Rewolucja śmieciowa RAPORT ZMIANY W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI SW RESEARCH AGENCJA BADAŃ RYNKU I OPINII. SierpieŃ 2013 r.

Transkrypt

1 Rewolucja śmieciowa RAPORT ZMIANY W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI SierpieŃ 2013 r. InIcjator badania: Partnerzy: SW RESEARCH

2 Spis treści: 1. Jest średnio, ale wierzymy, że będzie lepiej ocena zmian w gospodarce odpadami komunalnymi Ustawa a rzeczywistość Oczekiwania i obserwacje mieszkańców Najpierw cena, potem jakość Oczekiwania wobec firm Ulotka i plakat skuteczniejsze niż Facebook Komunikacja na temat nowych zasad gospodarki odpadami komunalnymi Eksperci w segregacji butelek po piwie Segregacja odpadów Kompostownie zamiast wysypisk Sposoby zagospodarowania odpadów komunalnych Śmieci to też biznes, powinien być przejrzysty Procedury przetargowe...21 Informacje o badaniu

3 Michał Kudła Head of department Gas & Industry on board Public relations ecco communications network Wciągu ostatniego półrocza media wielokrotnie komentowały problemy związane ze zmianami w gospodarce odpadami komunalnymi tak zwaną rewolucję śmieciową. Wokół tematu narosło wiele wątpliwości i mitów. Jak jest naprawdę? Jak Polacy oceniają zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi? Czego oczekują od samorządów i firmy odpowiedzialnych za odbieranie śmieci? Czy wiedzą, jak je sortować? Czy popierają inwestycje w instalacje do utylizacji odpadów? Celem raportu opracowanego przez on Board PR oraz SW Research jest znalezienie odpowiedzi m.in. na powyższe pytania. nie otrzymali żadnej informacji ani od administracji osiedla, ani od władz samorządowych. Profesor Andrzej Kraszewski, były minister środowiska, twórca nowych przepisów zwracał uwagę, że intencją ustawodawcy było zagwarantowanie żeby nowoczesne zakłady przetwarzania odpadów wypierały poczekać. Ogromna większość gmin zdecydowała na zastosowanie w przetargach kryterium ceny, stając się zakładnikiem oczekiwań mieszkańców, dla których najważniejsze jest zmniejszenie opłat. Zdaniem ekspertów zwiększa to ryzyko powstania szarej strefy składowania odpadów w przysłowiowej dziurze w ziemi oraz fali Ogromna większość gmin zdecydowała na zastosowanie w przetargach kryterium ceny, stając się zakładnikiem oczekiwań mieszkańców, dla których najważniejsze jest zmniejszenie opłat Tak jak w przypadku każdej rewolucji, nie obyło się bez ofiar. W wielu miastach rzeczywiście pojawiły się problemy związane z wprowadzeniem nowych przepisów Warszawa nie wdrożyła ich na czas, w wielu miastach np. bydgoszczy, Opolu i Szczecinie zabrakło pojemników na śmieci. Na niedoróbki i opóźnienia nałożyły się problemy w komunikacji 33% mieszkańców nie orientowało się, jakie są zasady wywozu śmieci te tandetne. Wcale nie miało być tanio. Niestety, zadanie przerosło wiele gmin. * Czy obawy związane ze skutecznością rewolucji znalazły potwierdzenie w naszym badaniu? Na odpowiedź czy dzięki nowelizacji ustawy udało się osiągnąć najważniejszy cel czyli zmniejszyć ilość składowanych odpadów oraz poprawić wskaźniki dotyczące segregacji przyjdzie jeszcze bankructw firm, które zaproponowały zbyt niskie ceny. Na szczęście, pomimo sceptycznej oceny zmian w gospodarce odpadami komunalnymi, większość Polaków (54%) wierzy, że w dłuższej perspektywie nowe zasady wpłyną pozytywnie na poprawę czystości. Zapraszam do zapoznania się z badaniem. *(wypowiedź dla Gazety Wyborczej z 13 czerwca 2013 r.), 3

4 Piotr Zimolzak chief analysis officer SW Research Agencja Badań Rynku i Opinii są mrocznym i wstydliwym sekretem Odpady każdej produkcji pisze prof. Bauman w swojej książce Życie na przemiał. Odpady towarzyszyły i będą nam towarzyszyć zawsze bez względu, czy gospodarujemy wielką fabryką czy dbamy o własne gospodarstwo domowe. Potrzeba pozbywania się odpadów zawsze będzie pilna i nieustanna. z potrzebą zwiększania wiedzy w zakresie segregacji odpadów. O ile najpewniej czujemy się segregując śmieci, których pozbywamy się najczęściej (szklane butelki po piwie, gazety, plastikowe butelki i zepsute produkty organiczne), o tyle niektóre produkty nadal sprawiają nam istotne problemy (np. kartony po mleku czy porcelana). Prawie połowa mieszkańców nie jest w stanie powiedzieć, w jaki sposób została wybrana firma odpowiedzialna za wywóz śmieci w ich okolicy. niski poziom zainteresowania zapisami w ustawie śmieciowej może właśnie wynikać ze wstydliwego charakteru odpadów gospodarstwom zależy na tym, aby pozbyć się ich możliwie szybko i nieważne, kto się tym zajmie. Oczywiście ważne (w opinii połowy mieszkańców), aby firma odpowiedzialna za wywóz odpadów była możliwie tania. Tymczasem zdecydowana większość deklaruje, że opłaty wzrosły, a jedynie co piąty Polak uważa, Ze względu na coraz większe ograniczenia przestrzenne pojawiła się potrzeba bardziej efektywnej utylizacji odpadów w porównaniu do tradycyjnych wysypisk. zaledwie 14% mieszkańców kraju jest w stanie zaakceptować wysypisko śmieci w swojej okolicy, choć jest to zarazem najlepiej znany i najczęściej wymieniany (80%) sposób składowania odpadów. Co prawda Polacy zaczynają poznawać i akceptować wokół siebie inne formy utylizacji odpadów, jednak potrzebna jest dalsza edukacja w tym zakresie. Podobnie jest Niski poziom zainteresowania zapisami w ustawie śmieciowej może właśnie wynikać ze wstydliwego charakteru odpadów że firma spełniła ich oczekiwania cenowe. To tylko wierzchołek góry lodowej wniosków, które płyną z niniejszego raportu. Zachęcam gorąco do lektury całości. 4

