Prawo audiowizualne. zagadnienia podstawowe

Transkrypt

1 Prawo audiowizualne zagadnienia podstawowe

2 Przedmiot ustawy o radiofonii i telewizji Ustawa z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (zwana potocznie ustawą medialną) normuje rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów telewizyjnych i radiowych, a także udostępnianie audiowizualnych usług medialnych na żądanie. W tym zakresie określa przede wszystkim: warunki, jakie trzeba spełnić, by podjąć taką działalność; obowiązki dotyczące treści audycji i przekazów handlowych; kary pieniężne i inne środki stosowane w przypadku naruszenia przepisów. Ustawa normuje także organizację i działanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (KRRiT).

3 Wolność odbioru Ustawa medialna ustanawia wolność odbioru krajowych oraz zagranicznych programów oraz audiowizualnych usług medialnych na żądanie. Wolność przysługuje osobom fizycznym, prawnym oraz innym jednostkom organizacyjnym. Wynika z wolności rozpowszechniania i dostępu do informacji, chronionej przez prawo międzynarodowe oraz Konstytucję RP. Państwo nie może więc zagłuszać, zakłócać sygnału, ustanawiać zakazów odbioru albo szczególnych uprawnień od odbioru usług.

4 Adresaci ustawy Ustawę stosuje się do dostawców usług medialnych ustanowionych na terenie RP. Do oceny tego, czy dostawca został ustanowiony na terenie RP bierze się pod uwagę różne kryteria, m.in. miejsce siedziby, miejsce działania istotnej części zatrudnionych osób, miejsce podejmowania decyzji redakcyjnych. Zastosowanie wskazanych kryteriów może prowadzić do uznania za ustanowionego na terenie RP dostawcy, który ma siedzibę nie w RP, lecz w innym państwie członkowskim UE, a w Polsce działa istotna część zatrudnionych i tutaj też podejmuje on decyzje redakcyjne.

5 Ustawa medialna a prawo unijne W aktualnie obowiązującej treści ustawy dokonano transpozycji dyrektywy UE o audiowizualnych usługach medialnych z 2010, która zastąpiła dawniejsze unijne dyrektywy dotyczące radiofonii i telewizji.

6 Podstawowe pojęcia z zakresu prawa audiowizualnego

7 Usługi medialne, audycje i programy Usługa medialna jest to program (audiowizualny lub audialny) albo audiowizualna usługa medialna na żądanie (ciągi dźwięków rozpowszechnianie poza programem, czyli audycje radiowe, nie są więc usługami medialnymi). Program zestaw audycji rozpowszechnianych linearnie, w całości (bez modyfikacji), do odbioru przez wszystkich jednocześnie w tym samym kształcie. To odróżnia program od audiowizualnej usług medialnej na żądanie (w tym ostatnim przypadku jeżeli chodzi o audycję będącą transmisją na żywo, jej równoczesny odbiór przez wielu użytkowników nie nadaje jej charakteru programu). Audiowizualna usługa medialna na żądanie audiowizualna usługa medialna, którą użytkownik może odebrać na własne życzenie i w wybranym czasie, na podstawie katalogu przygotowanego przez dostawcę usług medialnych. Jest to usługa nielinearna.

8 Audycja Audycja ciąg obrazów z dźwiękiem lub bez niego (audycja audiowizualna) albo ciąg dźwięków (audycja radiowa). Audycja musi obejmować węższe ramy czasowe niż program. Audycja wchodzi w skład programu albo katalogu audiowizualnych usług medialnych na żądanie.

9 Dostawca usługi medialnej, nadawca Dostawca usługi medialnej nadawca programu albo podmiot dostarczający audiowizualną usługę medialną na żądanie. Nadawca podmiot tworzący i zestawiający program oraz rozpowszechniający go lub przekazujący go innym osobom w celu rozpowszechnienia (chodzi tu o pierwotne rozpowszechnianie; rozpowszechnianie wtórne to element rozprowadzania). Samodzielne rozpowszechnianie wymaga posiadania własnych urządzeń technicznych i było stosowane głównie przez nadawców radiowych w dobie transmisji analogowej. Przekazanie programu w celu rozpowszechnienia polega na korzystaniu z usług wyspecjalizowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Tworzenie programu oznacza samodzielne tworzenie składających się na niego audycji (najczęściej spotyka się to radiu). Zestawianie programu oznacza układanie stworzonych przez kogo innego audycji we własny program (tak z reguły wygląda to w telewizji).

