Nr 3 (3) Listopad 2012

Transkrypt

1 Nr 3 (3) Listopad Choroba Alzheimera opieka nad pacjentem Empatia kluczem do zrozumienia potrzeb pacjenta umierającego Moralny aspekt rezygnacji z uporczywej terapii Pamiętnik studentów pielęgniarstwa Moje plany na po śmierci Aktualności i wydarzenia RR Refleksje Redakcji ABC pielęgnowania Dokumentacja i skale

2 Zaproszenie na Warsztaty Wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania zaprasza Położne na Warsztaty Celem szkolenia jest przygotowanie położnych do stosowania nowych standardów wprowadzonych w opiece okołoporodowej i praktyczne przygotowanie do prowadzenia porodu fizjologicznego aktywnie wspierającego kobietę. Pozycje wertykalne - poród aktywny Termin warsztatów: listopada 2012, godz Brak miejsc na warsztaty w dniu 12 października, dla osób zainteresowanych kolejny termin planowany jest na początek 2013 roku Miejsce: Warszawa, dokładny adres zostanie podany bezpośrednio uczestnikom Kartę zgłoszenia prosimy przesłać na adres Wydawnictwa: info@sztukapielegnowania.pl w temacie listu prosimy wpisać imię, nazwisko, warsztaty Tematyka szkolenia: 1 Rola szkoły rodzenia w przygotowaniu do porodu przygotowanie kobiety do aktywnego udziału w porodzie. 2 Współpraca położnej z rodzącą i jej partnerem na Sali porodowej w I okresie porodu. 3 Wspieranie fizjologii porodu. 4 Pozycje porodowe I i II okresu porodu zajęcia praktyczne 5 Jak unikać patologizowania porodu i jak sobie z nią radzić. 6 Techniki wspierające spontaniczne parcie niebezpieczeństwa parcia kontrolowanego. 7 Znaczenie pierwszego kontaktu skóra do skóry - noworodek na Sali porodowej. 8 Inne niezmedykalizowane spojrzenie na poród. Koszt udziału jednej osoby 350 zł potwierdzenie wpłaty prosimy przesłać razem ze zgłoszeniem Nr konta Wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania zaprasza Pielęgniarki i Położne na Warsztaty Metody radzenia sobie z emocjami po śmierci pacjenta Warsztaty odbędą się w sobotę 24 listopada 2012, w godzinach w Warszawie. Zgłoszenia przyjmujemy do końca października. Zajęcia warsztatowo-treningowe prowadzone przez Wojciecha Nyklewicza przeznaczone są dla pielęgniarek i położnych, pracujących z umierającymi pacjentami. W czasie zajęć uczestnicy mogą poznać własne wzory emocjonalnego reagowania na śmierć oraz źródła powstawania nieprzyjemnych uczuć. Szkolenie jest okazją do zmiany poglądów na śmierć i umieranie w kierunku osiągnięcia większego poziom wewnętrznego spokoju, bez zwiększania obojętności wobec pacjentów. Zaprezentowane zostaną sposoby radzenia sobie ze stresem, ułatwiające oswajanie lęku przed śmiercią. Metody nauczania: mini wykład, fantazja sterowana, praca indywidualna na forum grupy, modelowanie, wizualizacja, trening relaksacyjny, technika pracy z przekonaniami, techniki NLP, elementy somatoterapii i REBT. Kartę zgłoszenia prosimy przesłać na adres Wydawnictwa: info@sztukapielegnowania.pl w temacie listu prosimy wpisać imię, nazwisko, warsztaty Koszt udziału jednej osoby 100 zł potwierdzenie wpłaty prosimy przesłać razem ze zgłoszeniem do Nr konta

3 Listopad 2012 Od redakcji Wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania Katarzyna Trzpiel Tel Redakcja Katarzyna Trzpiel Współpraca Michał Bancerowski Beata Dobrowolska Agnieszka Herzig Dorota Jacyna Lena Kozłowska Elżbieta Krupińska Wojciech Nyklewicz Katarzyna Pawłowska Korekta Paulina Bator Skład GrantProjekt Maciej Antoniewski Partnerzy: Od redakcji W samym środku jesieni, przy akompaniamencie wirujących liści, przychodzi czas na zadumę. Katolickie święto Wszystkich Świętych corocznie skłania do refleksji nad przemijaniem z nadzieją, że życie nie kończy się grobem. Niezależnie od światopoglądu, wyznawcy innych religii oraz niewierzący i agnostycy spotykają się przy grobach osób bliskich i znajomych, by wspominać wspólnie spędzone chwile. Tradycja palenia ognia duchom zmarłych przodków sięga Foto. Maciej Krajewski czasów przedchrześcijańskich, gdy Słowianie dwa razy w roku wiosną i jesienią wzniecali ogniska, których światło miało ułatwiać nawiązanie kontaktów z duchami i wskazywać im drogę w zaświatach. Dziś ta tradycja została poważnie uprzemysłowiona, a wytwórcy zniczy dbając o wygodę konsumentów, stworzyli świeczki z płomieniem odpornym na wiatr i deszcz. To praktyczne ułatwienie zwalnia z troski o ogień, co jeszcze 30 lat temu było koniecznością rozświetlonych blaskiem świec polskich cmentarzy. Niezależnie od cywilizacyjnego postępu, duchowe potrzeby współczesnego człowieka ujawniają się z taką samą siłą, jak dawniej. Czasopismo Sztuka Pielęgnowania podejmuje zarówno tematykę przemijania i refleksji nad życiem, jak również oddaje swe łamy artykułom o nowoczesnych sposobach leczenia i pielęgnowania człowieka. Oprócz zapowiedzi wydarzeń i relacji z konferencji, w trzecim numerze czasopisma możemy przeczytać o empatii, która jest kluczem do zrozumienia potrzeb pacjenta umierającego, a także kontynuowane są cykle o błędach przedlaboratoryjnych i o opiece nad pacjentem po zabiegu kapoplastyki. W dziale Refleksje Redakcji przeczytamy o planach na po śmierci. Być może podjęcie tej tematyki zachęci nas do rozmawiania o śmierci w sposób jeszcze inny, niż dotychczas. Okazuje się bowiem, iż unikanie mówienia o swoich wyobrażeniach i potrzebach odnośnie końca życia może stanowić barierę w budowaniu poczucia bliskości w związkach międzyludzkich. Bliskości, która ma wymiar nie tylko fizyczny, społeczny i emocjonalny, ale przede wszystkim duchowy. Na zakończenie lektury proponujemy sprawdzenie swojej uważności w czytaniu artykułów. W jakimś stopniu jest to uważność, którą darzymy siebie i innych. Jeśli podjęte przez nas tematy zainspirują Państwa do pogłębionej refleksji i chęci podzielenia się swoimi myślami z Czytelniczkami i Czytelnikami Sztuki Pielęgnowania, to z całego serca zapraszam do dialogu na łamach naszego czasopisma. Jesteśmy tu po to, by dyskutować nie tylko o łatwych sprawach. Zapraszam, Wojciech Nyklewicz Listy do redkacji Co dla mnie oznacza Sztuka Pielęgnowania Dla mnie Sztuka Pielęgnowania to zbiór bezcennych (na rynku pracy, ale przede wszystkim w zwykłym, codziennym życiu) umiejętności, składających się na pojęcie pomocy drugiemu człowiekowi. Pomocy w aspekcie zarówno medycznym (profilaktyka zdrowotna, podanie leków), ale też jakże często pozamedycznym, zwykłej, życzliwej, przyjacielskiej rozmowy. To dotarcie do pacjenta, zapytanie się:...jaką książkę