SPIS TREŚCI: Projekt sfinansowano ze środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Odolanowie

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI: WSTĘP... str. 3 Rozdział I. ALKOHOL... str. 5 Rozdział II. NARKOTYKI... str. 7 Rozdział III. PRZEMOC W RODZINIE... str. 12 Rozdział IV. MOLESTOWANIE SEKSUALNE... str. 15 Rozdział V. BEZROBOCIE... str. 17 Rozdział VI. BEZDOMNOŚĆ I SYTUACJE KRYZYSOWE... str. 18 Rozdział VII. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ... str. 18 Projekt sfinansowano ze środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Odolanowie Wykonano na zlecenie Gminno Miejskiego Centrum Pomocy Wiara Nadzieja Miłość Odolanów ul. Raszkowska 36 tel. (0-62) tel./fax. (0-62) gmcentrum@interia.pl Skład i druk: ARP-95 Promocja Reklama Kalisz, ul. Wyczółkowskiego 14, tel

3 WSTĘP Intencją wydania tego poradnika była próba przygotowania takiego wydawnictwa, które pomoże nie tylko rozpoznać i zdiagnozować problemy życia rodzinnego i społecznego, ale i skierować osoby borykające się z nimi do odpowiednich jednostek, organizacji, ludzi. Zaradnik to nie suche fakty, ale praktyczne informacje. Wiedza podana w pigułce - tylko tyle, ile potrzeba aby ocenić, czy problem zaistniał i aż tyle - aby rozpocząć walkę z owym problemem. Zaradnik sygnalizuje problem, definiuje go i podaje przykłady jak można sobie z nim poradzić. Ma być drogowskazem. Konkretną pomoc można znaleźć w miejscach, do których Zaradnik kieruje. Na końcu każdego z rozdziałów znajduje się spis telefonów i adresów. Niektóre z nich się powtarzają - i nic dziwnego, bowiem problemy takie jak alkoholizm, narkomania, przemoc domowa, przemoc wobec dzieci, molestowanie, bezdomność itp. bardzo często się przenikają. Jedne wynikają z drugich albo są przez nie generowane. Zaradnik kieruje do jednostek i instytucji na terenie gminy Odolanów i w powiecie ostrowskim - czyli tam, gdzie mieszkańcowi Odolanowa i okolic będzie najbliżej i najwygodniej. Tam, skąd nie zostanie odesłany z kwitkiem. 3

4 4

5 ROZDZIAŁ 1 ALKOHOL Alkohol to legalna, łatwo dostępna i jak statystyki wykazują - najbardziej śmiercionośna substancja. Zapewne zaskakująca wydaje się informacja, że alkohol zabija więcej ludzi niż wszystkie inne narkotyki (wyłączając jednak nikotynę) razem wzięte. Wśród środków odurzających to nasz największy zabójca. Picie alkoholu - również przez dzieci i młodzież, jest niestety zbyt powszechnie akceptowane. Tymczasem ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, wyraźnie mówi o zakazie sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 roku życia (co jednocześnie przekłada się na zakaz spożywania takich napojów). Jak wielkim problemem społecznym jest nadużywanie alkoholu w Polsce może świadczyć fakt, że ustawa bardzo precyzyjnie wskazuje gdzie i kiedy spożywanie alkoholu jest zabronione, a także fakt, że powołuje się liczne jednostki i fundusze do walki z problemem alkoholowym i niwelowania jego skutków. Na poziomie gminnym, tymi zagadnieniami zajmuje się Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, która pilotuje przedsięwzięcia związane z profilaktyką alkoholową, czuwa nad przyznawaniem koncesji na sprzedaż alkoholu i decyduje o przeznaczeniu tak zwanego kapslowego - czyli pieniędzy odprowadzanych przez sprzedawców alkoholu do gminnego budżetu. Czy masz problem z alkoholem? Jako środek spowalniający funkcję centralnego układu nerwowego, alkohol odblokowuje zahamowania w korze mózgowej i wywołuje stan euforii. Wpływając na procesy zachodzące w mózgu, powoduje zmiany myśli, uczuć i zachowań. Uzależnia szybko i - dla pijącego - prawie niezauważalnie. Dorosły człowiek może się uzależnić od alkoholu w ciągu kilku lat - nastolatek - już z ciągu kilku miesięcy. Zbliżające się uzależnienie od alkoholu daje serię sygnałów ostrzegawczych: - Niebezpieczeństwo uzależnienia od alkoholu pojawia się w chwili, kiedy człowiek zauważa, że działanie alkoholu odpręża i daje ulgę, redukuje napięcie i niepokój, osłabia poczucie winy, ośmiela, ułatwia zaśnięcie czy pobudza do działania. - Stopniowo, osoba zagrożona uzależnieniem zaczyna poszukiwać, inicjować i organizować okazje do wypicia, pije z chciwością, wyprzedza kolejki, powtarzają się przypadki upicia, a także pije alkohol pomimo zaleceń lekarskich, sugerujących konieczność powstrzymywania się od picia. - Wkrótce zaczyna być dumna z tego, że może wypić większą niż uprzednio ilość alkoholu (tzw. mocna głowa świadcząca o wzroście tolerancji na alkohol), ale jednocześnie pojawia się niepokój spowodowany trudnościami w odtworzeniu wydarzeń, które miały miejsce podczas picia ( urwane filmy, przerwy w życiorysie ). - Osoby, które uprzednio piły wyłącznie w sytuacjach towarzyskich zaczynają pić samotnie i do tego w ukryciu. Coraz częściej powtarzają się przypadki prowadzenia samochodu po niewielkiej nawet ilości alkoholu. - Osoba wchodząca w uzależnienie stara się unikać rozmów na temat swojego picia, a później reaguje gniewem bądź agresją na sygnały sugerujące potrzebę ograniczenia picia oraz w sytuacjach utrudniających dostęp do alkoholu. - Kiedy zaczyna sobie zdawać sprawę z tego, że jej picie różni się od picia innych osób podejmuje ciche próby ograniczania picia po to, aby udowodnić sobie, że jeszcze posiada kontrolę nad piciem alkoholu. Uzależnienie - co to jest? Uzależnienie można określić jako stan psychiczny i fizyczny, wynikający ze współdziałania organizmu i alkoholu. Stan ten charakteryzuje się zmianami w zachowaniu i innymi następstwami, w tym zawsze przymusem (trudną do odparcia chęcią) ciągłego lub okresowego używania alkoholu po to, aby doświadczyć psychicznych efektów jego działania lub aby uniknąć przykrych objawów wynikających z jego braku. Co niszczy alkohol? Alkohol jest przyczyną wielu różnorodnych problemów społecznych i zdrowotnych, a ich rozpowszechnienie jest ściśle związane z wielkością jego spożycia. Rzeczywiste spożycie alkoholu w Polsce szacowane jest w ostatnich latach na około 10 litrów stuprocentowego alkoholu na głowę mieszkańca. Warto przypomnieć, że puszka piwa (330 gramów), lampka wina (125 gramów) i kieliszek wódki (20 gramów) zawierają tę samą ilość alkoholu. Nadużywanie alkoholu niesie ze sobą ogromne szkody w życiu społecznym. Wbrew pozorom, nie jest ono wyłącznym problemem osoby pijącej - dotyczy bowiem zarówno jego rodziny, środowiska a także... osób pozornie z nią nie związanych. 5