10 Rozpowszechnianie, rozprowadzanie Rozpowszechnianie pojęcie dotyczy tylko programów, a nie audiowizualnych usług medialnych na żądanie. Jest to pierwotna emisja programu, czyli jego nadawanie (w sposób bezprzewodowy lub przewodowy definicja jest neutralna technologicznie) do odbiorców końcowych. Nie jest więc rozpowszechnianiem np. emisja programu przeznaczona do odbioru wyłącznie przez operatorów rozprowadzających programy. Rozprowadzanie jest to retransmisja programu. Polega na udostępnianiu odbiorcom końcowym programu rozpowszechnionego pierwotnie przez inny podmiot. Nabycie praw do rozprowadzania programu reguluje prawo autorskie. Program rozprowadza się w całości, bez zmian (także dotyczących reklam) i bezzwłocznie po jego pierwotnym rozpowszechnieniu. Niespełnienie tych warunków (np. polegające na zmianie programu) sprawia, że na działalność wymagana jest koncesja.

11 Publiczne udostępnianie audiowizualnej usługi medialnej na żądanie Publiczne udostępnianie audiowizualnej usługi medialnej na żądanie polega na stworzeniu możliwości odebrania usługi nieoznaczonemu, potencjalnie nieograniczonemu kręgowi osób.

12 System teleinformatyczny System teleinformatyczny wg. S. Piątka, analiza przepisów ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną pozwala stwierdzić, że s. t-i. to: urządzenie wraz z oprogramowaniem, realizujące funkcje przetwarzania i przechowywania danych, wyposażone w moduł telekomunikacyjnego urządzenia końcowego umożliwiającego wysyłanie i odbieranie danych, przyłączone do zakończenia sieci telekomunikacyjnej, służące do porozumiewania się na odległość za pomocą transmisji danych, oznaczone odpowiednim adresem elektronicznym, wykorzystywane przez usługodawcę lub usługobiorcę. W praktyce przy współczesnych rozwiązaniach technicznych chodzi tu o Internet.

13 Rozpowszechnianie programów

14 Reglamentacja rozpowszechniania programów Rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych wymaga co do zasady uzyskania koncesji, jest więc poddane rygorystycznej reglamentacji działalności gospodarczej. Bez koncesji rozpowszechnia się jedynie programy publicznej radiofonii i telewizji (programy 1 i 2, TV Polonia, telewizyjne programy regionalne, ogólnokrajowe i regionalne programy radiowe oraz programy radiowe przeznaczone dla odbiorców za granicą). Wyspecjalizowane programy publicznej radiofonii i telewizji wymagają uzyskania koncesji (np. TVP Historia).

15 Tworzenie i zestawianie programu a jego rozpowszechnianie Samo tworzenie i zestawianie programu nie jest poddane reglamentacji administracyjnej, może więc być prowadzone w sposób wolny, na zasadach ogólnych, najczęściej jako działalność gospodarcza. Koncesji wymaga dopiero rozpowszechnianie zestawionego programu.

16 Sposoby rozpowszechniania wymagające uzyskania koncesji Rozpowszechnianie analogowe rozsiewcze naziemne. Rozpowszechnianie cyfrowe rozsiewcze naziemne w multipleksie. Rozpowszechnianie rozsiewcze satelitarne. Rozpowszechnianie w sieciach telekomunikacyjnych innych niż wykorzystywane do rozpowszechniania rozsiewczego naziemnego lub rozsiewczego satelitarnego. Rozsiewczy związany z bezprzewodowym kierowaniem sygnałów do nieoznaczonych adresatów (ang. broadcast).