Pan/Pani ostatnio czytał/a?..., jaki film Pan/ Pani obejrzał/a? Pielęgnowanie to także stan umysłu. Zbiór zasad moralnych, którymi jako przedstawiciele tej medycznej profesji się kierujemy zarówno w pracy jak i w codziennym życiu. To ciągła gotowość do działania. Zapewnianie naszym podopiecznym (a często, gdy jesteśmy jedynymi przedstawicielami branży medycznej również naszej najbliższej rodzinie) poczucia bezpieczeństwa. Poczucia, że zawsze można na nas liczyć. Wszak Pielęgniarka/Pielęgniarz to swoisty żołnierz z pierwszej linii medycznego frontu. To my Pielęgniarki/Pielęgniarze, wykonując zawód samodzielny podejmujemy decyzje - czy do naszego podopiecznego wezwać przedstawiciela personelu lekarskiego. W tym celu musimy posiadać umiejętność kompleksowej oceny stanu pacjenta, tj. umiejętności przeprowadzenia badania fizykalnego, przed którym tak często się wzbraniamy, twierdząc: to umiejętność lekarska. Po co mi to? Sztuka Pielęgnowania to profesjonalizm, poczynając od dzień dobry skierowanego do naszego podopiecznego, poprzez założenie wkłucia obwodowego, a na podaniu przez nie np. antybiotyków kończąc. Pielęgnowanie to,,sztuka 24 h/dobę. Bo, gdy będziemy po dyżurze a ktoś z przypadkowych osób zasłabnie, na przysłowiowej ulicy, w środkach komunikacji miejskiej, czy w centrum handlowym, w którym akurat po pracy będziemy robić zakupy, czy ktoś z nas- Pielęgniarek /Pielęgniarzy przejdzie obok obojętnie? Szczerze wątpię. Ja po 3 latach studiów wiem jedno bez chwili wahania ruszę na pomoc! lic. piel. Michał Bancerowski 3

4 Aktualności Relacje Praktyka zawodowa Praktyka zawodowa Spis treści Aktualności Relacje Choroba Alzheimera opieka nad pacjentem Śmierć to nasza wspólna sprawa 6 Aktualności 7 Nadchodzące wydarzenia 7 Relacje z wydarzeń Praktyka zawodowa 9 Błędy przedlaboratoryjne - transport materiału do badań (cz. 2) 10 Opieka pielęgniarska nad pacjentem po zabiegu kapoplastyki 12 Ocena i leczenie odleżyn 14 Choroba Alzheimera opieka nad pacjentem 16 Śmierć to nasza wspólna sprawa 18 Empatia kluczem zrozumienia potrzeb pacjenta umierającego 20 Moralny aspekt rezygnacji z uporczywej terapii Pamiętnik 21 Pamiętnik studentek pielęgniarstwa RR czyli Refleksje Redakcji 22 Co będziesz robić po swojej śmierci, jakie masz plany?

5 Pamiętnik RR czyli Refleksje Redakcji Pielęgniarstwo transkulturowe ABC pielęgnowania Pamiętnik studentek pielęgniarstwa Co będziesz robić po swojej śmierci, jakie masz plany? Czasoprzestrzeń słowackich konferencji pielęgniarskich Pielęgniarka i dokumentacja Sprawdź się i Zapowiedź Wspomnienia 23 Outside the box 24 Pożegnanie Praktyka zawodowa 25 Wprowadzenie do opieki paliatywnej Historia zawodu 26 Wyjątki z życia Cicely Saunders Pielęgniarstwo transkulturowe 27 Czasoprzestrzeń słowackich konferencji pielęgniarskich ABC pielęgnowania 29 Pielęgniarka i dokumentacja Dokumentacja i skale 30 Drabina analgetyczna Sprawdź się 31 Sprawdź się

6 Aktualności Listopad 2012 Aktualności listopad 5 października w Warszawie, w rocznicę Białego miasteczka odbyła się manifestacja pielęgniarek i położnych zorganizowana przez Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych i Sierpień 80. Pielęgniarki po przejściu ulicami miasta złożyły petycję w Kancelarii Premiera ze swymi postulatami, w których m.in. sprzeciwiają się przekształcaniu szpitali w spółki, domagają się wprowadzenia norm zatrudnienia pielęgniarek, podwyżek płac; są też przeciwko wydłużeniu wieku emerytalnego. Jesteśmy tu znów, bo przez pięć lat nasze sprawy nie zostały załatwione stwierdziła Jolanta Kwas z OZZPiP, otwierając europejskie białe miasteczko przed kancelarią premiera. Według organizatorów w proteście wzięło udział 5 tys. osób. Polskie pielęgniarki i położne w czasie protestu wsparte zostały przez przedstawicieli europejskich związków zawodowych. Źródło: 15 października obchodzimy Światowy Dzień Mycia Rąk, ustanowiony przez UNICEF. Świętowanie mycia rak ma na celu zwrócenie uwagi na podstawowy nawyk codziennego życia, tj. mycie rąk wodą i mydłem. Codzienna higiena dłoni ogranicza ryzyko zachorowania na biegunkę o 50 %, natomiast infekcje oddechowe o 25 %. Stanowi także świetną profilaktykę przed wirusem AH1N1. Przy okazji tego dnia Organizacja alarmuje, że brak higieny rąk nie jest wyłącznie problemem krajów ubogich. Źródło: news,392342,swiatowy-dzien-mycia-rak.html Konsultacje społeczne Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie zwraca się do pielęgniarek, pielęgniarzy i położnych o poparcie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Projekt znajduje się na stronie Ministerstwa i do dnia 3 listopada można przesyłać deklaracje oraz uwagi. Szczegóły na stronie PTP i MZ: Komunikacja i asertywność Warszawski Instytut Matki i Dziecka uczy pielęgniarki i położne komunikacji i asertywności. Kształcenie ma na celu poprawę porozumiewania się pielęgniarek z pacjentami, a w konsekwencji budowania ich roli jako autorytetów medycznych. Podczas nauki pielęgniarki dowiedzą się np. jak przekonać pacjenta do skuteczności stosowanej terapii lub jak nakłonić go do przykrego w odczuciach badaniu. Szkolenie objęło początkowo grupę 20 pielęgniarek, jednak placówka chce przeprowadzić je dla całej kadry pielęgniarskiej, liczącej w sumie 700 osób. Źródło: , ,Pielegniarki_ucza_sie_rozmawiac Nie_jest_jak_w_serialu.html Nowe stanowiska Grupa Robocza do Spraw Praktyki w Pielęgniarstwie Anestezjologicznym i Intensywnej Opieki PTPAiIO wydała nowe stanowisko dotyczące toalety jamy ustnej u pacjentów dorosłych leczonych w OIT. Całość znajdziecie na stronie Towarzystwa oraz Sztuki Pielęgnowania: Ministerstwo Zdrowia opublikowało projekt rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych nie będących przedsiębiorcami. Każda pielęgniarka, pielęgniarz, położna może mieć wpływ na kształt powyższego rozporządzenia, do 23 listopada można do MZ przesyłać swoje opinie i uwagi. Szczegóły na stronie MZ: Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie wydało stanowisko w sprawie dostępu osób dotkniętych problemem ran przewlekłych do opatrunków objętych refundacją. Treść stanowiska na stronie PTP: Nasze bezpieczeństwo to także bezpieczeństwo pacjenta- Dyrektywa 32/10/2010 Łódź listopada w Łodzi odbędzie się seminarium dotyczące problemu ekspozycji zawodowej i wprowadzeniu Dyrektywy 32 organizowane przez Łódzki Oddział Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego. Szacuje się, iż w Europie w ciągu roku dochodzi do zakłuć na 100 łóżek szpitalnych. W naszym kraju prawie 80% przypadków ekspozycji dotyczy zakłuć igłą, kaniulą dożylną lub ich elementem. Sztuka Pielęgnowania została patronem medialnym Seminarium. Więcej znajdziecie w dziale Konferencje- Zapowiedzi. 6