6 Problemy społeczne spowodowane alkoholem dotyczą: - osoby pijącej - bezrobocie, samobójstwa, skrócenie długości życia osób uzależnionych o lat, zaburzenia rozwoju psychofizycznego i kariery edukacyjnej nastolatków, bezdomność i włóczęgostwo, - życia rodzinnego - kłótnie, przemoc domowa, niechciane ciąże, demoralizacja, dewiacje seksualne, zubożenie, rozkład rodziny, zaburzenia emocjonalne i psychosomatyczne u dzieci i innych członków rodziny itp. - środowiska pracy - m.in. absencja - większa o ok. 30%, 30-70% spadek wydajności, pogorszenie jakości pracy, 2-3-krotnie większe ryzyko wypadków, - naruszenia prawa i porządku przez osoby nietrzeźwe - przestępczość - ok. 25% ogólnej liczby, prowadzenie pojazdów - ok. 20% wypadków, zachowania w miejscach publicznych m.in. agresja, wybryki pseudokibiców itp. - przestępstw i wykroczeń związanych z obrotem alkoholem - nielegalna produkcja, import, sprzedaż napojów alkoholowych, sprzedaż alkoholu nieletnim i nietrzeźwym, zabroniona prawem reklama, kryptoreklama. Alkohol i młodzież Wśród uczniów kończących szkoły średnie alkohol pije 64 procent, a 21 procent używa nielegalnych narkotyków. Alkohol ma więc miażdżącą przewagę. Statystyka ta jednak nie ujawnia, że większość objętych nią dzieci należy jednocześnie do obu grup. Ponieważ alkohol jest akceptowaną stroną społecznego życia, właśnie po napoje wyskokowe nastolatki sięgają najpierw. Otaczające alkohol powszechne przyzwolenie oraz łatwa dostępność czynią zeń nie tylko największego zabójcę młodzieży, ale także przewodnika wiodącego do innych narkotyków. Dziesięcio-, jedenasto- i dwunastoletnie dzieci, których coraz więcej zaczyna pić alkohol, wciąż jeszcze rosną. Rozwijają się ich ciała, mózg i organy wewnętrzne. Można tylko spekulować na temat szkód powodowanych w organizmie, któremu daleko jeszcze do dojrzałości, przez niszczący komórki alkohol. Do lat osiemdziesiątych stosunkowo niewiele dzieci przed jedenastym rokiem życia piło alkohol regularnie. Jednak z obserwacji znanych przypadków wynika, że alkohol skutecznie torpeduje proces dojrzewania. Jeśli nawet dziecko nie popadnie w alkoholizm - istnieje ogromne ryzyko, że nie będzie rozwijać się normalnie. Czym grozi nadużywanie alkoholu? Regularne picie dużych ilości alkoholu prowadzi do spustoszeń w całym organizmie. Może być przyczyną uszkodzenia systemu nerwowego, różnych narządów wewnętrznych: żołądka, jelit, trzustki, serca. Ludzie nadużywający alkoholu bardzo często mają powiększone serce, uszkodzony mięsień sercowy, cierpią na arytmię. Spożywanie dużych ilości alkoholu prowadzi przede wszystkim do: uszkodzenie wątroby jeśli wysokoprocentowe trunki docierają zbyt często do wątroby i w dużych ilościach, wcześniej czy później musi dojść do częściowej lub całkowitej marskości wątroby; uszkodzenia mózgu jeśli krew jest przesycona alkoholem, w pracy różnych ośrodków mózgu dochodzi do zakłóceń. Stąd się biorą zaburzenia równowagi, a w stanie tzw. upojenia alkoholowego może nawet dojść do utraty świadomości. Takie zakłócenia w pracy mózgu, jeśli powtarzają się często, zawsze pozostawiają swoje ślady. Jak reagować? Problemu alkoholowego nie można ignorować. Osoba uzależniona zazwyczaj nie jest w stanie poradzić sobie z nałogiem samodzielnie. Nierzadko nawet wypiera ze świadomości fakt, że problem istnieje. Alkoholik powinien trafić na fachową terapię, która pozwoli mu uświadomić sobie problem. Najczęściej odpowiedniej opieki wymagają również bliscy osoby uzależnionej. Nałóg alkoholowy niesie za sobą niemal zawsze również inne problemy - przemoc domową, pogorszenie sytuacji finansowej, bezradność społeczną. Gdzie szukać pomocy? - Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, ul. Rynek 1, Odolanów tel. (062) wew Grupa Samopomocowa Marcin Gminno Miejskie Centrum Pomocy Wiara Nadzieja Miłość ul. Raszkowska 36, Odolanów, każdy czwartek godz. 18:00 - Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, ul. Gimnazjalna 8c, Odolanów tel. (062) /udziela pomocy społecznej rodzinom, w których występuje problem uzależnienia/ - Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień, ul. Szkolna 24, Ostrów Wlkp. tel. (062) (źródło - PARPA - oraz opracowanie dr n. med. Bohdana Tadeusza Woronowicza, Kierownika Ośrodka Terapii Uzależnień w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie)

