POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO SA Oddział Geologii i Eksploatacji ul. M. Kasprzaka 25A, Warszawa KARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA

Transkrypt

1 POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO SA Oddział Geologii i Eksploatacji ul. M. Kasprzaka 25A, Warszawa KARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w obrębie obszaru koncesji Nr 18/99/p PYZDRY tekst jednolity LUTY

2 SPIS TREŚCI 1. Podstawa prawna wystąpienia o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Rodzaj, skala i usytuowanie przedsięwzięcia Powierzchnia zajmowanej nieruchomości, a także obiektu budowlanego oraz dotychczasowy sposób ich wykorzystania i pokrycie nieruchomości szatą roślinną Powierzchnia zajmowanej nieruchomości Pokrycie nieruchomości szatą roślinną Rodzaje stosowanej technologii Prace geofizyczne Technologia prac geofizycznych Technologia prac sejsmicznych Technologia badań grawimetrycznych Technologia badań magnetotellurycznych Organizacja prac geofizycznych Prace wiertnicze Technologia prac wiertniczych i udostępniających złoże Wiercenie otworu Udostępnienie złoża Testy produkcyjne Próbna eksploatacja Organizacja prac wiertniczych Faza przygotowania prac wiertniczych Faza realizacji prac wiertniczych Faza likwidacji prac wiertniczych Ryzyko wystąpienia awarii Potencjalne sytuacje awaryjne mogące powstać podczas wykonywania prac geofizycznych Potencjalne sytuacje awaryjne mogące powstać podczas wykonywania prac wiertniczych Przeciwdziałanie sytuacjom awaryjnym Ewentualne warianty przedsięwzięcia Podstawy wyboru wariantu Aspekt metodologii poszukiwań Aspekt technologiczny Aspekt prawny Najkorzystniejszy (optymalny) wariant realizacji przedsięwzięcia Opcja tzw. zerowa Opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku nie podejmowania przedsięwzięcia Czas trwania, częstotliwość i odwracalność oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Powiązanie z innymi przedsięwzięciami, w tym kumulowanie się oddziaływań przedsięwzięć znajdujących się na obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie Przewidywane ilości wykorzystywanej wody, surowców, materiałów, paliw oraz energii Prace geofizyczne Prace wiertnicze Rozwiązania chroniące środowisko Opis potencjalnych oddziaływań prac geologicznych na środowisko Opis potencjalnych oddziaływań prac geologicznych na wybrane elementy środowiska Opis potencjalnych oddziaływań prac geofizycznych na wybrane elementy środowiska Opis potencjalnych oddziaływań prac wiertniczych na wybrane elementy środowiska Opis potencjalnych, znaczących oddziaływań prac geologicznych na środowisko

3 Oddziaływanie prac geologicznych na ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska przyrodnicze, wodę i powietrze Oddziaływanie na powierzchnię ziemi z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i krajobraz Oddziaływanie na obiekty objęte ochroną konserwatorską i krajobraz kulturowy Oddziaływania wynikające z istnienia przedsięwzięcia Oddziaływania wynikające z wykorzystywania zasobów środowiska Oddziaływania wynikające z emisji do środowiska Działania mające chronić środowisko przed negatywnymi skutkami oddziaływania prac geologicznych Działania mające chronić środowisko w czasie realizacji prac geofizycznych w poszczególnych fazach realizacji Faza przygotowania prac geofizycznych Faza realizacji prac geofizycznych Faza likwidacji prac geofizycznych Działania mające chronić środowisko w czasie realizacji prac wiertniczych w poszczególnych fazach realizacji Faza przygotowania prac wiertniczych Faza realizacji prac wiertniczych Faza likwidacji prac wiertniczych Działania mające na celu zapobieganie lub ograniczenie negatywnych oddziaływań na chronione elementy środowiska przyrodniczego, w tym na obszary Natura Propozycje monitoringu oddziaływania planowanych prac geologicznych Rodzaje i przewidywane ilości wprowadzanych do środowiska substancji lub energii przy zastosowaniu rozwiązań chroniących środowisko Powstawanie i odprowadzanie ścieków Ścieki wytwarzane w trakcie realizacji prac geofizycznych Ścieki wytwarzane w trakcie realizacji prac wiertniczych Wytwarzanie i zagospodarowanie odpadów Odpady wytwarzane w czasie wykonywania prac geofizycznych Odpady wytworzone w czasie wykonywania prac wiertniczych Odpady wytworzone w fazie przygotowania i likwidacji prac wiertniczych Odpady wytwarzane w fazie realizacji prac wiertniczych Możliwe transgraniczne oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko Informacja o obszarach podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, znajdujących się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia na obszarze koncesji PYZDRY Obszary NATURA 2000 znajdujące się w obszarze koncesji PYZDRY Inne formy ochrony przyrody podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) znajdujące się w obszarze koncesji PYZDRY Obszary NATURA 2000 znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie granic obszaru koncesji PYZDRY Inne formy ochrony przyrody podlegające ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 627) zlokalizowane w sąsiedztwie obszaru koncesji PYZDRY Wybrane zagadnienia dotyczące uwarunkowań określonych w art. 63 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowiska (t.j. Dz. U. z 2013r. poz z późn. zm.) Użytkowanie gruntów w poszczególnych gminach, w obrębie których położony jest obszar koncesji PYZDRY Gęstość zaludnienia Obszary leśne w poszczególnych gminach zlokalizowanych w obszarze koncesji Pyzdry

4 11.4. Obszary objęte ochroną, w tym strefy ochronne ujęć wód i obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, obszary przylegające do jezior, ochrona brzegu morskiego Położenie obszaru koncesji w dorzeczach, regionach wodnych Główne Zbiorniki Wód Podziemnych Hydrologia gmin położonych w obrębie obszaru koncesyjnego Pyzdry Uzdrowiska i obszary ochrony uzdrowiskowej Obszary o krajobrazie mającym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne Stan środowiska w poszczególnych gminach znajdujących się w obszarze koncesji Pyzdry Charakterystyka możliwych konfliktów społecznych związanych z realizacją projektowanego przedsięwzięcia Literatura SPIS TABEL 1 Współrzędne topograficzne naroży zgeometryzowanego obszaru koncesji Nr 18/99/p PYZDRY 8 2 Wykaz gmin znajdujących się w obszarze koncesji Nr 18/99/p PYZDRY 8 3 Średnie zużycie paliw w czasie wykonywania otworu wiertniczego 40 4 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku 48 5 Wielkości strefy zagrożenia dla obiektów ze względu na drgania sejsmiczne przy strzelaniu w otworach wiertniczych do celów geofizycznych w [m] 57 6 Lista kontrolna potencjalnych oddziaływań prac geologicznych w odniesieniu do celów ochrony, form ochrony przyrody z jednoczesnym wskazaniem możliwości ograniczenia tych wpływów 65 7 Syntetyczne zestawienie rodzaju i charakteru zidentyfikowanych oddziaływań rodzajów prac geologicznych w poszczególnych fazach realizacji inwestycji 66 8 Rodzaje odpadów powstających w fazie przygotowania i likwidacji prac wiertniczych 71 9 Rodzaje i szacunkowe ilości odpadów wydobywczych powstających podczas wiercenia otworu wiertniczego Potencjalne rodzaje, szacunkowa ilość oraz sposób zagospodarowania odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczna powstających w fazie realizacji prac wiertniczych Pomniki przyrody zlokalizowane w gminach w obszarze koncesji Pyzdry Pomniki przyrody zlokalizowane w sąsiedztwie granic obszaru koncesyjnego Pyzdry Użytkowanie gruntów w gminach, w obrębie obszaru koncesji 18/99/p Pyzdry Gęstość zaludnienia w poszczególnych gminach w obszarze koncesji PYZDRY Charakterystyka jednolitych części wód rzecznych, w obrębie, których zlokalizowany jest obszar koncesji nr 18/99/p Pyzdry wg Planu Gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry Charakterystyka jednolitych części wód podziemnych, w obrębie, których zlokalizowany jest obszar koncesji JCWPd wg Planu Gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry Główne zbiorniki wód podziemnych znajdujące się w obrębie obszaru koncesyjnego nr 18/99/p Pyzdry oraz w jego sąsiedztwie Wykaz udokumentowanych zasobów wód podziemnych na terenie gminy Chocz Stacje uzdatniania wody w gminie Czermin Sieć wodociągowa w gminie Nowe Miasto n/wartą Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Żerków Wykaz udokumentowanych stanowisk archeologicznych w gminie Rzgów Dziedzictwo archeologiczne gminy Lądek z podziałem na fakty osadnicze Stan jakości powietrza w roku 2002 w gm. Jarocin Odczyn gleb terenów rolnych powiatu jarocińskiego Średnia zawartość metali ciężkich w glebach gminy Jarocin

