CO TO SĄ USŁUGI E-ZDROWIA I JAK KORZYSTAĆ Z INTERNETU W CELACH ZDROWOTNYCH? Maria Magdalena Bujnowska-Fedak

Transkrypt

1 CO TO SĄ USŁUGI E-ZDROWIA I JAK KORZYSTAĆ Z INTERNETU W CELACH ZDROWOTNYCH? Maria Magdalena Bujnowska-Fedak Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

2 Nowoczesne technologie informatyczne i komunikacyjne stają się podstawą naszego funkcjonowania w codziennym życiu, czego prostym przykładem jest niemal powszechne użytkowanie telefonu komórkowego i Internetu.

3 Obecnie na świecie znajduje się w użyciu ponad 3.5 biliona telefonów komórkowych, a liczba ta według prognoz ulegnie podwojeniu w ciągu najbliższych 10 lat. Według amerykańskiego Pew Research Center w USA 59% seniorów 65+ korzysta z Internetu a 77% używa telefonów komórkowych.

4

5 W Polsce według danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej w 2014 r.: z usług telefonii komórkowej korzystało 89% klientów indywidualnych powyżej 50 roku życia, dostęp do Internetu posiada 48% respondentów.

6 Według badań przeprowadzonych w grupie 100 seniorów 75+ na Dolnym Śląsku: 47% poddanych badaniu pacjentów w starszym wieku posiada w domu komputer, a 63% z nich (29% ogółu respondentów) potrafi z niego korzystać. Z Internetu korzysta, przynajmniej od czasu do czasu, 35% starszych osób, a swój własny telefon komórkowy posiada i potrafi się nim posługiwać 64% ankietowanych.

7 TELEMEDYCYNA E-ZDROWIE M-ZDROWIE Telemedycyna, e-zdrowie (e-health), m-zdrowie (m-health) są gwałtownie rozwijającymi się gałęziami medycyny, które pozwalają wykorzystać narzędzia nowoczesnej technologii informacyjnej w opiece zdrowotnej, przekraczając bariery tradycyjnych systemów opieki zdrowotnej.

8 E-ZDROWIE E-health (e- zdrowie) nowoczesna gałąź medycyny, która wykorzystuje narzędzia teleinformatyczne i technologie telekomunikacyjne w opiece zdrowotnej celem szeroko pojętej poprawy stanu zdrowia pacjentów.

9 E-ZDROWIE Usługi typu e-health mogą obejmować: rejestrację online (e-rejestracja), wysyłanie krótkich wiadomości tekstowych do pacjentów (SMS przypominacze), otrzymywanie drogą elektroniczną rezultatów przeprowadzonych badań lub też krótkich zaleceń od lekarza ( , SMS), elektroniczne kartoteki i elektroniczny rekord zdrowotny pacjenta, zdalne wypisywanie recept (e-recepta),

10 E-ZDROWIE Usługi typu e-health mogą obejmować: tele-konsultacje, tele-monitorowanie (np. tele-ekg, telespirometria, monitorowanie na odległość wartości ciśnienia tętniczego, stężenia glukozy we krwi, temperatury, masy ciała, detektory upadków, czujniki ruchu i inne), internetowe interaktywne portale informacyjne o tematyce zdrowotnej i inne.

11 E-REJESTRACJA

12 E-REJESTRACJA Obowiązek funkcjonowania E-REJESTRACJI jest jednym z elementów realizowanego w Polsce projektu informatyzacji systemu ochrony zdrowia.

13

14 E-REJESTRACJA Obowiązek funkcjonowania E-REJESTRACJI jest jednym z elementów realizowanego w Polsce projektu informatyzacji systemu ochrony zdrowia.