7 ROZDZIAŁ 2 NARKOTYKI Jak poznać, że ktoś zażywa narkotyki? Dla osoby, która nie miała nic wspólnego z narkotykami, rozpoznanie, że ktoś bliski je zażywa, może wydawać się niemal niemożliwe. Najbardziej miarodajnym i najprostszym sposobem jest obserwacja reakcji źrenicy - dlatego przy okazji rozmów o narkotykach, tak często pojawia się stwierdzenie patrz dziecku w oczy. Pierwszym sygnałem ostrzegawczym wskazującym na możliwość kontaktu z narkotykami jest zmiana stylu życia, ubierania się, otoczenie się nowymi kolegami. Towarzyszyć temu może także unikanie rozmów z rodzicami i nagłe oddalenie psychiczne. Dosyć istotnym symptomem mogą być również kłopoty w szkole lub pracy. Trzeba jednak podkreślić, że podobne reakcje nie muszą mieć nic wspólnego z narkotykami - mogą być efektem innych stresujących sytuacji (problemy z rówieśnikami, rozwód rodziców, problem alkoholowy w domu, kłopoty z komunikacją w rodzinie), czy chociażby bunt nastolatka, naturalny w okresie dojrzewania. Jeśli jednak tego rodzaju sygnały się pojawią - warto wziąć pod uwagę również problem narkotyków. Większą czujność rodziców powinny wywołać nagłe wyjścia z domu, krótkie telefony, wyraźne zaniedbywanie obowiązków, nieprzywiązywanie wagi do stroju, zmiany nawyków żywieniowych, istotne zmiany trybu życia (na przykład długie przesiadywanie w nocy lub wręcz przeciwnie), spadek wagi ciała, wydawanie coraz większych sum pieniędzy, apatia lub senność, nagłe wybuchy agresji, wynoszenie z domu cenniejszych przedmiotów, psychozy i lęki. Najpopularniejsze narkotyki i objawy ich zażycia: 1. Marihuana i haszysz (slangowe nazwy: trawa, ganja, zioło, ziele, marycha, skun, hasz) - konopie indyjskie zawierające substancję psychoaktywną THC. - marihuana występuje w postaci brunatnozielonych szczytów roślinnych, luźnych liści o bardzo charakterystycznym słodkim i ostrym zapachu - haszysz występuje w postaci miodowych, ciemnobrązowych a czasami niemal czarnych kulek lub kostek. Na początku twardy, po chwili ugniatania staje się miękki, podobny do ciastoliny. - osoby palące marihuanę i haszysz mają zazwyczaj przy sobie szklane fifki, małe fajeczki, bibułki do skrętów, różnego rodzaju pudełeczka (np. na filmy fotograficzne) - marihuanę pali się, są jednak osoby, które piją zrobiony z niej napar. Fizyczne objawy zażywania marihuany to: * szerokie źrenice słabo reagujące na zmiany światła * przekrwione spojówki * charakterystyczny słodkawy oddech i przesiąknięte tym zapachem ubranie * skłonności do nieuzasadnionego śmiechu * gadatliwość i pobudzenie ruchowe lub spowolnienie mówienia i ruchów * napady żarłoczności, szczególnie duża ochota na coś słodkiego * upodobanie do robienia ciągłych dygresji Objawy psychiczne: * beztroska * rozbawienie * niemożność skupienia się na jednym temacie przez dłuższą chwilę Wykrywanie: w aptekach dostępne są testy na obecność THC w moczu. Marihuana utrzymuje się w organizmie do 3 tygodni. 2. Amfetamina (inne nazwy: spid, feta, białko, proszek, extasy) - jest syntetycznym środkiem stymulującym centralny układ nerwowy. - występuje w postaci białego proszku sprzedawanego w małych, plastikowych torebkach strunowych. - amfetaminę przyjmuje się najczęściej wziewnie, poprzez wciąganie przez nos. Osoby poważnie uzależnione najczęściej ją sobie wstrzykują, popularne jest także rozpuszczanie jej w drinkach lub po prostu jedzenie. - extasy - pigułki na bazie amfetaminy. Tabletki mogą być oznaczone obrazkami. Zażywane są najczęściej na dyskotekach. Ze względu na to, że pigułki mają bardzo zróżnicowany skład chemiczny, są one wyjątkowo niebezpieczne. Ich zażycie może skończyć się zapaścią a nawet śmiercią. 7

8 Objawy charakterystyczne dla osób będących pod wpływem amfetaminy: * wzmożona aktywność * rozszerzone źrenice * charakterystyczny lekki wytrzeszcz * słowotok * nadmierna ruchliwość * bezsenność * wykonywanie irracjonalnych czynności o irracjonalnych porach * utrata wagi ciała * płaczliwość * ogólne rozbicie * brak koncentracji Objawy występujące u osób po dłuższym czasie zażywania amfetaminy: * charakterystyczny, cuchnący zapach potu * pobudzenie * niepokój * zawroty głowy * lęki * głębokie depresje * psychozy * ataki agresji * bóle klatki piersiowej * przewlekłe zaburzenia snu * krwotoki z nosa * gwałtowne i nieregularne bicie serca * obfite pocenie się * biegunka * omdlenia * rozdrażnienie * niepokój * napięcie * zanik łaknienia prowadzący do wychudzenia Wykrywanie: w aptekach dostępne są testy wykrywające amfetaminę w moczu. Należy wykonać test nie później niż w ciągu 72 godzin od zażycia, bowiem przez taki okres czasu utrzymuje się ona w organizmie. 3. Opiaty: heroina (brown, kompot), morfina, kodeina, opium - heroina występuje w postaci białego proszku, jednak ze względu na wysokie ceny, nie jest zbyt popularna. - uzależnienie od opiatów zaczyna się zazwyczaj od browna, który jest nie do końca oczyszczoną heroiną i występuje w postaci szarobrunatnego proszku. Tańszym odpowiednikiem obu narkotyków jest kompot wytwarzany ze słomy makowej, który ma postać brunatnego płynu. - heroinę i kompot przyjmuje się dożylnie. Browna zazwyczaj pali się lub wstrzykuje. - sprzęty charakterystyczne dla osób zażywających tego typu narkotyki to folia aluminiowa, sreberka od czekolady, szklane fifki, duża ilość zapalniczek, strzykawki, łyżeczki służące do podgrzewania narkotyku, brunatne waciki. Objawy charakterystyczne dla osób będących pod wpływem opiatów: * zwężone źrenice nie reagujące na światło * błogostan * stan beztroski * odprężenie i zadowolenie * ospałość * rozleniwienie * zmniejszenie lęku i niepokoju * zmniejszenie czynności wydzielniczej gruczołów * wymioty, mdłości U osób głęboko uzależnionych obserwuje się: * lęki * stany depresyjne 8

9 * trudności z koncentracją * trudności z artykułowaniem słów * osłabienie woli * spadek ambicji * egoizm * kłamliwość * nieliczenie się z normami społecznymi i moralnymi * znaczne wychudzenie * spadek sił * bladość skóry i jej zły stan * wypryski ropne * zrosty * zapalenia żył * rozległą próchnicę * wypadanie włosów * osłabienie lub zanik popędu płciowego * zapalenie wątroby Wykrywanie - w aptekach dostępne są testy wykrywające heroinę w moczu, która utrzymuje się w organizmie do 48 godzin. 4. Kleje i substancje wziewne - środki najtańsze i najbardziej dostępne. - do najpopularniejszych narkotyków z tej grupy należą: butapren, terpentyna, nafta, benzyna, lakiery, octany, wywabiacze plam, beznzen, aceton, heksan, nitro, siluks, autowidol, werniks, rozpuszczalniki do farb. Pierwsze niepokojące objawy: * zapach chemikaliów * permanentny katar i kaszel * krwawienia z nosa * zapalenie spojówek * mdłości i wymioty * napady agresji * dziwne plamy na ubraniu Objawy długotrwałego zażywania ww. środków: * senność lub euforia * odrętwienie * osłabienie łaknienia * opóźnione reagowanie * nadwrażliwość na światło * zła ocena rzeczywistości * utrata kontroli nad rzeczywistością * brak kontaktu ze światem zewnętrznym * bóle mięśni i głowy * wychudzenie * problemy z poruszeniem się * upośledzenie pamięci * zmiany charakterologiczne * wahania nastroju * przygnębienie * apatia * niepokój 5. Halucynogeny - LSD, grzyby psylocyby - LSD czyli kwas zwany także papierem lub papierkiem występuje w postaci papierowych znaczków z różnorodnymi, kolorowymi obrazkami, nasączonych substancją psychoaktywną. Zażywa się je poprzez włożenie pod język. - grzyby psylocyby to rachityczne brązowe grzybki 9