5 27 Zasobność gleb w poszczególne przyswajalne składniki pokarmowe Wyniki monitoring wód podziemnych na terenie gminy Żerków Odczyn gleb na terenie gminy Żerków 220 SPIS RYCIN 1 Lokalizacja obszaru koncesji Nr 18/99/p PYZDRY na tle mapy obszarów koncesji w Polsce (fragment mapy za MŚ na dz ) 9 2 Mapa schematyczna granic obszaru koncesji Nr 18/99/p PYZDRY w układzie administracyjnym 9 3 Mapa schematyczna lokalizacji prac geologicznych wykonanych w rejonie obszaru koncesji PYZDRY 10 4 Schemat badania SMP 22 5 Przykładowy schemat zagospodarowania wiertni dla otworu wiertniczego 32 6 Mapa poglądowa Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych w obszarze koncesji Pyzdry obowiązujących do 2014 r Mapa poglądowa Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych w obszarze koncesji Pyzdry obowiązujących w 2015 r. 170 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW 1. Decyzja Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia r. w sprawie udzielenia koncesji Nr 18/99/p PYZDRY oraz decyzje zmieniające koncesję 2. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wydana przez Burmistrza Gminy Zagórów znak: BŚ-7625/1/08 z dnia r. 3. Mapa sytuacyjno wysokościowa w skali 1: z naniesionym obszarem koncesji Nr 18/99/p PYZDRY oraz obszarami Natura Prezentacja i schemat przebiegu prac geofizycznych i wiertniczych. 5. Ocena potencjalnych oddziaływań prac poszukiwawczych i rozpoznawczych złóż ropy naftowej i gazu ziemnego na powietrze atmosferyczne w rejonie koncesji nr 18/99/p Pyzdry. 6. Przykładowe pomiary hałasu emitowanego przez urządzenie wiertnicze. 7. Przykładowe zdjęcie zbiornika ewaporacyjnego. 8. Ochrona przyrody w obszarze koncesji. 9. Pismo Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu znak: WSI-II EB z dnia r. 10. Ochrona przyrody w strefie 20 km od granic koncesji. 11. Lokalizacja obszaru koncesyjnego PYZDRY względem obszarów leśnych. 12. Hydrografia, ujęcia wody, GZWP w obszarze koncesji. 13. Mapa obszarów wód w skali 1: wody podziemne, dorzecza, regiony wodne. 14. Mapa obszarów wód w skali 1: wody powierzchniowe. 15. Mapa obszarów GZWP w skali 1: Karty charakterystyki JCWPd 63, 64, 73, 77, Karty charakterystyki JCWPd 61, 62, 71, Mapa obiektów dziedzictwa kultury koncesja PYZDRY. 5

6 1. Podstawa prawna wystąpienia o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA w Warszawie (PGNiG SA) zgodnie z przepisami Ustawy prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U ze zm.) zamierza wystąpić do Ministra Środowiska z wnioskiem o przedłużenie terminu ważności koncesji Nr 18/99/p PYZDRY oraz zmianę zakresu prac poszukiwawczo rozpoznawczych ustanowionego w koncesji. Koncesja PYZDRY została udzielona przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa decyzją z dnia r. zmienioną decyzjami znak: DGe/MS/ /2005 z dnia 7 lipca 2005, znak: DGiKGe /1537/08/MS z dnia 4 lipca 2008 r. oraz znak: DGiKGe /1808/08/MS z dnia 22 lipca 2008 r. i jest ważna do 07 lipca 2014 r. /załącznik nr 1/ W bieżącym okresie koncesyjnym prace poszukiwawcze i rozpoznawcze złóż węglowodorów na przedmiotowym obszarze koncesji są prowadzone przez PGNiG SA na podstawie ww. koncesji oraz decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach znak: BŚ-7625/1/08 wydanej 9 maja 2008 r. przez Burmistrza Gminy Zagórów. /załącznik nr 2/ Zgodnie z Ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2013r. poz ze zm.), w związku z proponowanym zakresem zmian warunków koncesji PYZDRY wymagane jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Planowane przedsięwzięcie zgodnie z 3 pkt 43 lit. c) Rozporządzenia z dnia 9 listopada 2010 r. zmienionego Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie kwalifikacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2013r, poz. 817): pkt 43) poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, lit. c) wykonywane metodą otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 m: w strefach ochronny ujęć wody, na obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust.1 pkt 1-3 i 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy ( ) jest kwalifikowane do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko przyrodnicze. Zgodnie z obowiązującym w/w rozporządzeniem prace sejsmiczne planowane do wykonania w obszarze koncesji Ostrów Wlkp. nie są kwalifikowane jako przedsięwzięcie. Z racji tego, że planowane prace sejsmiczne mogą być wykonywane na obszarach objętych formami ochrony przyrody, w tym zwłaszcza na obszarach Natura 2000, wnioskodawca w przedmiotowej Karcie Informacyjnej Przedsięwzięcia zawarł również informacje na temat techniki wykonywania tych prac, jak również przedstawił rozwiązania minimalizujęce ich wpływ na cenne przyrodniczo obszary. Ze względu na specyfikę prac poszukiwawczo-rozpoznawczych wnioskodawca na obecnym etapie procedury nie może wskazać precyzyjnej lokalizacji miejsc, przyszłych prac geologicznych. W związku z tym informacje zawarte w KIP zostały przedstawione w formie opisowej w odniesieniu do całego obszaru koncesji, w sposób adekwatny do specyfiki przedsięwzięć z branży górnictwa otworowego nafty i gazu, rodzaju zagrożeń towarzyszących typowym pracom geologicznym oraz skali ich oddziaływań na elementy środowiska. Jednocześnie w KIP wnioskodawca wskazuje na zakres uwarunkowań, które deklaruje przestrzegać w skali całego obszaru koncesyjnego, a w szczególności, na obszarach podlegających ochronie prawnej w celu zminimalizowania negatywnych oddziaływań prac geologicznych na środowisko. Planowane przedsięwzięcie polegające na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego ma status celu publicznego zgodnie z art. 6 pkt 8 ustawy z dnia r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz. U z zm.), a jego realizacja ma bezpośredni wpływ na poprawę bezpieczeństwa energetycznego kraju, zgodnie z jednym z głównych celów przyjętej przez Rząd RP w dniu 10 listopada 2009r. Polityki energetycznej Polski do 2030 roku (M.P. Nr 2 poz.11). 6