15

16 E-REJESTRACJA W oparciu o obowiązujące przepisy systemy teleinformatyczne w zakresie rejestracji pacjentów powinny zapewniać m.in. takie funkcje jak: - możliwość automatycznego wyszukiwania przez pacjentów wolnych terminów oraz rejestracji online, wraz z wyborem terminu wizyty; - możliwość monitorowania przez pacjenta swojego statusu na liście oczekujących na udzielenie świadczenia; - powiadamianie pacjentów za pomocą środków komunikacji elektronicznej o zmianie terminu wizyty;

17 E-REJESTRACJA - możliwość przeglądu i wydruku przez pacjenta zaplanowanych wizyt; - możliwość dokonywania przez pacjentów korekty danych wprowadzonych na etapie rejestracji; - możliwość powiadomienia ośrodka zdrowia o niemożności stawienia się w określonym terminie, bądź rezygnacji z realizacji świadczenia opieki zdrowotnej; - możliwość przekazywania danych, zawartych w listach oczekujących na udzielenie świadczenia, do systemu informacji w ochronie zdrowia i inne.

18 E-REJESTRACJA Rejestracja online ma szereg niezaprzeczalnych zalet: jest czynna 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, pacjent nie musi osobiście pojawiać się w przychodni i oczekiwać w kolejce do rejestracji, co jest szczególnie istotne w aspekcie osób starszych, pacjent nie musi dzwonić do placówki, co nierzadko wiąże się z długim oczekiwaniem na połączenie, gdyż linia telefoniczna zajęta jest przez innych, chcących zarejestrować się pacjentów,

19 E-REJESTRACJA Rejestracja online ma szereg niezaprzeczalnych zalet: pozwala na podgląd listy poradni oraz ich planów pracy; możliwość wydrukowania dokumentu potwierdzającego termin wizyty

20 E-REJESTRACJA Rejestracja online często łączona jest z usługami pozwalającymi na przypominanie pacjentom o zbliżającym się terminie wizyty za pomocą usługi SMS lub drogą poczty elektronicznej. Przypomnienia takie zawierają najczęściej datę i godzinę wizyty, nazwisko lekarza, nr gabinetu itp. Mogą to być również wskazówki na temat właściwego przygotowania się pacjenta do badania np. pozostawanie na czczo, stosowanie odpowiedniej diety, przyjęcie lub odstawienie niezbędnych leków przed badaniem/zabiegiem i inne.

21 E-RECEPTA E-recepta to elektroniczny zapis informacji dotyczących zaordynowanego pacjentowi leku. Zapis taki może być przekazany w formie elektronicznej od lekarza do farmaceuty, a stamtąd dalej np. do instytucji refundacyjnej (Narodowy Fundusz Zdrowia, towarzystwa ubezpieczeniowe itp.)

22 Art. 95b. 1. Recepta jest wystawiana w postaci elektronicznej albo papierowej (Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia) 2. Receptę w postaci papierowej wystawia się w przypadku: 1) braku dostępu do systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 7 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia; 2) recepty refundowanej dla wystawiającego, zwanej dalej receptą pro auctore, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa, zwanej dalej receptą pro familiae ; 3) recepty, o której mowa w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej (Dz. Urz. UE L 88 z , str. 45, z późn. zm.); 4) recepty dla osoby o nieustalonej tożsamości; 5) recepty wystawianej przez lekarza, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy o zawodzie lekarza, albo pielęgniarkę i położną, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn. zm.25)). ;

23 E-RECEPTA SCHEMAT SYSTEMU

24 E-RECEPTA

25

26 E-RECEPTA Systemy obsługi elektronicznych recept funkcjonują już w takich krajach europejskich jak Szwecja, Norwegia czy Anglia. Szwedzki system nosi nazwę erecept, a jego początki sięgają 2001 roku. W systemie erecept :lekarz wystawia e-receptę, która za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej Sjunet) przesyłana jest cyfrowo do centralnej bazy danych o wystawionych receptach, do której dostęp mają apteki, a następnie pacjent odbiera przepisany mu lek w dowolnej aptece na terenie kraju na podstawie numeru ewidencyjnego zapisanego w dowodzie osobistym. Obecnie ponad 42% wszystkich recept wystawionych przez lekarzy w Szwecji jest realizowana na drodze elektronicznej. Podobnie funkcjonuje norweski system E- resept.