7 Listopad 2012 Nadchodzące wydarzenia Beliańskie Dni Pielęgniarstwa Tatrzańska Kotlina 8-9 listopada Konferencja organizowana jest już po raz trzeci. Motywem przewodnim będzie Pielęgniarstwo ponad granicami, wśród uczestników i wykładowców znajdą się pielęgniarki i pielęgniarze z Czech, Słowacji i Polski, Sztuka Pielęgnowania jest patronem medialnym konferencji. Szczegóły znajdziecie na naszej stronie, a w grudniowym numerze relację z konferencji. Kobieta i cukrzyca Warszawa 7 grudnia 2012 Polska Federacja Edukacji w Diabetologii już po raz kolejny zaprasza na Konferencję Naukowo- Szkoleniową. Program ogólny konferencji: Wykład gościa zagranicznego Seksualność nastolatki z cukrzycą Ciąża i antykoncepcja u kobiet. Wskazówki dla edukatora Wypadki masowe i katastrofy Zamek Książ W dniach września b.r. na zamku w Książu odbyła się V Konferencja Naukowa Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Ratunkowego przy współpracy z Dolnośląską Okręgową Izbą Pielęgniarek i Położnych. Tematem konferencji były Wypadki masowe i katastrofy. Różnorodne środowiska reprezentujące szeroko rozumiane ratownictwo przybyły do Książa zarówno z kraju, jak i z zagranicy tj. Holandii, Belgii czy USA. Przybyli na konferencję przedstawiciele Biura Bezpieczeństwa Narodowego wyrazili w imieniu prezydenta RP Bronisława Komorowskiego słowa uznania dla działalności PTRP oraz wręczyli prezesowi PTPR Markowi Maślance Medal Honoru, który przyznał szef BBN-u gen. Stanisław Koziej za codzienną pracę oraz kreatywne działania w związku z występowaniem nowego rodzaju zagrożeń dla bezpieczeństwa. Uczestnicy konferencji mieli okazję zapoznać się z organizacją systemu ratownictwa medycznego w Holandii oraz jego ewolucją, wraz ze zmieniającymi się rodzajami zdarzeń oraz rozwojem technologii informatycznych. Bieżąca analiza działań wykorzystywana jest do opracowywania wniosków, zmierzających do udoskonalania działań ratowniczych we wszystkich jego fazach, dzięki czemu można zminimalizować błędy podczas kolejnych akcji ratowniczych. Ważne miejsce w holenderskim Emergency Medical System ma pielęgniarka ratunkowa. Jej rola i zakres działań wynika z szeregu precyzyjnie sformułowanych procedur medycznych oraz ustawicznych szkoleń. Przewodniczący Europejskiej Rady Pielęgniarstwa Ratunkowego (European Society of Emergency Nurses; EuSEN) Door Lauwaert z Belgii przedstawił historię oraz plany i credo European Society of Emergency Nurses; EuSEN) przypominając, że PTPR też jest członkiem EuSEN. Specjaliści z zakresu ratownictwa medycznego będący autorytetami, a zarazem praktykami w swoich dziedzinach, przedstawili niedoskonałości obecnych rozwiązań z zakresu opracowywania zdarzeń masowych oraz swoje propozycje i zalecenia zmierzające do ich doskonalenia. Podkreślona została rola jasnych procedur, które zapewnią skuteczny i niezawodny system ratownictwa, zwłaszcza w przypadku zdarzeń o charakterze masowym. Przedstawiono aktualne wyniki badań dotyczące postępowania przeciwbólowego w stanach nagłych oraz oceny i leczenia zaburzeń wolemii. Dużą uwagę poświęcono tematyce segregacji poszkodowanych w warunkach pozaszpitalnych, ale również w dalszych etapach działań ratunkowych do SOR włącznie, udowadniając, że to problem, z którym nie w sposób sobie poradzić bez jasnych i praktycznych procedur. Przedstawiono wpływ stresu na jakość pracy ratowników oraz dostępne formy pomocy psychologicznej dla osób pracujących w trudnych warunkach psychicznych. To nadal temat tabu w Polskich realiach, pomijany lub niedoceniany wśród pracodawców i pracowników ratownictwa. Głównym tematem drugiego dnia konferencji był terroryzm. Jesteśmy zmuszeni zmierzyć się z tym problemem jako społeczeństwo oraz jako służby ratownicze, biorące udział w bezpośrednich działaniach antyterrorystycznych. Zwrócono uwagę na konieczność współdziałania służb biorących udział w działaniach antyterrorystycznych, których nieodłącznym elementem powinny być wspólne warsztaty i ćwiczenia. Zapoznaliśmy się również ze specyfiką działań ratowniczych w warunkach bojowych. Niezwykle interesującym elementem Problemy związane z występowaniem powikłań przewlekłych Obraz kobiety z cukrzycą z perspektywy edukacji Informacja pochodzi ze strony Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii: index.php?section=conferences&id=13 Relacje konferencji była symulacja zamachu terrorystycznego w plenerze, na jednym z dziedzińców zamkowych. Ćwiczenia te były z pewnością ciekawe i spektakularne, ale co ważniejsze zobrazowały istnienie licznych zagrożeń w miejscu zamachu z którymi na co dzień nie zawsze się liczymy. Uczestnicy konferencji mieli okazję zapoznać się z rolą i zadaniami pielęgniarki ratunkowej w USA. Doświadczenia służb ratowniczych w USA pokazały obrazowo jak bardzo brakuje w Polsce procedur, określające zakres kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych członków zespołów medycznych. Przybliżono problem dekontaminacji pacjentów w SOR. Wtórne skażenie personelu jest tym, czego bezwzględnie należy uniknąć, zwłaszcza podczas zdarzenia masowego. Dokonana została analiza rozwiązań wykorzystywanych w ratownictwie medycznym przez praktyków, od CPR-u do SOR-u która udowodniła, że prawidłowa współpraca wielu służb i jednostek jest trudna, często ich wzajemne współdziałanie jest w praktyce najsłabszym elementem akcji ratunkowej. Kluczem konferencji było słowo TRIAGE a jego historia, począwszy od zarania dziejów działań wojennych, przybliżyła sens i wartość segregacji na tle historii i kultur. Urokliwe zakątki Zamku Książ i jego otoczenia były ciekawą scenerią konferencji. Nie przyćmiły jednak istotnej wartości merytorycznej tego spotkania wynikającej z obecności wielu znamienitych gości i mówców, a także zaangażowania uczestników. V konferencja świadczy o tym, że PTPR jest poważaną i liczącą się platformą dyskusji dotyczącej ratownictwa medycznego. Warto z tej pozycji korzystać poprzez tworzenie kolejnych inicjatyw i dążenie do ich uskuteczniania, gdyż jako środowisko zawodowe z pewnością mamy wiele do zaproponowania. Relacja nadesłana przez Pana Marka Maślankę, Prezesa Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Ratunkowego 7