7 Zgodnie z art. 74 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013r. poz ze zm.) do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko należy załączyć kartę informacyjną przedsięwzięcia (KIP). Niniejsza KIP została sporządzona zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 w/w ustawy z uwzględnieniem, niektórych zagadnień wymienionych w art. 63 ust. 1. Ponieważ w obrębie przedmiotowego obszaru koncesyjnego nie występują tereny zamknięte (art. 75 ust.1 pkt 1 lit. b Ustawy) organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż węglowodorów jest Burmistrz Miasta i Gminy Zagórów. Do sporządzenia KIP wykorzystano informacje z zakresu technik i technologii oraz organizacji prac prowadzących do odkrycia i udokumentowania złóż węglowodorów, informacje z opracowań i dokumentów sporządzonych na szczeblu gminy, w tym: strategii rozwoju, programów ochrony środowiska, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, itp. Wykorzystano także informacje zawarte w raportach oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia polegającego na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż węglowodorów wykonanych na zlecenie wnioskodawcy. Inwestorem projektowanych prac geologicznych jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA z siedzibą w Warszawie, Warszawa ul. Marcina Kasprzaka 25A, Oddział Geologii i Eksploatacji w Warszawie, wpisane do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod Nr KRS: Spółka działa na podstawie ustawy z dnia r. Kodeks spółek handlowych oraz ustawy z dnia r. o prywatyzacji Przedsiębiorstw Państwowych oraz innych właściwych przepisów. Zgodnie z 84 Statutu Spółki okres działalności Spółki jest nieoznaczony. 2. Rodzaj, skala i usytuowanie przedsięwzięcia Skala przedsięwzięcia Realizacja przedsięwzięcia w zakresie robót geologicznych odbywać się będzie etapowo w oparciu o decyzję zmieniającą koncesję Nr 18/99/p PYZDRY, która zostanie wydana przez Ministra Środowiska. Planuje się wystąpić do Ministra Środowiska z wnioskiem o następujące rozszerzenie zakresu rzeczowego ustanowionego w koncesji PYZDRY: a) objęcie pracami poszukiwawczo rozpoznawczymi utworów: permu i karbonu; b) wykonanie prac geologicznych w zakresie: zdjęcia sejsmiczne 2D do 300 km łącznej długości profili sejsmicznych, zdjęcia sejsmiczne 3D do 500 km 2 łącznej powierzchni wzbudzania, 15 otworów wiertniczych, badań geofizycznych: magnetotellurycznych, grawimetrycznych, próbnej eksploatacji nawierconych złóż węglowodorów w celu przygotowania dokumentacji złoża. Planowane prace geologiczne będą wykonywane w ramach badań i robót geologicznych obejmujących: a) prace geofizyczne: badania grawimetryczne, badania magnetotelluryczne, badania sejsmiczne 2D i/lub 3D wykonywane w szczególności: przy wykorzystaniu wibratorów, urządzeń typu air gun lub przy użyciu środków strzałowych, b) prace wiertnicze, w tym prace udostępniające złoże i próbna eksploatacja. Prace geologiczne będą wykonywane zgodnie z odpowiednimi przepisami Ustawy prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U ze zm.) oraz przepisami wykonawczymi do tej ustawy, a w szczególności Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny 7

8 pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U ze zm.). Usytuowanie przedsięwzięcia Ze względu na specyfikę prac poszukiwawczo-rozpoznawczych (brak możliwości wskazania dokładnej lokalizacji poszczególnych prac) na obecnym etapie procedury, wskazaną lokalizacją prac geologicznych, jest obszar koncesji PYZDRY /Tabele nr 1 i 2/ o powierzchni 903,60 km 2 w obrębie województwa wielkopolskiego. Lokalizacja obszaru koncesji PYZDRY została przedstawiona na: mapie sytuacyjno - wysokościowej w skali 1: /załącznik nr 3/, rycinie nr 1 Lokalizacja obszaru Koncesji PYZDRY na tle mapy obszarów koncesji w Polsce (fragment), rycinie nr 2 Mapa schematyczna granic obszaru koncesji PYZDRY na tle schematycznej mapy układu administracyjnego kraju (fragment), rycinie nr 3 Mapa schematyczna lokalizacji prac geologicznych wykonanych w rejonie obszaru koncesji PYZDRY Tabela nr 1 Współrzędne topograficzne naroży zgeometryzowanego obszaru koncesji PYZDRY w układzie 1992 Nr naroża X Y Tabela nr 2 Wykaz gmin znajdujących się w obszarze koncesji PYZDRY Gmina Województwo Powiat Nazwa Status wielkopolskie jarociński Jarocin miejsko-wiejska Żerków miejsko-wiejska kaliski Blizanów wiejska koniński Grodziec wiejska Rzgów wiejska Lądek wiejska słupecki Słupca wiejska Strzałkowo wiejska Zagórów miejsko-wiejska Kołaczkowo wiejska wrzesiński Miłosław miejsko-wiejska Pyzdry miejsko-wiejska Września miejsko-wiejska Chocz wiejska pleszewski Czermin wiejska Gizałki wiejska średzki Nowe Miasto n/wartą wiejska 8

9 Rycina nr 1 Lokalizacja obszaru koncesji PYZDRY na tle mapy obszarów koncesji w Polsce (fragment Mapy Koncesji na dz źródło: Ministerstwo Środowiska) Rycina nr 2 Mapa schematyczna granic obszaru koncesji PYZDRY w układzie administracyjnym 9

10 Rycina nr 3 Mapa schematyczna lokalizacji prac geologicznych wykonanych w rejonie obszaru koncesji PYZDRY Prace poszukiwawczo rozpoznawcze za złożami węglowodorów na przedmiotowym obszarze Koncesji PYZDRY prowadzono już od II połowy poprzedniego wieku. W tym czasie wykonano szereg prac geologicznych w tym między innymi zdjęcia sejsmiczne 2D i 3D oraz ponad 50 otworów wiertniczych (Rycina nr 3). W ramach obecnie posiadanej koncesji ( ) wykonano ok. 475 km 2 zdjęcia sejsmicznego 3D oraz 3 otwory wiertnicze. Jednocześnie należy podkreślić, że ze względu na specyfikę prac poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów szczegółowa lokalizacja prac geologicznych w obrębie obszaru koncesji jest wypadkową wyników prac poszukiwawczo rozpoznawczych za złożami węglowodorów zrealizowanych we wcześniejszym okresie koncesyjnym oraz wyników bieżącej analizy danych geologicznych otrzymywanych na różnych etapach prowadzenia tych prac, a także symulacji ekonomicznej obejmującej koszty aktualnie prowadzonych prac i ewentualnej eksploatacji złóż gazu ziemnego i/lub ropy naftowej. Dopiero, gdy ta analiza daje wynik pozytywny, przystępuje się do projektowania prac geologicznych w danej lokalizacji. Taka metodyka prowadzenia prac poszukiwawczo rozpoznawczych oznacza, że na etapie postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie jest możliwe wskazanie szczegółowej lokalizacji planowanych prac geologicznych. Jest też możliwe, że na danym etapie prac, przy braku pozytywnych wyników świadczących o występowaniu perspektywicznych struktur geologicznych, odstępuje się od dalszych prac w badanym rejonie. W związku z tym w celu zapewnienia odpowiedniego z punktu widzenia ochrony środowiska działania w zakresie wykonywania prac geologicznych (geofizycznych, wiertniczych) na obszarze koncesji, a w szczególności na obszarach podlegających ochronie prawnej, wnioskodawca deklaruje następujące zasady postępowania w zależności od rodzaju prac: 10

11 Prace geofizyczne Na terenach podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627 ze zm.) oraz w okresach ochronnych gatunków dziko występujących zwierząt wymagających ustanowienia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, realizacja prac geofizycznych w ramach opracowanego projektu realizacji tych prac będzie prowadzona pod nadzorem eksperta przyrodnika. W ramach prac geofizycznych zadaniem przyrodnika prowadzącego nadzór przyrodniczy będzie: 1. opracowanie w fazie prac studyjnych, analizy lokalizacji przebiegu linii profili geofizycznych (operacyjnych) w obrębie całego zdjęcia sejsmicznego, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627); 2. na etapie przed rozpoczęciem prac sejsmicznych bezpośrednie rozpoznanie i skontrolowanie terenu (wizja terenowa) przewidzianego pod prace sejsmiczne pod względem występowania chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. W przypadku stwierdzenia występowania na terenie przeznaczonym pod prace sejsmiczne gatunków chronionych, jeżeli będzie to możliwe, Inwestor/Wykonawca prac dokona zgodnie ze wskazówkami osoby prowadzącej nadzór przyrodniczy skorygowania przebiegu linii profili geofizycznych (operacyjnych) lub uzyska zezwolenie w trybie art. 56 ustawy o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627); 3. prowadzenie nadzoru przyrodniczego bezpośrednio podczas realizacji prac sejsmicznych, w celu bieżącej korekty przebiegu geofizycznych linii operacyjnych, zwłaszcza w miejscach, gdzie wcześniej stwierdzono występowanie chronionych gatunków i siedlisk. Zadaniem przyrodnika będzie bezzwłocznie reagowanie w przypadku stwierdzenia obserwowanego lub wysoce prawdopodobnego negatywnego wpływu prac na gatunki i siedliska podlegające ochronie; 4. sporządzenie sprawozdań z przeprowadzonego nadzoru przyrodniczego. W przypadku wystąpienia gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową na trasie przebiegu operacyjnych linii profili geofizycznych, jeżeli będzie to możliwe, profil zostanie przesunięty. Geofony wraz z przewodem zostaną ułożone poza siedliskiem występowania gatunku. Ponadto w bezpośredniej bliskości wyznaczonych stref ochronnych będzie ograniczany hałas i nadmierna aktywność grupy geofizycznej. Podczas prowadzenia prac geofizycznych nie przewiduje się wycinki drzew i krzewów. Ze względu na krótkotrwały czas i specyfikę wykonywania pomiarów geofizycznych w danym punkcie pomiarowym Inwestor przewiduje wykonywanie prac w okres całego roku. Przedmiotowe prace będą wykonywane tylko w porze dziennej. Prace wiertnicze W fazie przygotowania prac wiertniczych - w celu ochrony bioróżnorodności obszaru prac i zapobieganiu niekorzystnym zmianom środowiska przyrodniczego wybór szczegółowej lokalizacji obszaru prac wiertniczych na obszarach podlegających ochronie, zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody, dla otworów wiertniczych o głębokości większej niż 1000 m i dróg dojazdowych, zostanie przeprowadzony pod nadzorem eksperta przyrodnika. W ramach prac wiertniczych zadaniem przyrodnika prowadzącego nadzór przyrodniczy będzie: 1. opracowanie w fazie prac studyjnych, analizy lokalizacji prac wiertniczych (wiertni i dróg dojazdowych) ze szczególnym uwzględnieniem obszarów podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627); 2. na etapie przed rozpoczęciem prac wiertniczych bezpośrednie rozpoznanie i skontrolowanie terenu (wizja terenowa) pod względem występowania chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. W przypadku stwierdzenia występowania na terenie przeznaczonym pod prace wiertnicze gatunków chronionych, jeżeli będzie to możliwe z punktu widzenia geologicznego (lokalizacja perspektywicznej struktury), Inwestor dokona zgodnie ze wskazówkami osoby prowadzącej nadzór przyrodniczy 11

