KOMENDA GŁÓWNA BIURO SZKOLENIA

Transkrypt

1 KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ BIURO SZKOLENIA PROGRAM NAUCZANIA UZUPEŁNIAJĄCEGO DLA PODOFICERÓW NA STANOWISKACH ADMINISTRACYJNO - KWATERMISTRZOWSKICH PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ Warszawa 2001

2 Przewodniczący komisji programowej: mł.bryg.mgr inż. Leszek Suski Dyrektor Biura Szkolenia KG PSP Zastępca przewodniczącego: st.kpt.mgr Zdzisław Grzyb Główny Specjalista w Wydziale Nadzoru Pedagogicznego KG PSP Zespołami przedmiotowymi kierowali: st.bryg.mgr Marek Ślósarski SP PSP Supraśl - Podstawy psychologii i pedagogiki bryg.mgr inż. Waldemar Cholerzyński SP PSP Bydgoszcz - Bezpieczeństwo budynków, st.bryg.mgr inż. Ryszard Zaguła SA PSP Poznań Podstawy profilaktyki pożarowej, mł.bryg.mgr inż. Bogdan Gumiński SP PSP Bydgoszcz Wyposażenie techniczne, mł.bryg.mgr inż. Janusz Anszczak SP PSP Supraśl Taktyka działań gaśniczych, mł.bryg.mgr inż. Waldemar Blicharz OSz PSP Kielce Taktyka działań ratowniczych, por. inż. Mariusz Kania KG PSP - Ochrona ludności, kpt.lek.med. Krzysztof Łon KW PSP Kielce - Ratownictwo medyczne, Koordynacja prac w zakresie metodycznym i opracowanie redakcyjne: mł.bryg. mgr inż. Jarosław Ostrowski KG PSP Warszawa st.bryg.w st.spocz.mgr Piotr Bielicki Korekta: kpt. mgr inż. Wojciech Strączek KG PSP Warszawa 2

3 ZATWIERDZAM Warszawa, dnia 2001r. Gen. brygadier Zbigniew MERES Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej A. ORGANIZACJA KSZTAŁCENIA I. ZAŁOŻENIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE 1. Cel kształcenia Program nauczania, przeznaczony jest dla strażaków, którzy ukończyli kształcenie według programów kształcenia kwalifikacyjnego administracyjno kwatermistrzowskiego i kierowanych na stanowiska dla podoficerów, związane z wykonywaniem działań ratowniczych oraz dla strażaków kierowanych na przemienne studium aspirantów Państwowej Straży Pożarnej. Celem kształcenia jest przygotowanie podoficerów PSP do sprawnego i bezpiecznego wykonywania zadań podczas działań ratowniczych. Obok rozwijania wiedzy i umiejętności realizacja programu ma umożliwić kształtowanie postaw: - poszanowania prawa i obowiązków służbowych, - rozwijania zainteresowań zawodowych, ciągłego doskonalenia się i samokształcenia, twórczego myślenia oraz zainteresowania postępem technicznym w ochronie przeciwpożarowej, - niesienia pomocy zagrożonym ludziom i ich majątkowi, - męstwa i odwagi w obliczu zagrożenia i powinności niesienia pomocy potrzebującym, - odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i kolegów, poprzez potrzebę opanowania wiedzy, umiejętności i pozytywnych nawyków w obszarze poznawanego zawodu, - odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego, poprzez ukształtowanie przekonania o konieczności stosowania zasad racjonalnego korzystania z tego środowiska. Realizacja treści programowych ma także umożliwić wyłonienie strażaków o szczególnych predyspozycjach do zawodu i motywować ich do dalszego podnoszenia kwalifikacji zawodowych w tym specjalistycznych. 2. Opis kwalifikacji zawodowych a) Podstawowe czynności zawodowe Do podstawowych czynności podoficera PSP należy: - prowadzenie rozpoznania na miejscu działań ratowniczych, - właściwe postępowanie w przypadkach katastrof komunikacyjnych, budowlanych, klęskach żywiołowych, awarii oraz zagrożeniach spowodowanych materiałami niebezpiecznymi, - zabezpieczenie miejsca działań ratowniczych zgodnie z obowiązującymi procedurami i posiadanymi kompetencjami, 3

4 - nadzorowanie skuteczności działania ratowniczego, w ramach roty, zastępu oraz zachowywanie bezpiecznych warunków jego prowadzenia, - realizowanie zadań ustalonych i przydzielonych dla roty w ramach akcji ratowniczej, - poszukiwanie poszkodowanych i zagrożonych, ich ewakuacja oraz udzielanie pomocy przedlekarskiej, - sprawianie i obsługiwanie sprzętu ratowniczego i urządzeń, stanowiących wyposażenie straży pożarnej. b) Opis przygotowania zawodowego Słuchacze w trakcie nauki oraz drogą samokształcenia kierowanego, zdobywają potrzebny zasób wiedzy w zakresie: przygotowania ogólnego, obejmującego: - organizacyjno-prawne podstawy służby w ochronie przeciwpożarowej, - organizację systemu ochrony przeciwpożarowej i krajowego systemu ratowniczogaśniczego, - wybrane zagadnienia z psychologii i pedagogiki, - podstawowe wiadomości z informatyki. przygotowania specjalistycznego, dotyczącego: - zagrożeń występujących podczas akcji ratowniczych, - właściwości fizykochemicznych materiałów niebezpiecznych powszechnie stosowanych, - obsługi i konserwacji sprzętu i urządzeń jednostek ratowniczo-gaśniczych, - neutralizowania zjawisk towarzyszących procesowi rozwoju pożaru, - taktyki działania w ramach roty i pododdziałów podczas prowadzenia akcji gaśniczych, ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego, - zasad udzielania pomocy przedlekarskiej i niesienia pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń, - mechanizmów rozwijania cech psychofizycznych, koniecznych dla potrzeb służby. II. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA 1. W wyniku realizacji niniejszego programu absolwenci powinni umieć: - rozpoznawać zagrożenia, mogące stanowić niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia mienia i środowiska, - prowadzić działania ratownicze w ramach roty i pododdziałów, - postępować podczas uroczystości pożarniczych i państwowych, - określać zasady zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzeniania się pożaru, - interpretować zjawiska zachodzące podczas procesu spalania i rozwoju pożaru, - oceniać zachowanie się materiałów i konstrukcji budowlanych w warunkach pożaru, - rozpoznawać zagrożenie i odpowiednio postępować z instalacjami użytkowymi i technologicznymi podczas pożaru, awarii, katastrofy, - interpretować zjawiska i prawa z zakresu materiałoznawstwa i wytrzymałości materiałów, - obsługiwać w ramach zadań roty i zastępu, sprzęt i urządzenia stanowiące wyposażenie straży pożarnej, - wykonywać wszystkie rutynowe czynności poszczególnych funkcyjnych w zastępach gaśniczych i specjalnych, 4

