Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki

Transkrypt

1 Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki SYLLABUS PRZEDMIOTU HISTORIA ADMINISTRACJI KIERUNEK: SPECJALNOŚĆ: SEMESTR: PROWADZĄCY (tytuł, stopień naukowy, imię i nazwisko) NAZWA PRZEDMIOTU PRZEDMIOT: Podstawowy (P); kierunkowy (K); specjalnościowy (S). LICZBA GODZIN: (z podziałem na wykłady i ćwiczenia) POLITOLOGIA Administracja rządowa i samorządowa DR LESŁAW GRZONKA HISTORIA ADMINISTRACJI 10 PUNKTY ECTS: ZAŁOŻENIA I CELE: Zapoznanie studentów z etapami kształtowania się współczesnej administracji, historycznymi instytucjami administracji oraz czynnikami wpływającymi na kształt instytucji państwowych i samorządowych. TEMATYCZNA STRUKTURA TREŚCI Lp. Temat Zakres prezentowanych zagadnień (treść 1. Administracja starożytnej Grecji zajęć) 1. Polis grecka 2. Rodzaje ustrojów polis: arystokratyczna, oligarchiczna, tyranistyczna, demokratyczna 3. Polis arystokratyczna: ewolucja urzędu króla, rada starszych członkowie i kompetencje, wyżsi urzędnicy: eforowie i archonci 4. Polis tyranistyczna: geneza powstania, pozycja tyrana 5. Polis oligarchiczna: pojęcie oligarchii, reformy Solona, podział Aten na fyle, Wielka Rada skład i kompetencje, Liczba godzin 1 1

2 2. Administracja starożytnego Rzymu relacja Wielkiej Rady do innych organów 6. Polis demokratyczna: geneza powstania, nowy podział Aten na fyle, Rada Pięciuset skład i kompetencje, zasady obsadzania urzędów, dokimazja, odpowiedzialność urzędników. 1. Okres królewski: rola króla i senatu, interrex 2. Okres republiki: senat skład, kompetencje, zmiany w liczebności; urzędy: wyższe i niższe, kurulne i niekurulne: konsulowie wybór, kompetencje, relacje z Senatem, prokonsulowie, pretorzy ilośc i kompetencje, prawo pretorskie, propretorzy, cenzorzy wybór i kompetencje, edylowie kurulni i niekurulni, kompetencje, kwestorzy kompetencje, komicja trybusowe i centurialne, urzędy nadzwyczajne: dyktator wybór i kompetencje, trybun wojskowy z władzą konsularną wybór i kompetencje; administracja terytorialna: w Italii kolonie i municypia kształtowanie i zakres samodzielności, poza Italią: prowincje namiestnicy, kwestorzy i publikanie. 3. Okres pryncypatu: geneza i istota ustroju, zakres władzy princepsa, Senat skład i kompetencje, dualizm administracji senacka i cesarska: prefekci i prokuratorzy; kancelaria cesarska i rada cesarska; administracja: kuratorzy, prowincje senackie i cesarskie; 4. Okres dominatu: geneza i istota 1 2

3 3. Administracja państwa feudalnego 4. Administracja Francji okresu absolutyzmu ustroju, rola Senatu; podział urzędów: centralne i lokalne; podział terytorialny: prefektury, prowincje, diecezje. 1. Stosunek poddańczy: podział własności własność podzielona, renta feudalna: odrobkowa, w naturze, w pieniądzu; władztwo gruntowe zakres i charakter; 2. Ustrój lenny: kontrakt lenny: istota, zawarcie, stosunek senior wasal, zasada wasal mojego wasala nie jest moim wasalem, inwestytura, obowiązki wasala: wojskowe służba w wyprawie wojennej seniora, kawalkada, stróża, obowiązek rady udział w sądzie seniora, obowiązki finansowe; obowiązki seniora; czas trwania stosunku lennego ograniczony, nieograniczony; dziedziczność i niepodzielność lenna, zbywalność lenna, wygaśnięcie lenna; przestępstwo felonii wiarołomstwo wasala; hierarcha lenna zastępowanie administracji państwowej; podział społeczeństwa na stany: szlachecki, duchowny i mieszczański; 3. Ustrój monarchii lennej: zasada dziedziczności tronu geneza i funkcjonowanie, zasada wybieralności monarchy; 1. Król jako źródło wszelkiej władzy. Omnipotencja króla. Francja jako państwo policyjne. Centralizm. Administracja tradycyjna (feudalna): urzędy dziedziczne, sprzedawalność 1 1 3