12 skorygowania lokalizacji wiertni lub uzyska zezwolenie w trybie art. 56 ustawy o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627); 3. prowadzenie nadzoru przyrodniczego w fazie prac przygotowawczych t.j. na etapie przygotowania placu pod wiertnię i budowy infrastruktury wiertni. Zadaniem przyrodnika będzie bezzwłoczne reagowanie w przypadku stwierdzenia obserwowanego lub wysoce prawdopodobnego negatywnego wpływu prac na gatunki i siedliska podlegające ochronie; 4. sporządzenie sprawozdań z przeprowadzonego nadzoru przyrodniczego. Przed przystąpieniem do prac przygotowawczych, teren przeznaczony pod lokalizację wiertni zostanie skontrolowany przez osobę prowadzącą nadzór przyrodniczy pod względem występowania chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów. W przypadku stwierdzenia na terenie planowanej budowy wiertni występowania: zwierząt objętych ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U ), roślin objętych ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U ), grzybów wymienionych w podstawie Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U ) przestrzegane będą przepisy dotyczące ochrony gatunkowej. W przypadku braku rozwiązań alternatywnych jakim jest zmiana lokalizacji otworu poszukiwawczorozpoznawczego (wybór nowego miejsca byłby niekorzystny z punktu widzenia położenia najbardziej perspektywicznej struktury geologicznej i mógłby spowodować negatywny wynik wiercenia), Inwestor wystąpi do odpowiednich organów ochrony przyrody o wydanie stosownego zezwolenia na odstępstwa od zakazów obowiązujących w odniesieniu do gatunków chronionych w trybie art. 56 ustawy o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627 ze zm.). Faza realizacji i likwidacji prac wiertniczych - będzie prowadzona w ramach zatwierdzonego Planu ruchu zakładu górniczego, w którym są również uwzględnione aspekty ochrony środowiska i będzie podlegała nadzorowi Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu, zgodnie z przepisami Prawa geologicznego i górniczego. Ponadto w fazie likwidacji prac wiertniczych przeprowadza się rekultywację terenu, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Określone uwarunkowania odnoszące się do usytuowania przedsięwzięcia, które Organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach musi wziąć pod uwagę w świetle art. 63 Ustawy, zostały przedstawione w rozdz. 11 niniejszej KIP, w odniesieniu do poszczególnych gmin w obrębie, których położony jest obszar koncesji PYZDRY. 3. Powierzchnia zajmowanej nieruchomości, a także obiektu budowlanego oraz dotychczasowy sposób ich wykorzystania i pokrycie nieruchomości szatą roślinną 3.1. Powierzchnia zajmowanej nieruchomości Planowane przedsięwzięcie jest usytuowane w granicach przestrzeni niestanowiącej części składowej nieruchomości gruntowej na obszarze koncesji PYZDRY o powierzchni 903,60 km 2. Należy podkreślić, że prawo do wejścia na daną nieruchomość (teren, akwen) jest przedmiotem uzgodnienia i umowy wykonawcy prac geologicznych z podmiotem dysponującym tytułem prawnym do danej nieruchomości. Poniżej przedstawiono szacowaną wielkość zajmowanego terenu na realizację, poszczególnych jednostkowych prac geologicznych realizowanych w obszarze koncesji: 1. Zdjęcie sejsmiczne 2D jest wykonywane wzdłuż linii profili sejsmicznych. Przebieg linii operacyjnych jest projektowany przy wykorzystaniu w szczególności istniejącej sieci dróg lokalnych, polnych, przecinek leśnych oraz duktów przeciwpożarowych Na obszarze koncesji PYZDRY zakłada się do realizacji ok. 300 km łącznej długości profili zdjęcia sejsmicznego 2D. 12

13 2. Zdjęcie sejsmiczne 3D - przebieg linii operacyjnych jest projektowany przy wykorzystaniu w szczególności istniejącej sieci dróg lokalnych, polnych, przecinek leśnych oraz duktów przeciwpożarowych. Na obszarze koncesji PYZDRY zakłada się do realizacji ok. 500 km 2 łącznej powierzchni wzbudzania. Zastosowanie air gun, jako źródła wzbudzania, zarówno w badaniach sejsmicznych 2D jak i 3D, przewidywane jest tylko na obszarach, na których znajdują się duże jeziora. Ta metoda wzbudzania polega na generacji fali sejsmicznej w wyniku gwałtownej dekompresji sprężonego powietrza. Źródło to jest wykorzystywane w pomiarach sejsmicznych pod powierzchnią wody. 3. W metodzie badań grawimetrycznych punkty pomiarowe są rozmieszczane w odstępach na wzór regularnej siatki (prostokątnej, kołowej, promieniowej) lub linii zorientowanych pod kątem prostym do celu badań. Interwały między stacjami wynosić powinny od kilku metrów do kilkuset kilometrów, w zależności od zalegania celu badań. Pomiary są projektowane na całym obszarze badań przy średnim zagęszczeniu wynoszącym 8 stanowisk na 1 km 2. Przedmiotowa metoda badań jest całkowicie bezinwazyjna z punktu widzenia ochrony środowiska. 4. W metodzie badań magnetotellurycznych pomiary pola elektromagnetycznego są wykonywane w wersji sondowań punktowych - rozproszonych wzdłuż zaprojektowanych linii sondowań magnetotellurycznych. 5. Realizacja otworu wiertniczego zajmuje powierzchnię ok. 1-3 ha oraz powierzchnię drogi dojazdowej o szerokości ok. 3-3,5 m i długości zależnej od usytuowania wiertni w stosunku do istniejącej w terenie sieci drogowej. Zajęcie terenu pod wykonanie prac wiertniczych w określonych przypadkach odbywa się na podstawie decyzji o wyłączeniu gruntów z produkcji rolnej lub leśnej w oparciu o przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia r. (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 1205). Na obszarze koncesji PYZDRY zakłada się do realizacji 15 otworów wiertniczych o głębokościach większych niż 1000 m. Charakterystyka utworów geologicznych planowanych do rozpoznania: PALEOZOIK Karbon Według dotychczasowych badań najstarszymi utworami stwierdzonymi w rejonie projektowanych prac są utwory karbonu, które reprezentują waryscyjskie piętro strukturalne. Piętro to jest najsłabiej rozpoznane, ponieważ informacje są bardzo fragmentaryczne i pochodzą z nielicznych, stosunkowo odległych od siebie głębokich otworów wiertniczych. Głębokość zalegania poziomu jest znaczna i zapada w kierunku niecki poznańskiej. Przykładowo w rejonie Komorza strop karbonu nawiercono w głębokości 4305 m (Komorze-1; 95 mb), natomiast w rejonie Miłosławia 4240 m (Miłosław-2; 90 m). Poziom reprezentowany jest przez piaskowce szarogłazowe, ciemnoszaro-wiśniowe, średnio- i gruboziarniste, twarde i zbite, z przerostami i wkładkami iłowców mułowcowych. Utwory karbonu charakteryzują się bardzo słabymi właściwościami zbiornikowymi i dotychczas w rejonie koncesji Pyzdry, nie uzyskano z nich istotnych objawów węglowodorów. Powyżej karbonu zalega permo-mezozoiczne piętro strukturalne, reprezentowane przez utworu permu, triasu, jury a na wschód od odwiertu Grundy IG-1 pojawiają się utwory kredy. Perm Czerwony spągowiec Charakterystyka lifo-facjalna omawianego rejonu determinowana była rozwojem tektonicznym, w tym postorogenicznym wulkanizmem dolnego czerwonego spągowca (autunu), którego efektem jest lokalnie występująca seria skał eruptywnych. Serię tę nawiercono w odwiercie Grundy-2 w głębokości m. Powyżej, w interwale m, stwierdzono autuńską serię osadową reprezentowaną przez piaskowce, iłowcami, mułowce, zlepieńce. Ponad serią autuńską zalegają utwory górnego czerwonego spągowca - saksonu, wykształcone jako różnoziarniste czerwone i czerwono-brunatne piaskowce powstałe przeważnie w środowisku eolicznym. Omawiany obszar położony jest w strefie tzw. Ergu Wschodniego a eoliczne piaskowce saksonu są głównym poziomem, jeżeli chodzi możliwość występowania złóż gazu ziemnego. 13