27 E-RECEPTA Angielski system Electronic Prescription Service z kolei ma na celu ułatwić pacjentom otrzymywanie leków, które przyjmują na stałe. Recepty na te leki przesyłane są drogą elektroniczną bezpośrednio z praktyki lekarza rodzinnego do nominowanej przez chorego apteki, tym samym pacjent celem kontynuowania terapii zamiast zgłaszać się po tę samą receptę po raz kolejny do lekarza, odbiera leki bezpośrednio w wybranej przez siebie placówce farmaceutycznej.

28 E-RECEPTA KORZYŚCI Zmniejszenie prawdopodobieństwa wydania niewłaściwego leku bądź w niewłaściwej dawce Informowanie lekarza i/lub farmaceuty o zaistnieniu niekorzystnych, potencjalnie niebezpiecznych interakcji między przepisanymi preparatami Brak konieczności wystawiania duplikatów recept, w przypadku gdy oryginał został zgubiony, Redukcja ilości nieczytelnych recept, co pozwala pacjentowi uniknąć ponownej wizyty w gabinecie lekarskim

29 E-RECEPTA KORZYŚCI Oszczędność czasu lekarza i farmaceuty oraz zwiększenie wydajności ich pracy Korzyści ekonomiczne W Szwecji w samym okręgu Sztokholmu, w pięć lat po wprowadzeniu systemu e-recepty, zysk netto w tym zakresie wyniósł 27 milionów. W Polsce szacuje się, że dzięki systemowi e-recepta, NFZ będzie mógł zaoszczędzić nawet 2 miliardy złotych rocznie, czyli około 25 proc. całkowitych wydatków na refundację leków.

30 E-RECEPTA E-recepta, choć wciąż mało popularna w Polsce, jest już dostępna na naszym rynku usług medycznych. W 2006 roku pod auspicjami Komisji Europejskiej uruchomiony został pilotażowy projekt o nazwie eprescript Elektroniczna Recepta Europejska. Projekt był prowadzony jednocześnie w Polsce, Belgii oraz Irlandii. Głównym wykonawcą projektu w Polsce była firma KAMSOFT, a jako platformę telemedyczną wspierającą e-receptę wykorzystano Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia (OSOZ). Projekt został zakończony w maju 2008 roku.

31 E-RECEPTA Bezpośrednią kontynuacją unijnego programu eprescript jest usługa e Recepta funkcjonująca na platformie OSOZ. Obecnie, przychodnie i apteki zintegrowane w ramach systemu OSOZ mogą stosować e-receptę równolegle z receptą papierową (z uwagi na obowiązujące przepisy prawne).

32 EHR ELEKTRONICZNY REKORD ZDROWOTNY EHR elektroniczny rekord zdrowotny (ang. Electronic Health Record), elektroniczny rekord pacjenta, e-książeczka zdrowia EHR zbiór informacji dotyczący pojedynczej osoby pacjenta, który zawiera: długoterminowe informacje związane ze zdrowiem oraz informacje powiązane pochodzące z różnych podmiotów ochrony zdrowia. Jest to zapis w postaci cyfrowej elektronicznej, który jest możliwy do udostępnienia w różnych miejscach opieki zdrowotnej.

33 EHR ELEKTRONICZNY REKORD ZDROWOTNY EHR zbiór informacji dotyczący pojedynczej osoby pacjenta, który zawiera szereg modułów: dane osobowe pacjenta, dane o ubezpieczeniu zdrowotnym, historia stanu zdrowia pacjenta: dane o posiadanych chorobach przewlekłych pobyty w szpitalu przebyte zabiegi operacyjne leki przyjmowane na stałe uczulenia na leki i inne alergeny osoba do kontaktu w sytuacji poważnego zagrożenia zdrowia/życia