5 1 Jest średnio, ale wierzymy, że będzie lepiej OCeNA ZmiAN W GOSPOdARCe OdPAdAmi KOmuNAlNymi W przededniu wejścia w życie nowelizacji, w czerwcu 2013 r., 41% ankietowanych pozytywnie oceniało zmiany w systemie zbierania odpadów; tyle samo respondentów (41%) zmiany oceniało negatywnie, a 18% nie miało w tej kwestii zdania. JAK OCeNiASZ PROPONOWANe ZmiANy W SySTemie ZBieRANiA OdPAdóW, KTóRe NASTąPią PO WeJśCiu W ŻyCie NOWeJ ustawy śmieciowej? 18% 8% zdecydowanie pozytywnie raczej pozytywnie raczej negatywnie zdecydowanie negatywnie 14% 33% nie wiem/trudno powiedzieć 27% (n=800) osoby, które słyszały o nowej ustawie. 1 etap, Tylko 6% mieszkańców było zdecydowanie przekonanych, że władze samorządowe zapewnią odpowiedni odbiór śmieci, ale aż 37% było raczej przekonanych, że władze raczej sobie z tym poradzą. do największych optymistów należeli mieszkańcy północno-zachodnich i wschodnich krańców Polski, gdzie blisko połowa mieszkańców nie spodziewała się problemów w odbiorze śmieci. do największych sceptyków należeli mieszkańcy regionu centralnego oraz południowo zachodniego, gdzie tylko 36% i 37% nie przewidywało problemów. 5

6 miesiąc po wejściu w życie nowej ustawy tylko 5% respondentów zdecydowanie pozytywnie ocenia zmiany w systemie zbierania odpadów, które zaszły w ich okolicy, 26% raczej pozytywnie, a 47% negatywnie, w tym 18% zdecydowanie negatywnie. do największych sceptyków należą mieszkańcy południowo-zachodniej Polski (73% negatywnych ocen), a najbardziej zadowoleni są badani z regionu wschodniego (51% ocenia zmiany pozytywnie). JAK OCeNiASZ ZmiANy W SySTemie ZBieRANiA OdPAdóW, KTóRe ZASZły W TWOJeJ OKOliCy PO WeJśCiu W ŻyCie NOWeJ ustawy śmieciowej? 22% 5% 26% zdecydowanie pozytywnie raczej pozytywnie raczej negatywnie zdecydowanie negatywnie nie wiem/trudno powiedzieć 18% 29% (n=789). 2 etap,

7 Większość mieszkańców (54%) uważa, że w dłuższej perspektywie, zmiany w systemie odbioru odpadów pozytywnie wpłyną na czystość w okolicy, 33% jest przeciwnego zdania. Ponownie, największymi optymistami są mieszkańcy wschodniej Polski (68% pozytywnych ocen), a najwięcej pesymistów jest w regionie północno-zachodnim (40%). 20% badanych sądzi, że pozytywne zmiany będą widoczne najpóźniej po 3 miesiącach, 49% uważa, że potrwa to pół roku- rok, a 20% twierdzi, że zmiany będą zauważalne po 2-3 latach. CZy uważasz, Że W dłuższej PeRSPeKTyWie ZmiANy W SySTemie OdBiORu OdPAdóW WPłyNą POZyTyWNie NA CZySTOść TWOJeJ OKOliCy? 14% 9% 7% zdecydowanie pozytywnie raczej pozytywnie raczej negatywnie zdecydowanie negatywnie nie wiem/trudno powiedzieć 26% 45% (n=789). 2 etap,

8 2 OCZeKiWANiA Ustawa a rzeczywistość i OBSeRWACJe mieszkańców W czerwcu 2013 r., aż 61% badanych poprawnie stwierdziło, że stawki dla osób segregujących śmieci będą niższe, jednak 23% błędnie wskazało, że ilość wyprodukowanych odpadów wpłynie na wysokość opłat (tymczasem gminy mogły wybrać model naliczania opłat w zależności od powierzchni mieszkania, ilości zużywanej wody lub deklarowanej liczby mieszkańców). ZAZNACZ, KTóRe ustalenia dotyczą TWOim ZdANiem NOWeJ ustawy śmieciowej? Opłaty za wywóz śmieci dla osób segregujących śmiecibędą niższe Za wywóz śmieci będzie odpowiedzialny samorząd lokalny Trzeba będzie segregować wszystkie śmieci Zwiększą się średnie ceny opłat za wywóz śmieci w domach jednorodzinnych Zwiększą się średnie ceny opłat za wywóz śmieci w blokach wielorodzinnych Mieszkańcy domów jednorodzinnych nie będą musieli sami współpracować z firmami wywożącymi śmieci Ilość wyprodukowanych odpadów wpłynie na wysokość opłat Stawka wywozu śmieci dla wszystkich mieszkańców będzie ujednolicona Nie wiem/trudno powiedzieć Żadne z tych ustaleń nie dotyczy nowej ustawy śmieciowej 1% 5% 26% 23% 20% 61% 53% 52% 48% 45% (n=800) osoby, które słyszały o nowej ustawie. 1 etap,