17 Rozpowszechnianie analogowe rozsiewcze naziemne Był to podstawowy sposób rozpowszechniania programów telewizyjnych przez dziesięciolecia. W Polsce zaprzestano wykorzystywania tego sposobu rozpowszechniania programów telewizyjnych 31 lipca 2013 r., w związku z przejściem do cyfrowego sposobu rozpowszechniania. Obecnie w Polsce w ten sposób rozpowszechnia się jedynie programy radiowe, ale z czasem i tutaj nastąpi przejście do sposobu cyfrowego. Pierwszym państwem na świecie, które ogłosiło datę rok zakończenia analogowego rozpowszechniania programów radiowych stała się Norwegia w 2015 r. zapowiedziano ten krok na 2017 r.

18 Rozpowszechnianie cyfrowe naziemne rozsiewcze Cyfrowy sposób rozpowszechniania pozwala na lepsze wykorzystanie spektrum częstotliwości dzięki multipleksacji, czyli nadawaniu licznych programów telewizyjnych lub radiowych na jednym kanale. Obok programów przesyłane są także dane dodatkowe, np. przewodniki po programach, dodatkowe wersje językowe programu. Obecnie multipleks telewizyjny wykorzystuje system emisji DVB-T (Digital Video Broadcasting Terrestial), który przy zastosowaniu standardu kompresji sygnałów MPEG-4 pozwala na emisję 8 programów standardowej rozdzielczości na jednym kanale. Od 31 lipca 2013 r. rozpowszechnianie cyfrowe to jedyny sposób naziemnego rozpowszechniania programów telewizyjnych w Polsce. Testuje się technologię cyfrową także w radiu (DAB+, Digital Audio Broadcasting Plus).

19 Rozpowszechnianie rozsiewcze satelitarne Chodzi o rozpowszechnianie programu z wykorzystaniem satelity znajdującego się na orbicie geostacjonarnej. Stacja dosyłowa na ziemi (ang. uplink) wysyła sygnał do satelity, a ten z kolei dokonuje transmisji do odbiorników na ziemi. Współcześnie transmisja realizowana jest w technologii cyfrowej (DVB-S, Digital Video Broadcasting Satellite).

20 Rozpowszechnianie w innych sieciach telekomunikacyjnych Chodzi o rozpowszechnianie w sieciach przewodowych, stanowiących zamknięte systemy, kontrolowane przez operatorów tych sieci, stanowiące system dystrybucji programów do oznaczonych adresatów (wg S. Piątka). Zamknięcie systemu i dystrybucja do oznaczonych adresatów pozwalają odróżnić ten sposób rozpowszechniania od rozpowszechniania w systemie teleinformatycznym (Internecie), który ma charakter otwarty i z którego wykorzystaniem dostęp do audycji/programu może uzyskać dowolna osoba. Chodzi w szczególności o sieci kablowe.

21 Rozprowadzanie i rozpowszechnianie nie wymagające uzyskania koncesji Rozprowadzanie programów (czyli ich retransmisja, wtórna emisja) nie wymaga uzyskania koncesji, a jedynie wpisu do rejestru. Jedynie wpisu do rejestru wymaga także rozpowszechnianie programu wyłącznie w systemie teleinformatycznym (w Internecie), o ile taki program nie jest następnie rozprowadzany rozsiewczo naziemnie, satelitarnie lub w sieci telekomunikacyjnej.

22 Warunki uzyskania koncesji

23 Kiedy można ubiegać się o koncesję? Uzyskanie koncesji na rozpowszechnianie rozsiewcze naziemne jest możliwe tylko w związku z ogłoszeniem Przewodniczącego KRRiT, wydanym po zasięgnięciu opinii Prezesa UKE, ogłoszonym w dzienniku urzędowym Monitor Polski. Unormowanie to wynika z konieczności racjonalnego gospodarowania częstotliwościami, których zasób jest skończony. Uzyskanie koncesji na rozpowszechnianie rozsiewcze satelitarne albo w innej sieci telekomunikacyjnej nie musi być poprzedzone ogłoszeniem. Koncesja udzielana jest na 10 lat.