5 - utrzymywać w gotowości bojowej i konserwować sprzęt i wyposażenie techniczne straży pożarnej, - zdefiniować pojęcie dowodzenia i kierowania oraz omówić zasady dowodzenia, - prowadzić rozpoznanie miejsca pożaru, katastrof, klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń w ramach przydzielonych zadań, - składać meldunki o rozwoju sytuacji i przebiegu działań, - ratować i ewakuować ludzi, zwierzęta i mienie w różnych sytuacjach pożarowych, katastrofach, klęskach żywiołowych i innych nadzwyczajnych zagrożeniach, - dokonywać wyboru stanowiska gaśniczego, właściwego środka gaśniczego oraz skutecznie operować prądami gaśniczymi, - stosować neutralizatory i sorbenty, - wykorzystywać teren i jego właściwości dla potrzeb akcji ratowniczych, - korzystać ze źródeł zaopatrzenia wodnego, w tym z instalacji hydrantowych, - korzystać w warunkach pożaru z istniejących technicznych środków zabezpieczenia obiektu, - pracować w sprzęcie ochrony osobistej w różnych warunkach, - utrzymywać łączność współdziałania, - postępować prawidłowo w przypadku katastrof komunikacyjnych, budowlanych, klęsk żywiołowych, awarii, zagrożenia ze strony urządzeń technicznych i materiałów niebezpiecznych, - przeciwdziałać sytuacjom stresowym, - oceniać wpływ zdarzeń traumatycznych na funkcjonowanie człowieka i udzielać pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń traumatycznych, - prowadzić wsparcie psychologiczne w grupie, - porozumiewać się i właściwie przekazywać komunikaty, - pełnić funkcję instruktora na zajęciach praktycznych, - udzielać pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w wypadkach, - świadomie stosować w służbie przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp), - postępować w stanach zagrożenia masowego i w sytuacji użycia środków masowego rażenia, - korzystać z urządzeń komputerowych i posługiwać się programami stosowanymi w PSP, - korzystać z urządzeń i dokumentacji stanowisk kierowania, - sporządzać dokumentację ze zdarzeń, pożarów i wypadków, - radzić sobie w sytuacjach trudnych, - współdziałać w zespole. Wymagania szczegółowe określone zostały w ramach poszczególnych przedmiotów nauczania. 2. Warunki przyjęcia na kurs - wykształcenie minimum średnie, - skierowanie przez właściwego przełożonego, - pełnienie służby w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, - ukończenie kursu kwalifikacyjnego podoficerów mianowanych na stanowiska administracyjno-kwatermistrzowskie PSP lub ukończenie innego równorzędnego kursu w zakresie stanowisk administracyjno - kwatermistrzowskich, - ukończenie szkolenia medycznego realizowanego według Wytycznych w sprawie realizacji zadań z zakresu ratownictwa medycznego przez strażakówratowników KSRG z dnia r., zatwierdzonych przez Komendanta Głównego PSP. 5

6 Kandydat skierowany na kurs powinien posiadać: - aktualne badania lekarskie - okresowe, - zaświadczenie lekarskie, stwierdzające możliwość uczestniczenia w kursie w systemie skoszarowanym, - zaświadczenie o ukończeniu szkolenia podstawowego z zakresu bhp. Nie dotyczy absolwentów kursu kwalifikacyjnego podoficerów przewidzianych na stanowiska administracyjno kwatermistrzowskie Państwowej Straży Pożarnej według programu z 13 czerwca 2001 roku. - wymagane przez organizatora wyposażenie. III. REALIZACJA PROCESU DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEGO 1. Organizacja procesu dydaktycznego 1. Podstawą organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego jest plan nauczania. Konstrukcja programu jest monolityczna, dzieli materiał na 8 przedmiotów realizowanych podczas jednego kursu. 2. Kurs prowadzony jest w szkołach PSP w systemie skoszarowanym lub przemiennym. System prowadzenia kursu ustala komendant szkoły PSP. W przypadku systemu przemiennego, program powinien być realizowany w ciągu dwutygodniowych zjazdów podzielonych trzytygodniowymi przerwami na samokształcenie kierowane. 3. W uzasadnionych przypadkach komendant szkoły, może ustalić inny tryb zjazdów i przerw między zjazdami. 4. Podstawową formą nauczania jest lekcja trwająca 45 minut. Dopuszcza się łączenie dwu jednostek lekcyjnych. Lekcje powinny odbywać się w salach przystosowanych do prowadzenia zajęć teoretycznych (odpowiadających warunkom higieny szkolnej, odpowiednio obudowanych w techniczne środki dydaktyczne) oraz w miejscach pozwalających na sprawną organizację ćwiczeń. 5. Zajęcia dydaktyczne należy organizować od poniedziałku do soboty włącznie w ilości 8 godzin lekcyjnych. Kształcenie teoretyczne powinno być harmonijnie łączone z realizacją zajęć praktycznych. 6. Ukończenie kursu upoważnia do obsługi w ramach zadań roty, sprzętu i urządzeń technicznych, ujętych w programie nauczania i stanowiących wyposażenie straży pożarnych, dla obsługi, których nie są wymagane kwalifikacje specjalne (uprawnienia), określone odrębnymi przepisami. 7. Na realizację programu w systemie skoszarowanym przewidziano: - rozpoczęcie i zakończenie kursu dni - zajęcia dydaktyczne godzin - 56 dni - egzaminy dni - do dyspozycji komendanta dzień razem: 62 dni Uwaga: W dniach przewidzianych na realizację zajęć dydaktycznych, uwzględniono zajęcia dydaktyczne organizowane od poniedziałku do soboty w ilości 8 godzin lekcyjnych. Dni pozostające w dyspozycji komendanta szkoły mogą zostać przeznaczone do celów nie związanych z procesem dydaktycznym. 6

7 2. Wskazówki metodyczne 1. Realizacja poszczególnych przedmiotów nauczania przebiegać powinna zgodnie ze wskazaniami zawartymi w części B. 2. Zaleca się, aby prowadzący przedmiot, przed realizacją zajęć programowych, dokonali w ramach repetytorium syntetycznego przeglądu wiedzy słuchaczy. 3. W rozkładzie zajęć dydaktycznych należy uwzględniać korelację międzyprzedmiotową, stosownie do uwag o realizacji dla poszczególnych przedmiotów nauczania. 4. Zajęcia praktyczne na placach ćwiczeń, obiektach wspomagających (wieże ćwiczeń, komory dymowe, komory spalania, laboratoria, pracownie itp.) prowadzić należy w grupach, stosownie do realizowanej tematyki, uwzględniając wskazówki dla poszczególnych przedmiotów nauczania. 5. Zajęcia muszą być prowadzone przy zastosowaniu metod aktywizujących i waloryzacyjnych. Łączyć należy umiejętnie wiedzę naukową z praktyką funkcjonowania jednostek ratowniczych, w tym prowadzenia działań ratowniczogaśniczych. W szerokim zakresie należy korzystać ze środków dydaktycznych. Pobudzać należy aktywność i samodzielność poznawczą słuchaczy. 6. Uwzględniać zasady, a także racjonalnie łączyć różne metody nauczania. Przy doborze metod nauczania należy uwzględniać treści i szczegółowe cele kształcenia oraz predyspozycje intelektualne słuchaczy. 7. Czynności dydaktyczne w zakresie przygotowania zajęć, ich realizacji i kontroli stopnia opanowania wiedzy przez słuchaczy, powinny być podporządkowane osiąganiu celów szczegółowych, podanych przy poszczególnych przedmiotach. 8. Obok celów dydaktycznych, realizacja programu sprzyja osiąganiu celów wychowawczych. Integralny charakter nauczania i wychowania powinien służyć kształtowaniu postaw, przekonań i systemów wartości ogólnoludzkich i pożądanych w służbie, które powinny być również prezentowane przez całą kadrę dydaktyczną. 9. Zajęcia praktyczne (ćwiczenia) należy poprzedzić odprawą instruktorskometodyczną. Celem odprawy jest zapoznanie instruktorów z tematyką i celem ćwiczeń oraz omówienie ich przebiegu na podstawie ogólnego planu ćwiczeń. Odprawy instruktorskie służą między innymi ujednoliceniu regulaminu oraz określeniu metod nauczania i powinny być tematycznie dostosowane do potrzeb. 10. Należy zwrócić uwagę na właściwą organizację zajęć praktycznych, w tym na zapewnienie niezbędnego sprzętu przy założeniu, że w poszczególnych grupach 50 75% stanu ćwiczących powinno jednocześnie wykonywać ćwiczenie oraz warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Ćwiczenia taktyczne należy prowadzić w różnych obiektach, w rozmaitych warunkach terenowych i atmosferycznych, w porze dziennej i nocnej. 11. W procesie kształtowania umiejętności powinny wystąpić następujące etapy: a) uświadomienie słuchaczom nazwy i znaczenia danej umiejętności, b) sformułowanie, na podstawie wcześniej opanowanych wiadomości, reguł postępowania, c) pokaz wykonania danej czynności przez instruktora lub inną wyznaczoną osobę, d) wykonanie pierwszych czynności przez słuchacza pod stałą kontrolą instruktora, e) systematyczne i samodzielne wykonywanie przez słuchacza ćwiczeń odpowiednio rozłożonych w czasie. 7