4 urzędów, nieusuwalność urzędników. Administracja królewska: urzędnicy komisaryczni sprawujący faktyczną władzę króla w całym państwie. 2. Uzasadnienie władzy absolutnej: Bodinus. Kryzys uzasadnienia władzy absolutnej: Monteskiusz, Rousseau. 3. Prawa fundamentalne monarchii: następstwo tronu zakaz zmian zasady dziedziczności, niepozbywalność domeny królewskiej, wyznanie króla katolickie. 4. Parlamenty jako jedyne faktyczne ograniczenie władzy króla. Parlamenty jako organy sądowe obsadzone nieusuwalnymi urzędnikami. Zasada rejestracji ustaw. Weto parlamentu (remonstracja) możliwość zmuszenia parlamentu do rejestracji ustawy w drodze polecenia wydanego z łoża sprawiedliwości. 5. Organy centralne: kanclerz władza nad aparatem sprawiedliwości i kancelarią królewską; sekretarze stanu: podział kompetencji najpierw kryterium terytorialne (cztery strony świata), potem rzeczowe: wojna, marynarka, dwór królewski, sprawy zagraniczne. Generalny kontroler finansów realizacja zasady merkantylizmu. 6. Rady królewskie: Rada Stron Procesowych (sąd kasacyjny), Rada Stanu (sprawy zagraniczne, wojna i pokój), Rada Depesz (sprawy wewnętrzne), Rada 4

5 5. Ustrój Francji w okresie rewolucji i napoleońskiem (I Republika i I Cesarstwo) Finansowa (gospodarka królestwa). 1. Rewolucja 1789 r., zwołanie Stanów Generalnych w podwójnej liczbie, ogłoszenie się Zgromadzeniem Narodowym i Konstytuantą. Uchwały Konstytuanty: Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela: równość wobec prawa, wolność osobista, wolność słowa, wolność wyznania, nienaruszalność prawa własności; uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu: zastąpienie stosunku poddańczego feudalizmem konktarktującym, zniesienie poddaństwa chłopów, wprowadzenie zasady udowadniania szlachty prawa do ziemi (1792), zniesienie wszelkich praw feudalnych (1793); nowy podział administracyjny: departamenty, dystrykty i kantony, wprowadzenie samorządu terytorialnego; wprowadzenie sądownictwa powszechnego i zasady niezawisłości sędziowskiej. 2. Konstytucja 1791 r. Trójpodział władzy. Władza wykonawcza: król mianujący ministrów, zasada kontrasygnaty decyzji króla, król nieodpowiedzialny i nietykalny, brak inicjatywy ustawodawczej króla, prawo weta zawieszającego; władza ustawodawcza: jednoizbowe Zgromadzenie Ustawodawcze wybierane na dwa lata w wyborach pośrednich wysokie cenzusy majątkowe. 2 5

6 3. Okres rządów Konwentu. Aresztowanie króla (1792), powołanie Tymczasowej Rady Wykonawczej, wybory do Konwentu, który zastąpił Zgromadzenie Ustawodawcze powszechne, bez cenzusów majątkowych, prawa wyborcze dla mężczyzn, którzy ukończyli 21 lat. 4. Dyktatura jakobinów. Przejęcie władzy przez jakobinów. Konstytucja jakobińska (nigdy nie weszła w życie): ograniczenie zasady nienaruszalności własności, Rada Wykonawcza jako rząd, jednoizbowe Ciało Ustawodawcze. Instrumenty terroru: Komitet Ocalenia Publicznego, Komitet Bezpieczeństwa Powszechnego, Trybunał Rewolucyjny. Upadek jakobinów i ścięcie Robespierre a. 5. Dyrektoriat. Uchwalenie Konstytucji w roku Władza ustawodawcza: Rada Pięciuset (wyłączna inicjatywa ustawodawcza) i Rada Starszych wybierane na 3 lata w głosowaniu powszechnym. Władza wykonawcza: 5 nieusuwalnych dyrektorów. Oparcie władzy w armii. 6. Zamach stanu Napoleona Bonaparte. Dyktatorska władza Napoleona. Nadanie Konstytucji (1799) wprowadzenie konsulatu. Trzech konsulów wybieranych przez Senat na 10 lat. Faktyczna władza Pierwszego Konsula, pozostali z głosem doradczym. Pierwszy Konsul: 6