9 Tym, co mieszkańcy najdotkliwiej odczuli po wejściu w życie tzw. ustawy śmieciowej, jest wzrost kosztów wywozu odpadów (57%). Blisko połowa badanych wskazuje również na zwiększenie liczby osób segregujących śmieci (49%). Znaczna część osób zauważyła pojawienie się nowych pojemników do segregacji odpadów (44% wskazań) oraz fakt, że za odbiór śmieci odpowiedzialna jest nowa firma (41%). Zaledwie co czwarta osoba uważa, że odbiór śmieci przebiega bez zakłóceń (23%). Tylko co piąty respondent czuje się lepiej poinformowany o tym, w jaki sposób segregować odpady (19%). Kilkanaście procent badanych dzięki wprowadzeniu nowej ustawy zaczęło segregować śmieci (17%), a co dziesiąta osób zauważyła, że dzięki temu ich okolica jest czystsza. Inne zmiany zauważyło 18% badanych. Najczęściej były to niedogodności lub zamieszanie związane z nieregularnym odbiorem śmieci. ZAZNACZ, KTóRe Z PONiŻSZyCh ZmiAN ZAuWAŻyłeś/Aś? wzrosły koszty wywozu odpadów 57% więcej osób segreguje odpady pojawiły się nowe pojemniki do segregacji odpadów za odbiór śmieci odpowiedzialna jest nowa firma wiele osób nie wie, w jaki sposób segregować odpady odbiór śmieci przebiega bez zakłóceń jestem lepiej poinformowany/a, w jaki sposób segregować odpady zacząłem/zaczęłam segregować odpady 19% 17% 23% 49% 44% 41% 39% moja okolica jest czystsza 10% inne zmiany 18% (n=344) tylko osoby, które zauważyły jakiekolwiek zmiany. 2 etap, Aż 77% ankietowanych spodziewało się wzrostu cen po wejściu w życie nowej ustawy, w tym 31% znacznego. tylko 10% ankietowanych oczekiwało spadku wydatków na wywóz śmieci. Jak się okazało, rzeczywiście dla zdecydowanej większości badanych (81%) opłaty za śmieci wzrosły, przy czym dla znacznej części osób (37%), wzrost nie przekroczył 10 złotych w porównaniu z sytuacją przed wejściem w życie nowej ustawy śmieciowej. Co czwarta osoba deklaruje, że zapłaci o 11 do 20 złotych więcej, co dziesiąta o 21 do 30 zł. dla kilku procent osób wzrost opłat przekroczy 30 złotych. Blisko co piąta osoba nie wie o ile wzrosły jej opłaty za wywóz śmieci. 9

10 3 OCZeKiWANiA Najpierw cena, potem jakość WOBeC firm Blisko połowa ankietowanych (47%) zapytana w czerwcu 2013 r. o oczekiwania względem firmy odpowiedzialnej za wywóz odpadów deklarowała, że usługa ma być tania. Znalazło to odzwierciedlenie w decyzjach gmin, które najczęściej jako jedyne kryterium przetargu wyznaczały cenę. W dalszej kolejności mieszkańcy oczekiwali wysokiej częstotliwości wywozu śmieci (27%) oraz zachowania czystości (10%). Jedynie 6% ankietowanych zwróciło uwagę na konieczność stosowania nowoczesnych metod i maszyn w procesie wywozu i segregacji śmieci. CZeGO W PieRWSZeJ KOleJNOśCi OCZeKuJeSZ Od firm OdBieRAJąCyCh OdPAdy KOmuNAlNe? Niskich cen świadczonych usług Wysokiej częstotliwości wywozu odpadów komunalnych Zachowania porządku i czystości po odbiorze odpadów Stosowania nowoczesnych metod i urządzeń do odbioru odpadów Ograniczenie hałasu podczas odbioru odpadów Pracy w godzinach o mniejszym natężeniu ruchu naosiedlu/w mojej okolicy 10% 6% 5% 4% 27% 47% (n=815). 1 etap,

11 Po wejściu w życie nowelizacji ustawy, mieszkańcy najczęściej wskazywali, że firma zachowuje porządek i czystość przy odbiorze śmieci (35%) oraz że jej praca odbywa się w godzinach o najmniejszym natężeniu ruchu (28%). Co piąta osoba badana (21%) deklaruje, że poziom hałasu podczas odbioru odpadów jest niski, że częstotliwość wywozu odpadów komunalnych jest wysoka (20%), lub, że ceny świadczonych usług niskie (18%). KTóRe Z PONiŻSZyCh ChARAKTeRySTyK SPełNiA firma OdPOWiedZiAlNA ZA OdBióR OdPAdóW W TWOJeJ OKOliCy? zachowanie porządku i czystości po odbiorze odpadów praca w godzinach o mniejszym natężeniu ruchu w mojej okolicy niski poziom hałasu podczas odbioru odpadów wysoka częstotliwość wywozu odpadów komunalnych 21% 20% 28% 35% niskie ceny świadczonych usług 18% stosowanie nowoczesnych metod i urządzeń do odbioru odpadów 13% inna cecha 3% żadne z powyższych 29% (n=789). 2 etap,

12 4 Ulotka i plakat skuteczniejsze niż Facebook KOmuNiKACJA NA TemAT NOWyCh ZASAd GOSPOdARKi odpadami KomunalnymI W przededniu wejścia w życie nowej ustawy, jedna trzecia badanych (33%) stwierdziła, że nie otrzymała żadnej informacji o tym jaki wpływ na ich codzienne funkcjonowanie będzie miało wejście w życie nowelizacji ustawy śmieciowej. Około 30% osób wskazało, że otrzymało informację od władz samorządowych lub administracji osiedli, a tylko 10% wskazało inne osoby bądź instytucje. KTO POiNfORmOWAł Cię O Tym, W JAKi SPOSóB ustawa O utrzymaniu PORZądKu i CZySTOśCi W GmiNACh (TZW. ustawa śmieciowa ) WPłyNie NA ZAGOSPOdAROWANie śmieci W TWOJeJ miejscowości? Nie przypominam sobie żadnej informacji na ten temat Władze samorządowe (urząd gminy/miasta) 33% 31% Administracja osiedla 31% Inna instytucja/ktoś inny 10% (n=800) osoby, które słyszały o nowej ustawie. 1 etap,

