachodniej części starego miasta. Założenie dawnego opactwa augustianów składa się z monumentalnej bryły kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, budynku klasztoru, konwiktu i spichlerza klasztornego. Najcenniejszym obiektem jest kościół pw. Wniebowzięcia NMP, którego zewnętrzna architektura zachowała swój gotycki charakter

18 Niezależnie od rejestru zabytków samorządy zobowiązane są do prowadzenia gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu właściwej gminy. Większość gmin powiatu żagańskiego nie posiada zatwierdzonej przez Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków gminnej ewidencji zabytków. Prace nad stworzeniem gminnej ewidencji zabytków trwają w m. Żagań oraz Gminie Brzeźnica, Szprotawa i Żagań. Natomiast w trakcie uzgadniania gminnej ewidencji zabytków z Lubuskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków jest Gmina Niegosławice. Pozostałe gminy: Szprotawa, Żagań, Iłowa, Małomice, Wymiarki oraz m. Gozdnica nie posiadają aktualnych gminnych ewidencji zabytków. Wykaz obiektów objętych gminną ewidencją zabytków załączony do Programu Opieki nad Zabytkami z lat poprzednich ( r.) posiada m. Gozdnica.

19 Program Opieki nad zabytkami powiatu Żagańskiego na lata Główne priorytety Programu : Priorytet 1 - Rewaloryzacja i wyeksponowanie zabytków Priorytet 2 - Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Priorytet 3 - Promocja i edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego powiatu

20 Priorytet 1 - Rewaloryzacja i wyeksponowanie zabytków Cel- zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania

21 Zadania Działania Podmiot współdziałający Realizacja obowiązków określonych w Ustawie o ochronie i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz.U nr 162 poz z późn. zm.) oraz wykorzystanie środków prawnych i organizacyjnych dla zabezpieczenia obiektów zabytkowych Oznakowanie zabytków - umieszczanie na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków znaków/tablic Zabytek chroniony prawem (art. 12 ustawy) oraz uzupełnienie lub odnowa oznakowania Nadawanie oraz cofanie ustanowień społecznych opiekunów zabytków przez Starostę na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (art. 103 ustawy) Prowadzenie listy społecznych opiekunów zabytków, wydawanie osobom fizycznym legitymacji a osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym zaświadczeń o powierzeniu funkcji społecznego opiekuna zabytków Powołanie Powiatowej Grupy Roboczej ds. Ochrony Zabytków przeprowadzającej lustracje obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie powiatu (określenie stanu zachowania zabytków, dokumentowanie, fotografowanie, upowszechnianie wśród właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych znajomości zasad konserwatorskich, zasad profilaktyki przeciwwłamaniowej i przeciwpożarowej, itp.) Sporządzenie sprawozdania z realizacji PONZ (art. z 87 ust.5 ustawy) Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, właściciele zabytków Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gminy powiatu Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gminy powiatu Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Żaganiu, Policja, Straż pożarna Aktualizacja - PONZ na wypadek sytuacji kryzysowych lub konfliktu zbrojnego Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Urząd Wojewódzki Szef Obrony Cywilnej Województwa Lubuskiego, Powiatowe Centrum Zarządz. Kryzysowego

22 Analiza, aktualizacja i tworzenie dokumentacji inwentaryzacyjnej obiektów zabytkowych w tym obiektów niszczejących Zbieranie informacji o aktualnym stanie zabytków wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków oraz objętych ochroną np. przez powołaną Powiatową Grupę Roboczą ds. Ochrony Zabytków oraz społecznych opiekunów zabytków Gminy powiatu, właściciele zabytków Podjęcie współpracy z wyższymi uczelniami w celu przeprowadzania przez studentów inwentaryzacji oraz opracowywania dokumentacji zabytkowych obiektów Wykorzystanie technik informatycznych w inwentaryzacji i rozszerzaniu zasobu oraz ochrony dziedzictwa Gminy powiatu, właściciele zabytków

23 Prowadzenie prac mających na celu zachowanie obiektów zabytkowych z terenu powiatu zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi Systematyczne przeprowadzanie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zabytkowych stanowiących własność powiatu Wsparcie finansowe dla właścicieli zabytków na prace przy zabytku, na podstawie uchwały Rady Powiatu Żagańskiego w sprawie udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru Gminy powiatu Gminy powiatu, właściciele zabytków

24 Popularyzacja poprawnych realizacji prac konserwatorskich i budowlanych przy zabytkach Podejmowanie działań dot. pozyskania dofinansowania ze środków europejskich lub innych na konserwację, renowację i promocję zabytków Przyznawanie przez Starostę nagród, wyróżnień za właściwą opiekę nad zabytkami Składanie wniosków o dofinansowanie projektów związanych z pracami remontowo-konserwatorskimi przy obiektach zabytkowych stanowiących własność powiatu Powiat Żagański Powiat Żagański

25 Priorytet 2 Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego

26 Uwzględnianie problematyki ochrony zabytków w programach strategicznych opracowywanych przez powiat oraz wspieranie tej problematyki w opracowaniach gminnych Walka z samowolnymi działaniami na zabytkach bez uzgodnień konserwatorskich Opracowanie koncepcji projektowych, projektów i nawiązanie partnerstw, zmierzających do realizacji zadań Wprowadzanie zapisów dot. ochrony dziedzictwa kulturowego w powiatowych programach/dokumentach strategicznych Skuteczne egzekwowanie prawa budowlanego Opracowywanie na bieżąco dla obiektów i obszarów analiz i studiów potrzebnych do podejmowania decyzji planistycznych z uwzględnieniem warunków ochrony obiektów zabytkowych, stref ochrony krajobrazu, zieleni historycznej, oraz danych aktualizacji Gminnych Ewidencji Zabytków Gminy powiatu Gminy powiatu; Gminy powiatu, PTTK, inne organizacje turystyczne,