7 6. Administracja Francji w po upadku Napoleona decydowanie o wojnie i pokoju, mianowanie ministrów, ogłaszanie ustaw, wyłączna inicjatywa ustawodawcza do Rady Stanu, mianowanie ambasadorów, powoływanie członków Rady Stanu i Senatu, powoływanie urzędników. Władza ustawodawcza: Rada Stanu opracowywanie ustaw, Trybunat przeprowadzanie dyskusji nad projektem, Ciało Ustawodawcze głosowanie nad projektem, Senat sprawdzanie zgodności z Konstytucją, prawo rewizji Konstytucji. Napoleon proklamowany dożywotnim i dziedzicznym Cesarzem 1804 r. Cesarstwo Francuskie (Francja i ziemie wcielone) i Wielkie Cesarstwo (wszelkie zależne kraje). Upadek Napoleona. 1. Restauracja Burbonów. Wezwanie na tron Ludwika XVIII przez Senat i uchwalenie nowej Konstytucji (1814). Powrót króla i nadanie Karty Konstytucyjnej. Powrót zasady legitymizmu (król z bożej łaski). Zachowanie części dorobku rewolucji (równość wobec prawa, wolność osobista, wolność wyznania katolicyzm jednak religią panującą, zasada utrwalenia podziału własności obszarniczej, wolność prasy). Władza ustawodawcza: Izba Parów (członkowie dziedziczni i nieusuwalni skład arystokratyczny), Izba Deputowanych Departamentalnych wybory ograniczone wysokimi cenzusami 2 7

8 majątkowymi: czynne prawo wyborcze: obywateli kraju, bierne Król władza wykonawcza: wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej, prawo rozwiązywania izb, prawo sankcji ustawodawczej, prawo wydawania ordynansów z mocą ustawy dla wdrożenia w życie ustaw i dla bezpieczeństwa narodowego. Karol X i zamiar powrotu do absolutyzmu. Upadek Karola X (1830). 2. Monarchia lipcowa. Wezwanie na tron Ludwika Filipa ks. Orleanu. Nadanie Konstytucji. Powrót zasady suwerenności ludu (król Francuzów). Odejście od zasady dziedziczności z Izbie Parów. Obniżenie cenzusów w wyborach do Izby Deputowanych Departamentalnych. Inicjatywa ustawodawcza dla obu Izb. Zniesienie możliwości wydawania przez króla ordynansów z mocą ustawy. Rewolucja 1848 r. 3. II Republika. Obalenie Ludwika Filipa i powołanie Rządu Tymczasowego. Powołanie Komicji Luksemburskiej do spraw robotniczych. Wybory do Konstytuanty i uchwalenie Konstytucji (1848). Władza ustawodawcza: jednoizbowe Zgromadzenie wybierane na 3 lata w wyborach demokratycznych i bezpośrednich. Władza wykonawcza: prezydent powoływany na 4 lata przez cały naród. Zasada niemożności wyboru prezydenta na drugą 8

9 kadencję. Słabe weto zawieszające prezydenta (możliwość zwrotu ustawy do Zgromadzenia). Wybór na prezydenta Ludwika Napoleona Bonaparte bratanka Napoleona Bonaparte. Zamach stanu. Obalenie II republiki (1851). 4. II Cesarstwo. Napoleon III dziedzicznym cesarzem (1852). Nadania Konstytucji (1852). Władza wykonawcza: cesarz powołujący ministrów. Możliwość nie ogłoszenia prawidłowo uchwalonej ustawy. ustawodawcza: Rada Stanu opracowywanie projektów ustaw, Ciało Ustawodawcze dyskusja nad projektem i głosowanie (wybory demokratyczne), Senat badanie zgodności z Konstytucją. Wojna 1870 r., Napoleon III w niewoli, upadek II Cesarstwa. 5. Komuna Paryska. Wybory do Zgromadzenia Narodowego i podpisanie pokoju z Niemcami. Powołanie w Paryżu Centralnego Komitetu Federacji Gwardii Narodowych. Zasada autonomicznych gmin. Rada Komuny najwyższa władza ustawodawcza. Wybieralność urzędników i sędziów. Rozdział Kościoła od państwa. Przejmowanie opuszczonych fabryk przez stowarzyszenia robotników. Zdławienie Komuny Paryskiej (1872). 6. III Republika. Uchwalenie Konstytucji (1875) w formie trzech ustaw: o organizacji władz publicznych, o organizacji Senatu, o stosunkach między 9

10 władzami publicznymi. Władza ustawodawcza: Senat i Izba Deputowanych, działających razem jako Zgromadzenie Narodowe do wyboru prezydenta i zmiany Konstytucji. Senat: 300 senatorów, w tym 75 dożywotnich i nieusuwalnych, uzupełniających skład na zasadzie kooptacji i 225 wybieranych przez elektorów (wyższych urzędników i delegatów samorządów). Granica wieku: 40 lat. Kadencja: 9 lat, co 3 lata zmiana 1/3 składu izby. Izba Deputowanych: 600 posłów wybieranych w sposób demokratyczny na 4 lata. Władza wykonawcza: prezydent wybierany na 7 lat: powoływanie ministrów, inicjatywa ustawodawcza. 7. Ustrój Niemiec 1. I Rzesza Niemiecka. Relacje Rzeszy z państwami niemieckimi relacje międzypaństwowe. Rzesza jako byt polityczny o charakterze międzynarodowym. Dożywotni Cesarz wybierany przez elektorów: reprezentowanie Rzeszy, zwoływanie Sejmu Rzeszy, inicjatywa ustawodawcza. Kapitulacje wyborcze: obowiązek przysięgania przez cesarza nie zmieniania ustroju. Sejm Rzeszy - zgromadzenie przedstawicieli państw członkowskich: decydowanie o wojnie i pokoju, zawieranie traktatów międzynarodowych, uchwalanie podatków na rzecz Rzeszy. Sąd Kameralny Rzeszy: jako sąd pierwszej instancji sądzenie sporów między władcami terytorialnymi oraz między osobami podlegającymi różnym ustawodawstwom; jako sąd drugiej 2 10