13 55% osób zadeklarowało, że materiały, które otrzymali były dla nich przydatne, a tylko 11% uznało je za nieprzydatne. Ponadto, respondenci uznali, że były one zrozumiałe (55%), dostarczone we właściwym czasie (50%). 22% ankietowanych stwierdziło, że informacje dotarły do nich za późno. Jedynym zauważalnym problemem, gdzie liczba ocen negatywnych przeważała nad pozytywnymi było to, że informacje, które docierały do mieszkańców były nudne (36%) lub nieatrakcyjne (38%). PROSZę OCeń SPOSóB informowania/ KOmuNiKACJę O NOWyCh ZASAdACh OdBiORu śmieci NA RóŻNyCh WymiARACh. (1)Atrakcyjna---Nieatrakcyjna(5) 4% 17% 16% 41% 22% (1)Zbyt krótka---zbyt długa(5) (1)Zbyt skomplikowana dla przeciętnego mieszkańca---trafiająca do p.m.(5) 7% 15% 7% 58% 14% 9% 15% 16% 35% 25% (1))Ciekawa---Nudna(5) 5% 22% 14% 37% 22% (1)Estetyczna---Nieestetyczna(5) (1)Dostarczona we właściwym czasie---dostarczona za późno(5) (1)Zrozumiała---Niezrozumiała(5) 11% 28% 5% 47% 9% 21% 29% 11% 29% 11% 22% 32% 6% 28% 12% (1)Przydatna---Nieprzydatna(5) 18% 37% 5% 34% 6% (n=532) osoby, które zostały poinformowane przez kogoś o tym, w jaki sposób ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (tzw. ustawa śmieciowa ) wpłynie na zagospodarowanie śmieci w ich miejscowości. 1 etap,

14 Co zrozumiałe, w porównaniu komunikacji prowadzonej przez władze samorządowe i administracje osiedli jeśli chodzi o wykorzystanie w komunikacji mediów tradycyjnych i społecznościowych oraz stron internetowych, górą były samorządy. Zaskakuje natomiast, że tylko 12% mieszkańców dowiedziało się o zmianach od administracji osiedli podczas bezpośrednich spotkań, a 19% na spotkaniach organizowanych przez władze samorządowe. Jedynie w dystrybucji informacji bezpośrednio do mieszkań, administracje osiedli okazały się skuteczniejsze od władz samorządowych. W JAKi SPOSóB ZOSTAłeś POiNfORmOWANy/A PRZeZ władze samorządowe O NOWyCh ZASAdACh OdBiORu śmieci? poprzez informację dostarczoną do domu/mieszkania poprzez drukowanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych 47% 55% za pośrednictwem mediów 34% poprzez stronę internetową 25% na spotkaniu informacyjnym 19% za pośrednictwem mediów społecznościowych 11% poprzez otwarcie punktu konsultacyjnego/infolinii poprzez imprezy / eventy (np. pikniki) w inny sposób 2% 5% 5% (n=252) osoby, które zostały poinformowane przez władze samorządowe (urząd gminy / miasta) o tym, w jaki sposób ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (tzw. ustawa śmieciowa ) wpłynie na zagospodarowanie śmieci w ich miejscowości. 1 etap,

15 Z badań wynika również, że materiały komunikacyjne w formie informatorów i ulotek to najczęstsza forma dotarcia do obywateli 59% respondentów właśnie tą drogą dowiedziało się o rewolucji w sposobie i formie odbioru odpadów. Tylko 24% ankietowanych otrzymało tę informację za pośrednictwem mediów, a 8% poprzez media społecznościowe. W JAKi SPOSóB ZOSTAłeś POiNfORmOWANy/A PRZeZ administrację osiedla O NOWyCh ZASAdACh OdBiORu śmieci? poprzez informację dostarczoną do domu/mieszkania poprzez drukowanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych 47% 64% za pośrednictwem mediów na spotkaniu informacyjnym poprzez stronę internetową za pośrednictwem mediów społecznościowych w inny sposób poprzez otwarcie punktu konsultacyjnego/infolinii 14% 12% 8% 5% 1% 0% (n=248) osoby, które zostały poinformowane przez administrację osiedla o tym, w jaki sposób ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (tzw. ustawa śmieciowa ) wpłynie na zagospodarowanie śmieci na ich osiedlu. 1 etap,

16 5 Eksperci w segregacji butelek po piwie SeGReGACJA OdPAdóW 26% ankietowanych deklarowało pod koniec czerwca, że zawsze segreguje śmieci przed ich wyrzuceniem, 33%, że robi to często, 30% czasami, a 11% nie robi tego nigdy. Pozwala to większości Polaków uważać się za ekspertów w dziedzinie segregacji śmieci. W czerwcu 78% uważało, że potrafi wskazać właściwy pojemnik dla danego rodzaju śmieci, liczba ta wzrosła do 80% w sierpniu 2013 r. JAK CZęSTO SeGReGuJeSZ śmieci PRZed ich WyRZuCeNiem? 11% 33% 30% 26% Nigdy Czasami Często Zawsze (n=815). 1 etap, CZy POTRAfiSZ SeGReGOWAć śmieci RóŻNeGO ROdZAJu, TJ. WieSZ, JAKi ROdZAJ POWiNieN TRAfić do danego POJemNiKA? czerwiec 2013 (n=815) 78% 4% 18% sierpień 2013 (n=789) 80% 5% 15% Tak Nie Nie wiem, nie jestem pewien (pewna) 16

17 Czy Polacy rzeczywiście potrafią segregować śmieci? Okazuje się, że najłatwiej przychodzi im wyrzucanie butelek po piwie tutaj niemal wszyscy ankietowani (99,5%) poprawnie wskazali na pojemniki ze szkłem, podobnie było w przypadku starych gazet (papier). Butelki po wodzie prawidłowo wyrzuciłoby 93% respondentów (tworzywa sztuczne), a zepsute owoce (odpady biodegradowalne) 86% ankietowanych. Problemy pojawiły się przy zaklasyfikowaniu do właściwych pojemników porcelany (53% respondentów błędnie wskazało pojemniki na szkło, zamiast odpadów zmieszanych), odpadów higienicznych (aż 85% błędnie wskazało pojemniki na papier), lub kartonów po mleku (53% osób błędnie wybrało pojemniki na papier, chociaż powinny wskazać pojemniki na tworzywa sztuczne). do KTóReJ KATeGORii PRZy SeGReGACJi śmieci ZAliCZył(A)Byś NASTęPuJąCe OdPAdy? Stare gazety 99% Odpady higieniczne 86% 10% 4% Opakowanie po mleku 53% 4% 27% 14% Zniszczona ekologiczna reklamówka 4% 51% 23% 22% Puszka po konserwach 86% 8% 4% Puszka po napoju 87% 9% 2% Porcelana 53% 5% 39% Butelka po piwie 100% Butelki po wodzie 93% 3% Zepsute owoce 86% 13% Żarówka 9% 14% 74% Baterie 11% 4% 83% Papier Tworzywa sztuczne Szkło Metal Odpady biodegradowalne Do żadnego z wymienionych (n=815). 1 etap,