34 INTERNETOWE KONTO PACJENTA (IKP) System ten umożliwia gromadzenie w jednym miejscu wszystkich informacji dotyczących stanu zdrowia pacjenta. Zalety systemu IKP: pacjent może zarządzać swoją własną dokumentacją zdrowotną, możliwość wprowadzenia własnych danych medycznych przez pacjenta (np. codzienne pomiary glukozy, ciśnienia krwi), otrzymywanie powiadomień o wizytach lekarskich lub konieczności przyjęcia leku, pacjent otrzymuje możliwość zdalnej realizacji usług medycznych ( jak np. E-recepta, E-rejestracja), dostęp do konta jest możliwy przez stronę internetową oraz aplikacje na telefony komórkowe.

35 INTERNETOWE KONTO PACJENTA (IKP) Wybrane funkcje prototypu systemu Internetowego Konta Pacjenta to: rejestracja stanu zdrowia pacjenta, historia zdrowia i choroby, historia szczepień, historia wystawionych recept, skierowań, zaświadczeń, historia badań i wyników laboratoryjnych, lista leków i alergenów pacjenta, generowanie druków medycznych, takich jak skierowania, recepty, możliwość komunikacji z pacjentem wewnątrz systemu (SMS, ), wgląd do tzw. danych ratunkowych kontaktowych

36 IKP INTERNETOWE KONTO PACJENTA Możliwość zdalnego zgromadzenia wszelkich danych o pacjencie w jednym miejscu z pewnością przysłuży się osobom starszym i przewlekle chorym! Osoby te bowiem z racji charakterystycznej dla nich wielochorobowości i wielolekowości pozostają równocześnie pod opieką wielu specjalistów, a tym samym w sposób szczególny wymagają stałego dostępu do pełnej informacji o swoim stanie zdrowia i kompleksowej zintegrowanej opieki medycznej. Projekt w chwili obecnej jest w fazie testu, jest znany głównie chorym, lekarzom i aptekarzom z Krakowa (IKP) i Leszna(e-Recepta).

37 PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM Internetowe serwisy o zdrowiu to intensywnie rozwijający się sektor usług e-zdrowia.

38 PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM Strony internetowe na temat zdrowia dedykowane seniorom obejmują szerokie spektrum zagadnień (np. portale W większości witryny te stanowią zbiór wiedzy na temat zdrowego stylu życia. Najczęstsze moduły portali internetowych dedykowanych seniorom: - działy odnoszące się do zdrowego odżywiania, - działy odnoszące się do zdrowej aktywności fizycznej, - informacje o najczęstszych chorobach, ich diagnostyce i sposobach leczenia i zapobiegania, - tematy odnoszące się do zdrowia psychicznego - tematy odnoszące się do problemów natury seksualnej.

39

40

41

42 PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM INNE MODUŁY: Forum: umożliwia zadanie pytania ekspertowi lub innym użytkownikom serwisu na forum, pozwala sprawdzić opinie pacjentów o danym lekarzu/ośrodku (np Wyszukiwarka aptek czy placówek medycznych (np.

43

44 PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM Filmy, klipy: obrazują i wzmacniają znaczenie przekazywanych treści, np. prezentacja ćwiczeń gimnastycznych, zdrowe gotoqwanie, wywiady i prawdziwe historie ludzi dotkniętych określonymi schorzeniami (np. Zakupy online: nie wychodząc z domu można zakupić leki dostępne bez recepty (OTC), inne wyroby medyczne

45

46

47

48 PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM Portale dedykowane osobom starszym pełnią też niewątpliwie ważną funkcję społeczną aktywizując i jednocząc środowisko seniorów. Wirtualne kluby seniora (np. Klub Senior Cafe na portalu umożliwiają wymianę poglądów i wzajemne dzielenie się doświadczeniem i pasjami.

49 PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM

50

51 INTERNET A SENIORZY Badania przeprowadzone w Polsce i na świecie świadczą o wzrastającym zainteresowaniu wykorzystywaniem Internetu do celów medycznych i usługami typu e-health wśród ludzi starszych.