8 Relacje Listopad 2012 Wizerunek Pielęgniarki XXI Wieku Warszawa Jaka jest pielęgniarka XXI wieku? Co ją cechuje? Jaki jest jej wizerunek w oczach innych? Jak przedstawiają ją media? Jaki wpływ wywiera na wizerunek placówki medycznej? Jakie są jej potrzeby? Do czego dąży? Czego inni od niej oczekują? Jak wygląda jej praca za granicą? Odpowiedzi na te pytania szukaliśmy podczas konferencji Wizerunek Pielęgniarki XXI wieku zorganizowanej przez Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i nowe wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania pod kierownictwem Katarzyny Trzpiel. Konferencja odbyła się 12 października w Warszawie. Tematy, jakie poruszano, to: Kształtowanie postaw etycznych pielęgniarki w dzisiejszych uwarunkowaniach (Krystyna Wolska- -Lipiec); Etyka, a wizerunek pielęgniarki. Jakiej etyki potrzebuje pielęgniarka XXI wieku? (autor: Beata Dobrowolska, prelegent: Katarzyna Trzpiel); Rola oceny pracowniczej w budowaniu wizerunku pielęgniarki XXI wieku (Monika Kuliga); Samodzielność zawodowa (Elżbieta Krupińska); Porównanie wizerunku pielęgniarki polskiej i brytyjskiej (Dorota Chodkowska); O komunikowaniu się z pacjentami i personelem Czerniejewska do wypisu (Agnieszka Herzig); Budowanie marki w pielęgniarstwie doświadczenia własne (Wojciech Nyklewicz); Wizerunek pielęgniarki w mediach (Agnieszka Górecka-Mazur); Opinie studentów pielęgniarstwa na temat roli mężczyzn w zawodzie pielęgniarskim (Ewa Stec, Faustyna Prokop, Remigiusz Erkiert); Pielęgniarka w sieci (Dorota Jacyna); Telepielęgniarstwo (Lena Kozłowska, Katarzyna Pawłowska). Uważam, że wizerunek pielęgniarki XXI wieku, będący tematyką spotkania, jest niezwykle istotny. Konferencja ukazała całą prawdę o naszym zawodzie, widzianą z różnych perspektyw, ukazała potencjał naszego zawodu, jego mocne i słabe strony oraz możliwości rozwoju. Dzięki takim spotkaniom uświadamiamy sobie istotę naszego zawodu, jego niezwykłość, nasze potrzeby, oczekiwania względem nas, jak również problemy, niedociągnięcia i możliwości zmian na lepsze. Monika Kuliga, cała relacja z konferencji zamieszczona jest na blogu autorki: biznurse.pl/relacje-z-konferencji/relacja-z- -konferencji-wizerunek-pielegniarki-xxi-wieku Współczesne pielęgniarstwo wobec problemów etyczno-prawnych Poznań Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Poznaniu zorganizowała w dniu 19 października 2012 roku konferencję Współczesne pielęgniarstwo wobec problemów etyczno-prawnych. Czy pielęgniarstwo w obecnych czasach potrzebuje etyki? Jakie normy etyczne są dzisiaj w cenie? Te, sprzed lat, czy może jakieś nowe, bardziej pasujące do naszych czasów? Czy wiemy, jakie akty prawne mają zastosowanie w naszej codziennej praktyce? Czy postępujemy zgodnie z nimi? A może myślimy, że skoro ich nie znamy to nas nie dotyczą? Jaką rolę pełni kadra zarządzająca personelem pielęgniarskim i położniczym, jakie wyzwania stawia przed nimi przyszłość? Odpowiedzi na pytania można było szukać w zaprezentowanych wykładach: 1. Filozoficzne źródła wartości i wsparcia w podejmowaniu trudnych decyzji medycznych, dr Stefan Szary, 2. Błąd medyczny- zakres odpowiedzialności prawnej i zawodowej pielęgniarek i położnych, Radca Prawny, Monika Nowak-Jaroszyk, 8 3. Doświadczenia Sądu i Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej podczas wypełniania obowiązków samorządowych jako źródło przyszłych działań prewencyjnych, Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych w Poznaniu, Magdalena Krajewska, 4. Od paternalizmu do mobbingu. Czy mamy szansę na partnerstwo w medycynie?, Wojciech Nyklewicz, 5. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek i położnych w kontekście praw pacjenta, Katarzyna Trzpiel, 6. Dylematy moralne w życiu pielęgniarki i położnej. Odpowiedzialność pielęgniarskiej kadry kierowniczej, Maciej Krajewski. Ożywione dyskusje prowadzone w kuluarach świadczą o dużym zainteresowaniu tematem, konferencja na pewno nie wyczerpała tak szerokiego tematu jakim są problemy etyczne i prawne pielęgniarstwa i położnictwa obecnych czasów. Pokazała jednak jak ważne są powyższe Foto Maciej Krajewski Foto Maciej Krajewski zagadnienia w naszej praktyce oraz, że wymagają stałego zgłębiania. Katarzyna Trzpiel, cała relacja znajduje się na stronie:

9 Listopad 2012 Praktyka zawodowa Błędy przedlaboratoryjne - transport materiału do badań (cz. 2) mgr piel. Lena Kozłowska, pielęgniarka, doktorantka w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Na wynik badania laboratoryjnego ma wpływ wiele czynników. Jedynym, który może wskazywać na zaburzenia stanu zdrowia pacjenta powinny być faktyczne problemy zdrowotne. Sfałszowany wynik, sugerujący odchylenia od normy, może być rezultatem zarówno błędu pomiaru, jak i błędów przedlaboratoryjnych, w tym błędnego przechowywania i transportowania próbki. Dlatego też po pobraniu materiału do badania laboratoryjnego należy zadbać o jego prawidłowy transport. Podstawową zasadą jest prawidłowe, szczelne zamknięcie pojemnika z próbką, a następnie jej właściwe oznaczenie oraz opisanie [1]. Każdy pobrany materiał powinien być w miarę możliwości, jak najszybciej dostarczony do laboratorium. Jest to szczególnie istotne przy wykonywania badań mikrobiologicznych. Wówczas wyjątek od natychmiastowego wysłania próbki stanowią jedynie materiały pobrane na podłoże transportowe mogą być przechowywane w temperaturze pokojowej do dwóch dni (kilku godzin, jeżeli istnieje ryzyko zakażenia bakteriami beztlenowymi). Kolejnym wyjątkiem jest pobranie materiału na podłoże hodowlane może być on inkubowany w temperaturze 37º C. Ważną zasadą jest to, aby podać laboratorium czasu inkubacji [2]. Materiały pobrane do badań serologicznych należy przechowywać w temperaturze 4º C [1]. Krew żylna Po pobraniu krwi żylnej, należy przesłać ją do laboratorium. Jeżeli transport pobranego materiału, nie może zostać zrealizowany w ciągu 1-2 godziny, próbkę należy przechowywać w temperaturze 21º C. Krew pobrana na koagulogram powinna zostać dostarczona do laboratorium w ciągu 30 min od pobrania [3]. Krew pobrana na posiew powinna zostać przesłana do laboratorium najszybciej, jak to tylko możliwe. Jednocześnie należy chronić ją przed ochłodzeniem, zapewniając stałą temperaturę 37º C. Jeżeli, z różnych względów, nie ma możliwości dostarczenia materiału od razu, należy przechowywać go w cieplarce w temperaturze 37º C. Następnie trzeba podać laboratorium czas, w jakim