24 Treść wniosku o udzielenie koncesji Doprecyzowuje ją rozporządzenie KRRiT z 2007 r. Wniosek musi określać m.in. nazwę programu, planowany dobowy lub minimalny czas jego nadawania, charakter programu (uniwersalny, wyspecjalizowany wraz z dziedziną specjalizacji), adresata programu, uwzględnianie tematyki lokalnej, udział audycji polskich i europejskich w programie, udział powtórek w programie, planowane rodzaje audycji.

25 Pozytywne przesłanki udzielenia koncesji stopień zgodności zamierzonej działalności programowej z celami radiofonii i telewizji, możliwości dokonania przez wnioskodawcę koniecznych inwestycji i finansowania programu, przewidywany udział w programie audycji wytworzonych przez nadawcę lub na jego zamówienie albo we współdziałaniu z innymi nadawcami, przewidywany udział audycji polskich i europejskich w programie, dotychczasowe przestrzeganie przepisów dotyczących radiokomunikacji oraz środkach masowego przekazu.

26 Stopień zgodności zamierzonej działalności programowej z celami radiofonii i telewizji Cele radiofonii i telewizji określone w ustawie medialnej obejmują: dostarczanie informacji, udostępnianie dóbr kultury i sztuki, ułatwianie korzystania z oświaty, sportu i dorobku nauki, upowszechnianie edukacji obywatelskiej, dostarczanie rozrywki, popieranie krajowej twórczości audiowizualnej. Kolejność wymienienia celów w przepisie nie ma istotnego znaczenia. Organ koncesyjny powinien zadbać, by na danym obszarze realizowane były wszystkie wymienione cele, poprzez rozpowszechnianie różnorodnych programów.

27 Możliwości dokonania przez wnioskodawcę koniecznych inwestycji i finansowania programu Wnioskodawca określa we wniosku m.in. sposoby wykorzystania reklam i sponsoringu, sposoby akwizycji reklam, przewidywalną oglądalność (słuchalność), zdolność kredytową, rachunek przychodów i kosztów w ciągu 3 lat planowanego przedsięwzięcia. Na tej podstawie organ koncesyjny ocenia możliwości finansowe wnioskodawcy, by nie doprowadzić do udzielenia koncesji podmiotowi, który nie udźwignie ciężaru działalności programowej.

28 Przewidywany udział w programie audycji wytworzonych przez nadawcę lub na jego zamówienie albo we współdziałaniu z innymi nadawcami, przewidywany udział audycji polskich i europejskich w programie Chodzi o promocję krajowej i europejskiej twórczości audiowizualnej

29 Dotychczasowe przestrzeganie przepisów dotyczących radiokomunikacji oraz środkach masowego przekazu Trzeba to rozumieć szeroko, jako dotychczasowe przestrzeganie przepisów prawa telekomunikacyjnego, ustawy medialnej, prawa prasowego, autorskiego, a także Kodeksu cywilnego w zakresie ochrony dóbr osobistych oraz Kodeksu karnego w zakresie ochrony czci (przestępstwa zniewagi i zniesławienia). Mowa o dotychczasowym przestrzeganiu, nie ma tu więc ograniczenia czasowego, poza określonymi przez prawo przypadkami wyłączającymi ponoszenie odpowiedzialności określonego rodzaju (np. przedawnienie).

30 Negatywne przesłanki udzielenia koncesji Nie udziela się koncesji, jeżeli rozpowszechnianie programów przez wnioskodawcę mogłoby spowodować: zagrożenie interesów kultury narodowej, dobrych obyczajów i wychowania, bezpieczeństwa i obronności państwa albo zagrożenia dla bezpieczeństwa informacji niejawnych, osiągnięcie przez wnioskodawcę pozycji dominującej w dziedzinie środków masowego przekazu na danym terenie (chodzi nie tylko o TV czy radio, ale też prasę, działalność w Internecie). Wystarczy sama możliwość wystąpienia zagrożenia, oceniona z uwzględnieniem zwykłego prawdopodobieństwa wystąpienia określonych zjawisk. Trzeba brać pod uwagę otwartość i pluralizm mediów oraz konstytucyjną zasadę wolności słowa. Odmowa udzielenia koncesji z wymienionych powodów następuje niezależnie od oceny wypełnienia przesłanek pozytywnych.