14 Miąższość serii osadowej górnego czerwonego spągowca zawiera się w granicach m (Komorze-2; 574mb, Lubinia-2A; 595m; nieprzewiercone) i wzrasta w kierunku NE. Średnia porowatość stropowej partii tych utworów waha się w granicach 2 20 %, a średnia przepuszczalność od 0,1 do 100 md. W rejonie koncesji Pyzdry, w stropie czerwonego spągowca, w roku 2011, odkryto złoże gazu ziemnego LISEWO (otwór Lisewo-1K), którego zasoby geologiczne udokumentowano na mln m 3. Wydajność odwiertu oszacowano na Vabs=327 m 3 /min. Medium nasycającym jest gaz wysokometanowy o średniej zawartości węglowodorów 77,212 % obj. zaliczony do grupy Lw. Powierzchnia złoża została określona na 2,06 km 2, ciśnienie złożowe na 40,5 MPa. W roku 2012 odkryto złoże gazu ziemnego Komorze (Komorze-3K), które jest aktualnie dokumentowane. Wydajność odwiertu oszacowano na m 3 /min. Medium nasycającym jest gaz ziemny o zawartości metanu około 72% obj. Ciśnienie złożowe określono na 40,9 MPa. W bliskim sąsiedztwie koncesji Pyzdry, na południowy - zachód od niej, eksploatowane jest jedno z największych złóż gazu ziemnego na monoklinie przedsudeckiej tj. złoże Radlin, które odkryto w roku Odkryte złoża gazu ziemnego podścielone są solankami. Według dotychczasowych badań w górnym czerwonym spągowcu wydzielono 3 zasadnicze kompleksy sedymentologiczne: 1. Kompleks płytkomorski W najwyższej części profilu występuje seria utworów barwy szarej o jednorodnym wykształceniu litologicznym i poziomej laminacji. Przeważają piaskowce eoliczne bardzo drobnoziarniste i drobnoziarniste. Wysoki stopień cementacji siarczanowej i węglanowej powoduje, że piaskowce te są skałą o niskich właściwościach zbiornikowych. 2. Kompleks eoliczny redeponowany W profilu pionowym kompleks cechuje się jednorodnym wykształceniem litologicznym złożonym z piaskowców bardzo drobnoziarnistych i drobnoziarnistych barwy brunatno czerwonej. Ze względu na zróżnicowany stopień cementacji oraz zmienną porowatość piaskowce są fragmentami dobrą skałą zbiornikową. 3. Kompleks eoliczny W profilu pionowym brunatno czerwony kompleks cechuje się niewielkim zróżnicowaniem wykształcenia litologicznego. Wśród eolicznych piaskowców bardzo drobnoziarnistych i drobnoziarnistych znajdują się nieliczne przewarstwienia piaskowców o podobnej granulacji ale związanych ze środowiskiem międzywydmowym. Podrzędnie występują piaskowce średnioziarniste oraz laminy pyłowca. Głównym typem facjalnym są osady wydmowe. Cechą charakterystyczną jest wysokokątowe, przekątne warstwowanie dochodzące do Zróżnicowany stopień cementacji i dobra porowatość powoduje, że piaskowce eoliczne są dobrą skałą zbiornikową. Petrografia i diageneza utworów czerwonego spągowca Ziarna frakcji średniego piasku występują w postaci lamin. Wysortowanie materiału ziarnowego jest zróżnicowane od umiarkowanego do dobrego. Często obserwujemy wysortowanie bimodalne. Wysortowaniem bimodalnym najczęściej charakteryzują się piaskowce facji podstawy wydmy oraz pokrywy piaskowej. Piaskowce eoliczne w facji rdzenia wydmy posiadają dobre lub bimodalne wysortowanie. Piaskowce eoliczne redeponowane są masywne i na ogół słabo wysortowane. Wśród piaskowców przeważają arenity subarkozowe oraz sporadycznie arenity kwarcowe. Głównym składnikiem materiału detrytycznego piaskowców są ziarna kwarcu monokrystalicznego oraz w mniejszych ilościach kwarcu polikrystalicznego. Obok ziarn kwarcu głównym składnikiem są skalenie potasowe (mikroklin, ortoklaz, sanidyn) i plagioklazy oraz okruchy lityczne reprezentowane przede wszystkim przez fragmenty skał wulkanicznych oraz sporadycznie skał osadowych. Minerałami akcesorycznymi szkieletu ziarnowego są łyszczyki oraz minerały ciężkie (cyrkon, turamalin, glaukonit). Ziarna frakcji bardzo drobnego i drobnego piasku są zwykle półobtoczone i obtoczone zaś ziarna frakcji średniego piasku dobrze i bardzo dobrze obtoczone. W obrazie mikroskopowym kontakty międzyziarnowe mają przeważnie charakter kontaktów punktowych, prostych oraz sporadycznie wklęsło wypukłych. W piaskowcach przeważają ziarna ustalone oraz nieustalone. Kompakcja jest głównym procesem zmniejszającym porowatość badanych piaskowców. 14