52 CEL PRACY Celem pracy było przeprowadzenie kompleksowej oceny geriatrycznej osób starszych po 75 roku życia ze szczególnym uwzględnieniem ich potrzeb, poglądów i postaw w zakresie korzystania z narzędzi teleinformatycznych i usług zdrowotnych typu e-health.

53 MATERIAŁ I METODY do badania zaproszono 180 pacjentów w wieku 75 lat i więcej należących do praktyk lekarzy rodzinnych na Dolnym Śląsku badanie ostatecznie przeprowadzono na grupie 100 pacjentów powyżej 74 roku życia, którzy w okresie od września do grudnia 2011 roku zgłosili się na wizytę do lekarza rodzinnego lub też lekarz rodzinny odwiedził ich w domu

54 MATERIAŁ I METODY ocenę potrzeb, poglądów i postaw osób starszych w stosunku do narzędzi teleinformatycznych i usług zdrowotnych typu e-health dokonano w oparciu o specjalnie przygotowany w tym celu kwestionariusz.

55 MATERIAŁ I METODY Kluczowe pytania stawiane respondentom brzmiały następująco: 1. Czy chciałaby Pan/Pani otrzymywać informacje na temat swojego stanu zdrowia od swojego lekarza za pośrednictwem telefonu komórkowego lub komputera? 2. Z której z usług telemedycznych chciałbyś/chciałabyś w szczególności skorzystać?

56 Z KTÓREJ Z USŁUG TELEMEDYCZNYCH CHCIAŁBYŚ W SZCZEGÓLNOŚCI SKORZYSTAĆ? rejestracja na wizytę lekarską za pośrednictwem komputera, przypomnienie o planowanych wizytach lub branych lekach, telewizyty (przez ekran komputera, telefonu komórkowego videotelefon, kamera internetowa), monitorowanie na odległość stanu zdrowia, np. pomiar ciśnienia, osłuchiwanie serca i płuc, mierzenie poziomu cukru, informowanie o wynikach badań, otrzymywanie prostych zaleceń lekarskich.

57 REZULTATY WYRÓŻNIONO: GRUPA I ZWOLENNIKÓW USŁUG E-HEALTH 32 % (N=32) GRUPA II PRZECIWNIKÓW/ NIEZDECYDOWANYCH W ZAKRESIE USŁUG E-HEALTH 68% (N=68)

58 REZULTATY Ryc. 1. Zwolennicy i przeciwnicy usług e health wśród osób % 80% 36% 60% 22% MĘŻCZYŹNI KOBIETY 40% 20% 64% 14% 18% 46% 0% OGÓŁEM GRUPA I GRUPA II

59 REZULTATY Ryc.2. Potrzeby w zakresie poszczególnych usług e- Health wśród jej zwolenników 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 78% 75% 50% 64% 73% 55% 86% 86% 48% REJESTRACJA ON-LINE PRZYPOMNIENIE O PLANOWANYCH WIZTACH/BRANYCH LEKACH (SMS) 10% 0% N=32 N=14 N=18 ZWOLENNICY MĘŻCZYŹNI KOBIETY TELE- KONSULTACJE

60 REZULTATY Ryc.3. Potrzeby w zakresie poszczególnych usług e- Health wśród jej zwolenników 100% 90% 80% 84% 78% 91% 73% 86% 78% TELE- MONITOROWANIE 70% 64% 60% 50% 40% 30% 50% 36% INFORMOWANIE O WYNIKACH BADAŃ (SMS, ) 20% 10% 0% N=32 N=14 N=18 ZWOLENNICY MĘŻCZYŹNI KOBIETY PROSTE ZALECENIA LEKARSKIE (SMS, )

61 BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP Ryc. 8 WYKSZTAŁCENIE W GRUPACH BADANYCH 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 47% 41% 38% 35% 35% 27% 30% 29% 18% Podst./Zaw. Średnie Wyższe OGÓŁEM GRUPA I GRUPA II