18 6 SPOSOBy Kompostownie zamiast wysypisk ZAGOSPOdAROWANiA OdPAdóW KOmuNAlNyCh Najważniejszym problemem, jaki miała rozwiązać nowelizacja ustawy jest niski poziom segregacji odpadów. W Polsce do tej pory aż 71% odpadów trafiało na wysypiska. Tymczasem w Niemczech, Szwecji, holandii czy Szwajcarii odsetek ten wynosi nie więcej niż 1%. Zapytani o znajomość sposobów gospodarowania odpadami, respondenci najczęściej wskazywali na składowanie śmieci na wysypiskach (80%). Budzą one jednak najwięcej obaw aż 62% respondentów obawiałoby się ich w swojej okolicy, a zaakceptowałoby je blisko swojego miejsca zamieszkania tylko 14% osób. Najmniejsze obawy mieszkańców budzi przeróbka biologiczna odpadów w celu produkcji kompostu. Jest to również metoda, która wydaje się najbezpieczniejsza dla środowiska, w swojej okolicy zaakceptowałby ją co trzeci respondent (33%). Jeszcze więcej osób (39%) zgodziłoby się na metodę termiczną, dzięki której odzyskiwana jest energia cieplna, chociaż tylko 18% uznaje ją za bezpieczną dla środowiska. STOSuNeK do RóŻNyCh SPOSOBóW ZAGOSPOdAROWANiA OdPAdóW KOmuNAlNyCh 0% 20% 40% 60% 80% 100% składowanie na wysypiskach 4% 14% 62% 80% metody termiczne (np. spalanie) odzyskanie energii cieplnej 10% 18% 39% 64% przeróbka biologiczna w celu produkcji kompostu 3% 33% 33% 60% metody termiczne (np. spalanie) odzyskanie energii elektrycznej 10% 7% 29% 46% przeróbka biologiczna (np. fermentacja) w celu produkcji biogazu 6% 14% 25% 46% słyszałem(am) akceptuję najbardziej bezpieczne dla środowiska obawiam się O których z poniższych sposobów gospodarowania odpadami słyszałeś(aś)? (n=789) Jaki sposób zagospodarowania odpadów uważasz za najbardziej bezpieczny dla środowiska naturalnego? Którego rodzaju zagospodarowania odpadów obawiał(a)byś się najbardziej w swojej okolicy? Jaki rodzaj zagospodarowania odpadów zaakceptował(a)byś w swojej okolicy? (n=729) tylko osoby, które słyszały o co najmniej jednym sposobie gospodarowania odpadami. 2 etap,

19 Yves Basset PReZeS ZARZądu Veolia usługi dla środowiska Założenia nowej ustawy, która ma na celu racjonalizację i poprawę jakości systemu zagospodarowania odpadów komunalnych są słuszne, ale należy przyjrzeć się problemom jakie pojawiły się przy wdrażaniu nowego systemu. Najważniejszym elementem nowego systemu są Regionalne instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych a mam wrażenie, że nie poświęca się temu zagadnieniu dosyć uwagi. Stan i parametry tych instalacji będą decydowały o tym co stanie się z naszymi odpadami, a w konsekwencji, czy zapewnimy poprawę stanu środowiska naturalnego. Niezbędne jest aby Niektóre samorządy przyjęły nierealne budżety dla wywozu i zagospodarowania odpadów, co doprowadziło do konieczności ich korekty lub anulowania przetargów. inne zaakceptowały oferty, w których proponowana cena nie uwzględniała nawet kosztu ich unieszkodliwienia. W takiej sytuacji oczywiste jest, że firma odbierająca odpady nie może przestrzegać prawa, a gminy wiedząc o tym stają się współwinne jego naruszenia. Skuteczna segregacja odpadów jest zawsze owocem bliskiej współpracy operatora i gminy Ponadto, niektóre samorządy przerzucają odpowiedzialność za osiągnięcie poziomu recyklingu odpadów na firmy odbierające odpady. Takie rozwiązanie nie przyniesie pożądanego efektu. Z mojego doświadczenia wynika, że skuteczna segregacja odpadów jest zawsze owocem bliskiej współpracy operatora i gminy. regionalne instalacje znajdowały się pod stałym nadzorem organów kontrolnych państwa. musimy być pewni, że zarządzanie strumieniem odpadów komunalnych odbywa się zgodnie z obowiązującym prawem. 19