15 Podstawowymi składnikami spoiwa piaskowców wydmowych, międzywydmowych i redeponowanych są ilasto żelaziste obwódki wokółziarnowe, matriks ilasto żelaziste, cementy węglanowe i siarczanowe, minerały ilaste oraz cementy kwarcowe. Wśród składników spoiwa omawianych piaskowców należy wyróżnić minerały tworzące otoczki wokółziarnowe, matriks ilasto żelaziste, tlenki żelaza, minerały ilaste (chloryt i illit), węglanowe (dolomit), siarczanowe (anhydryt i baryt) oraz cement kwarcowy porowy i regeneracyjny. Ilość całej masy cementującej jest zróżnicowana i miejscami w znacznym stopniu wypełnia przestrzeń międzyziarnową. Wyjątkiem jest piaskowiec facji płytkomorskiej, gdzie stwierdzono silną cementację węglanową (dolomit) oraz siarczanową (anhydryt, baryt). W analizowanych próbach z piaskowców eolicznych diageneza miała zróżnicowany przebieg. Zarówno procesy kompakcji jak i cementacji zredukowały pierwotnie dobre właściwości zbiornikowe. Dla wczesnych etapów diagenezy charakterystyczne jest tworzenie się obwódek na powierzchniach ziaren detrytycznych związanych z mechaniczną infiltracją wskutek przesiąkania roztworów zailonych w środowisku lądowym. Towarzyszą im związki żelaza dające osadom czerwonawe zabarwienie. Również autigeniczne minerały siarczanowe występujące w stropie profilu są prawdopodobnie związane z wczesnym etapem diagenezy. Następny etap to krystalizacja chlorytu, który tworzy obwódki wokółziarnowe w formie blaszek ułożonych stycznie bądź prostopadle do powierzchni ziaren. Z krystalizacją chlorytu związana jest krystalizacja illitu, który przybiera początkowo formy blaszek a w późniejszym etapie diagenezy w formie włókien. Miejscami illit włóknisty tworzy bardziej złożone formy warkoczy i mostków łączących ziarna detrytyczne, często zabudowuje całkowicie przestrzeń międzyziarnową. Illit włóknisty obserwowany jest powszechnie we wszystkich próbkach (płytkach cienkich). Cechsztyn Stałe pogłębianie się polskiego basenu czerwonego spągowca spowodowało rozległą transgresję morza w górnym permie oraz cykliczną sedymentację ewaporatów. Powyżej czerwonego spągowca zalegają ewaporaty cechsztynu, które stanowią naturalne uszczelnienie dla migracji węglowodorów i w rejonie koncesji Pyzdry wykształcone są w prawie pełnym profilu. Stwierdzono cyklotemy: PZ1, PZ2, PZ3, PZ4. Miąższość cechsztynu jest znaczna od około 600 m w części zachodniej (Lubinia-1; 606,5mb) do 650m w części wschodniej (Grundy-2; 647,5mb). Litologicznie cyklotem rozpoczyna seria iłów lub iłowców (np. łupek miedzionośny; PZ1, szary ił solny PZ3, czerwony ił solny; PZ4), nad którą zalega poziom węglanowo-dolomityczny (PZ1; wapień cechsztyński; PZ1, dolomit główny PZ2) a następnie poziomy anhydrytowe rozdzielone miąższymi pokładami soli (sól najstarsza, PZ1, sól starsza; PZ2, sól młodsza; PZ3, sól najmłodsza; PZ4). Ze względów poszukiwawczych istotny jest poziom dolomitu głównego w obrębie cyklotemu PZ2. Stwierdzona miąższość dolomitu wynosi około 7 10 mb, jedynie w obrębie lokalnych podniesień może dochodzić do około 35 mb (Grundy-2; 31m). Litologicznie poziom wykształcony jest jako dolomity ze znacznym udziałem anhydrytów, domieszką substancji ilastej oraz domieszką soli (Komorze 3K; 12,5 mb). Badaniami sejsmicznymi stwierdzono obiekty strukturalne powstałe w wyniku halokinezy, w których nie można wykluczyć występowania węglowodorów i ich objawów. Przykładowo, w odwiercie Lubinia 2A, podczas przewiercania dolomitu głównego, stwierdzona w profilowaniu gazowym zawartość metanu dochodziła do 2 %. Mała powierzchnia obiektów wyinterpretowanych w poziomie dolomitu głównego oraz dotychczasowe wyniki prac nie rokują pomyślnie dla prac poszukiwawczych i w rejonie koncesji Pyzdry horyzont stanowi drugorzędny poziom poszukiwawczy. MEZOZOIK Omawiany obszar położony jest w strefie peryferyjnej bruzdy środkowopolskiej, w której począwszy od triasu, ekstensja i uskokowanie podłoża cechsztynu, spowodowały powstanie w obrębie permsko-mezozoicznego piętra strukturalnego, regionalnych stref tektonicznych i cechsztyńskich poduszek solnych. Pod koniec triasu środkowego nastąpiła zmiana typu sedymentacji, spowodowana ruchami wypiętrzającymi fazy starokimeryjskiej. Na podstawie badań sejsmicznych wykartowano systemy rowów i półrowów generalnie o kierunku NW-SE. Rowy te przecinają górny cechsztyn kontynuują się przez trias i wygasają w jurze dolnej. W części północnej omawianego rejonu, zaznacza się dyslokacja stanowiąca przedłużenie półrowu/rowu 15

16 Miłosławia. Natomiast w rejonie miejscowości Tomice pojawia się półrów/rów Brudzewek-Gołuchów, kontynuujący się w kierunku południowym. Na zachód od omawianego rejonu w mezozoiku przebiega wraz z towarzyszącymi mu wewnętrznymi i zewnętrznymi dyslokacjami, rów główny strefy dyslokacyjnej Poznań-Kalisz. Trias Na utworami permu zalegają osady pstrego piaskowca. Miąższość dolnego i środkowego pstrego piaskowca jest znaczna i wynosi około m (Lisewo-1K; 631,5m, Komorze-2; 598,5 m). Zalegające powyżej zgodnie utwory ilasto-węglanowe i anhydrytowe retu osiągają miąższość od m. Nad pstrym piaskowcem zalegają osady wapienia muszlowego, reprezentowane w stropie przez wapienie szaro-beżowe z wkładkami iłowców ciemnoszarych. Miąższość wapienia muszlowego zawiera się w przedziale m (Lisewo-1K; 272,5 m). Na osadach wapienia muszlowego zalegają utwory kajpru, którego miąższość w Lisewie-1K wynosi 585 m. W dolnej serii gipsowej, stwierdzono poziom soli kamiennej (Komorze-2; 46 m, Grundy Górne IG-1; 96,5m). Powyżej kajpru zalegają osady retyku, które reprezentowane są przez iłowce pstre z wkładkami piaskowców. Miąższość serii dochodzi do 480 m (Lisewo-1K; 478 m). Jura Nad utworami retyku zalegają osady jury dolnej, środkowej i górnej o łącznej miąższości około 940 m. Jurę dolną reprezentują iłowce i mułowce z przewarstwieniami piasków i żwirów. Miąższość jury dolnej wynosi od 320 m w części zachodniej omawianego rejonu do 360 m (Grundy-2) w części wschodniej. Jura środkowa o miąższości m, reprezentowana jest przez serię piaskowców drobnoziarnistych z iłowcami i mułowcami piaszczystymi (Lisewo-1K; 127 m ). Miejscami stwierdzono serie piaskowców z łyszczykami i konkrecjami ilasto-syderytycznymi oraz szczątkami fauny i flory. Jurę górną reprezentują osady węglanowe i margliste. Miąższość węglanowych i marglistych osadów malmu jest znaczna; m. Kreda W rejonie koncesji Pyzdry utwory kredy pojawiają się pod powierzchnią podkenozoiczną na wschód od odwiertu Grundy IG-1. Miąższość ich szybko wzrasta i w odwiercie Grundy-2 przewiercono aż 250 m kredy. Poziom litologicznie reprezentowany jest przez piaskowce, iłowce i mułowce oraz serie wapieni i margli szarych. KENOZOIK Na utworach jury zalegają niezgodnie osady kenozoiku. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez piaski oligocenu, formację burowęglową i pstre iły poznańskie. Powyżej stwierdzono serię osadów fluwioglacjalnych zaliczaną do czwartorzędu. Łączna miąższość kenozoiku kształtuje się w granicach m (Lisewo-1K; 100,5 m). Maksymalna głębokość planowanych odwiertów poszukiwawczych 5300 m Pokrycie nieruchomości szatą roślinną Na obszarze koncesji PYZDRY występują w głównej mierze grunty orne oraz obszary leśne. Tak jak wskazano już wyżej ze względu na specyfikę i charakter przedsięwzięcia na obecnym etapie nie jest znana szczegółowa lokalizacja przyszłych prac geologicznych, a tym samym nie jest możliwe przedstawienie informacji na temat pokrycia szatą roślinną konkretnych terenów, na których planowane prace geologiczne będą faktycznie prowadzone. Niemniej jednak, w rozdz została przedstawiona szczegółowa informacja o strukturze użytkowania gruntów na obszarach poszczególnych gmin w obrębie, których położony jest obszar koncesji PYZDRY. Należy podkreślić, że wszystkie prace wykonywane w ramach realizacji przedsięwzięcia są prowadzone w taki sposób, aby w możliwie najszerszym zakresie zachować istniejące ekosystemy przyrodnicze. 16