krew była inkubowana [1]. Mocz Składniki moczu, a szczególności składniki osadu są nietrwałe, dlatego też stanowią doskonałe podłoże do namnażania się bakterii. Właściwie pobrany mocz na badanie ogólne powinien być natychmiast odesłany do laboratorium najpóźniej do 2 godzin [3]. Próbka moczu pobranego na badanie bakteriologiczne powinna zawierać skierowanie, w którym zostaną zaznaczone leki zażywane przez pacjenta. Szczególne znaczenie ma zapisanie leków o działaniu przeciwbakteryjnym oraz stosowanych w leczeniu schorzeń układu moczowo-płciowego [3]. Jeżeli pobrany mocz nie zostanie przetransportowany do laboratorium w czasie krótszym niż 2 godziny, może być przechowywany w temperaturze pokojowej. Powyżej 24 godzin materiał powinien być przechowywany w lodówce [1]. po pobraniu materiału zamknięty. Ze szczególną uwagą należy unikać dotykania jego brzegów oraz wewnętrznej części. Materiał powinien zostać dostarczony do laboratorium do 2 godzin od pobrania [3]. Jeżeli nie ma takiej możliwości, można go przechowywać do 4 godzin w lodówce temp. 4º C. Jeżeli plwocina została pobrana na podłoże wzrostowe, do momentu przesłania jej do laboratorium należy inkubować ją w temperaturze 37º C lub pozostawić w temperaturze pokojowej. Jeżeli istnieje podejrzenie zakażenia grzybami, pobrany materiał można przechowywać w lodówce nawet do 14 godzin [2]. Kał Kał powinien zostać pobrany do pojemnika w sposób aseptyczny, a następnie dostarczony do laboratorium do 2 godzin od pobrania. W sytuacji, gdy transport będzie trwał dłużej niż 2-3 godziny, materiał należy pobrać na odpowiednie podłoże transportowe. Uniwersalnym jest podłoże Cary- -Blaira, rekomendowane przez WHO, jako podłoże do świeżo oddanego kału w kierunku badania na: Shigella, Escherichia coli, Salmonella, Jersinia enterocolitica, Compylobacter Jejuni oraz Vibrio. Podłoże służy zabezpieczeniu przed wyschnięciem oraz zakwaszeniem próbki. O zmianie właściwości podłoża świadczy odbarwienie [3]. Prawidłowo pobrany materiał do badania powinien być w odpowiedni sposób przechowywany, a następnie transportowany do laboratorium. Pielęgniarka ma bezpośredni wpływ na przebieg procedur przedlaboratoryjnych, dlatego powinna podejmować świadome działania w celu unikania błędów a tym etapie. Plwocina Pojemnik z plwociną odkrztuszoną przez pacjenta, powinien być natychmiast Piśmiennictwo 1. Bulanda M. Zarys diagnostyki mikrobiologicznej stosowanej w kontroli zakażeń. [w:] (red.) Heczko P., Wójkowska Mach J. Zakażenia szpitalne. PZWL 2009: Fleischer B. Bober Gheek B. Podstawy Pielęgniarstwa Epidemiologicznego, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner. Warszawa 2001: Zalewska-Puchała J. Pobieranie materiałów do badań. [w:] (red.) B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Tom 11. Czelej. Lublin 2004:

10 Praktyka zawodowa Opieka pielęgniarska nad pacjentem po zabiegu kapoplastyki mgr Barbara Aniołkowska, pielęgniarka oddziałowa Carolina Medical Center mgr Dorota Kasprzak, pielęgniarka Carolina Medical Center Ocena stanu ogólnego pacjenta po zabiegu kapoplastyki Zabiegi protezoplastyki uważane są za jedne z dłuższych i bardziej obciążających procedur ortopedycznych. Podczas tego zabiegu dochodzi do znacznej utraty krwi, a długo trwający proces znieczulenia i podawania leków nieobojętnych dla organizmu powoduje, że pacjenci po zabiegu czują się wyczerpani i wymagają szczególnej obserwacji i pielęgnacji. Pierwsze informacje o pacjencie pielęgniarka otrzymuje od anestezjologa, który zajmował się nim na sali operacyjnej. Dotyczą one rodzaju znieczulenia, przebiegu zabiegu, podanych leków, parametrów życiowych w czasie zabiegu. Po przyjęciu na oddział pooperacyjny pacjent jest monitorowany w kierunku: ciśnienia tętniczego, częstości tętna, wysycenia tlenem krwi włośniczkowej (saturacja O2), częstotliwości oddechów, temperatury, elektrokardiograficznego zapisu pracy serca, ilość wydalanego moczu. Obserwując pacjenta pielęgniarka ocenia również: kontakt słowno-logiczny, kolor skóry, szerokość źrenic, wygląd opatrunku założonego na ranę, obecność, ilość i jakość wydzieliny w drenach wyprowadzonych z rany pooperacyjnej. Pacjent przekazany bezpośrednio z sali operacyjnej na oddział pooperacyjny pozostaje pod wpływem leków znieczulających, które powodują zwiotczenie mięśni kończyn dolnych, odbierając pacjentowi pełną nad nimi kontrolę i upośledzając odczuwanie dyskomfortu związanego z uciskiem. Zadaniem pielęgniarki jest obserwacja i właściwe utrzymanie ułożenia operowanej kończyny (lekkie ugięcie w stawie biodrowym około 10º, elewacja, delikatne odwiedzenie około 20º), a następnie częsta kontrola tego ułożenia, aby nie dopuścić do zwichnięcia świeżo implantowanej protezy. Wszystkie wyniki obserwacji dokumentowane są przez pielęgniarkę na kartach obserwacji i bilansu płynów, a wszystkie nieprawidłowości bezpośrednio przekazywane anestezjologowi bądź lekarzowi prowadzącemu. Leczenie bólu pooperacyjnego Znaczącym elementem właściwego leczenia pooperacyjnego jest skuteczna terapia przeciwbólowa. Ból niesie bowiem ze sobą wiele niekorzystnych reakcji, zwiększając ryzyko wystąpienia powikłań i wydłużając okres powrotu do pełnego zdrowia. Pomimo postępów w poznaniu patofizjologii bólu, farmakologii środków przeciwbólowych oraz doskonalszych metod jego leczenia, w praktyce klinicznej nadal wielu pacjentów cierpi w okresie pooperacyjnym. Rozumne i dbałe gospodarowanie metodami uśmierzającymi ból pozwala obniżyć poziom traumatycznego doświadczenia związanego z operacją i wzmóc współpracę pacjenta z zespołem medycznym na rzecz w pełni satysfakcjonującego wyniku terapii. Ocena nasilenia bólu Nasilenie bólu powinno być oceniane wiele razy w ciągu dnia, zarówno w spoczynku, jak i w warunkach dynamicznych - na przykład podczas wczesnej rehabilitacji przeprowadzanej już w pierwszych dobach po zabiegu i powinno być odnotowywane w sposób czytelny, służąc jako wskazówka do ewentualnej interwencji. W większości oddziałów chirurgicznych do tego celu wykorzystuje się skalę numeryczną (NRS, ang. numerical rating scale), kiedy to pacjent opisuje w skali 0-10 natężenie bólu, gdzie 0 oznacza nie ma bólu, a 10 to najsilniejszy ból jaki może sobie pacjent wyobrazić. Pielęgniarka pyta pacjenta o natężenie bólu w regularnych odstępach czasu, np. co jedną godzinę w pierwszych ośmiu godzinach po zabiegu, potem kontynuuje co dwie godziny, zmniejszając częstotliwość wraz z obniżeniem