20 Jakub Kraszkiewicz SeNiOR menadżer dział Zarządzania Ryzykiem Nadużyć Gospodarczych ey Raport on board Pr przynosi zaskakujące wnioski 56% respondentów uważa że procedury przetargowe były uczciwe i przejrzyste, choć 65% uważa że publicznie dostępne informacje o nich nie były wystarczające. Czyli nie mając wiedzy o procedurach większość nie miała do nich zastrzeżeń. Wynika z tego, że opinia publiczna przestaje być nadmiernie podejrzliwa, za to czuje się niedoinformowana. ludzie podświadomie nie zakładają występowania nieprawidłowości. A zwłaszcza nie w swoim najbliższym sąsiedztwie. Jak pokazały badania ey, chociaż w Polsce w 2013 roku 59% respondentów uważało że nieprawidłowości w biznesie są problemem to tylko 22% dostrzegło je w swoim sektorze. W prywatnym biznesie zakupy nadal cierpią na wiele schorzeń, najpoważniejsze z nich to wciąż chęć dawania łapówek. Prawie 20% pytanych przez ey w 2013 roku zaoferowałoby kontrahentowi upominek, po 15% gotówkę lub rozrywkę w ramach odwdzięczenia się za przychylność w biznesie. Postępowania publiczne również mogą być obarczone szeregiem nieprawidłowości, niekoniecznie zawinionych bezpośrednio przez osoby za to postępowanie odpowiedzialne. Z ostatnich przykładów warto wymienić chociażby stosowanie ceny jako jedynego kryterium wyboru dostawcy. ten ruch często eliminuje z przetargu firmy, które mogą dostarczyć towar lub usługę z wysoką jakością, ale jakość jak wiadomo kosztuje. Opinia publiczna przestaje być nadmiernie podejrzliwa, za to czuje się niedoinformowana Przetargi na wywóz śmieci są tego najlepszym przykładem usługa musi być nie tylko tania, ale przede wszystkim wykonywana z należytą jakością. Przecież nie możemy czekać wiecznie na wywóz śmieci, mając nadzieję, że skoro mieszkamy na wyższych piętrach to nie dolecą do nas przykre zapachy z przepełnionych pojemników. Warto więc zawczasu pomyśleć o kontroli nad zakupami, najczęściej ubranej w procedury, ale przede wszystkim opartej na zdrowym rozsądku i znajomości zagrożeń. Stawką w tej grze są nie tylko niższe koszty, ale także czystość środowiska, wyższy komfort życia społecznego i wzajemne zaufanie. 20

21 7 Śmieci to też biznes, powinien być przejrzysty PROCeduRy PRZeTARGOWe Aż 46% osób badanych nie wie w jaki sposób została wybrana firma, która jest odpowiedzialna za wywóz śmieci w najbliższej okolicy. 40% wskazuje, że przedsiębiorstwo odbierające odpady zostało wybrane w przetargu zorganizowanym przez urząd gminy lub miasta. Tylko 35% osób uważa, że informacje o procedurach przetargowych były dostępne dla mieszkańców w wystarczającym stopniu. CZy uważasz, Że informacje O PROCeduRACh PRZeTARGOWyCh Były dostępne dla mieszkańców W WySTARCZAJąCym STOPNiu? 16% 11% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie 15% 24% nie wiem/trudno powiedzieć 34% (n=313) tylko osoby, które twierdzą, że firma została wybrana w formie przetargu organizowanego przez urząd gminy/miasta. 2 etap,

22 Większość respondentów (56%) uważa, że procedury przetargowe były przejrzyste, a przeciwnego zdania jest tylko 15% osób. Blisko połowa badanych (48%) uważa, że procedury promowały rozwiązania najtańsze. Według 27% badanych procedury promowały firmę komunalną należącą do gminy. Tym samym, na dalszy plan zeszły rozwiązania najlepsze dla środowiska, tylko co trzecia osoba (32%) sądzi, że przetarg promował takie rozwiązania. Prawie do czwarta osoba (24%) jest przekonana o istnieniu układów i znajomości, które miały wpływ na procedury. Takiego zagrożenia nie dostrzegło 45% respondentów. Tylko kilkanaście procent ocenia przetarg jako niezgodny z prawem. Ponad połowa badanych (52%) nie zgadza się z tym stwierdzeniem. CZy uważasz, Że PROCeduRy PRZeTARGOWe?...były przejrzyste 21% 35% 29% 12% 3% promowały rozwiązanie najtańsze 20% 28% 28% 13% 10% były uczciwe 14% 42% 27% 13% 5%.promowała firmę komunalną należącą do gminy promowały rozwiązanie najlepsze dla środowiska były oparte na układach i znajomościach 11% 16% 26% 27% 21% 10% 32% 36% 13% 9% 7% 17% 32% 28% 17% były niezgodne z prawem 6% 8% 35% 30% 22% Zdecydowanie tak Raczej tak Nie wiem/trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie (n=313). 2 etap,

23 Krzysztof Choromański ekspert Związku miast Polskich Przeprowadzone badania wskazują kilka kwestii o szczególnym znaczeniu dla samorządów. Tym, co mieszkańcy najdotkliwiej odczuli jest wzrost cen w stosunku do oczekiwań ukształtowanych przez rządową kampanię informacyjną. można podejrzewać, że było to jedną z przyczyn spadku pozytywnych ocen zmian w systemie zbierania odpadów. Obywatele mogli się poczuć wprowadzani w błąd. Trudno też z tymi odczuciami polemizować. z mechanizmem dodatku mieszkaniowego podnosi jego wysokość jest to swoista premia dla tych, którym nie chce się sortować odpadów. Zatem w takiej sytuacji potrzebny jest osobny dodatek ekologiczny, który stymulowałby zachowania prośrodowiskowe. Równie istotne dla ochrony kieszeni odbiorców, a może nawet ważniejsze jest znaczące zwiększenie udziału środków z sektora gospodarczego w finansowaniu systemu. Chodzi o środki podmiotów wytwarzających znaczące ilości odpadów poprodukcyjnych i posprzedażowych stanowiących znaczącą część strumienia odpadów komunalnych. Niestety, regulacje ustawy opakowaniowej są nie tylko spóźnione, ale mogą okazać się niewystarczające. Konieczne są zatem skoordynowane działania edukacyjne, na poziomie centralnym, regionalnym i lokalnym Zamiast dyskutować z faktami warto wyciągnąć wnioski. Rewolucja ogłoszona przez rząd wymaga większego niż zakładano zaangażowania finansowego. Przede wszystkim wygospodarowane powinny zostać środki z budżetu centralnego na wsparcie odbiorców wrażliwych. dotychczasowy dodatek mieszkaniowy uwzględniając koszty odbioru odpadów nie bierze pod uwagę sposobu zagospodarowania odpadów. Preferuje tych, którzy rezygnując z sortowania odpadów decydują się płacić więcej takie działanie podnosi ich koszty utrzymania i zgodnie Konieczne jest też zdecydowane wsparcie działań samorządów w finansowaniu działalności edukacyjnej, tworzeniu punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych i wymiany pojemników na trwałe gwarantujące efektywną ekonomicznie eksploatację i bezpieczeństwo sanitarne. Kolejna kwestia wymagająca refleksji to oczekiwania mieszkańców względem firmy odpowiedzialnej za wywóz odpadów. Jeśli w pierwszej kolejności mieszkańcy oczekują niskich cen świadczonych usług to pozostało sporo do zrobienia w kwestii wyjaśniania i tłumaczenia, o co chodzi w systemie. duże potrzeby w zakresie edukacji potwierdzają także wyniki badania dotyczące segregacji, a może zwłaszcza w zakresie sposobów zagospodarowania odpadów. 23