8 12. Zajęcia praktyczne należy poprzedzić instruktażem wstępnym, w czasie którego instruktor zapoznaje słuchaczy z tematem i celem ćwiczeń, procesem ćwiczenia umiejętności, organizacją ćwiczeń, budową i obsługą sprzętu, przepisami bhp. Instruktor powinien motywować słuchaczy do starannego wykonywania zadań objętych ćwiczeniami. 13. Instruktaż bieżący ma na celu natychmiastowe usuwanie usterek zauważonych w trakcie ćwiczeń. 14. Instruktaż końcowy ma charakter podsumowania zajęć. Może on być prowadzony metodą pogadanki podsumowującej ćwiczenie, podczas, której instruktor sprawdza stopień przyswojenia tematu ćwiczeń i omawia popełnione przez ćwiczących błędy, ewentualnie wskazuje prawidłowe wykonanie ćwiczenia. Ćwiczenia każdorazowo należy zakończyć oczyszczeniem i konserwacją użytkowanego sprzętu, w celu kształtowania u słuchaczy nawyku dbałości o sprzęt i praktycznego zaznajomienia ich z zasadami i sposobami konserwacji sprzętu pożarniczego. 15. W toku realizacji zajęć należy systematycznie kontrolować stopień opanowania materiału, uwzględniając wskazówki zawarte w ramach poszczególnych przedmiotów nauczania. 16. Prowadzący poszczególne przedmioty mają obowiązek zrealizowania w ramach procesu dydaktycznego w szkole ogólną liczbę godzin, wyszczególnioną w planie nauczania w części A, rozdz. III, pkt 5 tab. 1 i 2. Prowadzący przedmiot w uzasadnionych przypadkach może dokonywać korekt w liczbie godzin przeznaczonych na realizację zajęć o charakterze teoretycznym i praktycznym. 17. Na okres samokształcenia kierowanego, wykładowcy powinni określić szczegółowy zakres materiału do opanowania oraz sprecyzować tematy prac kontrolnych z tego zakresu. 18. Na uwspółcześnienie treści programowych, w razie ich dezaktualizacji, pojawienia się nowych zagadnień, można przeznaczyć do 15% ogólnej liczby godzin przewidzianych na realizację programu nauczania. 19. Program nauczania uzupełniającego podoficerów na stanowiskach administracyjno kwatermistrzowskich PSP, obejmuje wiadomości i umiejętności, które powinny być przez absolwentów systematycznie uaktualniane, pogłębiane i rozszerzane w toku ustawicznego doskonalenia zawodowego, prowadzonego w jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej oraz w formie samokształcenia. 20. Komendant szkoły PSP zwalnia słuchacza z kursu w przypadku nieobecności na zajęciach dydaktycznych trwających dłużej niż 15% czasu przeznaczonego na realizację programu nauczania. Nie wlicza się nieobecności na zajęciach, spowodowanych pełnieniem służb. W uzasadnionych przypadkach rada pedagogiczna może wnioskować do komendanta szkoły PSP o odstąpienie od zwolnienia słuchacza z kursu. 21. Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być zintegrowane z nauczaniem przedmiotów zawodowych. W procesie nauczania należy określać istniejące i przewidywane zagrożenia oraz wskazywać sposoby bezpiecznego wykonywania zadań. 22. Literatura przedmiotowa ujmuje pozycje podstawowe, najbardziej dostępne w czasie opracowywania programu. Kadra dydaktyczna powinna stale śledzić rynek wydawniczy, prasę fachową i publikacje aktów prawnych w celu aktualizowania materiałów niezbędnych do realizacji programu nauczania. 8

9 3. Kadra dydaktyczna 1. W szkołach Państwowej Straży Pożarnej wymagane kwalifikacje kadry na stanowiskach dydaktycznych, określają odrębne przepisy. 2. Zajęcia dydaktyczne mogą prowadzić również specjaliści o odpowiednim przygotowaniu kierunkowym np.: psychologicznym, medycznym itp. 4. Zalecenia dotyczące oceniania 1. Komendant szkoły PSP na wniosek rady pedagogicznej ustala wewnątrzszkolny system oceniania osiągnięć w stosunku do wymagań programowych. Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje: a) formułowanie przez kadrę dydaktyczną wymagań edukacyjnych oraz informowanie o nich słuchaczy, b) bieżące ocenianie, według skali i w formach ustalonych przez radę pedagogiczną, c) przeprowadzanie zaliczeń i egzaminów końcowych. 2. W ocenianiu bieżącym dopuszcza się indywidualizację wynikającą ze specyfiki kursu, przedmiotu i indywidualnych koncepcji dydaktycznych prowadzącego przedmiot. 3. Podstawowymi metodami kontroli i oceny wyników nauczania powinny być pytania ustne, prace pisemne testy i zadania praktyczne. Pisemne prace egzaminacyjne w tym testy egzaminacyjne przechowywane są przez szkołę PSP przez okres jednego roku. 4. Prowadzący przedmiot ma obowiązek przedstawić słuchaczom na pierwszych zajęciach: - program i zalecaną literaturę, - zasady realizacji programu i zaliczenia przedmiotu, sposób bieżącej kontroli wyników nauczania, tryb i terminarz zaliczeń. 5. Do egzaminu końcowego dopuszczeni są słuchacze, którzy przed jego rozpoczęciem uzyskali ze wszystkich przedmiotów zaliczenia u prowadzących przedmiot. Egzaminy końcowe obejmujące część teoretyczną i praktyczną należy przeprowadzić z przedmiotów: - wyposażenie techniczne, - taktyka działań gaśniczych, - taktyka działań ratowniczych, 6. Słuchacz zgłaszający zastrzeżenia, co do prawidłowości przeprowadzonego zaliczenia, ma prawo w ciągu dwóch dni od daty uzyskania wyniku zaliczenia, złożyć do komendanta szkoły PSP wniosek o zezwolenie na przeprowadzenie zaliczenia komisyjnego. Skład komisji oraz termin zaliczenia komisyjnego wyznacza komendant szkoły PSP. W zaliczeniu komisyjnym, na wniosek słuchacza, może wziąć udział w charakterze obserwatora, upoważniony przedstawiciel samorządu słuchaczy. 7. Oceny zaliczeniowe i z egzaminu końcowego, przedstawia się w postaci oceny cyfrowej w skali Komendant szkoły PSP na wniosek rady pedagogicznej ustala skład komisji egzaminacyjnej, termin, formę i sposób przeprowadzenia egzaminu końcowego. 9. Egzamin końcowy może przeprowadzić komisja zewnętrzna powołana przez Komendanta Głównego PSP. 9