17 4. Rodzaje stosowanej technologii Na obszarze koncesji PYZDRY będą realizowane prace geologiczne obejmujące poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w zakresie robót geologicznych, obejmujących: prace geofizyczne: badania grawimetryczne, badania magnetotelluryczne, badania sejsmiczne 2D i/lub 3D wykonywane w szczególności: przy wykorzystaniu wibratorów, urządzeń typu air gun lub przy użyciu środków strzałowych, prace wiertnicze obejmujące wiercenie otworów prace udostępniające złoże i próbną eksploatację w ramach, której może zostać wybudowana infrastruktura techniczna niezbędna do zagospodarowania wydobywanej kopaliny ze złoża. Prezentacja i schematyczny przebieg prac geologiczno - poszukiwawczych został przedstawiony w załączniku nr 4. Projektowane prace geologiczne będą wykonywane głównie przez firmy specjalizujące się w wykonywaniu tego rodzaju prac, które stosują najnowsze technologie i rozwiązania organizacyjne opierające się na systemach zarządzania: jakością środowiskiem i bhp, potwierdzone realizacją licznych kontraktów w kraju i zagranicą Prace geofizyczne Technologia prac geofizycznych Technologia prac sejsmicznych Badania sejsmiczne polegają na wzbudzaniu i rejestracji fali sejsmicznej odbitej od horyzontów oddzielających ośrodki o różnej twardości akustycznej stanowiących granice warstw geologicznych. Wywołane niewielkie drgania gruntu przy użyciu metody vibroseisów, detonacją ładunków wybuchowych o niewielkiej masie generują falę sejsmiczną rozchodzą się z prędkością zależną od napotkanych struktur, która po odbiciu się od kolejnych warstw podłoża, wraca na powierzchnię ziemi gdzie jest rejestrowana przez rozłożone specjalne czujniki geofony, które są połączone kablami z bardzo czułą aparaturą telemetryczną zainstalowaną na specjalistycznym samochodzie terenowym. Geometria rozstawu pomiarowego wiąże się z zakładaną głębokością prospekcji. Po wykonaniu pomiaru cały układ pomiarowy jest przesuwany wzdłuż linii profilu o odcinek zależny od tzw. krotności profilowania. W oparciu o analizę zmian prędkości oraz kąta odchylenia fal sejsmicznych możliwe jest uzyskanie obrazu struktur geologicznych i wskazanie miejsc, w których mogą znajdować się skały zbiornikowe ropy naftowej i gazu ziemnego. Badania sejsmiczne prowadzone wzdłuż wyznaczonych linii, tzw. profili sejsmicznych, pozwalają na otrzymanie, danych wzdłuż dwóch osi długości i głębokości. Jest to dwuwymiarowe modelowanie sejsmiczne tzw. zdjęcie sejsmiczne 2D. Rozwinięciem sejsmiki 2D jest metoda trójwymiarowego modelowania sejsmicznego tzw. zdjęcie sejsmiczne 3D. Zasada badania w tej metodzie jest taka sama jak w sejsmice 2D, z tą tylko różnicą, że na określonej powierzchni układ linii profili sejsmicznych i linii odbioru przecina się tworząc gęstą siatkę pomiarową. Zyskuje się wówczas dodatkowy wymiar szerokość, a uzyskany obraz ośrodka geologicznego ma charakter przestrzenny - trójwymiarowy. Ze względu na sposób generowania fali sejsmicznej w badaniach sejsmicznych wykorzystywane są następujące techniki (metody) wzbudzania fali sejsmicznej: a) Metoda vibroseis polega na wywołaniu fali sejsmicznej drganiami gruntu wzbudzonymi przez grupę 4 sprzężonych ze sobą wibratorów (tj. samojezdnych urządzeń do wzbudzania drgań typu BRIDWAGEN) ustawionych wzdłuż profilu. Generowane przez wibratory drgania o częstotliwościach od 6 do 120 Hz przenoszone są do gruntu przez wibrującą płytę w czasie 6-24 sekund (1 sweep). Na każdym punkcie pomiarowym może być wzbudzanych średnio od kilku do 10 sweepów. Cykl pomiarowy na jednym punkcie trwa do 5 minut. Drgania są odczuwalne przez człowieka w promieniu ok metrów od punktu wzbudzania łącznie przez okres ok. 1 minuty. Zajmowany obszar przez różnego rodzaju sprzęt obejmuje około 100 m 2. 17

18 b) Metoda przy użyciu materiałów wybuchowych polega na zastąpieniu wibratorów, sekwencyjnym odpaleniem ładunków wybuchowych na danym punkcie pomiarowym o bazie m, na którym jest zgrupowanych od 3 5 otworów strzałowych. W otworze strzałowym o głębokości 2 6 m, maksymalnie do 20m ppt instaluje się ładunek wybuchowy o niewielkiej masie, max do 500 g. Odpalenie ładunków wybuchowych następuje w tym samym czasie na danym punkcie pomiarowym. Przy prawidłowo założonym ładunku wybuchowym skutki wybuchu nie są widoczne na powierzchni terenu. Badanie w terenie trwa kilka minut. c) Metoda przy użyciu urządzeń typu AIR-GUN Jedną z metod badaniach sejsmiki refleksyjnej i refrakcyjnej prowadzonej na obszarach wodnych (rzeki, jeziora, morza, itp.)., w której źródłem wzbudzania fali sejsmicznej jest rozprężające się pod ciśnieniem powietrze tzw. air gun. Air-gun y są to metalowe urządzenia podwieszone i ciągnięte przez jednostkę pływającą (motorówka). Składają się z jednej lub więcej komór wypełnionych sprężonym powietrzem, które są zanurzone pod powierzchnią wody. Aby ta metoda miała skuteczne zastosowanie głębokość zanurzenia air-gun ów powinna wynosić od 2 do 4 m, natomiast ich usytuowanie od dna akwenu powinno osiągać minimum ok. 2 m. Rozprężenie nagromadzonego w komorach powietrza inicjuje powstanie bańki powietrznej, co w efekcie daje oczekiwany impuls w postaci fali akustycznej, która rozprzestrzenia się w wodzie i dalej przenika do ośrodka skalnego (analogicznie jak w tradycyjnych metodach sejsmicznych). Rejestracja sygnału sejsmicznego odbywa się za pomocą rozłożonych na powierzchni lustra wody hydrogeofonów oraz geofonów umieszczonych na liniach pomiarowych na lądzie. Generacja fali sejsmicznej następuje w wyniku gwałtownej dekompresji sprężonego powietrza. Źródło to jest wykorzystywane w pomiarach sejsmicznych pod powierzchnią wody. Działko powietrzne składa się z jednej lub więcej komór wypełnionych sprężonym powietrzem, które są zanurzone pod powierzchnią wody. Podczas wzbudzania następuje rozprężenie zgromadzonego w komorach powietrza. Powoduje to powstanie bańki powietrznej, co w efekcie daje oczekiwany impulsu w postaci fali akustycznej, która rozprzestrzenia się w wodzie i dalej w ośrodku skalnym. Metoda wzbudzania air-gun ami jest nieinwazyjna w środowisku przyrodniczym. Jej stosowanie powoduje powstanie niedużej fali na powierzchni akwenu oraz jest źródłem nieznacznej emisji hałasu podczas rozprężenia powietrza i pracy poruszającej się po akwenie motorówki. Jednocześnie praca silnika motorówki powoduje płoszenie ryb, co chroni je przed ewentualnymi negatywnymi skutkami wykonywanych wzbudzeń sejsmicznych. Prace sejsmiczne przy zastosowaniu metody wzbudzania fali sejsmicznej przy użyciu urządzeń typu air - gun są również nadzorowane przez eksperta przyrodnika. Na obszarze koncesji PYZDRY do wzbudzania fali sejsmicznej będzie używana metoda vibroseis, oraz metoda przy użyciu urządzeń typu air-gun lub metody przy użyciu materiałów wybuchowych. Ponadto na obszarze koncesji wnioskodawca planuje wykonać badania strefy małych prędkości (SMP), które wykonuje się wzdłuż profilu sejsmicznego. Strefą małych prędkości (SMP) w sejsmice określa się niskoprędkościową przypowierzchniową strefę, w której występują obszary nieskonsolidowanego gruntu lub zwietrzałych utworów skalnych. Śledzenie tej strefy służy obliczaniu tzw. poprawek statycznych, istotnych z punktu widzenia przetwarzania, danych sejsmicznych. Badania takie polegają na generowaniu fali sejsmicznej w pobliżu otworu wiertniczego (o głębokości zwykle od 40 do 60 m), do którego zapuszcza się sondę hydrofonową do rejestracji fali sejsmicznej. Źródło drgań ma charakter udarowy i stanowi go najczęściej spadający kafar. Otwory do pomiaru SMP wiercone są w określonych odstępach, wzdłuż profilu sejsmicznego do głębokości kilkudziesięciu metrów. Wiercenie takich otworów, odbywa się przy pomocy samojezdnych wiertnic. Powierzchnia zajęta przy wierceniu pojedynczego otworu wynosi przeciętnie około 40 m 2. Są to otwory wiercone bez użycia płuczki lub przy użyciu płuczki wodnej lub iłowej. Przeciętne zużycie wody dla otworu wykonywanego dla badań SMP, o głębokości m wynosi od 1,5 m 3 do 4,5 m 3 (w zależności od miąższości strefy). Woda do sporządzenia płuczki jest dowożona na miejsce wiercenia cysterną samochodową. 18