10 na cienkich nóżkach z charakterystycznym czubkiem na kapeluszu, rosnące na łąkach. Zażywa się je zjadając - świeże lub suszone. Objawy u osób będących pod wpływem halucynogenów: * rozszerzone źrenice * suche usta * nieprzytomny lub nieobecny wzrok * zaburzenia postrzegania * zaburzenia świadomości * nadwrażliwość zmysłów * halucynacje wzrokowe i słuchowe * zachowania agresywne * depresje * zmęczenie Po dłuższym okresie zażywania halucynogenów, podróże stają się nieprzyjemne i przerażające. Pojawiają się wtedy następujące objawy: * lęk * panika * urojenia o negatywnych treściach * przyspieszenie akcji serca * podwyższenie ciśnienia * drżenie * ślinotok * wymioty * zesztywnienie lub zwiotczenie mięśni 6. Kokaina - uzyskiwana z liści koki, bardzo droga, ale coraz bardziej popularna. - występuje w postaci białego proszku. - zazwyczaj zażywana przez nos, bywa także wstrzykiwana lub jedzona. Objawy zażywania kokainy: * rozszerzone źrenice * pociąganie nosem * katar * nadpobudliwość * niepokój * gadatliwość * wzmożona aktywność * zwiększony popęd seksualny * uczucie zadowolenia i błogości Po dłuższym zażywaniu kokainy wystąpić mogą: * bezsenność * halucynacje * manie prześladowcze * urojenia * stany lękowe * stany depresyjne * wyniszczenie organizmu * zwyrodnienie wątroby i serca Wykrywanie - w aptekach dostępne są testy wykrywające kokainę w moczu, która utrzymuje się w organizmie do 48 godzin. 7. Barbiturany i inne leki nasenne i uspokajające - najczęściej zażywanymi są: luminal, relanium, diazepam, lorafen, oxazepam i reladorm. - istotnym sygnałem do niepokoju może być znalezienie opakowań po tych lekach. Objawy występujące po zażyciu tego rodzaju środków: 10

11 * uspokojenie * zadowolenie * obojętność * nadmierna senność * czasami oszołomienie i euforia * niewyraźna mowa * spowolnione ruchy Po dłuższym okresie zażywania leków pojawić się mogą: * niezrównoważenie psychiczne * lęki * depresje * napady agresji * zaburzenia mowy i pamięci * zmęczenie * otępienie myślowe * drżenie rąk * zaburzenia czynności wegetatywnych * psychoza Wykrywanie - w aptekach dostępne są testy wykrywające barbiturany w moczu, które utrzymują się w organizmie do 48 godzin. Gdzie szukać pomocy: - Centrum Przeciwdziałania Narkomanii-Punkt Konsultacyjny ul. Gimnazjalna 6, Odolanów Telefon Zaufania (062) Czynne: Wtorek 16:00-20:00, Piątek 16:00-20:00 - Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień ul. Szkolna 24, Ostrów Wlkp. tel. (062) Stowarzyszenie Pomocy Arka Noego ul. Reymonta 10, Ostrów Wlkp. (źródło: 11

12 ROZDZIAŁ 3 PRZEMOC W RODZINIE Przemoc w rodzinie to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Przemoc taka charakteryzuje się tym, że: - jest intencjonalna - czyli jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary. - siły są nierównomierne - w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy. - narusza prawa i dobra osobiste - sprawca wykorzystuje przewagę i narusza podstawowe prawa ofiary, np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku. - powoduje cierpienie i ból - czyli sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony. Przemoc, czyli bolesne razy? Przemoc w rodzinie nie musi ograniczać się do ciosów. Pod tym pojęciem rozumiemy szereg zachowań, które sprawiają cierpienie - niekoniecznie fizyczne: - PRZEMOC FIZYCZNA - np. popychanie, odpychanie, obezwładnianie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką i pięściami, bicie przedmiotami, ciskanie w kogoś przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie koniecznej pomocy, itp. - PRZEMOC PSYCHICZNA - wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, karanie przez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna czyli kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami, domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna czyli wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, stosowanie gróźb, itp. - PRZEMOC SEKSUALNA - wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego, demonstrowanie zazdrości, krytyka zachowań seksualnych kobiety, itp. - PRZEMOC EKONOMICZNA - odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, nie zaspakajanie podstawowych, materialnych potrzeb rodziny itp. Cykl przemocy w rodzinie Chwilowa poprawa sytuacji, skrucha sprawcy przemocy domowej, jego zapewnienia o zmianie zachowania często powodują, że ofiara przemocy rezygnuje z podjęcia kroków w sprawie ukarania sprawcy i uwolnienia się od niego. Tymczasem badania wykazują, że związki, w których kobiety doznają przemocy fizycznej ze strony swoich partnerów, przechodzą przez trzy fazy powtarzającego się cyklu Faza narastania napięcia W tej fazie partner jest napięty i stale poirytowany. Każdy drobiazg wywołuje jego złość, często robi awanturę, zaczyna więcej pić, przyjmować narkotyki lub inne substancje zmieniające świadomość. Może poniżać partnerkę, poprawiając swoje samopoczucie. Prowokuje kłótnie i staje się coraz bardziej niebezpieczny. Sprawia wrażenie, że nie panuje nad swoim gniewem. Kobieta stara się jakoś opanować sytuację - uspokaja go, spełnia wszystkie zachcianki, wywiązuje się ze wszystkich obowiązków. Często przeprasza sprawcę. Zastanawia się nad tym, co może zrobić, aby poprawić mu humor, uczynić go szczęśliwym i powstrzymać przed wyrządzeniem krzywdy. Niektóre kobiety w tej fazie mają różne dolegliwości fizyczne, jak bóle żołądka, bóle głowy, bezsenność, utratę ape-