31 Powołując się na przesłankę opisaną pojęciem niedookreślonym należy podać konkretną argumentację, wskazując na sposób rozumienia pojęcia oraz opisując na czym miałoby polegać spodziewane naruszenie danego interesu, które trzeba uprawdopodobnić (o udowodnieniu nie może być mowy, bo chodzi o zdarzenie przyszłe). Niedookreśloność pojęć nie daje podstaw do dowolności rozstrzygnięcia!

32 Obligatoryjne przesłanki cofnięcia koncesji Koncesję cofa się (obowiązkowo), jeżeli: wydano prawomocne orzeczenie zakazujące nadawcy wykonywanie działalności gospodarczej objętej koncesją, nadawca rażąco narusza warunki określone w ustawie lub koncesji, działalność objęta koncesją jest wykonywana w sposób sprzeczny z ustawą lub z warunkami określonymi w koncesji, a nadawca, mimo wezwania Przewodniczącego KRRiT, w wyznaczonym terminie nie usunął stanu niezgodności, nadawca nie rozpoczął rozpowszechniania programu w terminie mimo wezwania Przewodniczącego KRRiT lub trwale zaprzestał rozpowszechniania (przez 3 kolejne miesiące) chyba, że nastąpiło to z przyczyn od niego niezależnych.

33 Prawomocne orzeczenie zakazujące prowadzenia działalności gospodarczej Na podstawie Kodeksu karnego można orzec środek karny zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z jej prowadzeniem. Zakaz orzeka się na okres do 10 lat. Zakaz dotyczy tylko osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek.

34 Rażące naruszenie warunków Chodzi o rażące naruszenie warunków określonych w ustawie medialnej, w samej koncesji oraz w Prawie prasowym, w zakresie w jakim stosuje się je do rozpowszechniania programów. Rażące naruszenie prawa odnosi się do naruszenia przepisów nie budzących wątpliwości w zakresie wykładni, a więc jednoznacznych. By naruszenie uznać za rażące, jego charakter musi być oczywisty. Rażącym naruszeniem może być tylko takie działanie, które pociąga za sobą nieakceptowalne skutki społeczno-gospodarcze. Wystąpienie rażącego naruszenia musi być konkretnie potwierdzone, np. decyzją o nałożeniu kary pieniężnej na nadawcę. Jednostkowe nieprawidłowości dotyczące poszczególnych audycji nie powinny być uznawane za rażące naruszenie warunków działalności. Powinno chodzić o zjawiska trwałe lub powtarzające się.

35 Nieusunięcie naruszenia mimo wezwania W tym przypadku chodzi o nieusunięcie naruszenia, które nie musi wcale mieć charakteru rażącego

36 Niewykonywanie koncesji Przyczyna niezależna od nadawcy to np. zdarzenie losowe, którego skutków nie można było uniknąć lub usunąć mimo zachowania należytej staranności. Np. klęska żywiołowa.

37 Fakultatywne przesłanki cofnięcia koncesji Koncesja może być cofnięta, jeżeli: rozpowszechnianie programu powoduje zagrożenie interesów kultury narodowej, bezpieczeństwa i obronności państwa lub narusza normy dobrego obyczaju, nastąpi ogłoszenie upadłości nadawcy, rozpowszechnianie programu powoduje osiągnięcie przez nadawcę pozycji dominującej w dziedzinie środków masowego przekazu na danym rynku właściwym w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, nastąpi przejęcie bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad działalnością nadawcy przez inną osobę.

38 Zagrożenie interesów kultury narodowej, bezpieczeństwa i obronności państwa lub narusza normy dobrego obyczaju W porównaniu z negatywnymi przesłankami udzielenia koncesji pominięto zagrożenie dla wychowania oraz dla bezpieczeństwa ochrony informacji niejawnych. Inaczej niż poprzednio, nie chodzi o możliwość zagrożenia, lecz jego udowodniony przypadek.

39 Ogłoszenie upadłości nadawcy Chodzi o ochronę wierzycieli upadłego przedsiębiorcy cofnięcie koncesji zapobiega kontynuowaniu rozpowszechniania programu z wykorzystaniem masy upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli.