11 instancji odwołania od sądów państw członkowskich Rzeszy. Kanclerz rzeszy brak realnej władzy, początkowo biskup Moguncji. 2. Związek Reński. Wystąpienie państw członkowskich z Rzeszy (1806) i rozwiązanie Rzeszy, wygaśnięcie godności cesarskiej. Powołanie Związku Reńskiego przez kraje podbite przez Napoleona Bonaparte. Charakter konfederacyjny. Upadek Napoleona i Związku Reńskiego. 3. Związek Niemiecki. Powołanie przez Kongres Wiedeński (1815). Konfederacja obowiązek wzajemnej pomocy wojskowej i zakaz wzajemnych walk. Powołanie Sejmu Związkowego (przedstawiciele państw członkowskich) i Rady Ściślejszej, sprawującej faktyczną władzę (przewodnictwo Austrii). 4. Związek Północno-Niemiecki. Wojna Prusko-Austriacka, wystąpienie Prus ze Związku Niemieckiego. Powołanie Związku Północno-Niemieckiego jako federacji z własną Konstytucją (1867). Król pruski jako przewodniczący Związku. Władza ustawodawcza: Reichstag i Rada Związkowa (przedstawiciele państw członkowskich). 5. II Rzesza Niemiecka. Koronacja króla pruskiego na Cesarza (1871) i uchwalenie Konstytucji. Władza wykonawcza: dziedziczny cesarz: reprezentacja Rzeszy, dowództwo nad siłami zbrojnymi, mianowanie i odwoływanie urzędników, zwoływanie i zamykanie posiedzeń izb ustawodawczych. Kanclerz jako kierownik polityki wewnętrznej i zagranicznej Rzeszy odpowiedzialny wyłącznie przez cesarzem. Władza 11

12 ustawodawcza: Rada Związku (przedstawiciele państw członkowskich) i Reichstag (wybierany w wyborach powszechnych). Równorzędne stanowisko obu izb. Duża autonomia landów. Sprawy wspólne (rozstrzygane centralnie): polityka zagraniczna, cła, uchwalanie podatków na cele wspólne, wojsko, marynarka, prawo sądowe, poczta. Powołanie Trybunału Rzeszy jako sądu rewizyjnego od orzeczeń sądów niższych instancji. 6. Republika Weimarska. Abdykacja cesarza Wilhelma II (1918). Zgromadzenie Narodowe w Weimarze (1919) i uchwalenie Konstytucji. Niemcy jako państwo związkowe. Proklamowanie republiki. Szeroki katalog swobód i praw obywatelskich. Władza wykonawcza: prezydent wybierany na 7 lat w wyborach powszechnych. Mianowanie kanclerza prowadzącego politykę wewnętrzną i zagraniczną, powoływanie ministrów, możliwość odwołania się do referendum w przypadku nieuchwalenia ustawy. Władza ustawodawcza: Reichstag (wybory demokratyczne) i Rada Rzeszy (przedstawiciele krajów członkowskich), prawo weta Rady Rzeszy. Wprowadzenie konstytucji w poszczególnych landach. 7. III Rzesza. Wygrana NSDAP w wyborach do Reichstagu. Przyjęcie ustaw o pełnomocnictwach możliwość wydawania przez kanclerza (Adolf Hitler) ustaw sprzecznych z Konstytucją. Przyjęcie przez Hitlera tytułu wodza i kanclerza Rzeszy. Władza Hitlera: osobista omnipotencja. Rozwiązanie związków zawodowych i partii politycznych z wyjątkiem 12

13 Lp. NSDAP, zniesienie wolności obywatelskich. Zniesienie ustroju federacyjnego Rzeszy. Likwidacja Rady Rzeszy. LITERATURA OBOWIĄZKOWA DO ZAJĘĆ autor, tytuł, wydawnictwo strony 1. T. Maciejewski, Historia administracji, Warszawa M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1995 Lp. LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA DO ZAJĘĆ autor, tytuł, wydawnictwo, strony 1. H. Izdebski, Historia administracji, Warszawa K. Krasowi, Historia ustroju państwa, Poznań 1993 WYMAGANIA EGZAMINACYJNE:... (podpis autora syllabusa) 13