10 10. Słuchacz, który nie uzyskał zaliczenia z jednego przedmiotu objętego lub nie objętego egzaminem, na wniosek rady pedagogicznej, może być dopuszczony warunkowo do egzaminu końcowego z obowiązkiem uzyskania zaliczenia w terminie poprzedzającym egzamin. Nie uzyskanie zaliczeń z dwóch przedmiotów objętych lub nie objętych egzaminem, bądź jednego przedmiotu objętego egzaminem i jednego przedmiotu nie objętego egzaminem jest równoznaczne z nieukończeniem kursu. 11. Ustalona przez komisję egzaminacyjną niedostateczna ocena końcowa może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu poprawkowego. 12. Termin egzaminu poprawkowego wyznacza komendant szkoły PSP nie później niż 2 miesiące od daty zakończenia kursu. 13. Egzamin poprawkowy, przeprowadza komisja egzaminacyjna, powołana przez komendanta szkoły PSP. Egzamin odbywa się przed komisją w pełnym składzie. W skład komisji wchodzą: - komendant szkoły PSP lub upoważniona przez niego osoba jako przewodniczący komisji, - prowadzący dany przedmiot jako egzaminujący, - prowadzący przedmiot pokrewny. 14. Z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół zawierający: skład komisji, termin egzaminu, pytania egzaminacyjne, wynik egzaminu oraz ocenę ustaloną przez komisję. Do protokołu załącza się pisemne prace słuchacza i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach słuchacza. 15. Słuchacz, który z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie, określonym przez komendanta szkoły PSP. 16. Na podstawie prowadzonej dokumentacji szkoła PSP wydaje słuchaczom świadectwa. Wzór świadectwa, stanowi załącznik Nr Słuchacz, który nie zdał egzaminu, otrzymuje zaświadczenie informujące o uczestniczeniu w kursie i nie zdaniu egzaminu końcowego. Wzór zaświadczenia, stanowi załącznik Nr Wzór podstawowej dokumentacji przebiegu nauczania w ramach wszelkiego rodzaju kursów, realizowanych w szkole PSP (ośrodku szkolenia PSP) stanowi załącznik do programów nauczania kwalifikacyjnego szeregowych i podoficerów Państwowej Straży Pożarnej zatwierdzonych 13 czerwca 2001 roku. Dokumentację przebiegu nauczania stanowią również uchwały rady pedagogicznej, które nie wchodzą w skład dziennika lekcyjnego. Nie dopuszcza się dokonywania jakichkolwiek zmian we wzorach druków, które stanowią jednolitą dokumentację dydaktyczną pod nazwą Dziennik lekcyjny. 19. Szkoła PSP może stosować, wprowadzoną wewnętrznie, dodatkową dokumentację pomocniczą, którą można włączyć w skład dziennika lekcyjnego. 10

11 5. Plan nauczania Tab. 1 Propozycja organizacji kursu systemem skoszarowanym Lp. P r z e d m i o t Liczba godzin T P R I. Podstawy psychologii i pedagogiki II. Bezpieczeństwo budynków III. Podstawy profilaktyki pożarowej IV. Wyposażenie techniczne V. Taktyka działań gaśniczych VI. Taktyka działań ratowniczych VII. Ochrona ludności VIII. Ratownictwo medyczne O g ó l e m: Tab.2. Propozycja organizacji kursu systemem przemiennym 10 tygodni zajęć podczas V zjazdów + sesja egzaminacyjna łącznie 2 miesiące, przerwa między zjazdami po 3 tygodnie łącznie 3 miesiące. Czas realizacji kursu ogółem 5 miesięcy Lp. P r z e d m i o t Numer zjazdu Razem I II III IV V I. Podstawy psychologii i pedagogiki 10 5 Z 15 II. Bezpieczeństwo budynków Z 20 III. Podstawy profilaktyki pożarowej Z 26 IV. Wyposażenie techniczne E 144 V. Taktyka działań gaśniczych E 89 VI. Taktyka działań ratowniczych E 100 VII. Ochrona ludności Z 28 VIII. Ratownictwo medyczne Z 25 Ł ą c z n i e:

12 B. TREŚCI KSZTAŁCENIA I. PODSTAWY PSYCHOLOGII I PEDAGOGIKI I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA Lp. T e m a t Liczba godzin T P R 1. Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości Psychologia grupy społecznej Psychologia działań ratowniczych Proces kształcenia oraz jego formy organizacyjne Kształtowanie umiejętności zawodowych Metodyka kształcenia pożarniczego O g ó ł e m: II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości 2T Pojęcia i składniki osobowości. Klasyfikacja osobowości. Korelacje w wymiarach osobowości. Mechanizmy regulacji postaw. Pojęcia i typy temperamentu. Charakter. Zainteresowania. Motywacje. Zdolności. Struktura potrzeb człowieka. Mechanizmy przystosowania. Jak poprawić własne przystosowanie. - omówić pojęcie osobowości, - wymienić składniki osobowości, - omówić mechanizmy regulacji postaw ludzkich, - omówić pojęcie i cechy temperamentu, - wymienić stałe składniki charakteru, - omówić dynamikę procesu kształtowania charakteru, - omówić stymulujący charakter zainteresowań, - omówić wpływ zdolności na kształtowanie osobowości, omówić motywy działań człowieka, wymienić strukturę potrzeb człowieka, - omówić zależności między potrzebami człowieka a osobowością, - omówić mechanizmy przystosowania i niedostosowania. 2. Psychologia grupy społecznej 2T Grupa społeczna. Cele i normy grupowe. Role społeczne w grupie. Struktury grup. Kierowanie grupą. Konflikty w grupach. Dowódca jako wychowawca. Pojęcie kierowania i dowodzenia. Dowodzenie jako szczególny rodzaj kierowania. Style kierowania zespołem. Cechy poszczególnych stylów kierowania - ich zalety i wady. Elementy psychologii i dowodzenia. Socjotechniki służące zwiększaniu motywacji pracowników. Wzmocnienie pozytywne. System nagród i kar w stosunku do dorosłych. Powszechnie uznawane autorytety. Autorytet władzy. Autorytet rzeczywisty. - omówić pojęcie grupy w ujęciu psychologicznym, - dokonać podziału grup społecznych wg różnych kryteriów, - omówić czym są cele grupowe, 12