40 Osiągnięcie pozycji dominującej W tym przypadku inaczej ustala się rynek, w związku z którym ocenia się osiągnięcie pozycji dominującej zgodnie z regułami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie wyznaczania rynku właściwego (przy udzielaniu koncesji sama ustawa medialna określiła zakres geograficzny rynku).

41 Przejęcie kontroli nad działalnością nadawcy Przejęcie kontroli należy rozumieć jako taką zmianę stosunków majątkowych, zarządczych lub organizacyjnych, która nastąpiła po wydaniu koncesji a na skutek której decydujący wpływ na działalność nadawcy uzyskała inna osoba, niż ta, która kontrolowała go w momencie udzielenia koncesji. Bezpośrednie przejęcie kontroli oznacza podejmowanie decyzji za nadawcę przez inny podmiot. Pośrednie przejęcie kontroli oznacza uzyskanie przez inny podmiot wpływu na decyzje podejmowane przez nadawcę np. na podstawie porozumienia. Przejąć kontrolę może albo osoba do tej pory zewnętrzna wobec koncesjonariusza, albo jego dotychczasowy udziałowiec (akcjonariusz). Jak się wydaje, opisywane normy służą ochronie przed obchodzeniem przepisów o niezbywalności uprawnień z koncesji.

42 Opłaty za udzielenie koncesji Za udzielenie koncesji należy wnieść opłatę, której maksymalną wysokość określa ustawa medialna, a której sposób ustalania dla poszczególnych nadawców określa KRRiT w formie rozporządzenia. Wysokość opłaty zależy przede wszystkim od czasu emisji reklam (np. przy rezygnacji z emisji reklam, należy się opłata w wysokości 20%) oraz liczby mieszkańców w zasięgu programu. Maksymalne stawki dotyczą więc nadawców emitujących reklamy bez ograniczeń (innych niż wynikające z ustawy medialnej) oraz obejmujących zasięgiem rozpowszechniania całą ludność Polski.

43 Rejestry programów rozprowadzanych i rozpowszechnianych w systemie teleinformatycznym

44 Rozprowadzanie programów Rozprowadzanie programu (czyli retransmisja, wtórna emisja pierwotnie rozpowszechnionego programu) wymaga jedynie zgłoszenia do rejestru programów rozprowadzanych.

45 Rozpowszechnianie programów w systemach teleinformatycznych Rozpowszechnianie programu telewizyjnego wyłącznie w systemach teleinformatycznych wymaga jedynie zgłoszenia do rejestru programów tego typu.

46 Wpis do rejestru a obowiązek uzyskania koncesji Obowiązek zgłoszenia programu do rejestru jest dużo łagodniejszy od obowiązku uzyskania koncesji. Dokonanie wpisu do rejestru jest pozbawione elementu uznaniowego organ rejestrujący nie korzysta nawet z względnej swobody decydowania o tym, czy wpisu dokonać czy też nie. Wpis dokonywany jest na podstawie zgłoszenia, w którym określa się wnioskodawcę, jego siedzibę, adres korespondencyjny (w tym elektroniczny), informacje o programie przewidzianym do rozpowszechniania (rozprowadzania), obszar rozprowadzania albo sposób rozpowszechniania. Jeżeli zgłoszenie jest prawidłowe, nie można odmówić wpisu.

47 Wolna działalność audiowizualna

48 Wolna działalność audiowizualna Jako wolną, a więc niepoddaną żadnej reglamentacji, można prowadzić następującą działalność audiowizualną: rozpowszechnianie lub rozprowadzanie programu w obrębie jednego budynku, telewizja zakładowa, rozprowadzanie programu w sieci kablowej do 250 odbiorców, rozpowszechnianie programów radiowych wyłącznie w systemach teleinformatycznych, rozpowszechnianie audialnych usług na żądanie, elektroniczne wersje dzienników i czasopism oraz prasy udostępnianej w systemie teleinformatycznym, pod warunkiem, że nie składają się w przeważającej części z audycji audiowizualnych. De facto wolna jest także działalność w zakresie udostępniania audiowizualnych usług medialnych na żądanie.