62 BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP RYC.9. ZAMIESZKANIE W GRUPACH BADANYCH 80% 70% 67% 64% 72% 60% 50% 40% 30% 20% 33% 36% 28% Mieszka sam Z rodziną 10% 0% OGÓŁEM GRUPA I GRUPA II

63 BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP Ryc.10. CHOROBY PRZEWLEKLE W GRUPACH BADANYCH 90% 88% 84% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 12% 16% 10% TAK NIE 0% OGÓŁEM GRUPA I GRUPA II

64 BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP Grupa zwolenników usług e-health (I) była lepiej wykształcona od grupy przeciwników tych usług (II). W grupie I istotnie więcej osób posiadało wyższe wykształcenie niż w grupie II (47% vs. 29%, p=0,002). Zwolennicy usług telemedycznych nieco rzadziej mieszkali z rodziną (64% vs. 72%) i nieco rzadziej (choć nadal bardzo często) cierpieli na choroby przewlekłe (84% vs. 90%), jakkolwiek nie były to różnice istotne statystycznie. W odniesieniu do wieku i charakteru wykonywanego zawodu nie wykazano istotnych różnic pomiędzy badanymi podgrupami.

65 TELEMEDYCYNA W SŁUŻBIE LUDZIOM STARSZYM KORZYŚCI Prosty i szybki dostęp do diagnostyki i specjalistycznych usług medycznych. Dostęp do wyników badań za pośrednictwem systemu telemedycznego wykluczający konieczność ich osobistego odbioru. Stały dostęp do własnej dokumentacji medycznej. Brak konieczności dojazdów do ośrodków medycznych. Zmniejszenie liczby hospitalizacji i wezwań pogotowia ratunkowego. Sprawne otrzymywanie pomocy w nagłych wypadkach

66 TELEMEDYCYNA W SŁUŻBIE LUDZIOM STARSZYM KORZYŚCI Skrócenie pobytu w szpitalu przez zapewnienie części świadczeń za pośrednictwem systemu telemedycznego Zwiększenie nadzoru nad własnym stanem zdrowia poprzez aktywny udział pacjenta w procesie profilaktyki, diagnostyki i leczenia. Poczucie bezpieczeństwa i poprawa jakości życia jakie daje stały nadzór medyczny. Korzyści edukacyjne płynące z korzystania z baz danych i systemów telemedycznych.

67 TELEMEDYCYNA W SŁUŻBIE LUDZIOM STARSZYM BARIERY Opór przed stosowaniem nowych technologii informatycznych. Brak zdolności obsługiwania komputera i telefonu komórkowego. Wysokie koszty zakupu niezbędnego sprzętu np. smartfona, komputera. Brak wiedzy o dostępności systemów telemedycznych dla osób starszych. Przyzwyczajenie pacjentów do odbywania wizyt na żywo. Związane z wiekiem osłabienie funkcji poznawczych utrudniające korzystanie z systemu telemedycznego. Częste pogorszenie sprawności funkcjonalnej w przebiegu chorób przewlekłych.

68 PODSUMOWANIE Systemy telemedyczne stanowią doskonałe rozwiązanie dla seniorów. Korzystając z nich pacjent przebywa w środowisku domowym, które dla niego stanowi optymalne miejsce do leczenia i rekonwalescencji. Niewątpliwy komfort psychiczny i poczucie bezpieczeństwa daje mu świadomość pozostawania pod ciągłym nadzorem medycznym, ma łatwy dostęp do świadczeń zdrowotnych, a także oszczędza czas na dojazd do ośrodków specjalistycznych.

69 PODSUMOWANIE ROZWÓJ TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH WYDAJE SIĘ WIĘC NIEUNIKNIONY, A JEJ PRZYSZŁOŚĆ ZARYSOWUJE SIĘ BARDZO INTERESUJĄCO DZIEKUJĘ PIĘKNIE ZA UWAGĘ.