27 Budowa powiatowego systemu ochrony i opieki nad zabytkami Stworzenie wykazu zabytków istniejących na terenie powiatu wg stanu własności Analiza walorów obiektów zabytkowych oraz rekomendacja przed LKWZ obiektów o wysokich walorach zabytkowych do objęcia ochroną Sporządzenie przy współpracy z samorządami gminnymi oraz właścicielami zabytków pełnego wykazu zabytków nieruchomych w powiecie i utworzenie bazy informacyjnej pozwalającej na gromadzenie i aktualizowanie danych oraz udostępnienie jej Gminy powiatu, właściciele zabytków, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków Gminy powiatu, właściciele zabytków

28 Priorytet 3 Promocja i edukacja w zakresie dziedzictwa kulturowego Propagowanie/Promocja walorów dziedzictwa kulturowego w skali regionalnej i ponadregionalnej

29 Zadania Wykorzystanie publikacji, prasy, radia, TV do promocji dziedzictwa kulturowego powiatu Działania Wydawanie przez powiat szeroko dostępnych publikacji popularyzujących wiedzę o zabytkach np. wydanie albumu zabytków powiatu, kalendarza, opracowanie przewodnika z gotowymi trasami turystycznymi uwzględniającymi obiekty zabytkowe, mapy zabytków powiatu, z wszystkimi elementami dziedzictwa kulturowego Umieszczanie/emisja informacji o zabytkach powiatu oraz związanych z nimi inicjatyw na stronie internetowej oraz m.in. w prasie, radiu i TV Podmiot realizujący Powiat Żagański Powiat Żagański

30 Aktualizacja zakładki powiatowego portalu internetowego skupiającego informacje dot. m.in. obiektów zabytkowych,szlaków, organizacji imprez, bazie turystycznej Uaktualnianie oraz uzupełnianie na stronie internetowej zamieszczanych informacji turystycznych zawierających dane o zabytkach Stworzenie multimedialnej prezentacji dot. powiatu zawierającej m.in. obiekty zabytkowe i walory przyrodniczokrajobrazowe Publikacja i umieszczenie na portalu internetowym powiatu prezentacji/przewodnika/mapy z zabytkami i bazą turystyczną Powiat Żagański Powiat Żagański Powiat Żagański

31 Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych; Utworzenie i modernizacja elementów infrastruktury służącej funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej, w tym tablic informacyjnych przy obiektach, organizacja i montaż oznakowania drogowego do zabytków Gminy powiatu, Zarząd Dróg Powiatowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Wykorzystanie imprez masowych oraz innych będących w gestii samorządu powiatowego lub innych instytucji na rzecz promocji dziedzictwa kulturowego Organizowanie /współudział/wsparcie powiatu w imprezach uwzględniających w programie tematykę ochrony zabytków, dziedzictwa kulturowego oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych i folklorystycznych Współorganizowanie/uczestnictwo powiatu w corocznych Obchodach Europejskich Dni Dziedzictwa; Połączenie obchodów z konkursami i wystawami Uczestnictwo powiatu w wystawach zewnętrznych, giełdach, targach i konkursach Gminy powiatu, organizacje pozarządowe Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Lubuski Urząd Wojewódzki, Gminy powiatu

32 Edukacja na rzecz dziedzictwa kulturowego powiatu Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających pozyskiwaniu środków finansowych na opiekę nad zabytkami Organizacja i wspieranie ogłaszanych konkursów, wystaw i innych działań edukacyjnych na rzecz dziedzictwa kulturowego Organizacja konferencji/ szkoleń w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego w tym m.in.o możliwościach wykorzystania zasobu dziedzictwa kulturowego w celu rozwoju produktu turystycznego, możliwościach dofinansowania prac przy zabytku Gminy powiatu, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, jednostki edukacyjne, organizacje pozarządowe Gminy powiatu, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, organizacje pozarządowe

33 Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami Zarząd powiatu sporządza, co 2 lata, sprawozdanie z realizacji założeń programu opieki nad zabytkami (przyjętego na okres 4 lat). Sprawozdania powinny być przekazywane Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków w celu wykorzystania ich podczas opracowywania, aktualizacji i realizacji wojewódzkiego oraz krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Wykonanie sprawozdania powinno być poprzedzone oceną poziomu realizacji powiatowego programu uwzględniającą: a)wykonanie zadań przyjętych do realizacji w okresie czteroletnim obowiązywania powiatowego programu opieki nad zabytkami, b)efektywność ich wykonania.

34 Realizacja i finansowanie przez powiat zadań z zakresu ochrony zabytków Program opieki nad zabytkami dla powiatu żagańskiego opracowany został po raz pierwszy i obejmuje lata W wieloletniej prognozie finansowej powiatu żagańskiego na lata nie ma wskazanych zadań i wydatków związanych z ochroną zabytków. Środki z przeznaczeniem na dotacje, na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków przyznawane są na podstawie Uchwały Rady Powiatu. Zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków znajdujących się na terenie powiatu żagańskiego określone są w Uchwale Nr IX Rady Powiatu Żagańskiego z dnia 30 września 2015r.

35 Dziękuję za uwagę