się stopnia natężenia Listopad 2012 bólu. Wartość poniżej trzech oznacza prawidłowe leczenie, zaś wskazanie powyżej siedmiu oznacza konieczność modyfikacji dawki leków przeciwbólowych bądź częstotliwości stosowanego leku. Ból pooperacyjny jest stanem, który podlega samoograniczeniu, tzn. jego największe natężenie obserwuje się bezpośrednio po zabiegu, potem stopniowo się ono zmniejsza aż do około doby, kiedy to notuje się jego śladowe natężenie. Najlepszym sposobem terapii bólu jest analgezja multimodalna, która zakłada stosowanie paracetamolu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych z opioidami. Opieka nad pacjentem po znieczuleniu zewnątrzoponowym Do zadań pielęgniarki - poza wymienioną już kontrolą stopnia natężenia bólu - należy obserwacja pacjenta w kierunku ewentualnych powikłań związanych z podawaniem opioidów (depresja oddechowa, świąd skóry, wymioty), dlatego - podczas wykonywania wszystkich innych czynności pielęgnacyjnych - pielęgniarka powinna kontrolować parametry hemodynamiczne (ciśnienie tętnicze krwi, częstość tętna) oraz wentylację (częstość oddechów, saturację). Konieczna jest także obserwacja miejsca wprowadzenia cewnika do przestrzeni zewnątrzoponowej, do którego podczas dwóch pierwszych dób po zabiegu pacjent ma podłączoną pompę infuzyjną podającą mieszankę przeciwbólową (zawierającą m. in. Fentanyl, Marcainę, sól fizjologiczną). Szybkość wlewu ustala anestezjolog w zależności od natężenia przewidywanych dolegliwości. Podejmując decyzję co do dawki i szybkości przepływu wlewu, anestezjolog bierze pod uwagę stan ogólny pacjenta, wiek oraz wrażliwość organizmu pacjenta na leki podawane podczas indukcji. Wlew mieszanki przeciwbólowej wspomagany jest podawaniem w regularnych odstępach czasu analgetyków nieopioidowych, takich jak paracetamol oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), co znacznie wydłuża czas konieczności podawania kolejnej dawki opioidów aż do momentu całkowitego ich odstawienia. Cewnik zewnątrzoponowy utrzymywany jest u pacjenta nie dłużej niż 72 godziny, ponieważ po tym czasie znacznie

11 Listopad 2012 Praktyka zawodowa wzrasta ryzyko zakażenia związanego z obecnością cewnika zo. Zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych i paracetamolu jako leków wspomagających terapię opioidami pozwala nie tylko na obniżenie dawek opioidów, ale jest także doskonałym sposobem na zmniejszenie występowania objawów niepożądanych związanych z podawaniem leków narkotycznych. Ponadto niesteroidowe leki przeciwzapalne nie powodują depresji ośrodka oddechowego, obniżenia poziomu sedacji oraz nie spowalniają perystaltyki jelit ani nie upośledzają funkcji pęcherza moczowego. Niesteroidowe leki przeciwzapalne lub paracetamol bezpośrednio po operacji powinny być podawane dożylnie, ponieważ utrata krwi oraz znaczne wychłodzenie organizmu podczas zabiegu upośledzają wchłanianie leków podawanych drogą domięśniową czy tez podskórnie. Przed zastosowaniem tych leków należy przeprowadzić z pacjentem dokładny wywiad, szczególnie dotyczy to osób po 65. roku życia, ponieważ zmiany w farmakokinetyce oraz choroby współistniejące mogą zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych bądź interakcji z lekami używanymi przez pacjenta. Po zakończeniu ciągłego wlewu mieszanki przeciwbólowej przy pomocy pompy infuzyjnej wyżej wymienione leki przeciwbólowe powinny być podawane regularnie z wyprzedzeniem, aby pacjent nie odczuwał bólu i nie miał potrzeby upominania się o nie. Opieka nad pacjentem po znieczuleniu ogólnym Zdarza się, że anestezjolog nie kwalifikuje pacjenta do znieczulenia zewnątrzoponowego w związku ze zmianami chorobowymi w kręgosłupie lub odmową pacjenta i zaleca wykonanie zabiegu w znieczuleniu ogólnym. U pacjentów operowanych w znieczuleniu ogólnym obowiązuje nieco inny schemat leczenia przeciwbólowego związany z brakiem możliwości wykorzystania drogi zewnątrzoponowej. Leczenie przeciwbólowe w tym przypadku prowadzone jest według powszechnie obowiązującej drabiny analgetycznej(patrz: Dokumentacja i skale ) innymi możliwymi drogami. Najczęściej pacjenci otrzymują leki przeciwbólowe drogą dożylną, wspomagane podawaniem opioidów drogą domięśniową. W dalszych dobach po zabiegu leki przeciwbólowe podawane są doustnie w formie tabletek lub w postaci musującej. Chłodzenie krioterapia Aby wydłużyć odstępy między podawaniem leków przeciwbólowych, podczas swojej pracy z pacjentem, pielęgniarka wykorzystuje także inne, niefarmakologiczne techniki uśmierzania bólu pooperacyjnego. Jednym z takich sposobów jest chłodzenie rany pooperacyjnej (krioterapia). Chłodzenie rany ma za zadanie zmniejszenie krwawienia oraz obrzęku uszkodzonych tkanek. Okłady takie mają postać schłodzonego żelu (cold pack). Czynność wykonuje się co 2 godz. z przerwą nocną, utrzymując okład na operowanym miejscu przez 15 min., pozwalając przeniknąć zimnu przez skórę i wywołać reakcję obkurczającą naczynia krwionośne i limfatyczne. Podczas stosowania tej metody uśmierzania bólu pielęgniarka uczy pacjenta, jak przechowywać okład żelowy i jak stosować go na skórę, aby uniknąć powikłań związanych z odmrożeniem schładzanego miejsca, ponieważ zalecenie chłodzenia wskazane jest systematycznie także po wypisaniu pacjenta z oddziału. Ułożenie kończyny Kolejnym skutecznym sposobem niefarmakologicznego postępowania przeciwbólowego jest odpowiednie ułożenie operowanej kończyny poprzez delikatne zgięcie spodu łóżka powodujące niewielkie ugięcie nogi w kolanie i biodrze, zmniejszające napięcie uszkodzonych tkanek i mięśni. Podczas całego pobytu w szpitalu kończyna operowana utrzymywana jest w niewysokiej elewacji (około ), co ułatwia skuteczniejszy odpływ krwi i chłonki z miejsc najdalej położonych poniżej miejsca operowanego (kolana, stopy). Najbezpieczniejsza pozycja ułożeniowa, przynosząca pacjentowi ulgę, to utrzymywanie kończyny w odwiedzeniu do około 30º (pośrednia rotacja) i zgięcie do około 20º. Wygodna i bezpieczna pozycja spędzania wolnego czasu w łóżku to pozycja półsiedząca. Manualny drenaż limfatyczny W terapii przeciwbólowej istotne znaczenie ma również manualny drenaż limfatyczny (masaż limfatyczny) operowanej kończyny, mający na celu wymasowywanie zalegającej wydzieliny pooperacyjnej w kierunku założonego śródoperacyjnie drenażu odbarczającego. Masaż wykonywany jest w kierunku pachwiny ruchami spiralnymi i kolistymi, bez odrywania rąk od momentu rozpoczęcia manewru do jego zakończenia. Następstwem masażu jest zmniejszenie napięcia mięśniowego oraz zwiększenie elastyczności włókien mięśniowych. Masaż ma również wpływ na poprawę samopoczucia pacjenta. Zadowolony, zrelaksowany pacjent lepiej współpracuje z zespołem pielęgniarskim i lekarskim. Wczesna rehabilitacja Wczesna rehabilitacja jest także formą terapii przeciwbólowej, gdyż ruch zarówno bierny, jak i czynny zapobiega gromadzeniu się i zaleganiu wydzieliny pooperacyjnej w obrębie operowanych tkanek, co zmniejsza obrzęk i pozwala na większą ruchomość w gojącym się stawie. Podsumowanie Rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem przygotowywanym do zabiegu, jak i po zabiegu jest bardzo istotna dla osiągnięcia właściwych efektów terapii, zapobiegania powikłaniom, w tym ograniczaniu bólu. Dobrze przygotowany pacjent, świadomy poszczególnych etapów lepiej rozumie swoją sytuację, współpracuje z personelem. W czasie wykonywania czynności pielęgnacyjnych pielęgniarka ma okazję do rozmowy z pacjentem, wyjaśnienia jak ważna jest jego aktywna postawa, ćwiczenia, wczesna mobilizacja. W kolejnej części, już ostatniej z cyklu opisane zostaną sposoby zapobiegania zakażeniom szpitalnym. 11

12 Praktyka zawodowa Listopad 2012 Ocena i leczenie odleżyn mgr piel. Elżbieta Krupińska pielęgniarka oddziałowa Oddziału Chorób Wewnętrznych, Szpital Rejonowy, Kłobuck Odleżyny jako powikłanie unieruchomienia nadal są problemem leczniczym i opiekuńczym. Wdrożenie procedury profilaktyki i wczesnych działań terapeutycznych pozwala w znacznym stopniu ograniczyć rozwój odleżyn. Nadal jednak nie udało się ich wyeliminować. Skuteczność działań zależy od czasu, w jakim wdrożone zostanie leczenie, trafnego wyboru opatrunku, techniki zabiegowej oraz stanu chorego. Po wstępnej klasyfikacji stopnia odleżyny według wybranej skali następuje leczenie z zastosowaniem nowoczesnych opatrunków zgodnie ze strategią TIME. Na rynku dostępna jest duża gama opatrunków, które wyparły zwykłe kompresy włókninowe. W artykule przedstawiony zostanie proces leczenia rany odleżynowej, który ma doprowadzić do wytworzenia ziarniny, pobudzenia procesu naskórkowania i wyleczenia odleżyny. Odleżyna jako powikłanie unieruchomienia oznacza dodatkowe cierpienie dla pacjenta, przedłużoną hospitalizację, konieczność zastosowania dodatkowych procedur zabiegowych. To również ograniczone zaufanie pacjentów do placówki leczniczej/pielęgnacyjnej i koszty. Procedura profilaktyki opisana w poprzednim artykule, choć mająca za zadanie niedopuszczenie do odleżyn, nie zawsze jest wystarczająca przy znacznym obciążeniu czynnikami predysponującymi. Odleżyny wciąż powstają. Skuteczność działań zależy od czasu, w jakim wdrożone zostanie leczenie, trafnego wyboru opatrunku czy techniki zabiegowej oraz stanu chorego. Ocena i leczenie Mimo systematycznej pielęgnacji odleżyna może powstać w ciągu jednej doby, a w ciągu kolejnych znacznie się pogłębić. Wdrożenie leczenia przerywa proces patologiczny i zapoczątkowuje zdrowienie, jednak nadal nie brakuje pacjentów przyjmowanych do placówki leczniczej z rozległymi ranami. Rozpoczyna się leczenie według strategii TIME oznaczającej: T (tissue debridement) oczyszczenie rany z ciał obcych, bakterii, martwicy, wysięku metodą zachowawczą (zastosowanie antyseptyków i/lub opatrunków specjalistycznych) lub chirurgiczną, oczyszczanie zmniejsza ryzyko 12 infekcji, nie powinno jednak uszkadzać zdrowych tkanek; I (infection and inflammation control) kontrola infekcji i zapalenia ocena rany w kierunku zakażenia z zastosowaniem środków antyseptycznych i bakteriobójczych, w przypadku infekcji zasadna jest diagnostyka mikrobiologiczna i zgodna z nią antybiotykoterapia w uzasadnionych przypadkach; M (moisture balance) utrzymanie równowagi wilgotności oraz eliminacja nadmiaru wysięku przez zastosowanie specjalistycznych opatrunków; E (edges, epidermization stimulation) pobudzenie naskórkowania [1,2]. Istotnym elementem terapii zgodnie z TIME jest odpowiedni dobór opatrunku, który musi być poprzedzony rzetelną oceną stopnia rany i etapu gojenia. Klasyfikacja kliniczna dokonywana jest z użyciem skal: Torrance a (5-stopniowa), Enisa i Sormiento (4-stopniowa), Campbella (7-stopniowa), National Pressure Ulcer Advisory Panel (4-stopniowa), Oxford Textbook of Palliative Medicine (4-stopniowa) lub 4-stopniowej klasyfikacji według głębokości uszkodzenia Seilera [2]. Wszystkie te skale w podobny sposób traktują ocenę rany, stąd przykładowo przedstawiona zostanie dość popularna klasyfikacja według Torrance a. Kolejnym sposobem oceny klinicznej rany jest tzw. ocena kolorowa : rany czarne martwicze to odleżyny IV - V głębokie; nazwa jest adekwatna do koloru czarnej lub ciemno brązowej martwicy, często z niszami i kieszeniami; wymagają oczyszczenia, proces leczenia jest długotrwały; rany żółte z infekcją, wysiękiem i charakterystyczną żółtą rozpływną martwicą; wymagają oczyszczenia, często również absorpcji dużej ilości wydzieliny; zastosowanie opatrunków chłonnych, oczyszczających, w przypadku infekcji opatrunków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym; rany czerwone ziarninujące, świadczące o rozpoczętym procesie gojenia przez wytworzoną delikatną łatwo krwawiącą ziarninę, stosowanie opatrunków utrzymujących wilgotność rany i pobudzających proces ziarninowania; rany różowe występujące w ostatniej fazie gojenia; wypełnione ziarniną dno rany zostaje pokryte nowo wytworzonym naskórkiem; wymagają zastosowania opatrunków cienkich o średnim i małym stopniu klasyfikacja według Torrance'a. stopień I blednące zaczerwienienie - lekki ucisk zaczerwienionej okolicy powoduje zblednięcie, co dowodzi, że mikrokrążenie nie zostało uszkodzone; stopień II nieblednące zaczerwienienie rumień utrzymuje się mimo ucisku, co wskazuje na uszkodzenie mikrokrążenia, zapalenie i obrzęk tkanek, może powstać powierzchowny obrzęk, uszkodzenie naskórka, pęcherze i ból; stopień III owrzodzenie obejmujące całą grubość skóry z ograniczonymi brzegami otoczonymi obrzękiem i rumieniem; dno rany wypełnia czerwona ziarnina lub żółte masy rozpadających się tkanek, towarzyszy ból; stopień IV owrzodzenie skóry i tkanki podskórnej z martwicą tkanki tłuszczowej; brzegi ograniczone, dno może być pokryte czarną martwicą; stopień V zaawansowana martwica sięgająca do powięzi i mięśni, a nawet stawów i kości, stan ogólnego zakażenia organizmu, w ranie rozpadające się tkanki i martwica [3,4].