24 Zbigniew Kozłowski AdWOKAT, SeNiOR ASSOCiATe cms cameron mckenna Jakie są podstawowe konsekwencje prawne nowelizacji ustawy, która doprowadziła do tzw. rewolucji śmieciowej? zbigniew Kozłowski zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi rzeczywiście można nazwać rewolucją, ponieważ nastąpiło przesunięcie ciężaru odpowiedzialności za wywóz odpadów z mieszkańców na gminę. ma to zapobiec między innymi powstawaniu tzw. dzikich wysypisk śmieci. Wcześniej zdarzało się bowiem, że właściciel nieruchomości podpisywał umowę z firmą odbierającą odpady, przekazywał jej jeden pojemnik miesięcznie, aby udowodnić w razie kontroli że wywiązuje się z ustawowego obowiązku, podczas gdy pozostałych odpadów pozbywał się w niekontrolowany sposób. Obecnie właścicielowi nieruchomości nie zależy już, żeby oddawać jak najmniej odpadów profesjonalnej firmie, ponieważ i tak ponosi zryczałtowaną opłatę za ich odbiór. Pojawiły się natomiast inne problemy, np. z przetargami na wybór firm i ustalaniem opłat dla mieszkańców. Najczęściej właściciele nieruchomości uważają, że opłaty są za wysokie, a firmy wręcz odwrotnie, że nie pokryją one kosztów odbioru i zagospodarowania odpadów. Podobnie jak w przypadku wielu przetargów na drogi i autostrady jedynym kryterium oceny ofert była cena. czy nie podważa to podstawowego celu ustawy, którym było zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska? Prawo zamówień publicznych nie zabrania zamawiającemu stosowania wyłącznie kryterium ceny. W niektórych przetargach oprócz kryterium ceny stosuje się dodatkowe warunki np. w postaci wykazania kilkuletniego doświadczenia w branży oraz dysponowania odpowiednim sprzętem technicznym, które mają na celu, przynajmniej teoretycznie, wyeliminowanie firm bez odpowiedniego zaplecza. Zamawiający mogą ponadto odrzucić oferty zawierające rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. W Warszawie zastosowano dodatkowe wymogi np. w postaci wyposażenia samochodów w system GPS. Czas zweryfikuje zapewne zastosowanie kryterium ceny, ponieważ wybrane firmy będą musiały rozliczyć się przed gminami z wykonanych obowiązków. Przedstawiciele niektórych firm uważają, że kluczowym elementem nowego systemu jest zagwarantowanie właściwej kontroli systemu odbioru odpadów komunalnych Zgadza się. ustawa wyposażyła gminy w odpowiednie narzędzia kontroli. Takimi narzędziami dysponują także wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Wszystko zależy jednak od częstotliwości kontroli i przeznaczanych na nie środków. Gminy mogą ponadto egzekwować wykonanie umów zawartych z firmami odbierającymi odpady, a jeżeli dojdzie do naruszeń, mogą te umowy rozwiązać. Pojawiły się doniesienia, że jedną z luk systemu jest to, że gminy nie mogą nakładać kar za niewypełnienie deklaracji przez mieszkańców. czy to prawda? faktycznie, gminy nie mogą nałożyć kar za sam fakt niewypeł- 24

25 nienia deklaracji przez mieszkańców, ale za to mogą ustalić w drodze decyzji administracyjnej wysokość opłaty dla właściciela nieruchomości, który takiej deklaracji nie złoży. Wysokość opłaty będzie jednak w takim przypadku oparta na szacunkach gminy, a nie mieszkańca. a co może zrobić osoba, która nie zgadza się z wysokością opłat? może złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu rady gminy do usunięcia naruszenia prawa. droga sądowa jest jednak czasochłonna. Na marginesie warto dodać, że do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęła skarga konstytucyjna jednego z miast, którego radni mieli wątpliwości co do kwestii ustalania maksymalnej wysokości opłaty za odbiór odpadów, tj. braku widełek ustawowych dla wysokości opłaty. Jeden z Wojewódzkich Sądów Administracyjnych zawiesił nawet postępowanie w sprawie ze skargi na wysokość opłaty do czasu rozstrzygnięcia wspomnianej skargi konstytucyjnej. Nie jest to jedyna skarga konstytucyjna Tak, Trybunał przyjął między innymi do rozpoznania skargę złożoną przez inowrocław, który zakwestionował konieczność przeprowadzenia przetargu, zwracając uwagę, że gmina w ramach swojej samodzielności powinna być uprawniona do zapewnienia odbioru odpadów od mieszkańców przy pomocy własnej jednostki komunalnej, zwłaszcza, jeżeli taka już w gminie funkcjonuje i poniesiono znaczne nakłady na jej utworzenie lub modernizację. W takiej sytuacji jest wiele miast, które zainwestowały w rozwój jednostek komunalnych. Prokurator Generalny poparł obecnie obowiązujące przepisy jako zgodne z konstytucją, podnosząc między innymi, że samodzielność jednostek samorządu terytorialnego nie ma charakteru absolutnego i może być limitowana przez ustawy. Na rozstrzygnięcie Trybunału trzeba będzie jednak poczekać. a co Pan sądzi o groźbie kar, które wiszą nad Polską z powodu niedostosowania do unijnego poziomu przetwarzania odpadów? Nowelizacja ustawy ma przybliżyć Polskę do zapewnienia wymaganych przez ue minimalnych poziomów recyklingu odpadów oraz dotrzymania maksymalnych poziomów biodegradowalnych odpadów komunalnych trafiających na składowiska. Jeśli jednak cel ten nie zostanie osiągnięty, ue może nałożyć na Polskę kary. Bardzo dziękuję za rozmowę. dziękuję. Zbigniew Kozłowski jest członkiem Zespołu Prawa Ochrony środowiska CmS Cameron mckenna, lidera w zakresie doradztwa prawnego w obszarze ochrony środowiska według tegorocznych rankingów dziennika Rzeczpospolita oraz Chambers europe. W tym ostatnim rankingu otrzymał również rekomendację indywidualną w dziedzinie prawa ochrony środowiska. 25