19 Do realizacji prac sejsmicznych stosuje się najczęściej następujący sprzęt: aparatura sejsmiczna telemetryczna - I/O SYSTEM TWO, I/O SYSTEM FOUR lub równorzędna, aparatura sejsmiczna do pomiaru SMP, wibratory 4 szt. + 1, o sile docisku 20 ton, geofony SM-24 w wiązkach po 12 szt., hydrofony w przypadku przeszkód wodnych, geofony błotne, skrzynki telemetryczne wraz z zasilaczami, kable telemetryczne, w tym przystosowane do przekładania przez rzeki i jeziora. Otwory dla potrzeb prac sejsmicznych (strzałowe, do badania SMP) są wykonywane najczęściej następującymi rodzajami wiertnic: wiertnice mechaniczne URB 2 A2; URB 2,5 A, wiertnica lekka mechaniczna Badger Bush Master WH - 015, wiertarki ręczne spalinowe BT- 360 STIHL, sprężarka (hydraulic LP9-20P) Atlas Copco Technologia badań grawimetrycznych Badania grawimetryczne stosowane są przy poszukiwaniach złóż surowców oraz jako rozpoznawcze lub uzupełniające dla prac sejsmicznych przy poszukiwaniach złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Zastosowanie metody grawimetrycznej do poszukiwań ropy i gazu sprowadza się do lokalizacji i rozpoznania struktur geologicznych, w których mogą znajdować się pułapki dla węglowodorów oraz badania głębokich struktur pokrywy osadowej i skonsolidowanego podłoża, śledzenia granic gęstościowo-litologicznych i elementów tektoniki. Dane uzyskane z pomiarów grawimetrem wykorzystać można we wczesnym etapie tworzenia modelu głębokościowego w przetwarzaniu danych sejsmicznych. Zastosowanie zintegrowanych metod interpretacji i analizy danych geofizycznych daje bardziej szczegółowe i dokładne informacje na temat budowy geologicznej obszaru badań. Metoda grawimetryczna wykorzystuje zmienność pola grawitacyjnego Ziemi, wywoływaną zmianami gęstości w jej wnętrzu. Skutkuje to powstawaniem anomalii siły ciężkości i umożliwia detekcję obszarów nagromadzenia skał o gęstościach odmiennych od skał otaczających. Do prowadzenia badań wykorzystuje się przenośne urządzenia pomiarowe tzw. grawimetry mierzące względne wartości siły ciężkości w punkcie pomiarowym np. urządzenie typu SCINTREX CG-3, La Coste & Romberg lub równorzędne. Punkty pomiarowe są rozmieszczane w odstępach na wzór regularnej siatki (prostokątnej, kołowej, promieniowej) lub linii zorientowanych pod kątem prostym do celu badań. Interwały między stacjami wynosić powinny od kilku metrów do kilkuset kilometrów, w zależności od zalegania celu badań. Ich lokalizacja jest ustalana w ramach projektu badań przez służby geodezyjne. Przyrządy pomiarowe ustawia się na poboczu drogi, a czas wykonania pomiarów grawimetrycznych wynosi około 5-15 minut. Pomiary są wykonywane na całym obszarze badań przy średnim zagęszczeniu wynoszącym 8 stanowisk na 1 km 2. Wynikiem pomiarów są mapy rozkładu anomalii siły ciężkości na obszarze badań, odzwierciedlające zróżnicowanie gęstości ośrodka skalnego. Zgromadzone w ten sposób dane poddawane są przetwarzaniu, podczas którego aplikuje się szereg poprawek celem zredukowania pomiarów do jednego poziomu odniesienia, a następnie dokonuje się interpretacji wyników Technologia badań magnetotellurycznych Metoda magnetotelluryczna wykorzystuje pomiary naturalnego, zmiennego pola elektromagnetycznego na powierzchni Ziemi, w celu wyznaczenia rozkładu oporności elektrycznej w ośrodku skalnym. Metoda ta przydatna jest na obszarach o skomplikowanej budowie geologicznej i rekomendowana jest jako uzupełniająca 19

20 dla regionalnej sejsmiki, umożliwiając śledzenie warstw, których rozpoznanie metodami sejsmicznymi jest niewystarczające; stosuje się również w: rozpoznaniu struktur i tektoniki badanego obszaru, badaniach dla poszukiwań ropy i gazu, monitoringu podziemnych magazynów (naturalnych i sztucznych). Badania magnetotelluryczne wykonywać można zarówno w wersji klasycznej (z wykorzystaniem pola naturalnego), jak i w wersji z kontrolowanym (sztucznym) źródłem wzbudzania. Pomiary wykonane będą aparaturą serii MT produkcji amerykańskiej firmy EMI lub równorzędną. Klasyczna metoda magnetotelluryczna/audio-magnetotelluryczna (MT/AMT) wykorzystuje zmienne pole elektromagnetyczne, którego źródłem są oscylacje jonosfery i wyładowania atmosferyczne. Podstawą metody jest założenie płaskiej fali elektromagnetycznej, padającej prostopadle do powierzchni ziemi. Metoda audio-magnetotelluryczna związana jest z kontrolowanym źródłem CSAMT (Controlled Source Audio- Frequency Magnetotelluric) i wykorzystuje sztuczne pole elektro-magnetyczne, wzbudzane w ośrodku geologicznym galwanicznie lub indukcyjnie. Źródłem pola EM jest dipol prądowy oddalony od punktu pomiarowego ok. 3-6 km. Oprócz aparatury, czasowo na stanowisku pomiarowym znajdują się jeszcze 2 4 samochody do transportu sprzętu i ludzi. Podstawowy układ pomiarowy metodą magnetotelluryczną - CSAMT składa się z aparatury pomiarowej wolnostojącej, zestawu kabli i elektrod niepolaryzujących służących do rejestracji składowych elektrycznych pola elektromagnetycznego, czujnika magnetycznego służącego do pomiaru składowej magnetycznej Hy i kabla ekranowego transmitującego sygnał pomiarowy z czujnika do aparatury pomiarowej. Układ prądowy, będący źródłem fali elektromagnetycznej zbudowany jest z dipola o długości m. Są to dwie grupy elektrod stalowych połączonych kablem do zlokalizowanego w środku tego układu transmitera prądu TXU-30. Transmiter zasilany jest generatorem prądotwórczym o mocy ok. 30 kw. Akwizycja danych magnetotellurycznych polega na rejestrowaniu szeregu składowych pola elektromagnetycznego punktowo, wzdłuż wyznaczonych profili przez służby geodezyjne w ramach projektu badań, a następnie ich przetwarzaniu i interpretacji. Modelowanie 1D/2D i 3D oraz inwersja dają rozkład oporności w domenie głębokości, który jest wykorzystywany do interpretacji geologicznej Organizacja prac geofizycznych W oparciu o projekt robót geologicznych prace geofizyczne wykonywane są przez wybraną w drodze przetargu specjalistyczną firmę dysponującą odpowiednim sprzętem, doświadczeniem i wykwalifikowaną załogą, stosującą procedury gwarantujące właściwy przebieg i postęp prac, a także bezpieczeństwo i ochronę środowiska. W przypadku prac geofizycznych można wydzielić trzy fazy procesu inwestycyjnego: fazę przygotowania prac/badań, fazę realizacji prac, fazę likwidacji Faza przygotowania prac geofizycznych Faza przygotowania prac geofizycznych jest procesem trwającym kilka tygodni, obejmującym w szczególności następujące działania: 1. Opracowanie przez eksperta przyrodnika opinii w sprawie lokalizacji bazy sprzętu geofizycznego (w ramach potrzeby), analizy lokalizacji przebiegu linii profili geofizycznych (operacyjnych), w odniesieniu do obszarów podlegających ochronie zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 627). 2. Zorganizowanie bazy samochodowo sprzętowej dla około 30 pojazdów (w ramach potrzeby, w zależności od zapotrzebowania na pojazdy niezbędne do wykonania prac geofizycznych w terenie). Wnioskodawca podaje szacunkową ilość pojazdów, ale ich ilość zależna jest od powierzchni wykonywanego 20