13 tytu. Inne wpadają w apatię, tracą energię do życia, lub stają się niespokojne i pobudliwe nerwowo. Jest to wynik narastania napięcia, które po pewnym czasie staje się nie do zniesienia. Zdarza się, że kobieta wywołuje w końcu awanturę, żeby mieć to już za sobą. 2. Faza gwałtownej przemocy W tej fazie partner staje się gwałtowny. Wpada w szał i wyładowuje się. Eksplozję wywołuje zazwyczaj jakiś drobiazg, np. opóźnienie posiłku. Skutki użytej przemocy mogą być różne - podbite oko, połamane kości, obrażenia wewnętrzne, a nawet śmierć. Kobieta stara się zrobić wszystko, żeby go uspokoić i ochronić siebie. Zazwyczaj, niezależnie od tego jak bardzo się stara, wściekłość partnera narasta coraz bardziej. Czuje się bezradna, bo ani przekonywanie sprawcy, ani bycie miłą, ani unikanie, ani bierne poddawanie się mu nie pomaga i nie łagodzi jego gniewu. Po zakończeniu wybuchu przemocy, kobieta jest w stanie szoku. Nie może uwierzyć, że to się na prawdę stało. Odczuwa wstyd i przerażenie. Jest oszołomiona. Staje się apatyczna, traci ochotę do życia, odczuwa złość i bezradność. 3. Faza miodowego miesiąca Gdy sprawca wyładował już swoją złość i wie że posunął się za daleko nagle staje się inną osobą. Szczerze żałuje tego, co zrobił, okazuje skruchę i obiecuje, że to się nigdy nie powtórzy. Stara się znaleźć jakieś wytłumaczenie dla tego, co zrobił i przekonuje ofiarę, że to był jednorazowy, wyjątkowy incydent, który już się nigdy nie zdarzy. Przynosi kwiaty, prezenty, zachowuje się jakby przemoc nigdy nie miała miejsca. Rozmawia z ofiarą, dzieli się swoimi przeżyciami, obiecuje, że nigdy już jej nie skrzywdzi. Dba o ofiarę spędza z nią czas i utrzymuje bardzo satysfakcjonujące kontakty seksualne. Sprawca i ofiara zachowują się jak świeżo zakochana para. Ofiara zaczyna wierzyć w to, że partner się zmienił i że przemoc była jedynie incydentem. Czuje się kochana, myśli, że jest dla niego ważna i znowu go kocha. Faza miodowego miesiąca przemija i znowu rozpoczyna się faza narastania napięcia. Zatrzymuje ona ofiarę w cyklu przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Prawdziwe zagrożenie, jakie niesie ze sobą faza miodowego miesiąca jest związane z tym, że przemoc w następnym cyklu jest zazwyczaj gwałtowniejsza. Jak sobie pomóc? Przemoc nie skończy się sama. Pierwszym krokiem do jej przerwania jest przełamanie izolacji i milczenia. W wielu rodzinach pokutuje pogląd, że nikt nie powinien wtrącać się w prywatne sprawy rodziny - taka postawa sprzyja domowej przemocy. Tymczasem przemoc w rodzinie jest przestępstwem. Warto pamiętać, że nie trzeba mieć siniaków i złamanych kości, aby być ofiarą przemocy domowej. Poniżanie i obelgi są tak samo niedozwolone jak bicie. Często przyczyną przemocy jest alkoholizm - nie zwalnia on jednak od odpowiedzialności za czyny. W takim wypadku należy ukarać sprawcę przemocy i leczyć jego chorobę. Błędnym przekonaniem jest też opinia, że przemoc w rodzinie to problem marginesu społecznego. Tymczasem przemoc domowa zdarza się we wszystkich grupach społecznych niezależnie od poziomu wykształcenia i sytuacji ekonomicznej. Pomocy należy szukać u fachowców - w centrach interwencji kryzysowej, u psychologów prowadzących terapię rodzinną. Często jednak kres przemocy może położyć tylko przerwanie toksycznego związku. Przemoc wobec dzieci Przemoc, wykorzystywanie, bicie i krzywdzenie osób bliskich jest, przestępstwem podlegającym karze, tak jak przemoc wobec obcych. Przemoc wobec dziecka jest o tyle trudniejsza, że wobec dorosłej ofiary nie oczekuje się, aby kochała i szanowała swojego oprawcę, a od dziecka tak. Sprawcą cierpienia jest ktoś, kto teoretycznie powinien zapewniać dziecku poczucie bezpieczeństwa i miłość. Fakt posiadania dziecka nie stanowi okoliczności zezwalającej na przemoc, nie uprawnia do traktowania dziecka jak własności, nie znosi odpowiedzialności za popełnianie czynów karalnych. Przemoc wobec dzieci i ich złe traktowanie jest poważnym problemem społecznym: aż 60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci do 19 roku życia; co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał urazów takich jak siniaki, zadrapania; blisko 23% polskich studentów przyznaje, że w ich domach przynajmniej kilkakrotnie dochodziło do przemocy 13

14 fizycznej, a 37% mówi o kilkakrotnym wystąpieniu sytuacji, w której doszło do przemocy psychicznej; 34% pacjentów lecznictwa odwykowego stwierdza, że w okresie intensywnego picia używało przemocy fizycznej wobec dzieci, a 50% stosowało przemoc psychiczną. Większość przypadków krzywdzenia dzieci pozostaje jednak tajemnicą rodzinną. Przemoc wobec dzieci może zaburzać ich funkcjonowanie we wszystkich dziedzinach życia. Argumenty przeciwko biciu: 1. Bicie prowadzi do fizycznych obrażeń, zasinień, uszkodzeń nerwów, złamań kości. 2. Bicie niszczy ufność dziecka i poczucie własnej wartości. 3. Bicie to przekazywanie przemocy z pokolenia na pokolenie. 4. Bicie uczy, że rację ma tylko silniejszy. 5. Rodzic bijący za złe zachowanie nie pokazuje dobrego wzoru. 6. Bite dziecko zachowa się grzecznie ze strachu i tylko w obecności tego, kto bije. 7. W bitych dzieciach zostaje na zawsze uraza. 8. Dzieci są bite za zachowania, które nie są złe, ale wynikają z naturalnej aktywności dziecka w poznawaniu świata lub są próbą zwrócenia na siebie uwagi. 9. Dzieci łatwiej uczyć tłumacząc zasady i dając własne zachowania za wzór odpowiedzialności i samodyscypliny. 10. Szukanie uzasadnień dla kar cielesnych w Piśmie Świętym to przykład wybiórczego wykorzystania tekstów religijnych dla usprawiedliwiania wypaczeń we własnym myśleniu. Ślady - nie tylko na ciele Przemoc domowa może wyrządzić dziecku nie tylko szkody fizyczne, ale również emocjonalne. Fachowcy dzielą skutki przemocy wobec dzieci na dwie grupy - krótkoterminowe i długotrwałe. Do krótkoterminowych zaliczamy: lęki, zaburzenia łaknienia, zaburzenia snu, obniżony nastrój, apatia, depresja, nadmierna potrzeba uczuć, bądź odwrotnie - zamknięcie w sobie, agresja, autodestrukcja, izolowanie się, niepokój, problemy szkolne, zaburzenia kontroli czynności fizjologicznych, jąkanie się. Skutki długotrwałe to takie, które przejawiają się w życiu dorosłym. Osoby takie mogą nigdy nie nadrobić zaległości w nauce lub umiejętności kształtowania stosunków międzyludzkich. Wzorce wyniesione z domu mogą przyczynić się do wchodzenia w związki oparte na przemocy. Sposobem ucieczki od problemów może być używanie alkoholu, narkotyków. Gdzie szukać pomocy? - Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, ul. Rynek 1, Odolanów, tel. (062) wew Gminno Miejskie Centrum Pomocy Wiara Nadzieja Miłość ul. Raszkowska 36, Odolanów, tel. (062) , (062) Dom Poczętego Życia, ul. Strzelecka 1, Odolanów, tel. (062) Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, ul. Gimnazjalna 8c, Odolanów tel. (062) Posterunek Policji ul. Franciszka Sójki, Odolanów tel. (062) lub Placówka Wsparcia Dziecka i Rodziny, Al. Słowackiego 1c, Ostrów Wlkp., tel. (062) Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna, ul. Królowej Jadwigi 1, Ostrów Wlkp., tel. (062) Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska linia, tel , (022) Schronisko dla Bezdomnych Kobiet ul. Wolności 20, Ostrów Wlkp. tel. (062) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Słowackiego 1c, Ostrów Wlkp. tel. (062) , (062) Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka al. Słowackiego 1c, Ostrów Wlkp. czynny: wtorki i czwartki w godz. 17:00-19:00 tel. (062) (źródło:

15 ROZDZIAŁ 4 MOLESTOWANIE SEKSUALNE Czym jest molestowanie? Molestowanie seksualne to nie tylko gwałt. To każda aktywność seksualna, podjęta wobec dziecka przez dorosłego a nawet nastolatka. Warto pamiętać że każda forma takiej aktywności seksualnej jest przestępstwem. Wykorzystywanie seksualne nie jest równoznaczne z gwałtem a nawet stosunkiem płciowym - to każdy kontakt fizyczny, którego celem jest doznanie seksualnej przyjemności. Molestowaniem będzie więc również dotykanie genitaliów dziecka albo zmuszanie dziecka do dotykania intymnych części ciała innej osoby, zmuszanie do zabaw seksualnych, pokazywanie dziecku pornografii, ekshibicjonizm, fotografowanie go w seksualnych pozach, zachęcanie do obserwowania czy słuchania aktów seksualnych, a nawet podglądanie dziecka. Kto molestuje? Wykorzystywanie seksualne dotyczy co siódmego dziecka do 15 roku życia - tak wynika ze światowych badań. Sprawcą - wbrew obiegowym opiniom, rzadko jest osoba obca, pedofil zaczepiający dziecko w drodze ze szkoły. Dziewięć ofiar molestowania na dziesięć, doznaje przemocy seksualnej ze strony osoby którą zna - a nawet darzy uczuciem. Sprawcą może być więc nauczyciel, trener, wychowawca na koloniach, ulubiony wujek, znajomy rodziców a nawet tata czy dziadek. Czynów takich dopuszczają się zwykle mężczyźni - ich ofiarami są najczęściej dziewczynki. Sprawcy nie muszą pochodzić ze środowisk patologicznych - nierzadko sami mają narzeczone, żony, a nawet dzieci. Uchodzą za dobrych ojców. Jak rozpoznać, że dziecko jest wykorzystywane seksualnie? Dzieci rzadko przyznają się do molestowania seksualnego - najczęściej bowiem sprawca zastrasza swoją ofiarę, a także obarcza dziecko poczuciem winy za to, co się stało. Dziecko krzywdzone wysyła jednak bardziej lub mniej wyraźne sygnały - od spostrzegawczości rodziców czy opiekunów zależy, jak szybko i czy właściwie owe sygnały będą odebrane. O molestowaniu seksualnym dziecka mogą świadczyć: - nocne koszmary - kłopoty ze snem - silny lęk przed potworami - unikanie kontaktu fizycznego - utrata apetytu albo nadmierny apetyt - skrajne wahania nastroju - obawa przed pewnymi ludźmi lub miejscami - ciągłe bóle brzucha - infantylizacja zachowania - np. moczenie nocne, ssanie kciuka - seksualna aktywność np. wobec zabawek lub innych dzieci - używanie nowych określeń na intymne części ciała, nagłe używanie wulgaryzmów - odmowa ujawnienia sekretu, jaki dziecko ma z innym dorosłym - opowiadanie o nowym, starszym przyjacielu - posiadanie przez dziecko pieniędzy, których nie dostało od rodziców - samookaleczenia Trzeba jednak podkreślić, że te same sygnały mogą być spowodowane również innymi, stresującymi sytuacjami - na przykład problemami w grupie rówieśniczej, przeprowadzką i zmianą szkoły, rozwodem rodziców a nawet długotrwałym konfliktem między nimi. Kilka wyraźnych sygnałów powinno być zatem odbierane nie tyle jako wyraźna diagnoza, ale raczej jako powód do zwrócenia większej uwagi na dziecko. Dziecko niekoniecznie jest ofiarą pedofila - wyraźnie daje jednak znać, że ma z czymś problem. Konieczna jest rozmowa! Jeśli istnieją podejrzenia, że dziecko padło ofiarą molestowania, trzeba z nim o tym porozmawiać. Inaczej rozmawia się z bardzo małym dzieckiem - inaczej ze starszym. 15

16 Z tym drugim można prowadzić rozmowę wprost, z małym - należy zacząć od pytań ogólnych, prostych, np. Czy lubisz wujka? Lubisz się z nim bawić? Trzeba dobrze wybrać zarówno czas i miejsce rozmowy - niedopuszczalny jest pośpiech, miejsce musi dawać dziecku poczucie bezpieczeństwa. Jeśli dziecko zaczyna mówić o problemie, nigdy nie należy sugerować, że to ono sprowokowało sprawcę. Ważne jest, aby pamiętać, że dziecko podczas molestowania mogło odczuwać fizyczną przyjemność. To potęguje jego poczucie winy i wstydu. Trzeba jasno wytłumaczyć, że taka reakcja nie jest objawem zepsucia czy bycia złym - ale wynika po prostu z budowy ciała człowieka i procesów jakie w nim zachodzą. Ewentualna przyjemność seksualna odczuwana przez dziecko nie zmienia faktu, że padło ofiarą przestępstwa. Dlaczego trzeba reagować? Wykorzystywanie seksualne dziecka to przemoc - nawet, jeśli ono nie broni się i nie protestuje. Nawet jeśli jest to tylko podglądanie, dotykanie czy niewinne pieszczoty - i tak jest to przestępstwo, a o przestępstwie należy donieść. Osoba, która zataja przestępstwo, staje się współodpowiedzialna za nie. Ponadto milczenie świadków daje sprawcy molestowania poczucie bezkarności. Reakcja na wykorzystywanie seksualne może ochronić inne, potencjalne ofiary sprawcy. Ponadto stając po stronie skrzywdzonego dziecka dajemy mu szansę ocalenia własnego poczucia godności, własnej wartości i przeświadczenie, że komuś na nim zależy. Jak pomóc? Najważniejszym krokiem jest odseparowanie dziecka od sprawcy. Jest to ważne zarówno ze względu na poczucie bezpieczeństwa dziecka, jak i ze względu na możliwość zastraszania ofiary molestowania przez sprawcę i wpływania na zeznania dziecka. Jeśli nie ma wątpliwości, że dziecko padło ofiarą molestowania, o fakcie trzeba zawiadomić prokuraturę (rejonową, właściwą ze względu na adres zamieszkania dziecka) lub sąd (Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego) - molestowanie seksualne jest bowiem ścigane z urzędu. Pismo do sądu lub prokuratury, z prośbą o zbadanie sytuacji, może napisać każdy, kto jest w stanie własne przekonanie o molestowaniu dziecka poprzeć zeznaniami lub dowodami. Jak ustrzec dziecko przed molestowaniem? - Warto mieć dobry kontakt z dzieckiem. Znajdź czas na codzienną rozmowę, nie bagatelizuj problemów dziecka - bo przestanie o nich opowiadać. - Zachęcaj dziecko do rozmów na trudne tematy. Naucz, że powinno się przyznawać do błędów. Dziecko nie może obawiać się wyśmiania przez rodziców. - Naucz dziecko mówić nie - również osobom dorosłym. Respektuj odmowę. - Dziecko musi wiedzieć, że nikt nie powinien dotykać jego intymnych części ciała. - Naucz małe dziecko odróżniać dobry dotyk - wyrażający miłość i czułość, od dotyku złego - niechcianego przez dziecko. - Ustal z dzieckiem, że nie może mieć żadnych tajemnic dotyczących dotykania - jeśli ktoś będzie to robił i zażąda utrzymania tego faktu w tajemnicy - dziecko powinno niezwłocznie o tym powiedzieć rodzicom. - Z dorastającymi dziećmi rozmawiaj o ich uczuciach, o sprawach intymnych. Pomocne adresy i telefony: - Komitet Ochrony Praw Dziecka, tel. (022) ; (022) Centrum Dziecka i Rodziny Fundacji Dzieci niczyje tel. (022) Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska linia tel , (022) Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna, ul. Królowej Jadwigi, Ostrów Wlkp. tel. (062) Terenowy Komitet Praw Dziecka, Al. Słowackiego 1c, Ostrów Wlkp., czynny: wtorek i czwartek w godz. 17:00-19:00, pokój 107, tel. (062) (źródło: Gazeta Wyborcza, Molestowanie w domu, marca 2006; oraz materiały Fundacji Dzieci Niczyje

17 Bezrobocie jest jednym z największych problemów społecznych ostatnich lat. Brak pracy oznacza jednocześnie brak stabilizacji, wyraźne pogorszenie sytuacji ekonomicznej. Bezrobocie odciska również poważny ślad na psychice osoby pozostającej bez pracy. Utrata pracy, a później również kłopoty ze znalezieniem zatrudnienia, powodują brak wiary we własne możliwości, niską samoocenę, zniechęcenie. Często bezrobocie jest przyczyną depresji, a coraz trudniejsza sytuacja materialna i brak perspektyw to nierzadko pierwszy krok ku alkoholizmowi, przemocy w rodzinie. Często obserwuje się również w takich sytuacjach skrajną bezradność społeczną (najprostsze sprawy urastają do rangi nierozwiązywalnych problemów, osobę dotkniętą takim zjawiskiem przerasta zwykła, codzienna egzystencja). ROZDZIAŁ 5 BEZROBOCIE Bezrobocie jest najczęściej zjawiskiem obiektywnym - redukcje w zakładach pracy, problemy z podjęciem pracy w wybranym zawodzie, brak zapotrzebowania na pracowników z określonym wykształceniem czy umiejętnościami. Powiatowe Urzędy Pracy oraz liczne stowarzyszenia czy organizacje wychodzą na przeciw bezrobotnym - i choć nie są w stanie znaleźć pracy dla każdego, dają możliwości jej poszukiwania, szanse na przekwalifikowanie się czy zdobycie nowych uprawnień. Osoby najbardziej samodzielne mogą liczyć na pomoc (również finansową) przy zakładaniu i prowadzeniu własnej działalności gospodarczej - czyli tak zwanym samozatrudnieniu. Bezrobocie jest zjawiskiem powszechnym. Niemniej jednak wymaga ogromnego samozaparcia i wytrwałości w dążeniu do celu jakim jest znalezienie pracy. Gdzie szukać pomocy: - Urząd Gminy i Miasta Odolanów ul. Rynek 1, Odolanów, tel. (0-62) , /prace interwencyjne/ - Gminne Centrum Informacji ul. Rynek 1, Odolanów tel. (062) wew Powiatowy Urząd Pracy Al. Powstania Wielkopolskiego 16, Ostrów Wlkp. tel. (062) Stowarzyszenie Bezrobotnych i Ekonomicznie Niewystarczalnych ul. Nowa Kępa 20, Ostrów Wlkp. - Ostrowskie Centrum Wspierania Przedsiębiorczości ul. Rejtana 54, Ostrów Wlkp. tel. (062) Klub Pracy przy Powiatowym Urzędzie Pracy ul. Wrocławska 28, Ostrów Wlkp. tel. (062) Stowarzyszenie OCP Inkubator Przedsiębiorczości ul. Przemysłowa 27, Ostrzeszów tel. (062)

18 ROZDZIAŁ 6 BEZDOMNOŚĆ I SYTUACJE KRYZYSOWE Sytuacje kryzysowe charakteryzują się tym, że zdarzają się nagle, najczęściej przewracając całe życie danej osoby do góry nogami. Do takich zdarzeń możemy zaliczyć: nagłą bezdomność (nagłe małżeńskie rozstanie, ucieczka z mieszkania po awanturze itp.), przemoc domową, utratę dorobku życia (np. w wyniku pożaru), nieplanowaną ciążę, kryzys małżeński, stany depresyjne, próby samobójcze. W takich sytuacjach najpilniejszą potrzebą jest wsparcie psychiczne i pomoc osoby kompetentnej w znalezieniu wyjścia z trudnej sytuacji. Czasami, aby stanąć na nogi wystarczy rozmowa z życzliwą osobą, bywa i tak, że dotknięty problemem wymaga również pomocy prawnej, rzeczowej, psychologicznej. Gdzie szukać pomocy? - Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Gimnazjalna 8c, Odolanów, tel. (062) Dom Poczętego Życia, ul. Strzelecka 1, Odolanów tel. (062) Gminno Miejskie Centrum Pomocy Wiara Nadzieja Miłość, ul. Raszkowska 36, Odolanów, tel. (062) , (062) /pokój interwencji kryzysowej/ - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, ul. Słowackiego 1c, Ostrów Wlkp., tel. (062) , (062) Schronisko dla bezdomnych Kobiet, ul. Wolności 20, Ostrów Wlkp., tel. (062) Schronisko dla Bezdomnych Mężczyzn im. Św. Brata Alberta, ul. Olszynowa 53a, Ostrów Wlkp. tel. (062) ROZDZIAŁ 7 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Klasyfikacja niepełnosprawności W rozwiniętych gospodarczo krajach Unii Europejskiej około 15 procent populacji to osoby niepełnosprawne. Wg narodowego spisu powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku, liczba osób niepełnosprawnych w Polsce to 5.456,7 tys., co stanowi 14,3 procent ludności kraju. Oznacza to, że co siódmy mieszkaniec naszego kraju jest osobą niepełnosprawną lub za taką się uważa. Definicja niepełnosprawności jest bardzo płynna i nie daje się jasno sprecyzować. W życiu każdego człowieka pojawiają się momenty mniejszych lub większych możliwości czy też ograniczeń fizycznych. To, co obecnie jest dla nas łatwo dostępne, za kilka lat może być barierą nie do pokonania. Pomijając dysfunkcje z powodów nieszczęśliwych wypadków, jest wiele przyczyn pogłębiania się wraz z wiekiem niepełnosprawności i dysfunkcji. Wbrew obiegowym opiniom, niepełnosprawność jest brakiem przystosowania funkcji danego organizmu do warunków, w jakich się znajduje. Zgodnie z definicją sformułowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO): Osoba niepełnosprawna to osoba, u której istotne uszkodzenia i obniżenie sprawności funkcjonowania organizmu powodują uniemożliwienie, utrudnienie lub ograniczenie sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie, biorąc pod uwagę takie czynniki jak płeć, wiek oraz czynniki zewnętrzne. Poszukiwanie więc wspólnego mianownika i optymalne kształtowanie środowiska człowieka w zakresie dostępności jest jak najbardziej oczywistą sprawą. Jednak ze względu na naszą różnorodność kulturową i etniczną oraz postrzeganie człowieka jako jednostki niepowtarzalnej, nie ma rozwiązań idealnych. Toteż etykietę niepełnosprawny możemy otrzymać w każdym momencie i na każdym etapie naszego życia. Wyróżnia się trzy główne rodzaje dysfunkcji: * fizyczne, * umysłowo-psychiczne, * pozostałe i bliżej nieokreślone. Poza wyżej wymienionymi są jeszcze sprzężone schorzenia psychofizyczne określające znaczny stopień niepełnosprawności. Inny podział charakteryzujący osoby niepełnosprawne uwzględnia rodzaj ich niepełnosprawności. * w stopniu znacznym * umiarkowanym * lekkim 18

19 Regulacje prawne Prawo do niezależnego i godnego życia zapewnia każdemu obywatelowi Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej - osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Wg statystyk osoby niepełnosprawne są gorzej wykształcone, przejawiają niższą aktywność zawodową i w konsekwencji dotyka je zjawisko wykluczenia z życia zawodowego i społecznego. W Polsce aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych wynosi 17,3 procent, w krajach Unii Europejskiej ok procent. W ostatnich latach nastąpiła szczególna aktywność legislacyjna na rzecz osób niepełnosprawnych. Wprowadzono wiele norm, poprawek oraz regulacji prawnych mających na celu poprawę życia i społecznego funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Zmieniono także zasady i tryb orzekania o niepełnosprawności. Jednym z dokumentów broniących praw osób niepełnosprawnych jest zatwierdzona uchwałą sejmu Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. Zawiera ona między innymi prawa osób niepełnosprawnych do: * dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym, * dostępu do leczenia i opieki medycznej, rehabilitacji i edukacji leczniczej, * życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, * swobodnego przemieszczania się i korzystania ze środków transportu, * dostępu do informacji. Ogólnie ujmując, poziom aktów prawnych i ich sposób uregulowania jest zróżnicowany. Między innymi wynika to z faktu, iż przepisy ustanawiające prawa dla osób niepełnosprawnych pochodzą z różnych okresów i bardzo często są ze sobą niespójne lub pozwalają na dowolną interpretację. Niestety często ofiarami tych niedostatków i niestabilności prawa są osoby niepełnosprawne. Najważniejsze akty prawne i rozporządzenia, które mają odniesienia i wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych: * Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, * Ustawa o pomocy społecznej, * Ustawa o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, * Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, * Ustawa Prawo Budowlane. 1. Wczesna diagnoza - wcześnie wykryte nieprawidłowości u niemowlęcia, a nawet już u noworodka, dają duże szanse na wyrównanie różnic i deficytów. Poprzez wczesną diagnozę i wczesna rehabilitację, często można dziecko przywrócić do pełnej sprawności (np. poprzez korekcję wzmożonego lub osłabionego napięcia mięśniowego). - Aby ewentualne wady czy dysfunkcje zostały odpowiednio szybko wykryte, konieczna jest wnikliwa obserwacja dziecka - zarówno ze strony rodziców jak i prowadzącego pediatry. Większy ciężar odpowiedzialności spoczywa jednak na rodzicach i opiekunach - to oni bowiem przebywają z dzieckiem na co dzień i maja szansę lepiej je obserwować niż lekarz podczas kilkunastominutowej wizyty. Lekarz natomiast nie powinien zbywać pytań rodziców, ale wyczerpująco na nie odpowiadać, rozwiewając ewentualne wątpliwości. 2. Usprawnianie i rehabilitacja - zarówno w przypadku dziecka niepełnosprawnego jak i osoby dorosłej, ważne jest, aby ją usamodzielniać i usprawniać. Osoba niepełnosprawna, oczywiście w zależności od upośledzenia - ma prawo uczyć się samoobsługi oraz wyrażać emocje np. poprzez sztukę. - niezmiernie ważna jest regularna rehabilitacja - czy to w celu usprawnienia osoby niepełnosprawnej, czy też w celu zachowawczym - aby nie dopuszczać do pogłębienia schorzenia czy wady. Gdzie szukać pomocy? - Gminno Miejskie Centrum Pomocy Wiara Nadzieja Miłość ul. Raszkowska 36, Odolanów, tel. (062) , (062) Odolanowski Dom Pomocy Społecznej dla osób w podeszłym wieku - Środowiskowy Dom Samopomocy dla osób upośledzonych umysłowo - Wypożyczalnia Sprzętu Rehabilitacyjnego - usługi rehabilitacyjne /kinezyterapia, fizykoterapia, masaż/ - konsultacje psychologiczno terapeutyczne - Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Gimnazjalna 8c, Odolanów tel. (062) Warsztat Terapii Zajęciowej ul. Słoneczna 1, Odolanów, tel. (062) Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna ul. Królowej Jadwigi 1, Ostrów Wlkp., tel. (062) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Słowackiego 1c, Ostrów Wlkp., tel. (062) , (062) Powiatowy Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży Upośledzonej Umysłowo ul. Komuny Paryskiej 14, Ostrów Wlkp., tel. (062) (źródło: 19

20 20