26 Informacje o badaniu Projekt badawczy zmiany w gospodarce odpadami ma charakter cykliczny. Pierwszy etap badania został zrealizowany w dniach metodą internetowych zestandaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych (CAWi) przez agencję SW Research. Próba badawcza miała charakter losowy. operatem losowania był panel internetowy SWpanel.pl, do udziału w badaniu zaproszono osoby w wieku od 18 do 65 lat. Zebrano łącznie 815 w pełni wypełnionych kwestionariuszy, a dopuszczalny błąd statystyczny w badaniu nie przekraczał 3,5 punkta procentowego dla całej próby. drugi etap badania został przeprowadzony w dniach metodą internetowych zestandaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych (CAWi) przez agencję SW Research. Próba badawcza miała charakter losowy. operatem losowania był panel internetowy SWpanel. pl, do udziału w badaniu zaproszono osoby w wieku od 18 do 65 lat. Zebrano łącznie 789 w pełni wypełnionych kwestionariuszy, a dopuszczalny błąd statystyczny w badaniu nie przekraczał 3,6 punkta procentowego dla całej próby. Ponieważ okres miesiąca od wejścia w życie ustawy jest zbyt krótki, żeby właściwie ocenić skutki wprowadzonych zmian, dlatego planujemy powtórzenie badania po upływie kolejnych kilku miesięcy. On Board Public Relations ecco Communications Network jest jednym z liderów rynku w dziedzinie doradztwa public relations. Wspólnie z firmami PR z kilkudziesięciu krajów tworzy międzynarodową sieć ecco Network jedną z największych sieci firm PR na świecie. On Board PR jest członkiem Związku firm Public Relations, partnerem instytutu dziennikarstwa uniwersytetu Warszawskiego, laureatem wielu nagród w międzynarodowych i polskich konkursach (ipra GWA, magellan, Złote Spinacze). firma zapewnia kompleksową obsługę w zakresie komunikacji oferując strategiczne doradztwo m.in. w obszarach: Brand Public Relations, Corporate & financial Communications, investor Relations, Crisis management. W ramach Grupy On Board PR działa również agencja socialmediowa Think Kong. Zespół Gas & industry On Board PR posiada wieloletnie doświadczenie w pracy dla klientów z różnych sektorów przemysłu oraz dla instytucji publicznych. Korzystając ze znajomości poszczególnych branż, realizuje działania z zakresu komunikacji korporacyjnej, public affairs i lobbyingu, komunikacji zmiany i komunikacji wewnętrznej. Prowadzi programy przygotowania kryzysowego i komunikacji kryzysowej. Realizuje inicjatywy badawcze oraz kampanie edukacyjne. Podstawą do budowania efektywnych kampanii i wiarygodnych przekazów są przeprowadzone diagnozy i badania, a także współpraca z ekspertami, organizacjami branżowymi i pozarządowymi. 26

27 Partnerzy badania SW RESEARCH sw research jest liderem i prekursorem społecznościowych badań przeprowadzanych przez internet. firma oferuje profesjonalne rozwiązania badawcze, usługi analityczne oraz doradcze. SW Research realizuje badania ilościowe i jakościowe. W swojej działalności SW Research łączy wiedzę z zakresu nauk społecznych i ścisłych, a także kompetencje w obszarze technologii informatycznych. SW Research jest właścicielem pierwszego w Polsce społecznościowego panelu badawczego swpanel.pl (d. StudentsWatch.pl) jest jednym z największych paneli w Polsce. dzięki najbardziej nowoczesnemu systemu do badań rynku i opinii 3S System zapewnia nie tylko nowe możliwości w zadawaniu pytań, ale również precyzyjne targetowanie ankiet oraz szybkie uzyskiwanie wyników. Agencja jest również inicjatorem projektu Warsaw Watch ( pl). Celem tego projektu jest stałe monitorowanie opinii mieszkańców Warszawy na temat miasta, w którym żyją oraz poszczególnych jego części. zespół zarządzania ryzykiem Nadużyć EY jest największym tego typu zespołem na krajowym rynku, zatrudniającym 30 specjalistów z zakresu m.in. prowadzenia śledztw i dochodzeń gospodarczych, informatyki śledczej, analiz danych oraz compliance. Jesteśmy światowym i krajowym liderem w obszarze doradztwa związanego z zarządzaniem ryzykiem nadużyć, w tym w zakresie prowadzenia postępowań wyjaśniających jak i wykorzystywania technik informatyki śledczej. dysponujemy praktycznym doświadczeniem wyniesionym z ponad 250 projektów zrealizowanych w ciągu ostatnich 8 lat związanych z wykrywaniem oraz przeciwdziałaniem nadużyciom. Nasi eksperci są znanymi w Polsce prelegentami licznych szkoleń i warsztatów poświęconych tematyce nadużyć gospodarczych, autorami artykułów prasowych, członkami władz stowarzyszeń branżowych i ekspertami zapraszanymi przez media do komentowania kwestii poświęconych tym zagadnieniom. 27

28 michał Kudła head of department Gas&industry on board Public relations sp. z o.o. ecco International communications network ul. Wolska 88, Warszawa, Poland tel.: ; fax: kom.: e- mail: mkudla@onboard.pl website: