Mirosław Górny, Paweł Gruszczyński, Cezary Mazurek, Jan Andrzej Nikisch, Maciej Stroiński, Andrzej Swędrzyński

Transkrypt

1 POZNAŃ SUPERCOMPUTING AND NETWORKING CENTER Zastosowanie oprogramowania dlibra do budowy Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej Mirosław Górny, Paweł Gruszczyński, Cezary Mazurek, Jan Andrzej Nikisch, Maciej Stroiński, Andrzej Swędrzyński Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Poznańska Fundacja Bibliotek Naukowych

2 Plan Wprowadzenie Biblioteka cyfrowa Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa Funkcje podstawowe WBC Zaawansowane funkcje WBC Oprogramowanie dlibra Podsumowanie

3 Wprowadzenie Poznańska Fundacja Bibliotek Naukowych Poznańskie Centrum Superkomputerowo- Sieciowe Polski Internet Optyczny: PIONIER Oprogramowanie dlibra

4 Wprowadzenie PIONIER: Polski Internet Optyczny Zaawansowane Aplikacje, Usługi i Technologie dla Społeczeństwa Informacyjnego Realizacja trzech podstawowych celów: Rozbudowę infrastruktury informatycznej nauki w Polsce do poziomu umożliwiającego prowadzenie badań w zakresie wyzwań współczesnej nauki, techniki, usług i aplikacji. Wytworzenie i przetestowanie pilotowych usług i aplikacji dla społeczeństwa informacyjnego, stanowiących podstawę do wdrożeń w nauce, edukacji, administracji i gospodarce. Włączenie się Polski do konkurencji w zakresie tworzenia oprogramowania do nowych zastosowań.

5 Wprowadzenie PIONIER: Polski Internet Optyczny inteligentna infrastruktura optyczna ponad 5000 km własnych światłowodów sieć multi-λ DWDM optyczne połączenia z sieciami naukowymi Niemiec, Czech, Słowacji i sąsiadami wschodnimi zaawansowane aplikacje i usługi dedykowane połączenia dla potrzeb współpracy europejskiej

6 Wprowadzenie PIONIER: Usługi i aplikacje Obliczenia wielkiej skali wraz z wizualizacją Biblioteki cyfrowe Interaktywna telewizja Telemedycyna Telepraca Zdalne nauczanie Interaktywne usługi rozrywkowe...

7 Wprowadzenie Biblioteki cyfrowe w PIONIERZE Tworzenie sieci regionalnych bibliotek cyfrowych Opracowanie i przyjęcie konwencji komunikacji i wymiany informacji Powiązanie z systemami katalogowymi Budowa usług i aplikacji wykorzystujących zasoby bibliotek cyfrowych

8 Biblioteki cyfrowe Biblioteki cyfrowe muszą integrować dostęp do materiałów z dostępem do narzędzi, które te materiały przetwarzają Dane -> Informacja -> Wiedza

9 Biblioteka cyfrowa wymagania Powszechny dostęp do publikacji Dostęp za pomocą przeglądarki internetowej Odczyt i wydruk treści publikacji Przeglądanie biblioteki Wyszukiwanie dokumentów Subskrypcje

10 Biblioteka cyfrowa wymagania Trwałość Wiarygodność Zarządzanie cyklem życia publikacji Role użytkowników biblioteki

11 Biblioteka cyfrowa wymagania Trwałość Wiarygodność Zarządzanie cyklem życia publikacji Role użytkowników biblioteki Zarządzanie wersjami Na poziomie publikacji Na poziomie elementów składowych

12 Biblioteka cyfrowa wymagania Narzędzia komunikacja z innymi bibliotekami cyfrowymi wsparcie dla pojedynczych czytelników jak też dla pracy w grupie budowanie struktur semantycznych zaawansowane mechanizmy wyszukiwania tworzenie i wykorzystywanie specjalizowanych kolekcji, wystaw

13 Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa Powstanie WBC ma na celu ułatwienie dostępu do publikacji naukowych, wydawnictw służących edukacji, źródeł do badań oraz pośrednio tzw. digitalizacji ochronnej Przez bibliotekę cyfrową rozumiemy tu zasoby informacji, środowisko sprzętowo programowe oraz ogół działań organizacyjnych, badawczych i szkoleniowych pozwalających udostępniać źródła informacji w postaci cyfrowej

14 Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa Nawiązanie współpracy PFBN i PCSS w roku października uruchomienie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej Pracami nad projektem kieruje Poznańska Fundacja Bibliotek Naukowych, nad zawartością WBC czuwa Rada Programowa oraz Rada Naukowa WBC Do projektu dołączają kolejne biblioteki (Biblioteka Kórnicka PAN, Biblioteka UAM)

15 Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa Współpraca z systemami zintegrowanymi Unikalny charakter zbiorów bibliotecznych System oparty jest o oprogramowanie dlibra stworzone w PCSS i rozwijane aktualnie we współpracy z PFBN i BK PAN Oprogramowanie rozszerza funkcje realizowane przez biblioteki Wersja pilotażowa WBC jest posadowiona na serwerach PCSS (baza danych) i PFBN (system). Docelowo WBC wymagać będzie znacznie silniejszych serwerów i pojemniejszych dysków Koszty?

16 Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa

17

18 Struktura WBC Kolekcje Biblioteka dydaktyczna - przeznaczona głównie dla studentów i uczniów (obejmującej w I etapie ok. 2 tys. skryptów i podręczników) Biblioteka regionaliów - obejmująca piśmiennictwo związane z Poznaniem i Wielkopolską (w I etapie ok. 6 tys. jednostek) Biblioteka dziedzictwa kulturowego - zawierająca najcenniejsze zabytki piśmiennictwa polskiego przechowywane w poznańskich bibliotekach (w I etapie ok. 10 tys. dzieł typu starodruki, rękopisy, listy, mapy, dzieła ikonograficzne itp.) Muzykalia

19 Funkcje podstawowe WBC Wyszukiwanie w treści publikacji Wyszukiwanie w katalogu cała biblioteka określona kolekcja przeglądanie listy haseł

20 Funkcje podstawowe WBC Obsługa metadanych Dublin Core MARC Możliwość definiowania własnych schematów danych oraz rozszerzania przyjętych Wielojęzyczność atrybutów Schematy modyfikowane dla określonych typów zbiorów i kolekcji

21

22

23 Funkcje podstawowe WBC Przeglądanie Dostęp publiczny Dostęp dla zarejestrowanych użytkowników Ochrona przed kopiowaniem i zapisem Subskrypcja Różnorodność formatów: html, pdf, DjVu, XML

24 Zaawansowane funkcje WBC Publikacje edukacyjne Wersjonowanie Zarządzanie dostępem Zabezpieczenie przed kopiowaniem Wyszukiwanie definicji Wystawy tematyczne Ułożone i opatrzone komentarzem dowolne obiekty BC XML: Docbook, TEI, inne... Kreator wystaw Współpraca z systemami zintegrowanymi

25 Biblioteka cyfrowa fazy powstawania Digitalizacja Archiwizowanie lokalne (np. tiff) Konwersja do formatu biblioteki cyfrowej konwersja materiałów skanowanych OCR obudowa w XML (html, pdf) Wprowadzenie do biblioteki cyfrowej Opis hasłowy (katalogowanie) Nadanie określonych uprawnień użytkownikom Modyfikacja, tworzenie nowych wersji

26 Biblioteka cyfrowa fazy powstawania Digitalizacja Archiwizowanie lokalne (np. tiff) Konwersja do formatu biblioteki cyfrowej konwersja materiałów skanowanych OCR obudowa w XML (html, pdf) Wprowadzenie do biblioteki cyfrowej Opis hasłowy (katalogowanie) Nadanie określonych uprawnień użytkownikom Modyfikacja, tworzenie nowych wersji

27 Wprowadzenie - dlibra dlibra to oprogramowanie rozwijane w PCSS, które wspomaga: tworzenie bibliotek cyfrowych tworzenie zasobów cyfrowych archiwów obsługę elektronicznych wydawnictw zarządzanie zawartością cyfrową

28 Co to jest dlibra? Wspomaganie procesów związanych z publikacją elektroniczną Zarządzanie zawartością biblioteki: umieszczanie w bibliotece nowych publikacji zarządzanie dostępem

29 Co to jest dlibra? Wspomaganie procesów związanych z publikacją elektroniczną Udostępnianie czytelnikom zawartości biblioteki: wyszukiwanie przeglądanie

30 Jak funkcjonuje dlibra? Oprogramowanie dlibra Wprowadzanie, aktualizacja,... Serwer biblioteki cyfrowej dlibra WWW Redaktor Wyszukiwanie, przeglądanie Czytelnik

31 Publikacja elektroniczna Reprezentuje pewną wyodrębnioną treść (artykuł naukowy, raport, książkę, film) Struktura publikacji elektronicznej: Pojedynczy plik (np. PDF, MS Word,...) Zbiór plików (np. HTML, XML...)

32 Cykl życia publikacji elektronicznej Przygotowanie treści Umieszczenie w bibliotece Udostępnienie czytelnikom pierwszej wersji Modyfikacja treści Umieszczenie zmodyfikowanych plików w bibliotece Udostępnienie czytelnikom kolejnej wersji...

33 Cykl życia publikacji elektronicznej Przygotowanie treści Umieszczenie w bibliotece Udostępnienie czytelnikom pierwszej wersji Modyfikacja treści Umieszczenie zmodyfikowanych plików w bibliotece Udostępnienie czytelnikom kolejnej wersji...

34 Cykl życia publikacji elektronicznej Poziom publikacji Wydanie 1 Wydanie 2 Wydanie 3 Poziom elementów składowych Monografie Wersja 1.1 Fotografia Wersja 1.1 Wersja 1.2 Życiorys Wersja 1.1 Wersja 1.2 Wersja 1.3

35 Organizacja biblioteki Hierarchiczna struktura katalogów zarządzanie zawartością biblioteki zarządzanie dostępem Informatyka Bazy danych Relacyjne Obiektowe Sieci komputerowe... Matematyka Algebra

36 Zarządzanie dostępem Trzy klasy użytkowników: czytelnicy redaktorzy administratorzy biblioteki Rodzaje uprawnień: uprawnienia do katalogów uprawnienia do publikacji uprawnienia administracyjne

37 Zarządzanie dostępem Trzy klasy użytkowników: czytelnicy redaktorzy administratorzy biblioteki Rodzaje uprawnień : uprawnienia do katalogów uprawnienia do publikacji uprawnienia administracyjne

38 Uprawnienia do publikacji Przeglądanie Przeglądanie opublikowanych wydań publikacji Odczyt Przeglądanie wszystkich wydań publikacji Zarządzanie Zarządzanie uprawnieniami do publikacji i edycja zawartości

39 Program dlibra

40 Program dlibra

41 Program dlibra - Redaktor Umieszczanie w bibliotece nowych publikacji Pobieranie publikacji z biblioteki Uaktualnianie publikacji Zarządzanie prawami do publikacji

42 Program dlibra - Redaktor

43 Program dlibra - Redaktor węzeł katalogu - przedstawia katalog biblioteki, zawiera katalogi podrzędne oraz publikacje przypisane do tego katalogu. węzeł publikacji - reprezentuje publikację, zawiera węzeł głównej gałęzi publikacji oraz węzły plików publikacji. węzeł gałęzi - reprezentuje gałąź publikacji, zawiera wydania umiejscowione w gałęzi. węzeł wydania - reprezentuje wydanie publikacji i zawiera te wersje plików publikacji, które tworzą wydanie. Na każdej gałęzi istnieje specjalny rodzaj wydania - Wydanie Aktualne, które zawiera najnowsze wersje plików publikacji. węzeł wersji - reprezentuje pojedynczą wersję pliku publikacji. węzeł plików publikacji - zawiera wszystkie pliki publikacji. węzeł folderu - reprezentuje folder, który grupuje pliki publikacji. węzeł pliku publikacji - reprezentuje plik publikacji i zawiera wszystkie wersje tego pliku

44 Program dlibra Redaktor - Nadawanie uprawnień

45 Program dlibra Redaktor - Edycja atrybutów

46 dlibra Tworzenie nowej publikacji (1)

47 dlibra Tworzenie nowej publikacji (2)

48 dlibra Tworzenie nowej publikacji (3)

49 dlibra Inne zadania Redaktora Pobieranie wydania publikacji Aktualizacja plików publikacji Tworzenie wydania publikacji Publikowanie wydania Rozgałęzienie publikacji

50 dlibra Kreator publikacji obrazkowych

51 dlibra Kreator publikacji obrazkowych

52 dlibra Kreator publikacji obrazkowych

53 dlibra inne funkcje Administrator biblioteki Zarządzanie katalogiem biblioteki Zarządzanie użytkownikami i grupami Zarządzanie schematami atrybutów (metadanych) Zaawansowane zarządzanie uprawnieniami Zarządzanie domenami i adresami IP dla dostępu do serwera

54

55

56 Podsumowując... dlibra to oprogramowanie do zarządzania zawartością biblioteki cyfrowej Publikacja w bibliotece cyfrowej to zarówno jeden plik jak też zestaw plików z uwzględnieniem historii ich zmian dlibra zapewnia opis hasłowy wszystkich obiektów biblioteki Elastyczny system uprawnień pozwala na rozproszone zarządzanie zawartością biblioteki cyfrowej

57 ...ale dlaczego Regionalne Biblioteki Cyfrowe? zasób regionalny (piśmiennictwo i źródła informacji związane z określonym regionem) wymaga opracowania, które są w stanie zapewnić tylko specjaliści z bibliotek regionalnych. Zasób ten wykazuje tendencje do stałego, acz umiarkowanego wzrostu. Centralizacja jego gromadzenia i opracowywania nie ma sensu właśnie ze względu na konieczność zatrudniania personelu o odpowiednich kwalifikacjach

58 Dlaczego Regionalne Biblioteki Cyfrowe? zasób dydaktyczny charakteryzuje bardzo wysoka zmienność co pociąga za sobą wiele prac redakcyjnych, które muszą być wykonywane lokalnie Materiały dydaktyczne powstają lokalnie Centralizacja gromadzenia i opracowywania materiałów dydaktycznych spowoduje dodanie jednego poziomu organizacyjnego, a w efekcie znaczne wydłużenie czasu ich przygotowywania, kłopoty w kontaktach z autorami materiałów, mniejszą elastyczność jeśli idzie o aktualizację materiałów itp.

59 Dlaczego Regionalne Biblioteki Cyfrowe? zbiory unikalne, znajdujące się wyłącznie w jednej bibliotece. Ze względów bezpieczeństwa powinny być digitalizowane na miejscu. Ze względów własnościowych zdigitalizowany zbiór powinien pozostać pod opieką biblioteki która posiada oryginał. W przeciwnym wypadku biblioteki nie będą widziały interesu w przekazywaniu tych zbiorów bibliotece cyfrowej zasób specjalistyczny wymaga wysokiej fachowości jeśli idzie o dobór i opracowanie. Jest zwykle zasobem dynamicznym. Wymaga ciągłej aktualizacji. Rozwiązanie zakładające istnienie biblioteki centralnej jest w istocie próbą tworzenia od nowa całej grupy bibliotek dziedzinowych, które przecież od dawna funkcjonują

60 Dlaczego Regionalne Biblioteki Cyfrowe? zasób ogólnokulturowy ma charakter zasobu stałego jeśli idzie o zawartość. Gromadzenie jest zbiorem działań jednorazowych. Zmiany mogą wiązać się jedynie z koniecznością uwzględnienia postępu techniki w zakresie digitalizowania, przechowywania i udostępniania informacji. Zasób tego rodzaju powinien być przygotowywany i udostępniany w sposób scentralizowany Ponadto biblioteka centralna powinna udostępniać: Kanon literatury pięknej - zarówno krajowy jak i światowy. Podstawowe źródła o charakterze słownikowym i encyklopedycznym. Dzieła filmowe, teatralne i muzyczne należące do kanonu narodowego i światowego.

61 Zatem...? Istnieje potrzeba ogólnopolskiego programu, który w oparciu o największe ośrodki (konsorcja), poprzez system grantów sfinansowałby wdrożenie regionalnych bibliotek cyfrowych, stanowiących docelowo spójną (choć rozproszoną) krajową bibliotekę cyfrową, ściśle współpracującą z biblioteką centralną (P??) Biblioteki lub konsorcja które podjęłyby się współpracy w ramach takiego projektu w pierwszym rzędzie powinny: Uzgodnić jednolite formaty źródeł i metadanych Uzgodnić standardy oraz reguły udostępniania i wymiany plików Utworzyć megakonsorcjum (konsorcjum konsorcjów) w celu koordynacji prac na szczeblu krajowym

62 Dziękuję za uwagę! Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa Oprogramowanie dlibra Kontakt