13 Listopad 2012 Praktyka zawodowa Tab.1. Kryteria doboru opatrunku w zależności od fazy gojenia rany [2,5] Faza gojenia rany Charakterystyka rany Cel postępowania Rodzaj opatrunku Faza zapalna Tkanka martwicza sucha Nawodnienie tkanki martwiczej Antyseptyk, opatrunki złożone Przyśpieszenie autolizy Oczyszczenie rany Tkanka martwicza rozpływna Oczyszczenie rany Antyseptyk, hydrokoloidy, alginiany Rany z dużym wysiękiem Oczyszczenie rany Antyseptyk, opatrunki poliuretanowe, alginiany, hydrofibre, hydrokoloidy Faza proliferacji Rany z dużym wysiękiem Pobudzenie rozwoju naczyń włosowatych Faza tworzenia się naskórka Antyseptyk, opatrunki poliuretanowe, alginiany, hydrofibre, hydrokoloidy Rany ze średnim wysiękiem Odprowadzenie nadmiaru wysięku Hydrokoloidy, alginiany, hydrofibre Rany z małym wysiękiem Ochrona ziarniny Hydrożele, hydrokoloidy, opatrunki poliuretanowe Rana częściowo pokryta naskórkiem Pobudzenie tworzenia się naskórka Ochrona tworzącego się naskórka Hydrożele, cienkie hydrokoloidy, błony półprzepuszczalne absorpcji, utrzymujących wilgotność i chroniących delikatny tworzący się naskórek przed uszkodzeniem [2,5]. Po tej ocenie następuje wybór odpowiedniego opatrunku, który powinien zapewnić utrzymanie wilgotnego środowiska rany, a w przypadku dużego wysięku absorbować jego nadmiar. Opatrunek taki chroni ranę przed drobnoustrojami z zewnątrz, ale równocześnie zapewnia wymianę gazową, a przy zmianie nie powoduje traumatyzacji. Jest hipoalergiczny i nietoksyczny, wygodny w użyciu, a przez zdecydowanie rzadszą potrzebę zmiany w stosunku do opatrunków tradycyjnych nie zawyża kosztów leczenia. Opatrunki nowoczesne można podzielić na grupy: opatrunki hydrokoloidowe (płytki, żele, plastry) rany oczyszczone, opatrunki hydrożelowe (płytki, żele) oczyszczanie rany np. z martwicy, opatrunki alginianowe rany z obfitym wysiękiem, niezainfekowane, dekstranomery rany głębokie z obfitym wysiękiem i martwicą, także zakażone, półprzepuszczalne błony poliuretanowe powierzchowne rany niezakażone, poliuretanowe opatrunki i gąbki rany oczyszczone z umiarkowanym wysiękiem, preparaty ludzkiej skóry, opatrunki hydrowłókienne (hydrofibre) rany z dużym wysiękiem, opatrunki z jonami srebra rany zakażone. Przy stosowaniu opatrunków należy (tab. 1) : odpowiednio ocenić rodzaj rany i etap gojenia, aby zastosowany opatrunek był tym najwłaściwszym; dokładnie zdezynfekować skórę obok rany, aby ograniczyć źródło potencjalnego zakażenia rany, co ma szczególne znaczenie w przypadku lokalizacji zagrożonej bezpośrednią obecnością wydalin np. okolica kości ogonowej, pośladków; oczyścić ranę z resztek po poprzednim opatrunku bez działania traumatycznego na ranę; w przypadku opatrunków hydrokoloidowych przed założeniem ogrzać opatrunek w dłoniach; dostosować wielkość opatrunku do rozmiarów rany (1-2 cm poza brzeg rany); zmienić opatrunek zależnie od potrzeby i rodzaju opatrunku, niektóre mogą być pozostawione na ranie nawet do 7 dni - zależnie od jego rodzaju i wielkości wysięku, niektóre jednak wymagają wymiany co 24 godziny lub w przypadku zmiany zabarwienia; opatrunki z superadsorbentem nasączyć roztworem Ringera; opatrunki bez warstwy zewnętrznej zabezpieczyć opatrunkiem wtórnym [5]. W leczeniu rany odleżynowej stosowany jest również podciśnieniowy system leczenia ran, który polega na zastosowaniu opatrunku podłączonego do urządzenia wytwarzającego ujemne ciśnienie w ranie (ok. 125 mmhg), co pozwala na odessanie nadmiaru wysięku. Rana dzięki temu jest lepiej ukrwiona, szybciej powstaje ziarnina, co sprzyja gojeniu [5]. Podsumowanie Odleżyny to problem niejednej placówki medycznej i szerokiej rzeszy pacjentów leczonych i pielęgnowanych w środowisku domowym. Przy obecnej wiedzy, dostępności środków i sprzętu pomocniczego nie udało się całkowicie wyeliminować powstawania ran odleżynowych, udało się jednak w znaczący sposób ograniczyć proces ich powstawania dzięki wdrożonej profilaktyce, o czym świadczą liczne publikacje. Ich autorami są coraz częściej pielęgniarki, które wykorzystują własną wiedzę i umiejętności, aby przez edukację pacjentów i ich rodzin przyczynić się do zapobiegania powikłaniom unieruchomienia. Pielęgniarki posiadają kompetencje do prowadzenia poradnictwa w zakresie samoopieki w życiu z chorobą i niepełnosprawnością oraz w zakresie żywienia dorosłych. Są odpowiedzialne za pielęgnację skóry i błon śluzowych z zastosowaniem środków farmaceutycznych i materiałów medycznych. Kompetencje te w znacznym stopniu rozszerza kształcenie podyplomowe. Ukończenie kursu specjalistycznego w zakresie leczenia ran pozwala na samodzielny dobór sposobów leczenia odleżyn I-III [7]. Piśmiennictwo: 1. Stafiej J. M., Szewczyk M., T., Gdy zawiedzie profilaktyka. Odleżyna problem nie tylko szpitalny, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2011; 3: Grupa Robocza Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran, Zalecenia profilaktyki i leczenia odleżyn, Leczenie Ran 2010; 7 (3-4): Kapała W., Pielęgniarstwo w chirurgii, Czelej, Lublin 2006: Kruk-Kupiec G., Profilaktyka przeciwodleżynowa, Piekary Śląskie, Walewska E., Ścisło L. (red.), Procedury pielęgniarskie w chirurgii, PZWL, Warszawa Sopata M., Etiologia i patogeneza powstawania odleżyn, Inforanek 2009; 1(4): Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz.U.N 210, poz. 1539, 1540). 13