13 - wymienić przykłady ogólnych norm przyjętych w grupach, - wymienić przykłady celów grupy strażaków na kursie, w stałej jednostce organizacyjnej (zastępu, sekcji, zmiany służbowej), - podać przykłady norm grupowych obowiązujących w straży pożarnej, - wykazać różnicę pomiędzy kierowaniem a dowodzeniem, - wymienić i omówić funkcje kierowania i dowodzenia, - scharakteryzować podstawowe style kierowania zespołem i wskazać konsekwencje stosowania poszczególnych stylów kierowania, - omówić czynniki wpływające na efektywność stylów kierowania, - omówić zależności pomiędzy hierarchią potrzeb a motywacją do działania, - wymienić (rozpoznać) zachowania pracowników, sygnalizujące pojawienie się wewnątrzgrupowej bierności, - omówić zachowania kierownika osłabiające lub zwiększające motywacje podwładnych, - omówić system nagród i kar oraz konstruktywnej krytyki w procesie motywacyjnym, - omówić pojęcie i kategorie autorytetu, - scharakteryzować podstawowe cechy składające się na autorytet rzeczywisty dobrego kierownika (dowódcy). 3. Psychologia działań ratowniczych 2T Sytuacje trudne i ich wpływ na zachowania ludzkie. Zaburzenia zachowania i formy dezorganizacji zachowań. Mechanizmy obronne. Zachowania się osób zagrożonych. Strach i odwaga podczas akcji ratowniczych. Zachowania zbiorowiska i tłumu w czasie zagrożenia. Sterowanie ludzkim zachowaniem w czasie akcji ratowniczej. Psychologiczne odreagowanie. Przygotowanie psychiczne ratowników. - wskazać jaki wpływ na zachowania człowieka wywierają sytuacje trudne, - scharakteryzować formy w jakich manifestują się zachowania zdezorganizowane, - scharakteryzować mechanizmy obronne i dokonać ich podstawowego podziału, - omówić zachowania ludzi w poszczególnych fazach oddziaływania zagrożenia, - nawiązać kontakt z osobą zagrożoną, - omówić na czym polega i od czego zależy odwaga, - wymienić elementy spójności tłumu, omówić zjawisko nastroju panicznego, - omówić mechanizm paniki i możliwości jej przeciwdziałania, - omówić zasady prowadzenia i zorganizować ewakuację masową. 4. Proces kształcenia oraz jego formy organizacyjne 2T Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się. Uświadamianie słuchaczom celów i zadań kształcenia. Poznawanie nowych faktów. Nabywanie pojęć. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy. Przechodzenie od teorii do praktyki. Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych Kształcenie wielostronne: ogólna charakterystyka kształcenia wielostronnego. Trzy rodzaje aktywności człowieka. Poznawanie rzeczywistości a przyswajanie wiedzy. Działalność odkrywcza. Przeżywanie wartości a aktywność emocjonalna. Działanie i działalność praktyczna. 13

14 Organizacyjne formy kształcenia: pojęcie organizacyjnych form kształcenia. Lekcja, jej typy i budowa. Cztery toki kształcenia. Organizacja pracy słuchaczy na lekcji - określić jakie czynniki decydują o skuteczności oddziaływań dydaktycznych, - scharakteryzować rolę świadomości w ludzkim działaniu, - przedstawić w jaki sposób następuje nabywanie nowych pojęć, - omówić od czego zależy poznawanie i systematyzowanie wiedzy, - omówić w jaki sposób następuje przechodzenie od teorii do praktyki, - omówić pojęcie kształcenie wielostronne", - scharakteryzować strategie kształcenia wielostronnego i omówić ich etapy, - przedstawić cykl działania kreatywnego, - scharakteryzować uczenie się przez przeżywanie, - zorganizować lekcję poświęconą praktycznemu działaniu, - wymienić organizacyjne formy zajęć, - omówić zalety i wady szkolenia zbiorowego, - wskazać możliwości organizowania i rodzaje ćwiczeń w zespołach, - zastosować odpowiednią formę organizacyjną w czasie zajęć. 5. Kształtowanie umiejętności zawodowych 2T,2P Umiejętności zawodowe. Podstawowe pojęcia motoryki. Przebieg rozwijania umiejętności. Nawyk. Przyzwyczajenie motoryczne. Układy ćwiczeń w szkoleniu zawodowym. Rola instruktażu i pokazu. Rodzaje instruktażu. Organizacja stanowiska ćwiczeń. Wymogi ergonomii, higieny pracy i bezpieczeństwa na stanowisku. Rola i usytuowanie instruktora. - omówić proces dydaktyczny, - omówić rolę zasad kształcenia w szkoleniu zawodowym, - scharakteryzować umiejętności sensoryczne, - omówić znaczenie umiejętności intelektualnych, - scharakteryzować umiejętności motoryczne, - omówić podstawowe pojęcia motoryki, - wykazać związki między kształtowanymi umiejętnościami, - omówić przebieg rozwijania umiejętności, - podać różnice między nawykiem a przyzwyczajeniem motorycznym, - omówić zasady doboru układu ćwiczeń, - omówić kształtowanie umiejętności w formie układu: prostego następstwa, następstwa dopełniającego, selektywnego i całościowego, - omówić rolę instruktażu w szkoleniu praktycznym, - wymienić funkcje słowa w instruktażu, - omówić zasadę łączenia pokazu instruktażem, - omówić na czym polega kierowanie obserwacją w czasie pokazu, - wymienić i zastosować zasady ergonomii stanowiska ćwiczeń, - omówić zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na danym stanowisku. 6. Metodyka kształcenia pożarniczego 1P,2P Doskonalenie zawodowe. Formy i programy doskonalenia zawodowego. Ćwiczenia ze sprzętem. Ćwiczenia taktyczno-bojowe. Wycieczki dydaktyczne. 14

15 - określić doskonalenie zawodowego w JRG, - przedstawić formy doskonalenia zawodowego, - określić cele realizowane podczas ćwiczeń ze sprzętem i ćwiczeń taktycznobojowych, - przedstawić tok przygotowania ćwiczeń ze sprzętem, - omówić przebieg typowych ćwiczeń ze sprzętem, - omówić typowy przebieg ćwiczeń taktyczno-bojowych, - omówić zadania funkcyjnych: kierownika ćwiczeń, obserwatorów, pozorantów, - omówić cel wycieczek dydaktycznych w ramach doskonalenia zawodowego. III. UWAGI O REALIZACJI Realizacji programu powinna towarzyszyć świadomość, że może mieć miejsce duże zróżnicowanie wyników nauczania, związane ze stosunkowo wysokim poziomem omawianych zagadnień oraz indywidualnymi predyspozycjami słuchaczy. Czynności prowadzącego przedmiot w zakresie przygotowania się do zajęć, ich realizacji i kontroli powinny być podporządkowane osiąganiu wymienionych w programie celów szczegółowych. Zajęcia prowadzić należy metodami słownymi, aktywizującymi i waloryzacyjnymi. Łączyć wiedzę naukową z praktyką funkcjonowania w jednostkach straży pożarnej oraz prowadzenia działań ratowniczych. Należy włączyć osobiste doświadczenia słuchaczy ze stresem, z funkcjonowaniem w grupach społecznych. Do ukazania skuteczności niektórych technik relaksacyjnych można zastosować sprzęt audiowizualny. Organizacja zajęć powinna mieć charakter zadaniowy i pozwalać na samodzielne dochodzenie do rozwiązania problemu (zadania). Poznane elementy udzielania pierwszej pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń powinny być doskonalone w czasie nauczania przedmiotów zawodowych. IV. LITERATURA 1. Aktywizujące metody nauczania czynnikiem wzrostu efektywności kształcenia pożarniczego. Pod red. J. Zalewskiego. XI Sympozjum Pedagogiczne. SGSP Warszawa Argyle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. PWN Warszawa Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN Warszawa Bednarek J., Bielicki P.: Podstawy psychologii, pedagogiki i metodyki kształcenia pożarniczego. Firex Warszawa Bielicki P., Gołębowski W.: Wybrane zagadnienia z psychologii, pedagogiki oraz organizacji pracy i kierowania. Skrypt dla podoficerów. Kraków Burzyński E.: Podstawowe materiały do ćwiczeń taktycznych jednostek straży pożarnych. Arkady Warszawa Casidy E., Wiśniewski M.: Psychologiczne gry i ćwiczenia grupowe. IBE Warszawa Cendrowski J., Swebocki S.: Psychologia walki i dowodzenia. WMON Warszawa Cenin M.: Trening psychologiczny. Analiza efektywności w trudnych sytuacjach zadaniowych. [w] Prace Psychologiczne XXXIII, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław Czarnecki K.: Rozwój zawodowy człowieka. PWZZ Warszawa Dąbrowski P.J.: Praktyczna teoria negocjacji. Sorbog Warszawa

16 12. Dobrołowicz W.: Psychika i bariery. WSiP Warszawa Dobrzyński K.: Psychologia kierowania i dowodzenia. WOSP Warszawa Encyklopedia pedagogiczna. Pod red. W.Pomykało. Warszawa Faure E.: Uczyć się aby być. WP Warszawa Francuz W.M., Karpiński J., Sotomski S.: Metodyka nauczania zajęć praktycznych. WSiP Warszawa Galloway Ch., Psychologia uczenia się i nauczania. T I i II. Warszawa Głodowski W.: Komunikowanie interpersonalne. BPI MON Warszawa Goszczyńska M.: Człowiek wobec zagrożeń. Psychospołeczne uwarunkowania oceny i akceptacji ryzyka. Wyd. Żak Warszawa Grochmal S.: Stres. Nasz wróg czy sprzymierzeniec. Ossolineum Grzesiuk L.,Trzebińska E.:Jak ludzie porozumiewają się. NK Warszawa Gut J.: Docenić konflikt. Wyd. Kontakt Warszawa Jarosz M.: Jak skutecznie radzić sobie z lękiem i jak działać rozważnie mimo lęku. WL PZWL Warszawa Johnson D.W.: Umiejętności interpersonalne i samorealizacja. PTP Warszawa 25. Karaś S.: Samokształcenie w zawodzie. Organizacja i techniki uczenia się. WSiP Warszawa Kępiński A.: Lęk. PZWL Warszawa Klichowski L.: Lęk, strach, panika, przyczyny i zapobieganie. Poznań Kossecki J.: Tajniki sterowania ludźmi. KAW Warszawa Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne człowieka. PIW Warszawa Kupisiewicz C.: Podstawy dydaktyki ogólnej. PWN Warszawa Lis-Turlejska M.: Radzenie sobie ze skutkami psychologicznymi skrajnie traumatycznych przeżyć. Nowiny Psychologiczne 1993 nr Maruszewski M., Reykowski J., Tomaszewski T.: Psychologia jako nauka o człowieku. Warszawa Mika S.: Psychologia społeczna. PWN Warszawa Mika S., Skuteczność kar w wychowaniu. Warszawa Nowacki T.: Dydaktyka doskonalenia zawodowego. Wrocław Obuchowski K.: Psychologia dążeń ludzkich. PWN Warszawa Okoń W., Słownik pedagogiczny. PWN Warszawa Peifer W.: Myśl pozytywnie. Of. Wyd. Reporter Warszawa Pieter J.: Strach i odwaga. NK Warszawa Pietrasiński Z.: Rozwój człowieka dorosłego. WP Warszawa Półturzycki J.: Dydaktyka dorosłych. WSiP Warszawa Przewodnik metodyczny dla realizujących szkolenie ochotniczych straży pożarnych. Opr. M.Ślósarski, J.Anszczak, M.Gołębiewski. Firex Warszawa Reykowski J.: Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego. PWN Warszawa Reykowski J.: Z zagadnień psychologii motywacji. WSiP Warszawa Rudniański J.: Sprawność umysłowa. Wybór metod. WP Warszawa Selye H.: Stres okiełznany. PIW Warszawa Szałek J.: Psychologia obrony cywilnej. WMON Warszawa Szałek J.: Zarys psychologii akcji ratunkowych. WMON Warszawa Terlak J.F.: Stres psychologiczny. OW Branta Bydgoszcz Zaborowski Z.: Stosunki międzyludzkie. Ossolineum

17 II. BEZPIECZEŃSTWO BUDYNKÓW I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA Lp. T e m a t Liczba godzin T P R 1. Charakterystyka pożarowa materiałów budowlanych Wybrane zagadnienia z wytrzymałości materiałów Elementy konstrukcyjne budynku Konstrukcje budowlane Urządzenia i instalacje użytkowe Warunki ochrony przeciwpożarowej dla budynków 3-3 O g ó ł e m: II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Charakterystyka pożarowa materiałów budowlanych 3T Pojęcie odporności ogniowej elementów konstrukcji budowlanych. Zachowanie się w warunkach pożarowych elementów wykonanych z: kamienia naturalnego, materiałów ceramicznych, betonu, żelbetonu, betonu sprężonego, stali, drewna, tworzyw sztucznych, szkła, materiałów izolacyjnych. Wpływ zapraw budowlanych na odporność ogniową elementów konstrukcyjnych budynku. Tworzywa sztuczne toksyczność produktów spalania. Metody zabezpieczeń ognioochronnych. - dokonać podziału materiałów ze względu na palność, - wyjaśnić pojęcie: materiał palny, materiał niepalny, - scharakteryzować pojęcia: materiał łatwozapalny, trudnozapalny, niezapalny, - dokonać podziału elementów ze względu na stopień rozprzestrzeniania ognia, - przedstawić zachowanie się elementów wykonanych z: materiałów ceramicznych, betonu, żelbetonu, stali, drewna i szkła w warunkach pożarowych, - wyjaśnić zachowanie materiałów izolacyjnych w warunkach pożarowych, - wymienić najczęściej stosowane tworzywa sztuczne, - wyjaśnić pojęcie odporności ogniowej elementu budowlanego (ściany, stropu, słupa, belki, itp.), - ocenić wpływ zastosowanych zapraw budowlanych na odporność ogniową elementów i ich zachowanie się w warunkach pożaru, - wyjaśnić zagrożenie pożarowe związane z zastosowaniem tworzyw sztucznych, - wymienić najczęściej występujące substancje toksyczne podczas spalania tworzyw sztucznych i omówić ich wpływ na organizm ludzki, - wyjaśnić różnice między odpornością ogniową przeszkleń wykonanych ze szkła zwykłego i przeszkleń wykonanych ze specjalnych gatunków szkła, - wymienić stosowane metody zabezpieczeń ognioochronnych. 2. Wybrane zagadnienia z wytrzymałości materiałów 2T Pojęcia: zginania, ściskania, rozciągania, ścinania, wyboczenia. Rozkład naprężeń występujących w elementach zginanych, ściskanych i rozciąganych. Wpływ rozkładu naprężeń na zbrojenie elementów żelbetowych. - wyjaśnić na czym polega zjawisko zginania, 17

18 - narysować i wyjaśnić rozkład naprężeń w elemencie zginanym, - podać przykład właściwego zbrojenia elementu żelbetonowego pracującego na zginanie, - wyjaśnić na czym polega zjawisko ściskania i rozciągania, - narysować i wyjaśnić rozkład naprężeń w elementach ściskanych i rozciąganych, - wyjaśnić zjawisko wyboczenia, - podać przykłady elementów budynku pracujących na zginanie, ściskanie i rozciąganie, - wyjaśnić pojęcie ściskania. 3. Elementy konstrukcyjne budynku 2T,3P Pojęcie budynku. Podział budynków ze względu na przeznaczenie i wysokość (budynki przemysłowe, użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego, specjalne). Główne elementy konstrukcyjne budynku (fundamenty, ściany, stropy, stropodachy, dachy, słupy, belki) funkcja jaką pełnią w budynku. Ściany ich budowa, zastosowane materiały, usytuowanie w budynku, przenoszone obciążenia. Stropy rodzaje i budowa. Stropodachy i dachy: rodzaje, stosowane materiały i rozwiązania konstrukcyjne. Inne elementy konstrukcyjne budynku: słupy, belki, podciągi, rygle, kratownice itp. Wpływ stosowanych materiałów i wybranych rozwiązań konstrukcyjnych na zachowanie wyżej wymienionych elementów w czasie pożaru, awarii i katastrof. Drogi komunikacji wewnętrznej (korytarze, klatki schodowe, pochylnie, dźwigi) możliwość ich wykorzystania podczas działań ratowniczych. - wyjaśnić pojęcie budynku, - dokonać podziału budynku ze względu na przeznaczenie, - wyjaśnić pojęcie budynku przemysłowego, produkcyjnego, magazynowego, wiaty, składowiska, - wyjaśnić pojęcie budynku: użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, specjalnego, - dokonać podziału budynku na grupy wysokości, - dokonać podziału ścian ze względu na rodzaj przenoszonych obciążeń (ściany nośne, ściany osłonowe), - wyjaśnić funkcje jakie pełnią w budynku fundamenty, belki, słupy itp., - ocenić niebezpieczeństwo związane z możliwością uszkodzenia elementów wykonanych z różnych materiałów w warunkach pożaru i katastrofy budowlanej, - określić możliwości wykorzystania dróg ewakuacyjnych w działaniach ratowniczych, - wyjaśnić jakie obciążenia przenoszą poszczególne rodzaje ścian, - omówić budowę podstawowych rodzajów ścian, - wymienić najczęściej stosowane rodzaje stropów, - omówić rodzaje stropów z uwzględnieniem zastosowanych materiałów (drewniane, żelbetowe, ceramiczne, stalowo-ceramiczne, stalowe), - omówić cechy stropów mające wpływ na odporność ogniową i ich zachowanie się w warunkach pożarowych, - wyjaśnić pojęcie stropodachu oraz wpływ zastosowanych materiałów na ich odporność ogniową, - wyjaśnić pojęcia: kalenica, połać dachowa, okap, - wymienić i wskazać podstawowe elementy składowe więźby dachowej, 18

19 - wyjaśnić jaką rolę w konstrukcji budynku spełniają: słupy, belki, podciągi, rygle, kratownice, - omówić jakie materiały najczęściej wykorzystujemy do wykonania wyżej wymienionych elementów, - wyjaśnić wpływ przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych oraz zastosowanych materiałów na zachowanie poszczególnych elementów konstrukcyjnych w czasie pożaru, awarii lub katastrofy. 4. Konstrukcje budowlane 2T Rodzaje konstrukcji budowlanych konstrukcje o ścianach nośnych (tradycyjne, wielka płyta), szkieletowe (prefabrykowane, monolityczne). Konstrukcje pneumatyczne. Budynki wysokie i wysokościowe: specyfika obiektów, zabezpieczenia przeciwpożarowe. Zachowanie wyżej wymienionych obiektów podczas pożarów, awarii, katastrof. - wymienić podstawowe rodzaje konstrukcji i wyjaśnić specyfikę przenoszonych obciążeń przez poszczególne elementy, - wymienić podstawowe elementy stosowane w budownictwie wielkopłytowym, - wymienić podstawowe materiały stosowane do wykonania elementów wielkowymiarowych, - omówić zachowanie się elementów wielkowymiarowych w czasie pożaru i katastrofy budowlanej, - wyjaśnić czym charakteryzuje się budynek o konstrukcji monolitycznej, - wymienić cechy charakterystyczne dla konstrukcji szkieletowej, - wyjaśnić co znaczy pojęcie konstrukcja pneumatyczna, - wymienić podstawowe rodzaje konstrukcji pneumatycznych, - wymienić zalety i wady konstrukcji pneumatycznych, - przedstawić specyfikę budynków wysokich i wysokościowych, - wymienić zabezpieczenia przeciwpożarowe stosowane w budynkach wysokich i wysokościowych. 5. Urządzenia i instalacje użytkowe 2T,3P Instalacje gazowe na gaz ziemny budowa, usytuowanie w budynku, główny zawór gazowy, zawory odcinające. Urządzenia zasilane gazem propan-butan, usytuowanie butli, niebezpieczeństwo wynikające ze stosowania butli na propanbutan. Instalacje elektryczne przewody, przyłącza, tablice rozdzielcze, wyłączniki, tablice bezpiecznikowe, usytuowanie, oznakowanie. Rodzaje instalacji ogrzewczych i zagrożenia związane z ich stosowaniem. Instalacje wentylacyjne. Wpływ zastosowanych instalacji i urządzeń na sytuację pożarową. Zasady rozpoznawania i postępowania z wyżej wymienionymi instalacjami podczas akcji ratowniczo-gaśniczych. - rozpoznać czy dany budynek jest zasilany gazem, - wymienić rodzaje obiektów, w których możliwe jest zastosowanie gazu ziemnego, - określić miejsca prowadzenia instalacji gazowych w budynku, - odszukać główny zawór gazu znajdujący się budynku lub na zewnątrz budynku, - omówić wymagania dotyczące instalowania głównego zaworu gazowego, - określić miejsca instalowania liczników gazowych, - odciąć dopływ gazu do budynku, 19

20 - wyjaśnić zagrożenie związane z instalacją gazową, - wymienić potencjalne miejsca występowania nieszczelności w instalacjach gazowych, - wyjaśnić zagrożenia pożarowe spowodowane obecnością butli z propan-butanem w obiekcie objętym pożarem, - omówić podstawowe wymagania dotyczące stosowania gazu propan butan w butlach 2 i 11 kilogramowych, - postępować z butlami na propan-butan, które znalazły się w pomieszczeniu lub budynku objętym pożarem, - wyjaśnić zagrożenia jakie wiążą się z eksploatacją instalacji zasilanych gazem ziemnym i gazem propan butan, - odszukać w budynku wyłączniki prądu, tablice bezpiecznikowe, - określić niebezpieczeństwa spowodowane obecnością instalacji elektrycznych w obiektach objętych pożarem, - wyjaśnić gdzie najczęściej znajdują się tablice bezpiecznikowe, tablice rozdzielcze, główne wyłączniki prądu, - wymienić metody odłączania obiektów spod napięcia, - omówić podstawowe oznakowania dotyczące instalacji elektroenergetycznych, - wymienić podstawowe rodzaje instalacji ogrzewczych, - wyjaśnić zagrożenia wiążące się ze stosowaniem różnych systemów ogrzewczych, - wymienić zagrożenia pożarowe spowodowane różnymi systemami ogrzewania, - wyjaśnić sposoby prowadzenia w obiekcie instalacji wentylacyjnych, - ocenić możliwość rozprzestrzeniania się ognia lub gazów i dymów pożarowych przez instalacje wentylacyjne, - ocenić wpływ stosowanych instalacji użytkowych na bezpieczeństwo pożarowe budynków. 6. Warunki ochrony przeciwpożarowej dla budynków 3T Klasa odporności pożarowej budynków. Oddzielenia przeciwpożarowe. Podział na strefy pożarowe. Przepusty instalacyjne (sposoby zabezpieczania). Odległości między budynkami. Drogi ewakuacyjne możliwości wykorzystania w czasie działań ratowniczych. Dojazdy pożarowe. - wyjaśnić pojęcie klasa odporności pożarowej budynku, - wyjaśnić podstawy ustalania klasy odporności pożarowej budynku, - wyjaśnić jakie zadania spełniają oddzielenia przeciwpożarowe, - określić na jakiej podstawie ustala się odporność ogniową oddzieleń przeciwpożarowych w budynku, - wyjaśnić znaczenie podziału na strefy pożarowe, - omówić sposoby zabezpieczania przepustów instalacyjnych w budynku, - określić zasady ustalania odległości między budynkami, - wyjaśnić pojęcie droga ewakuacyjna i znać sposoby jej oznakowania, - podać przykłady dróg ewakuacyjnych w budynku i możliwości ich wykorzystania w czasie działań ratowniczo-gaśniczych, - wymienić podstawowe wymagania stawiane dojazdom pożarowym, - wyjaśnić znaczenie dojazdów pożarowych i możliwość ich wykorzystania. 20

21 III. UWAGI O REALIZACJI Stosować różnorodne środki dydaktyczne, adekwatne do celów, które chcemy osiągnąć. Podstawowymi metodami nauczania przedmiotu są wykłady i ćwiczenia. Zajęcia praktyczne można przeprowadzać przez organizację wycieczek dydaktycznych do wybranych obiektów, będących w różnych etapach budowy, oraz obiektów eksploatowanych. Celem wycieczek powinno być pokazanie różnych rozwiązań konstrukcyjnych, zabezpieczeń technicznych w tym ochrony przeciwpożarowej. W trakcie zajęć praktycznych, należy zapoznać słuchaczy z możliwością wykorzystania stałych i półstałych instalacji gaśniczych w przypadku pożaru, sposobami ochrony obiektów, organizacją komunikacji i ewakuacji w obiekcie. W miarę możliwości, należy organizować wycieczki dydaktyczne do obiektów zniszczonych w wyniku pożaru lub katastrofy, aby pokazać rodzaje zniszczeń w konstrukcjach obiektu i instalacjach użytkowych. Podczas realizacji procesu nauczania, należy korzystać z foliogramów, fazogramów, modeli i filmów. Zachęcać słuchaczy do aktywnego uczestnictwa w zajęciach i korzystania z materiałów źródłowych. IV. LITERATURA 1. Bednarek Z., Marciniak A.: Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych. SAPSP Kraków 1995r. 2. Biliński T, Gaczek W.: Systemy uprzemysłowionego budownictwa ogólnego. PWN Warszawa Hamanowicz E.: Metody i środki ewakuacji ludzi z budynków. WOSP Warszawa Kolendowicz T.: Mechanika budowli dla architektów. Arkady Warszawa Lindner J., Struś W.: Zabezpieczenie przeciwpożarowe budynków. Arkady Warszawa 1974 r. 6. Lindner J., Struś W.: Przeciwpożarowe urządzenia i instalacje wodne. Arkady Warszawa 1977 r. 7. Odporność ogniowa konstrukcji budowlanych. Pr. zbior. Arkady Warszawa Poradnik majstra budowlanego. Pr. zbior. Arkady Warszawa Pukacka K.: Urządzenia elektryczne. Zagrożenia i profilaktyka pożarowa. SGSP Warszawa Skaźnik M.: Ochrona przeciwpożarowa. Poradnik. EKO-POŻ Katowice 1998r. 11. Skaźnik M.: Ochrona przeciwpożarowa. Uwarunkowania prawne stosowania technicznych zabezpieczeń przeciwpożarowych wynikające z obowiązujących przepisów budowlanych. EKO-POŻ Katowice Wilczkowski S.: Środki gaśnicze. SAPSP Kraków 1995 r. 13. Zajda R.: Instalacje gazowe. COBO-Profil Warszawa 1996 r. 14. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych. COBO-Profil Warszawa Zdanowski M.: Podstawy ochrony przeciwpożarowej w przemyśle. IWCRZZ Warszawa 1978 r. 16. Żenczykowski W.: Budownictwo ogólne. Arkady Warszawa 1993 r. 17. Czasopisma: Przegląd Pożarniczy, Materiały Budowlane, Murator, Systemy Alarmowe. 18. Obowiązujące: Polskie Normy, zarządzenia, rozporządzenia, ustawy. 21

22 III. PODSTAWY PROFILAKTYKI POŻAROWEJ I. PODZIAŁ TREŚCI KSZTAŁCENIA Lp. T e m a t Liczba godzin T P R 1. Zagrożenia pożarowe obiektów przemysłowych i usługowych 2. Zagrożenia pożarowe w gospodarce rolnej i leśnej Podstawowe wiadomości o energii cieplnej Podstawowe wiadomości z elektrotechniki Zagrożenia związane z przechowywaniem substancji pożarowo niebezpiecznych 6. Prace pożarowo niebezpieczne Wstępne ustalanie przyczyn powstania i okoliczności rozprzestrzeniania się pożaru O g ó ł e m: II. TREŚCI I SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 1. Zagrożenia pożarowe obiektów przemysłowych i usługowych 3T,3P Transport wewnątrzzakładowy. Transport materiałów stałych. Zagrożenia pożarowe związane z transportem cieczy i gazów. Uszkodzenia rurociągów w wyniku korozji. Magazynowanie materiałów sypkich. Zagrożenia pożarowe kotłowni na paliwo stałe, ciekłe i gazowe. Zagrożenia pożarowe obiektów zaplecza technicznego transportu oraz garaży samochodowych. Przygotowanie powierzchni do nakładania powłok malarskolakierniczych. Sposoby nakładania powłok malarskich i lakierniczych oraz suszenie. Stolarnie i zakłady produkcji mebli oraz tapicernie. Zakłady przetwarzające tworzywa sztuczne. Hurtownie wielobranżowe. Sklepy i magazyny przysklepowe branży ogólnospożywczej, drogeryjnej oraz chemicznej. Magazyny wysokiego składowania. - wymienić podstawowe rodzaje środków transportu wewnętrznego i scharakteryzować ich zagrożenie pożarowe, - omówić wpływ właściwości materiałów na sposób ich transportu i wskazać optymalne rozwiązania ze względu na powodowane zagrożenie pożarowe, - wyjaśnić pojęcie korozji chemicznej i elektrochemicznej, - omówić zasady bezpiecznego składowania w zasobnikach pyłów palnych, - wymienić podstawowe czynniki zagrożenia pożarowego w kotłowniach na paliwo stałe, ciekłe i gazowe, - wskazać podstawowe obiekty i pomieszczenia zaplecza technicznego transportu i scharakteryzować występujące w nich zagrożenie pożarowe, - określić zasadnicze zagrożenie pożarowe w garażach samochodowych, - wymienić operacje i procesy przeprowadzane przed nakładaniem powłok malarsko-lakierniczych, - omówić zagrożenia pożarowe występujące przy stosowaniu poszczególnych metod nakładania powłok malarsko-lakierniczych, - określić zagrożenie pożarowe w suszarniach, 22