Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.)
|
|
- Patrycja Łukasik
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.) EDYTA SERAFIN, STANISŁAW CZACHOROWSKI Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego SERAFIN E., CZACHOROWSKI S The assemblages of caddisflies (Trichoptera) of the Landscape Park of Iława Lake District. Parki nar. Rez. Przyr. 23: ABSTRACT: In the years the caddisflies (Trichoptera) of the Iława Lake District Landscape Park were studied specimens representing 56 species were found. 10 larval assemblages were distinguished in the examined area 5 for lakes (2 mesotrophic and 3 dystrophic ones), one for astatic waters, one associated with streams and lakes, two for small streams and one of mixed type, poorly defined. In general, the species compositions of those assemblages were typical of the habitats they represented but most of them were of regional character. The most valuable habitats for the development of caddisflies were lakes, streams, canals and ditches. Rivers were degraded and have no particular value for Trichoptera, moreover, anthropogenic habitats were the substitutes for riverine species. Although the park is of great natural and landscape values its caddisfly fauna is composed mainly of common species. Possibly this situation is connected with the origins of the park originally it was an agricultural area, afforested afterwards and finally protected. It is possible that the caddisfly fauna has been in the phase of recolonization and renaturalization but this hypothesis needs to be investigated. KEY WORDS: Trichoptera, caddisflies, assemblages, landscape park, faunistics, protection. Edyta Serafin: Katedra Zoologii, Akademia Rolnicza, ul. Akademicka 13, Lublin, eserafinek@wp.pl; Stanisław Czachorowski: Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, ul. Plac Łódzki 3, Olsztyn, czachor@moskit.uwm.edu.pl WSTĘP Stan poznania trichopterofauny obszarów chronionych Polski jest daleki od zadawalającego. Parki krajobrazowe należą do najsłabiej zbadanych form ochrony przyrody pod kątem omawianego rzędu owadów. Obecnie na terenie naszego kraju istnieje 119 parków krajobrazowych (WALCZAK i in. 2001). Dotychczas opublikowano dane dotyczące Trichoptera zaledwie 8 obiektów tego typu (CZACHOROWSKI i in. 2000; ABRASZEWSKA-KOWALCZYK, KOWALCZYK 2002; KOWALCZYK, MAJECKI 2002; KOWALCZYK i in. 2002; MAJEWSKI, CZACHOROWSKI 2002; BUCZYŃSKI i in. 2003; CZACHOROWSKI, MAJEWSKI 2003; BUCZYŃSKI, SERAFIN 2004; CZACHOROWSKI, BUCZYŃSKI 2004). Jednakże nie wszystkie opracowania zawierają dane faunistyczne dotyczące całego terenu danego parku; nierzadko badano wyłącznie chruściki wybranych [411]
2 412 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski biotopów. Dodatkowo przeprowadzone analizy wskazują (CZACHOROWSKI, MAJEWSKI 2003), że istnieje duże prawdopodobieństwo odnalezienia w niezbadanych parkach krajobrazowych gatunków chruścików dotychczas niewykazanych z obszarów chronionych w Polsce, w tym także gatunków z czerwonej listy. Istnieje więc pilna potrzeba inwentaryzacji tych obszarów pod kątem fauny chruścików. Pojezierze Iławskie, w obrębie którego położony jest Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego, należy do obszarów o dużych walorach przyrodniczych ze względu na bogatą i zróżnicowaną sieć hydrograficzną. Dotychczasowe informacje dotyczące trichopterofauny parku są bardzo fragmentaryczne, opublikowano dane w odniesieniu do kilku jezior na terenie parku (CZACHOROWSKI 1998) oraz niepełną listę gatunków chruścików (CZACHOROWSKI, MAJEWSKI 2003). Celem prezentowanych badań były: przedstawienie pełnej listy gatunków Trichoptera parku, analiza zgrupowań poszczególnych typów wód oraz wskazanie najcenniejszych dla trichopterofauny siedlisk i środowisk parku. CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego leży na Pojezierzu Wschodniopomorskim, w centralnej części Pojezierza Iławskiego (KONDRACKI 2000). Zajmuje on powierzchnię 25,045 ha. Mimo iż jest on zaliczany do parków leśnych (lesistość rzędu 62%), to właśnie wody powierzchniowe, ich typy oraz wzajemne powiązania, decydują o unikalnych cechach tego obszaru. Najistotniejsze są tu jeziora (43 zbiorniki w parku i otulinie, jeziorność 27%), wraz z głównym jeziorem parku rynnowym Jeziorakiem. Większość jezior jest płytka, najgłębsze to małe śródleśne jeziorka, np. Urowiec czy Jasne. Wody płynące reprezentowane są przez znacznie przekształcone przez człowieka rzeki (Osa, Liwa i Rucewka) oraz liczne strumienie zasilające wiele zagłębień bezodpływowych czy torfowisk. Te ostatnie często otaczają jeziora dystroficzne. Bardzo ważna jest również sieć kanałów i rowów łącząca poszczególne jeziora czy strumienie. Na terenie parku ścierają się wpływy klimatu kontynentalnego i morskiego, co w rezultacie prowadzi do zmienności stanów pogody, różnic w długościach trwania sezonu wegetacyjnego oraz przesunięcia pór roku. Średnia roczna temperatura wynosi +7 C, najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najchłodniejszym styczeń. Roczna suma opadów wynosi mm, zaś pokrywa śnieżna zalega przez dni (MATUSZEK i in. 2000). MATERIAŁ I METODY Badania prowadzono w latach , głównie w sezonie wiosennym i letnim. Uwzględniono łącznie 70 stanowisk (Ryc. 1), reprezentujących następujące typy wód: jeziora (24 obiekty), niewielkie zbiorniki astatyczne (7), zbiorniki torfowiskowe (2), rzeki (3), strumienie (12) oraz rowy i kanały (18).
3 Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego 413 Mort¹g Rucewka Ewingi Zalewo Rucewo Wlk. B¹dze B¹dze Jerzwa³d Kamieniec P³askie Gaudy Liwa Januszewskie Czerwica Siemiany Jeziorak Szymbark Osa I³awa Ryc. 1. Rozmieszczenie stanowisk badawczych. 1 granica parku krajobrazowego, 2 większe jeziora, 3 rzeki i większe kanały, 4 miejsca poboru prób hydrobiologicznych, 5 miejsca połowu w pułapkę świetlną. Fig. 1. The lay-out of study sites. 1 the boundary of the landscape park, 2 larger lakes, 3 rivers and larger canals, 4 places where samples were taken, 5 places where imagines were light trapped. Larwy odławiano czerpakiem hydrobiologicznym, jak również zbierano z podłoża metodą na upatrzonego. Imagines łowiono siatką entomologiczną, czerpakiem entomologicznym (koszenie roślinności przybrzeżnej) oraz w pułapkę świetlną. Łącznie w ponad 250 próbach złowiono 2156 osobników Trichoptera. Materiał dowodowy znajduje się w zbiorach autorów. W analizie materiału przy określeniu struktury dominacji, podział na poszczególne klasy przyjęto za BIESIADKĄ (1980). Zgrupowania gatunków wyróżniono na podstawie analizy współwystępowań. Współwystępowania między gatunkami, jak również podobieństwa faunistyczne jakościowe wyliczono formułą Jaccarda (SZUJECKI 1983), zaś ilościowe ze wzoru Biesiadki (1980). Wyniki wyliczeń porządkowano metodą najkrótszego dendrytu. W obliczeniach różnorodności gatunkowej wykorzystano wskaźnik PIE Hurlberta (LAMPERT, SOMMER 1996), natomiast wskaźniki naturalności biocenoz (jakościowy i ilościowy) wyliczono na podstawie wzorów podanych przez CZACHOROWSKIEGO i BUCZYŃSKIEGO (1999).
4 414 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski Tab. 1. Typ siedliska wodnego: A rzeki, B strumienie, C kanały i rowy, D jeziora, E zbiorniki torfowiskowe, F zbiorniki astatyczne; G imagines zebrane do pułapki świetlnej. Grupy troficzne: r rozdrabniacze, d drapieżniki, z zbieracze, g glonopijcy, f filtratory. S suma osobników; PIE wskaźnik Hurlberta; Wns jakościowy wskaźnik naturalności biocenoz, Wni ilościowy wskaźnik naturalności biocenoz. *Limnephilus larwa może należeć do następujących gatunków: L. flavicornis, L. marmoratus, L. politus, L. rhombicus. Table 1. Type of aquatic habitat: A rivers, B streams, C canals and ditches, D lakes, E peat bog water bodies, F temporary water bodies; G imagines caught to a light trap. Feeding groups: r shredders, d predators, z gatherers, g algae pierces, f filter-feeders. S sum of specimens; PIE Hurlbert`s index; Wns Naturality index (qualitative), Wni Naturality index (quantitative). *Limnephilus larva can belong to one of the following species: L. flavicornis, L. marmoratus, L. politus, L. rhombicus. Lp. No. Gatunek/Takson Species/Taxon Grupa troficzna Feeding group Typ siedliska wodnego Water habitat type A B C D E F Orthotrichia costalis (CURT.) g Orthotrichia sp. g Ecnomus tenellus (RAMB.) d Holocentropus dubius (RAMB.) d Holocentropus picicornis (STEPH.) d Holocentropus sp. d Cyrnus crenaticornis (KOL.) d Cyrnus flavidus MCL. d Cyrnus trimaculatus (CURT.) d Cyrnus sp. d Plectrocnemia conspersa (CURT.) d Lype reducta (HAGEN) z Psychomyia pusilla (FABR.) z Tinodes waeneri (L.) z Hydropsyche angustipennis (CURT.) f Hydropsyche contubernalis MCL. f 2 2 Hydropsyche sp. ( ) f Agrypnia obsoleta (HAGEN) r Agrypnia pagetana CURT. r Agrypnia varia (FABR.) r Oligostomis reticulata (L.) r Oligotricha striata (L.) r Trichostegia minor (CURT.) r Phryganea bipunctata RETZ. r/d Phryganea grandis L. r/d cd. na str. 415 G S
5 Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego 415 cd. ze str Phryganea sp. r/d Phryganeidae non det. r/d Goera pilosa (FABR.) g Lasiocephala basalis (KOL.) r Anabolia furcata BRAU. r 1 1 Anabolia sp. r Anabolia laevis (ZETT.) (?) r Glyphotaelius pellucidus (RETZ.) r Nemotaulius punctatolineatus (RETZ.) r Limnephilus bipunctatus CURT. r Limnephilus centralis CURT. (?) r Limnephilus decipiens (KOL.) r Limnephilus extricatus MCL. r Limnephilus flavicornis (FABR.) r Limnephilus fuscicornis RAMB. r Limnephilus griseus (L.) r Limnephilus lunatus CURT. r Limnephilus marmoratus CURT. r Limnephilus nigriceps (ZETT.) r Limnephilus politus MCL. r Limnephilus rhombicus (L.) r Limnephilus stigma CURT. r Limnephilus vittatus (FABR.) r Limnephilus sp.* r Limnephilus sp. r Chaetopteryx villosa (FABR.) r Potamophylax rotundipennis (BRAU.) r Potamophylax sp. r Halesus digitatus (SCHRANK) r Halesus radiatus (CURT.) r Halesus sp. r Molanna angustata CURT. z Molannodes tinctus (ZETT.) z Triaenodes bicolor (CURT.) z Mystacides azurea (L.) z Mystacides longicornis (L.) z Mystacides nigra (L.) z cd. na str. 416
6 416 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski cd. ze str Mystacides sp. z Athripsodes cinereus (CURT.) z Athripsodes sp. z Leptocerus tineiformis CURT. z Oecetis furva (RAMB.) d Oecetis lacustris (PICT.) d Oecetis ochracea (CURT.) d Oecetis sp. d 1 1 Suma osobników sum of specimens: Suma taksonów Sum of taxa: Wskaźnik PIE PIE index: 0,13 0,8 0,8 0,92 0,62 0,83 Wskaźnik Wns Wns index 8,6 6,7 6,2 9,8 4,7 9,7 Wskaźnik Wni Wni index 15,9 6,3 5,4 11,3 4,0 7,0 WYNIKI Ogólna charakterystyka trichopterofauny parku W Parku Krajobrazowym Pojezierza Iławskiego stwierdzono występowanie 56 gatunków Trichoptera (Tab. 1), co stanowi 21% fauny krajowej. Eudominantem była Hydropsyche angustipennis, filtrator i potamobiont. Do dominantów należały: Cyrnus flavidus, Athripsodes cinereus i Ecnomus tenellus (gatunki jeziorne), do subdominantów: Oligotricha striata, Mystacides longicornis, Anabolia laevis, Molanna angustata, Chaetopteryx villosa, Psychomyia pusilla, Phryganea grandis, Cyrnus crenaticornis, C. trimaculatus i Limnephilus lunatus (gatunki jeziorne i strumieniowe). Pozostałe taksony to recedenci. Najwięcej taksonów stwierdzono w jeziorach 49, znacznie mniej, bo 24 w rowach i kanałach, 23 strumieniach, zaledwie 7 w torfiankach i 6 w rzekach. Największą liczbę larw złowiono w jeziorach (634 osobników), następnie w strumieniach (516), rowach i kanałach (398), rzekach (127), najmniej w wodach torfowiskowych i drobnych zbiornikach astatycznych po 33 osobniki. Najszerszym spektrum siedliskowym odznaczyły się Hydropsyche angustipennis oraz Oligotricha striata. Wartości wskaźnika różnorodności gatunkowej PIE wahały się od 0,92 dla jezior do 0,13 dla rzek. Wskaźnik naturalności Wns biocenoz (jakościowy) przyjął wartości od 9,8 do 4,7, zaś ilościowy od 4 do 15,9 (Tab. 1). Najwyższymi wskaźnikami naturalności odznaczyły się rzeki i jeziora, zwłaszcza w ujęciu jakościowym. Stosunkowo wysokimi wskaźnikami naturalności odznaczyły się także zbiorniki astatyczne, dodatkowo wskaźnik jakościowy (Wni) był wyższy niż ilościowy, co wskazuje na większą dominacje gatunków niespecyficznych.
7 Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego ,3 42,4 D B C F E A 26,1 17,2 21,4 49,5 10,3 B C A D 13,4 7,1 11,4 F E Ryc. 2. Podobieństwa faunistyczne jakościowe pomiędzy faunami chruścików (Trichoptera) badanych siedlisk wodnych: A rzeki, B strumienie, C kanały i rowy, D jeziora, E zbiorniki torfowiskowe, F zbiorniki astatyczne. Fig. 2. Qualitative faunistic similarities between the caddisfly fauna (Trichoptera) of the examined types of aquatic habitats: A rivers, B streams, C canals and ditches, D lakes, E peat bog water bodies, F temporary water bodies. Podobieństwa faunistyczne w ujęciu jakościowym między różnymi typami zbiorników kształtowały się następująco: największe podobieństwo zaznaczyło się pomiędzy faunami strumieni oraz rowów i kanałów, a także strumieni i jezior. Siedliska te tworzą wyraźnie wyodrębniający się blok (Ryc. 2). W przypadku podobieństw faunistycznych w ujęciu ilościowym największą wartość wskaźnika osiągnęły fauny strumieni oraz rowów i kanałów aż 49,5%, mniejszą natomiast fauny strumieni i jezior (Ryc. 3). Wyraźnie więc wyodrębniły się fauny drobnych cieków (strumienie) oraz cieków antropogenicznie przekształconych (rowy, kanały), w ujęciu jakościowym nawiązując do fauny jeziornej. W strukturze troficznej analizowanego materiału przeważały rozdrabniacze (34 taksony), zbieracze (13) oraz drapieżniki (12). Pozostałe grupy glonopijcy i filtaratory były reprezentowane przez nieliczne taksony. W analizie współwystępowania wyodrębniło się wyraźnie 10 zgrupowań (oznaczonych literą Z) larw Trichoptera (Ryc. 4). Najwyższą wartością współwystępowania (100%) odznaczyły się dwie grupy gatunków: Z1. Cyrnus trimaculatus, Ecnomus tenellus, Goera pilosa, Leptocerus tineiformis, Limnephilus fuscicornis, Lype reducta, Mystacides azurea, Oecetis lacustris,
8 418 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski O. ochracea, Orthotrichia costalis, Psychomyia pusilla zgrupowanie to można powiązać z jeziorem mezotroficznym i/lub śródleśnym, Z2. Limnephilus bipunctatus, Limnephilus centralis, Trichostegia minor zgrupowanie wód astatycznych. W dalszej kolejności wyodrębniły się, choć osiągnęły niższe wartości wskaźnika współwystępowania (od 40 do 60), następujące zgrupowania: Z3. Molanna angustata, Mystacides nigra, Halesus digitatus, Halesus radiatus, Limnephilus politus gatunki zasiedlające na badanym terenie zarówno brzegi jezior jak i strumienie łączące jeziora, można więc uznać je za zgrupowanie jeziorno-strumieniowe; Z4. Cyrnus flavidus, Limnephilus nigriceps, Phryganea grandis zgrupowanie jeziorne, typowe raczej dla jezior dystroficznych; Z5. Cyrnus trimaculatus, Limnephilus bipunctatus, Limnephilus griseus nietypowe zgrupowanie wskazujące na kontakt fauny wód jeziornych z fauną wód okresowych. Na niskim poziomie współwystępowania znalazły się następujące zgrupowania: Z6. Cyrnus crenaticornis, C. trimaculatus, Mystacides nigra, Hydropsyche sp. zgrupowanie jezior mezotroficznych i/lub przepływowych; Z7. Agrypnia varia, Holocentropus dubius, Oecetis furva zgrupowanie jezior dystroficznych; Z8. Agrypnia pagetana, Holocentropus picicornis zgrupowanie charakterystyczne dla jeziora dystroficznego (torfowiskowego), gatunki te mogą być również związane z trwałymi drobnymi zbiornikami, aczkolwiek na badanym obszarze siedliska te występują sporadycznie; Z9. Athripsodes cinereus, Hydropsyche angustipennis, Molanna angustata zgrupowanie niewielkich cieków, Z10. Plectrocnemia conspersa, Potamophylax rotundipennis zgrupowanie czystych cieków, strefa rytralu. Ogółem wyróżniono 5 zgrupowań jeziornych (2 dla jezior mezotroficznych i 3 dla dystroficznych), jedno charakterystyczne dla wód astatycznych, jedno jeziornostrumieniowe, dwa typowe dla cieków (strumieniowo-kanałowe) oraz jedno o bliżej nieokreślonym statusie. Fauna chruścików poszczególnych typów siedlisk wodnych W rzekach wykazano obecność zaledwie 5 gatunków oraz jednego taksonu oznaczonego do rangi rodzaju. Na stanowiskach, gdzie cieki miały najszersze koryto i najszybszą prędkość nurtu odnotowano obecność gatunków typowych dla małych i średnich rzek nizinnych: Hydropsyche angustipennis, Halesus digitatus czy Limnephilus rhombicus. W miejscach, w których cieki znacznie się zwężały oraz ulegały wypłyceniu, i tym samym upodabniały się do strumieni, obecne były również
9 Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego 419 TRI.BIC. CYR.CRE. HYD.SP. PLE.CON. POT.ROT. Z1 LIM.FUS. LEP.TIN. LAS.BAS. LIM.RHO. LYP.PHA. ECN.TEN. LIM.LUN. GLY.PEL. OEC.OCH. OEC.LAC. CYR.TRI. Z5 LIM.STI. OLI.STR. MYS.AZU. PSY.PUS. LIM.GRI. Z2 LIM.CEN.? LIM.BIP. GOE.PIL. ORT.COS. TRI.MIN. MYS.NIG. MYS.LON. OLI.RET. OEC.FUR. Z3 HAL.DIG. HOL.DUB. AGR.VAR. LIM.DEC. CHA.VIL. HAL.RAD. MOL.ANG. ANA.LAE. LIM.FLA. LIM.POL. ATH.CIN. HYD.ANG. AGR.PAG. HOL.PIC. CYR.FLA. LIM.NIG. PHR.GRA. AGR.OBS. PHR.BIP. Z4 100% 60-40% 40-30% 30-20% <20% Ryc. 3. Dendryt współwystępowania gatunków chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego; na podstawie materiału larwalnego. Fig. 3. The dendrite of the co-occurrence of caddisfly species (Trichoptera) in the Iława Lake District Landscape Park; based on larval material.
10 420 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski gatunki cieków okresowych oraz wód dystroficznych i torfowiskowych (Oligostomis reticulata, Oligotricha striata). Fauna rzek odznaczyła się najniższym wskaźnikiem różnorodności gatunkowej, PIE = 0,13. Związane jest to prawdopodobnie z bardzo słabym zróżnicowaniem siedliskowym niewielkich i jednorodnych rzek parku, co jest rezultatem zarówno naturalnego słabego wykształcenia tych siedlisk jak również ich przekształceń antropogenicznych. Natomiast najwyższą wartość osiągnął tu wskaźnik naturalności biocenoz, co związane jest występowaniem prawie wyłącznie typowych gatunków rzecznych. W strumieniach stwierdzono występowanie 17 gatunków oraz 6 wyższych taksonów. Do eudominantów należały Hydropsyche angustipennis oraz Chaetopteryx villosa gatunek rytralu, do dominantów Athripsodes cinereus oraz Anabolia sp., do subdominantów: Limnephilus lunatus, Oligostomis reticulata, Oligotricha striata, Halesus digitatus, Anabolia laevis i Halesus radiatus. Oprócz gatunków typowych dla śródleśnych strumieni o dnie piaszczystym lub strumieni terenów otwartych z bujną roślinnością przybrzeżną, wyraźny udział w faunie strumieniowej miały gatunki stwierdzone w rzekach parku. Wskaźnik różnorodności gatunkowej dla omawianego siedliska jest dość wysoki i wynosi 0,8. Wskaźniki naturalności były stosunkowo niskie (Tab. 1), co wskazuje na liczną obecność gatunków niespecyficznych. W rowach i kanałach wykazano obecność 17 gatunków i 7 wyższych taksonów. Do eudominantów zaliczono: Hydropsyche angustipennis oraz Athripsodes sp., do dominantów: Potamophylax rotundipennis, Oligotricha striata oraz Athripsodes cinereus, do subdominantów: Limnephilus rhombicus, Anabolia sp., Limnephilus lunatus, Plectrocnemia conspersa, Anabolia laevis, Potamophylax sp., Limnephilus (objaśnienia Tab. 1). Wartość wskaźnika PIE jest wysoka i wynosi 0,83. Interesujący jest udział gatunków rzecznych (Potamophylax sp.) oraz strumieniowych (Plectrocnemia conspersa), których nie stwierdzono w wyżej omówionych siedliskach. Rowy i kanały należą do jednych z bardziej zróżnicowanych siedlisk ze względu na typ roślinności przybrzeżnej i wodnej, ilości detrytusu, ocienienie i biotopy bezpośrednio stykające się z tymi siedliskami, co znajduje odzwierciedlenie w wartościach wszystkich wskaźników dla ich fauny. Wskaźniki naturalności biocenoz były stosunkowo niskie i tylko nieco niższe niż w przypadku strumieni (Tab. 1). Jeziora okazały się najbogatszym w gatunki środowiskiem na obszarze parku. Wykazano 38 gatunków i 11 taksonów wyższego rzędu. Do eudominantów należał Cyrnus flavidus, gatunek związany z elodeidami jezior eutroficznych, do dominantów: Anabolia laevis, Psychomyia pusilla, Cyrnus trimaculatus, C. crenaticornis, Athripsodes cinereus limnobionty i limnofile, do subdominantów: Mystacides longicornis, Triaenodes bicolor, Molanna angustata, Mystacides nigra, Goera pilosa i Limnephilus politus. Oprócz gatunków związanych z elodeidami i nimfeidami dużym udziałem odznaczyły się gatunki związane z piaszczystymi brzegami jezior bogatymi w detrytus. Jeziora uzyskały również najwyższą wartość wskaźnika PIE aż 0,92, co związane jest m.in. z występowaniem dwu odmiennych
11 Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego 421 typów troficznych jezior: eutroficznych i dystroficznych z charakterystycznymi dla nich faunami. Wysokie wartości wskaźników naturalności (Tab. 1) wskazują na dużą specyficzność fauny jeziornej. W zbiornikach torfowiskowych stwierdzono obecność 4 gatunków i 3 taksonów wyższego rzędu. Do eudominantów należały Oligotricha striata gatunek acydotolerancyjny oraz Phryganea sp., do dominantów Agrypnia varia i Limnephilus stigma gatunki związane z wodami kwaśnymi, do subdominantów Holocentropus dubius tyrfofil oraz Limnephilus sp. Wartość wskaźnika PIE osiągnęła 0,62. Fauna ta jest uboga gatunkowo, dominują tu acidotolerancyjne eurytopy. W tym typie siedlisk zanotowano najniższe wartości wskaźników naturalności (Tab. 1). W drobnych zbiornikach astatycznych stwierdzono występowanie 7 gatunków oraz 3 taksonów wyższej rangi. Do eudominantów należały: Oligotricha striata, Limnephilus centralis (?) oraz L. stigma, do dominantów Athripsodes sp. oraz Limnephilus griseus, do subdominantów: Limnephilus bipunctatus, L. vittatus, Limnephilus* (objaśnienie w Tab. 1) oraz Trichostegia minor. Większość to gatunki specyficzne dla tego rodzaju siedliska, przystosowane do wysychania zbiorników w miesiącach letnich. Obecność Oligotricha striata oraz Limnephilus stigma wskazuje na zakwaszenie części stanowisk, zaś larw w rodzaju Athripsodes na utrzymywanie się wody w okresie letnim w jednym z badanych zbiorników. Wskaźnik PIE osiągnął wysoką wartość 0,83. Wskaźniki naturalności biocenoz były stosunkowo wysokie, niższa wartość Wns niż Wni wskazuje na większe ilościowo znaczenie gatunków niespecyficznych. DYSKUSJA Stwierdzona liczba 56 gatunków chruścików jest niska stanowi zaledwie 21% fauny krajowej, jednakże porównywalna z danymi uzyskanymi z 8 dotychczas zbadanych parków krajobrazowych. Regiony sąsiadujące z parkiem nie były badane pod kątem trichopterofauny, trudno więc ustalić, czy trichopterofauna badanego parku krajobrazowego jest bogatsza gatunkowo od terenów sąsiadujących. Istnieją natomiast informacje dotyczące dwu grup bezkręgowców badanych w PKPI wykazano tu 47 gatunków ważek 65% fauny krajowej (BUCZYŃSKI 2003) oraz 52 gatunki chrząszczy wodnych (PRZEWOŹNY, BUCZYŃSKI 2002; GAWROŃSKI i in. 2003) wiele z nich to gatunki chronione, wskaźnikowe i rzadkie. W przypadku Trichoptera prawie wszystkie wykazane gatunki to taksony pospolite. Uderzający jest zupełny brak gatunków z czerwonej listy i parasolowych, których należało się spodziewać na obszarze objętym ochroną. Podobną sytuację odnotowano w PK Lasy Janowskie (CZACHOROWSKI i in. 2000). Brak takich rodzajów biotopów wodnych jak stawy czy większe rzeki oraz degradacja obszarów źródliskowych na badanym obszarze wpłynęły prawdopodobnie na strukturę ilościową i jakościową stwierdzonych gatunków. Nie bez znaczenia pozostaje także silne odkształcenie
12 422 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski niektórych badanych siedlisk dotyczy to głównie rzek (naturalny charakter wykazują tylko nieliczne odcinki tych cieków) oraz torfowisk i zbiorników na ich obszarach (zarybianie, nadmierne zarastanie roślinnością naturalna sukcesja). Siedliska te przedstawiają najmniejszą wartość dla zachowania fauny chruścików parku, co znajduje potwierdzenie w niskich wartościach obliczonych wskaźników oraz liczbach osobników czy taksonów, w tym brak gatunków z czerwonych list. Taki stan wynika prawdopodobnie z faktu wcześniejszej, silnej antropopresji i wykorzystywania rolniczego analizowanego terenu. Dopiero od kilkudziesięciu lat można mówić o ewentualnych procesach renaturalizacyjnych. Niekorzystne dla trichopterofauny jest również turystyczne użytkowanie niektórych jezior szczególnie dystroficznych (np. Jezioro Jasne) turyści niszcząc strefę przybrzeżną tych zbiorników likwidują mikrosiedliska chruścików. Do najważniejszych typów siedlisk dla chruścików, i zarazem najcenniejszych na terenie parku, należą jeziora, strumienie oraz rowy i kanały. Tworzą one wyraźne bloki w dendrytach podobieństw (Ryc. 2 i 3), choć występują w dwu różnych konfiguracjach. Jeziora odznaczają się najwyższym wskaźnikiem PIE i wysokimi wskaźnikami naturalności, co potwierdza, że są one najistotniejsze dla rozwoju chruścików i jako największe zbiorniki zostały najsłabiej odkształcone antropogenicznie na terenie parku. Nie bez znaczenia pozostaje również zróżnicowanie troficzne jezior, dla których wyodrębniono łącznie 5 zgrupowań larwalnych chruścików. Jeziora okazały się także najcenniejszymi obiektami w badaniach nad ważkami PKPI stwierdzono w nich największą liczbę gatunków (BUCZYŃSKI 2003). Siedliska te, pozostając w stałej łączności hydrologicznej ze strumieniami oraz rowami i kanałami tworzą wraz z nimi w miarę jednolitą przestrzeń życiową dla rozwoju chruścików z podobnym składem gatunkowym oraz podobnymi warunkami siedliskowymi. Mimo iż składają się na nią różne typy wód: płynące i stojące oraz naturalne i antropogeniczne, można wskazać między nimi wiele podobieństw dotyczących walorów siedliskowych: dno piaszczyste z dużą ilością grubego i drobnego detrytusu, znaczna ilość zawiesiny w wodzie, podobna temperatura (porównując płytkie cieki i brzegi jezior) oraz zacienienie (teren leśny). To wszystko wpływać może na migracje gatunków jeziornych do cieków i na odwrót, co istotniejsze, bez znaczenia jest tu podział na wody naturalne i uregulowane, co wykazał również w przypadku ważek BUCZYŃSKI (2003). W przypadku chruścików można także zauważyć, iż rowy i kanały stały się siedliskami zastępczymi dla fauny rzecznej świadczy o tym znalezienie larw Potamophylax rotundipennis czy Lasiocephala basalis gatunków nie stwierdzonych w rzekach PKPI. Analiza podobieństw faunistycznych między typami wód jak i analiza współwystępowań wskazują na mieszanie się różnych elementów synekologicznych. Wydaje się, że na terenie parku tworzą się unikalne zgrupowania, powstające właśnie na skutek mieszania się faun i przenikanie niektórych elementów do siedlisk zastępczych. Wspomniane mieszanie się faun najprawdopodobniej wymuszone było zmianami środowiskowymi. Taka sytuacja wynika prawdopodobnie z faktu
13 Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego 423 wcześniejszego antropogenicznego odkształcenia wielu siedlisk wodnych jak i zachodzących procesów renaturalizacyjnych. Jeśli teza ta jest słuszna, to w przyszłości wraz z zachodzącymi procesami renaturalizacyjnymi siedlisk i rekolonizacją fauny chruścików można spodziewać się dalszych zmian w strukturze i charakterze zgrupowań chruścików. Wskazane byłyby dalsze badania w tym kierunku. Wysokie wartości wskaźników naturalności dla drobnych zbiorników wskazują na występowanie w ich obrębie najbardziej typowej fauny, przede wszystkim gatunków przystosowanych do wysychania. Jednakże wyższe wartości wskaźnika Wns niż Wni wskazują, że ilościowo dominują tu gatunki niespecyficzne, przypadkowe. Mimo wysokiej wartość wskaźnika PIE nie można uznać fauny drobnozbiornikowej za stabilną. Potwierdza to wyodrębnione tu zgrupowanie larwalne Z2 obejmujące nietypowo gatunki charakterystyczne zarówno dla niewielkich zbiorników śródleśnych jak i terenów otwartych (śródpolnych i śródłąkowych). Wyraźny jest brak na badanym obszarze kilku pospolitych gatunków wód astatycznych, np. Limnephilus auricula czy L. sparsus niewykluczone, że występują w siedliskach tego rodzaju, co jednak wymagałoby dalszych badań. Na badanym terenie wyróżniono 10 zgrupowań, z których najliczniejsze były zespoły jeziorne charakterystyczne dla zbiorników mezotroficznych i dystroficznych. Mimo iż badane jeziora zaliczane są do eutroficznych i dystroficznych (MATUSZEK i in. 2000), nie stwierdzono występowania zgrupowania chruścików typowego dla jeziora eutroficznego. Wprawdzie część gatunków zgrupowania Z1 to gatunki typowe także dla jezior eutroficznych, aczkolwiek jako całość tworzą wyraźny zespół wód mezotroficznych i śródleśnych (CZACHOROWSKI 1998). Taki stan wynikać może z położenia jezior uznanych za eutroficzne; są to z reguły zbiorniki śródleśne z dużą ilością detrytusu, często z ubogą roślinnością szuwarową i wodną, co stwarza dogodne warunki rozwoju dla gatunków preferujących wody o niższej trofii. Zgrupowanie Z6 ze względu na obecność Hydropsyche angustipennis wykazuje inklinacje w kierunku typowego dla jezior przepływowych, co jest zgodne z charakterem hydrologicznym badanego terenu. Zgrupowanie Z3 obejmuje gatunki migrujące, spotykane zarówno na brzegach jezior, jak również w ciekach łączących poszczególne zbiorniki. W jeziorach dystroficznych wyodrębniły się trzy różne zespoły (Z4, Z7, Z8), w których licznie odnotowano charakterystyczne występowanie gatunków z rodzaju Cyrnus sp. i Holocentropus sp. (CZACHOROWSKI 1998). Z kolei larwy z rodzaju Agrypnia sp. wskazują na charakter torfowiskowy badanych jezior. Wyróżnione zgrupowania dla siedlisk jeziornych wykazują wybitnie regionalny charakter świadczy o tym wysokie podobieństwo składu gatunkowego tychże ze zgrupowaniami opracowanymi dla całej Polski (CZACHOROWSKI 1998). Natomiast w skali lokalnej, porównując wyodrębnione zgrupowania ze zgrupowaniami wyróżnionymi dla Pojezierza Olsztyńskiego (CZACHOROWSKI 1994) czy Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (CZACHOROWSKI, KORNIJÓW 1993) podobieństwa składu gatunkowego są znikome i wynikają raczej z charakteru siedliska i roślinności (strefa nimfeidów, elodeidów, helofitów), nie zaś z trofii jezior.
14 424 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski Zgrupowania wód płynących były słabo reprezentowane na badanym terenie grupę Z9 tworzą dwa gatunki (Athripsodes cinereus oraz Hydropsyche angustipennis) występujące zarówno w wodach naturalnych (strumienie), jak i antropogenicznych (rowy i kanały). Wprawdzie występują one także w jeziorach, ale w w/w wodach płynących osiągają największe liczebności. Zgrupowanie Z10 skupia gatunki reofilne, występujące wyłącznie w rowach i kanałach, co świadczy o tym, iż siedliska te pełnią funkcje zastępcze w stosunku do rzek i obszarów źródłowych. Plectrocnemia conspersa to gatunek zasiedlający źródła i strumienie źródłowe, Potamophylax rotundipennis piaszczyste strumienie i rzeki. Pierwszy gatunek najczęściej grupowany jest z Potamophylax nigricornis, zatem zgrupowanie Z 10 ma raczej lokalny charakter, wynikający z cech naturalnych i przekształceń cieków parku. Najbardziej dyskusyjnym zgrupowaniem wyodrębnionym w PKPI jest zgrupowanie Z5. Strefa kontaktowa gatunków tworzących Z5 to prawdopodobnie wiosenne wody zbiorników astatycznych położonych tuż przy brzegach jezior. Status Limnephilus bipunctatus, gatunku dość rzadkiego w Polsce, jest także enigmatyczny (WALLACE 1991) ze względu na różne typy siedlisk, w którym znajdywane są larwy, nie może być wyznacznikiem konkretnego zgrupowania. Mimo swych niewątpliwych walorów przyrodniczych i estetycznych Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego nie jest ostoją wybitnie cennej fauny Trichoptera jej głównym atutem wydaje się być dosyć wysoka liczba stwierdzonych gatunków. Najcenniejsze typy środowisk wodnych dla rozwoju chruścików opisane w pracy nie są obecnie zagrożone. Pozostałe badane biotopy wodne nie przedstawiają na dzień dzisiejszy większej wartości dla zachowania gatunków zasiedlają ją głównie gatunki eurytopowe. Wydaje się, że otrzymane wyniki są typowe dla obszarów, które pierwotnie były terenami rolniczymi, później je zalesiono, a następnie objęto ochroną. Tereny te wydają się być z pozoru naturalne (CZACHOROWSKI i in. 1998), aczkolwiek procesy renaturalizacji i rekolonizacji trwają na nich od niedawna albo dopiero mogą nastąpić. Na terenie PKPI są one już widoczne na przykładzie bardziej dyspersyjnej grupy jaką są ważki (BUCZYŃSKI 2003), co może świadczyć o możliwości zaistnienia podobnej sytuacji dla chruścików, i co w przyszłości mogłoby zaowocować wzrostem bioróżnorodności gatunkowej Trichoptera. Potwierdzenie tej hipotezy wymagałoby jednak opracowania planu wieloletniego monitoringu chruścików PKPI, co zostało również postulowane w przypadku chruścików PK Lasy Janowskie (CZACHOROWSKI i in. 2000). PIŚMIENNICTWO ABRASZEWSKA-KOWALCZYK A., KOWALCZYK J.K Stawonogi. [W:] Świat zwierząt Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego, A. ABRASZEWSKA-KOWALCZYK, J.K. KOWALCZYK, J. HEJDUK, M. PRZYBYLSKI, W. TUSZEWICKI. Mantis, Olsztyn, BIESIADKA E Water beetles (Coleoptera) of the eutrophic Lake Zbęchy (Leszno voiv.). Pol. Ecol. Stud. 6:
15 Zgrupowania chruścików (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego 425 BUCZYŃSKI P Ważki (Odonata) Parku Krajobrazowego Pojezierze Iławske. Rocz. nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. Salamandra 7: BUCZYŃSKI P., CZACHOROWSKI S., MOROZ M., STRYJECKI R Odonata, Coleoptera, Trichoptera and Hydrachnidia of springs in Kazimierski Landscape Park (Eastern Poland) and factors affecting the characters of these ecosystems. Supplementa ad Acta Hydrobiologica, 5: BUCZYŃSKI P., SERAFIN E Pierwsze dane o chrząszczach (Coleoptera) i chruścikach (Trichoptera) zbiorników antropogenicznych w parkach krajobrazowych Łuku Mużakowa (Polska, Niemcy). [W:] Badania ważek, chrząszczy i chruścików na obszarach chronionych. Streszczenia referatów, komunikatów i posterów, P. BUCZYŃSKI, E. SERAFIN, A. PTASZYŃSKA (red.). Wyd. Mantis, Olsztyn, 25. CZACHOROWSKI S Concomitance of caddis fly (Trichoptera) larvae in four Masurian lakes differing trophically (north-eastern Poland). Acta Hydrobiol. 36: CZACHOROWSKI S Chruściki (Trichoptera) jezior Polski. Charakterystyka rozmieszczenia larw. WSP, Olsztyn. CZACHOROWSKI S., BUCZYŃSKI P Wskaźniki naturalności biocenoz potencjalne narzędzie w monitorowaniu stanu ekologicznego torfowisk Polski. [W:] Problemy aktywnej ochrony ekosystemów wodnych i troficznych w polskich parkach narodowych. S. RADWAN, R. KORNIJÓW (red.). Wyd. UMCS, Lublin: CZACHOROWSKI S., BUCZYŃSKI P Chruściki w krajobrazie rolniczym: larwy Trichoptera Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego (południowo-wschodnia Polska). Parki nar. Rez. Przyr. 23:93 110, CZACHOROWSKI S., BUCZYŃSKI P., ALEXANDROVITCH O., STRYJECKI R., KURZĄTKOWSKA A Materiały do znajomości owadów i pajęczaków rezerwatu Las Warmiński (Pojezierze Olsztyńskie). Parki nar. Rez. Przyr. 17: CZACHOROWSKI S., BUCZYŃSKI P., STRYJECKI R Chruściki (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. Parki nar. Rez. Przyr. 19: CZACHOROWSKI S., KORNIJÓW R Analysis of the distribution of caddis larvae in the elodeid zone of two lakes of East Poland, based on the concept of habitual islands. Pol. Arch. Hydrobiol. 40: CZACHOROWSKI S., MAJEWSKI T Stan poznania chruścików (Trichoptera) obszarów chronionych Polski. Rocz. nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. Salamandra, 7: GAWROŃSKI A., BUCZYŃSKI P., PRZEWOŹNY M Kałużnice (Coleoptera: Hydrophilidae) nowe dla Pojezierza Mazurskiego i Pomorskiego. Wiad. ent., Poznań, 22: 54. KONDRACKI J Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. KOWALCZYK J.K., MAJECKI J Stan poznania i wstępna charakterystyka bezkręgowców parku krajobrazowego wzniesień łódzkich. Acta Univ. Lodz., Folia Biol. et Oecol. 1: KOWALCZYK J.K., KRZEPTOWSKI M., LENKOWSKI T., MAJECKI J., MARCINIAK B., MASTALERZ M., MYŚLICKA Z., NADOLSKI J., WANAT M Aktualny stan poznania entomofauny Bolimowskiego Parku Krajobrazowego ze szczególnym uwzględnieniem Doliny rzeki Rawki. Acta Univ. Lodz., Folia Biol. et Oecol. 1: LAMPERT W., SOMMER U Ekologia wód śródlądowych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. MAJEWSKI T., CZACHOROWSKI S Chruściki (Trichoptera) Mazurskiego Parku Krajobrazowego czy wiemy co chronimy? [W:] S. CZACHOROWSKI., L. BUCHHOLZ (red.), Ogólnopolska konferencja naukowa Ochrona owadów w Polsce ekologiczne i gospodarcze konsekwencje wymierania i ekspansji gatunków, Olsztyn września Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Poznań Olsztyn: 51.
16 426 Edyta Serafin, Stanisław Czachorowski MATUSZEK M., RODZIEWICZ M., SOKOŁOWSKI J Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego. Zespół Parków Krajobrazowych w Jerzwałdzie, Jerzwałd. PRZEWOŹNY M., BUCZYŃSKI P Wstępne dane o chrząszczach wodnych (Coleoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego (północna Polska). Rocz. nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. Salamandra 6: SZUJECKI A Ekologia owadów leśnych. PWN, Warszawa. WALCZAK M., RADZIEJOWSKI J., SMOGORZEWSKA M, SIENKIEWICZ J., GACKA-GRZESIK E., PISARSKI Z Obszary chronione w Polsce. Dział Wydawnictw IOŚ, Warszawa. WALLACE I.D A review of the Trichoptera of Great Britain. Research et survey in nature conservation no. 32: STRESZCZENIE W latach badano chruściki (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Zebrano 2156 osobników należących do 56 gatunków. Na badanym obszarze wyróżniono 10 zgrupowań larwalnych chruścików 5 jeziornych (2 dla jezior mezotroficznych i 3 dla dystroficznych), jedno charakterystyczne dla wód astatycznych, jedno jeziorno-strumieniowe, dwa typowe dla małych cieków oraz jedno mieszane, o bliżej nieokreślonym statusie. Generalnie skład gatunkowy zbiorowisk jest typowy dla poszczególnych siedlisk, jednakże większość z nich wykazuje charakter regionalny. Najcenniejszymi siedliskami dla zachowania trichopterofauny parku są jeziora, strumienie, rowy i kanały. Rzeki parku są zdegradowane i nie przedstawiają większej wartości dla rozwoju chruścików. Co więcej, gatunki rzeczne rozwijają się w siedliskach zastępczych jakimi są wody antropogeniczne. Mimo że park odznacza się dużymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi, fauna chruścików obejmuje w większości gatunki pospolite. Być może jest to związane z pochodzeniem parku początkowo był to obszar rolniczy, który następnie zalesiono, a później objęto ochroną. Istnieje prawdopodobieństwo, że fauna chruścików znajduje się obecnie w fazie rekolonizacji i renaturalizacji, aczkolwiek potwierdzenie tej hipotezy wymagałoby regularnego monitorowania trichopterofauny parku w przyszłości. Nadesłano do redakcji: sierpień 2004 r. Przyjęto do druku: październik 2004 r.
Chruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań
Chruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań Elżbieta Brulińska elzbietabrulinska@wp.p Zaborski PK PN Bory Tucholskie Obszary chronione Parki narodowe zgodnie z obowiązującą Ustawą o ochronie przyrody,
Bardziej szczegółowoJezioro w dolinie rzeki. Różne czynniki zewnętrzne. Niesymetryczny. zewnętrznych = większe zróżnicowanie litoralu. Strategia rozproszeni a biomasy
struktura jeziora metody opisu Struktura i funkcjonowanie jeziora Czyli ekologii jezior c.d. S. Czachorowski Jakie to jezioro jest (opis) Co w nim żyje Jak ono funkcjonuje w środku środku i w zlewni (krajobrazie)
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) okolic Wzniesień Górowskich
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE WYDZIAŁ BIOLOGII Jolanta Małek Chruściki (Trichoptera) okolic Wzniesień Górowskich Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska pod kierunkiem
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników wodnych okolicy jeziora Skanda wyniki wieloletnich badań. Magdalena Kosztowny
Chruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników wodnych okolicy jeziora Skanda wyniki wieloletnich badań Magdalena Kosztowny Ocieplenie klimatu? Wnioski o zmianach klimatu można formułować jedynie na podstawie
Bardziej szczegółowoChruściki zbiorników antropogenicznych stan poznania i problemy badawcze. Aneta Pepławska
Chruściki zbiorników antropogenicznych stan poznania i problemy badawcze Aneta Pepławska Co to są chruściki? Rząd owadów o przeobrażeniu zupełnym W cyklu życiowym występuję jajo, kilka stadiów larwalnych,
Bardziej szczegółowoParki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.)
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.) 23 1 93 110 2004 STANISŁAW CZACHOROWSKI, PAWEŁ BUCZYŃSKI Chruściki w krajobrazie rolniczym: larwy Trichoptera Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) wód stojących Wzgórz Dylewskich
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE WYDZIAŁ BIOLOGII Marta Mońko Chruściki (Trichoptera) wód stojących Wzgórz Dylewskich Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska pod kierunkiem
Bardziej szczegółowoMetoda BMWP-PL dla jezior? Badania jezior lobeliowych
Monitoring, dyrektywa wodna Ramowa Dyrektywa Wodna (2000/0/EC) Ocena stanu ekologicznego ekosystemów wodnych Monitoring rzek, jezior, źródeł, torfowisk ok. 0% systemów kontroli jakości cieków opiera się
Bardziej szczegółowoAnna Nehring. Chruściki (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii
Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Anna Nehring Chruściki (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoAleksandra Lichacz-Szymańska
Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Aleksandra Lichacz-Szymańska Chruściki (Trichoptera) Berezyńskiego Rezerwatu Biosfery (Białoruś) Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii
Bardziej szczegółowo2. PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA
1. WSTĘP Jeziora są istotnym rodzajem wód śródlądowych, zwłaszcza na półkuli północnej, gdzie koncentrują się głównie na obszarze ostatnich zlodowaceń. W Polsce stwierdzono występowanie ok. 10 tysięcy
Bardziej szczegółowoGrzegorz Derbin. Chruściki (Trichoptera) jeziora Tyrsko
1. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer indeksu 7311 Grzegorz Derbin Chruściki (Trichoptera) jeziora Tyrsko Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii
Bardziej szczegółowoWitold Szczepański. Problem badań wieloletnich. rzeki Łyny
Witold Szczepański Problem badań wieloletnich przykład chruścik cików źródeł rzeki Łyny zień Chruścika VI Seminarium Trichopterologiczne, Olsztyn 11.12.2006 Po co badania wieloletnie? Stały monitoring
Bardziej szczegółowoNotatki florystyczne i faunistyczne 481
Notatki florystyczne i faunistyczne 481 PAWEŁ BUCZYŃSKI, EDYTA SERAFIN Pierwsze dane o chrząszczach (Coleoptera) i chruścikach (Trichoptera) zbiorników antropogenicznych w parkach krajobrazowych Łuku Mużakowa
Bardziej szczegółowoJanusz Majecki CHRUŚCIKI (TRICH OPTERA) ZAGŁĘBIEŃ ŚRÓDPOLNYCH POŁUDNIOW EJ CZĘŚCI KUJAW
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA ZOOLOGICA 4 39-46 2000 (Acta Univ. Lodz., Folia zool.) Janusz Majecki CHRUŚCIKI (TRICH OPTERA) ZAGŁĘBIEŃ ŚRÓDPOLNYCH POŁUDNIOW EJ CZĘŚCI KUJAW CADDIS FLIES (TRICH OPTERA)
Bardziej szczegółowoTom 33 Warszawa, Nr 7. [Z 4 rysunkami i 1 tabelą w tekście]
P O L S K A A K A D E M I A N A U K I N S T Y T U T Z O O L O G I I FRAGMENTA FAUNISTICA Tom 33 Warszawa, 1990.05.31 Nr 7 Stanisław C z a c h o r o w s k i Chruściki ( Trichoptera) drobnych cieków okolic
Bardziej szczegółowoSiedliskowe rozmieszczenie larw chruścików (Trichoptera) w zbiorniku śródmiejskim
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI WYDZIAŁ BIOLOGII Katarzyna Skuza Siedliskowe rozmieszczenie larw chruścików (Trichoptera) w zbiorniku śródmiejskim Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) środkowego odcinka rzeki Łupawy (Pomorze)
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer indeksu: 14152 Małgorzata Veith Chruściki (Trichoptera) środkowego odcinka rzeki Łupawy (Pomorze) Praca magisterska wykonana
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI WSTĘP... 2 MATERIAŁ I METODY... 6 WYNIKI... 20
SPIS TREŚCI WSTĘP... 2 MATERIAŁ I METODY... 6 Opis stanowisk... 10 Opis metod zbioru oraz zawartości materiału... 18 Zastosowanie metody analizy materiału i metody statystyczne... 18 WYNIKI... 20 Część
Bardziej szczegółowoStrefowość rozmieszczenia larw chruścików (Trichoptera) w rzece Wałszy
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI WYDZIAŁ BIOLOGII Agnieszka Kościukiewicz Strefowość rozmieszczenia larw chruścików (Trichoptera) w rzece Wałszy Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) górnego odcinka rzeki Pisy i jej dopływów
WYŻSZA SZKOŁA PEDAGOGICZNA W OLSZTYNIE Dorota Lipnicka Chruściki (Trichoptera) górnego odcinka rzeki Pisy i jej dopływów Praca magisterska wykonana w Zakładzie Ekologii i Ochrony Środowiska pod kierunkiem
Bardziej szczegółowoSpis treści SPIS TREŚCI W S T Ę P MATERIAŁ I METODY... 7
Spis treści SPIS TREŚCI... 1 1. W S T Ę P... 2 2. MATERIAŁ I METODY... 7 3. CHARAKTERYSTYKA TERENU I STANOWISK... 10 3.1. CHARAKTERYSTYKA POJEZIERZA OLSZTYŃSKIEGO... 10 3.2. OPIS STANOWISK... 11 3.2.1.
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) okolic Pleszewa. Caddisflies (Trichoptera) in the area of Pleszew (Wielkopolska)
Przegląd Przyrodniczy XXVI, 1 (2015): 39-44 Przemysław Żurawlew, Stanisław Czachorowski, Edyta Buczyńska Chruściki (Trichoptera) okolic Pleszewa (Wielkopolska) Caddisflies (Trichoptera) in the area of
Bardziej szczegółowoOcena naturalności ekosystemów wodnych za pomocą wskaźników naturalności na przykładzie Trichoptera. Stanisław Czachorowski, Marcin Krejckant
Ocena naturalności ekosystemów wodnych za pomocą wskaźników naturalności na przykładzie Trichoptera Stanisław Czachorowski, Marcin Krejckant Waloryzacja, monitoring Do oceny jakości ekosystemów wodnych,
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 844 Acta Biologica nr 21 2014 Edyta Buczyńska * Paweł Buczyński ** Caddisflies (Trichoptera) of the Polish part of the Lithuanian Lake District: new data,
Bardziej szczegółowoStanisław Czachorowski Fotografie autora
4 Stanisław Czachorowski Fotografie autora Chruściki północnego Mazowsza, czyli białe plamy dziedzictwa przyrodniczego Bioróżnorodność piaszczystego Mazowsza Północne Mazowsze omijane jest przez wielu
Bardziej szczegółowoFenologiczne zmiany fauny chruścików (Trichoptera) w zbiorniku śródmiejskim
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI WYDZIAŁ BIOLOGII Edyta Boroszko Fenologiczne zmiany fauny chruścików (Trichoptera) w zbiorniku śródmiejskim (wersja robocza) Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii
Bardziej szczegółowoOcena stanu biocenoz wodnych wskaźniki naturalności i cenności biocenotycznej
Ocena stanu biocenoz wodnych wskaźniki naturalności i cenności biocenotycznej Stanisław Czachorowski Łódź 7-9.XII.2005 Wstęp Nie tylko ocena stanu czystości wody Oceny stanu ekologicznego (zbiornik i jego
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników śródmiejskich Olsztyna
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE WYDZIAŁ BIOLOGII KIERUNEK BIOLOGIA Nr albumu 14072 Karolina Kinga Jurołajć Chruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników śródmiejskich Olsztyna Praca magisterska
Bardziej szczegółowoCharakterystyka faunistyczna chruścików (Trichoptera) jeziora Oświn
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Krystyna Leśna Charakterystyka faunistyczna chruścików (Trichoptera) jeziora Oświn Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoSiedliskowe zróżnicowanie zgrupowań chruścików (Trichoptera) w heterogennym krajobrazie polodowcowym
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE, WYDZIAŁ BIOLOGII Beata Romanowska Siedliskowe zróżnicowanie zgrupowań chruścików (Trichoptera) w heterogennym krajobrazie polodowcowym Praca magisterska wykonana
Bardziej szczegółowoAntropogeniczne zmiany fauny chruścików (Trichoptera) w zbiorniku śródmiejskim
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer albumu 22119 Aneta Pepławska Antropogeniczne zmiany fauny chruścików (Trichoptera) w zbiorniku śródmiejskim Praca magisterska
Bardziej szczegółowoJeziora w województwie pomorskim. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach 06.11.2013
Jeziora w województwie pomorskim Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Agnieszka Wojtach 06.11.2013 Plan prezentacji 1. Jeziorność Europy i Polski 2. Województwo pomorskie
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) wybranych rzek Pomorza
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer indeksu: 4950 Marcin Kański Chruściki (Trichoptera) wybranych rzek Pomorza Praca wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony
Bardziej szczegółowoNarodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, Warszawa (
Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, 01-445 Warszawa (www.nfos.org.pl) Zespół autorski: Krzysztof Zając dr Adrian Smolis Katarzyna Kozyra Tomasz Zając Zgodnie z danymi zawartymi w
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) drobnych cieków w zlewni rzeki Wałszy
UNIWESRYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE WYDZIAŁ BIOLOGII Wioletta Lugowska Chruściki (Trichoptera) drobnych cieków w zlewni rzeki Wałszy Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowo2. Opis terenu badań
1. WSTĘP Larwy chruścików są ważnym składnikiem biocenoz wodnych, ze względu na ich liczebność, biomasę oraz funkcje. Licznie występują w różnych typach wód słodkich, a w niektórych np. strumieniach i
Bardziej szczegółowoPark Krajobrazowy Dolina Słupi
Park Krajobrazowy Dolina Słupi O Nas Park Krajobrazowy Dolina Słupi - został utworzony w 1981 roku na obszarze 7 gmin (Słupsk, Kobylnica, Dębnica Kaszubska, Kołczygłowy, Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka)
Bardziej szczegółowoOcena fauny chruścików powiatu ełckiego dla celów monitoringu środowiska
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI WYDZIAŁ BIOLOGII Numer indeksu 423 Ewa Sobieska Ocena fauny chruścików powiatu ełckiego dla celów monitoringu środowiska Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i
Bardziej szczegółowoSiedliskowe zróżnicowanie rozmieszczenia larw chruścików (Trichoptera) w rzece Popław (Białoruś)
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE WYDZIAŁ BIOLOGII JULITA CHRZĄSTOWSKA Siedliskowe zróżnicowanie rozmieszczenia larw chruścików (Trichoptera) w rzece Popław (Białoruś) Praca magisterska wykonana
Bardziej szczegółowoTrichoptera drobnych zbiorników wodnych Olsztyna osiedla Jaroty i okolic Butryn
Uniwersytet Warmińsko- Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer indeksu 12387 Anna Lelujka Trichoptera drobnych zbiorników wodnych Olsztyna osiedla Jaroty i okolic Butryn Praca magisterska
Bardziej szczegółowoKałużnice (Coleoptera: Hydrophiloidea) i Hydraenidae (Coleoptera: Staphylinoidea) nowe dla Wyżyny Małopolskiej
Wiad. entomol. 23 (3): 157-162 Poznań 2004 Kałużnice (Coleoptera: Hydrophiloidea) i Hydraenidae (Coleoptera: Staphylinoidea) nowe dla Wyżyny Małopolskiej Hydrophiloidea (Coleoptera) and Hydraenidae (Coleoptera:
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) okolic Kartuz (Pojezierze Pomorskie)
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Justyna Kwidzińska Chruściki (Trichoptera) okolic Kartuz (Pojezierze Pomorskie) Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowo1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny)
1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) Przedmiotowe siedlisko przyrodnicze składa się z dwóch podtypów: 1150-1 Zalewy 1150-2 Jeziora przybrzeżne W roku 2008 prowadzono badania jezior przybrzeżnych,
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. POMORSKIM R. Stańko, K. Gos, K. Banaś, S. Nowakowski, K. Bociąg WIĘCEJ: www.kp.org.pl Elementy wyróżniające województwo pod względem walorów
Bardziej szczegółowoMichał Skrzypczak. Chruściki (Trichoptera) środkowego odcinka rzeki Łyny w okolicach Smolajn (k. Dobrego Miasta)
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer indeksu 14132 Michał Skrzypczak Chruściki (Trichoptera) środkowego odcinka rzeki Łyny w okolicach Smolajn (k. Dobrego
Bardziej szczegółowoMakrobentos jeziora Kolmowo i zbiorników jego zlewni
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer albumu 7332 Justyna Jaskólska-Kurpiecka Makrobentos jeziora Kolmowo i zbiorników jego zlewni Praca magisterska wykonana
Bardziej szczegółowoWyniki. Gatunki rzadkie. Mollusca Hydracarina Lepidoptera Trichoptera Heteroptera Hirudinea Coleoptera Pozostałe 19% 10% 17% 10% 14% 15%
FAUNA BEZKRĘGOWCÓW JEZIOR RADUŃSKICH I KASZUBSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO Rozpoznanie biologiczne: inwentaryzacja wskazanie cennych gatunków Monitoring obszarów chronionych: wybór strategii ochrony Piotr
Bardziej szczegółowoTom 37 Warszawa, 30 IV 1995 Nr 19. Chruściki (T richoptera) Bagien Biebrzańskich - wyniki wstępnych badań1
POLSKA AKADEMIA NAUK MUZEUM I INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA FAUNISTICA Tom 37 Warszawa, 30 IV 1995 Nr 19 Stanisław C z a c h o r o w s k i Chruściki (T richoptera) Bagien Biebrzańskich - wyniki wstępnych
Bardziej szczegółowoLarwy chruścików z okolic Szczecinka (zachodniopomorskie) Caddis larvae in the vicinity of Szczecinek (north-west Poland) Lech Pietrzak, Andrzej Zawal
ISSN 1733-5558 Trichopteron Biuletyn Sekcji Trichopterologicznej 15 U Larwy chruścików z okolic Szczecinka (zachodniopomorskie) Caddis larvae in the vicinity of Szczecinek (north-west Poland) Lech Pietrzak,
Bardziej szczegółowoPytania ogólne I etapu XII Edycji Konkursu Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski
Pytania ogólne I etapu XII Edycji Konkursu Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski 1. Organizmy tworzące plankton słodkowodny charakteryzują się: a) przynależnością do świata zwierząt, b) brakiem zdolności
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. LUBUSKIM ANDRZEJ JERMACZEK, MAREK MACIANTOWICZ Stan na 20.01.2017 Według stanu na koniec roku 2016 w województwie lubuskim były 64 rezerwaty
Bardziej szczegółowoEkoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody
Ochrona przyrody ma w Polsce długie tradycje. Według niektórych źródeł pierwsze decyzje związane z nią pochodzą z X wieku - np. w sprawie ochrony bobrów. W kolejnych wiekach zaczęto chronić nadmiernie
Bardziej szczegółowoStopień zagrożenia Leptocerus interruptus (FABRICIUS, 1775) (Trichoptera: Leptoceridae) w Polsce
Wiad. entomol. 23 (3): 163-167 Poznań 2004 Stopień zagrożenia Leptocerus interruptus (FABRICIUS, 1775) (Trichoptera: Leptoceridae) w Polsce Degree of threat of Leptocerus interruptus (FABRICIUS, 1775)
Bardziej szczegółowoParki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.)
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.) 24 1 4 117 130 2005 PAWEŁ BUCZYŃSKI, EDYTA BUCZYŃSKA, AGATA KASJANIUK Ważki (Odonata) i chruściki (Trichoptera) rezerwatu Magazyn (Polesie Zachodnie)
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników wodnych okolic jeziora Skanda
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE WYDZIAŁ BIOLOGII Nr albumu 14088 Magdalena Agnieszka Kosztowny Chruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników wodnych okolic jeziora Skanda Praca magisterska wykonana
Bardziej szczegółowoOpracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech
Bardziej szczegółowoOmawiana inwestycja leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym (załącznik 1) tj. ok. 20 km od niego.
Wstęp Planowana inwestycja polega na rozbudowie budynku chlewni na dz. nr 274 w miejscowości Różyce Żurawieniec 24, gmina Kocierzew Południowy, powiat łowicki. W gminie Kocierzew Południowy udział powierzchni
Bardziej szczegółowoPIERWSZE URODZINY TRICHOPTERONA!
Biuletyn Sekcji Trichopterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego 5 Bulletin of the Trichopterological Section of The Polish Entomological Society, December 2002 published by Polish Entomological
Bardziej szczegółowoSprawy organizacyjne i socjalne. Miejsce obrad: Janów Lubelski
ZGŁOSZENIE UCZESTNICTWA W KONFERENCJI Problemy retencji wodnej w Polsce. Zbiorniki wodne struktura ekologiczna, funkcje hydrologiczne i gospodarcze oraz miejsce w krajobrazie Nazwisko:... Imię:... Tytuł
Bardziej szczegółowoChruściki (Trichoptera) źródeł okolic Olsztyna
Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii WITOLD SZCZEPAŃSKI Chruściki (Trichoptera) źródeł okolic Olsztyna Praca magisterska wykonana w Katedrze Ekologii i Ochrony Środowiska pod kierunkiem
Bardziej szczegółowoChruściki (Insecta: Trichoptera) jako obiekt badawczy. Stanisław Czachorowski
Chruściki (Insecta: Trichoptera) jako obiekt badawczy Stanisław Czachorowski Chruściki jako owady Niewielka grupa owadów pośród wielu milionów gatunków (różnorodność biologiczna) Mało specjalistów: 5-8
Bardziej szczegółowoStan i perspektywy ochrony żółwia błotnego na Polesiu
Stan i perspektywy ochrony żółwia błotnego na Polesiu Janusz Holuk Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie W Polsce liczna populacja żółwia błotnego pozostała już tylko na Polesiu. Na kilku obszarach
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU (Studia stacjonarne) Zwierzęta bezkręgowe w monitoringu wód
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr.. KARTA KURSU (Studia stacjonarne) Nazwa Nazwa w j. ang. Zwierzęta bezkręgowe w monitoringu wód Invertebrates in the monitoring of waters Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator
Bardziej szczegółowoOPIS ZADANIA. (każde zadanie jest opisywane oddzielnie) zastawka wzmocniona zastawka drewniano- kamienna
Załącznik nr 8 do SIWZ OPIS ZADANIA (każde zadanie jest opisywane oddzielnie) Nr i nazwa nadleśnictwa Kody obiektów oraz typy obiektów 10-34 Różańsko Nr zadania 10-34-04 10-34-04-1- zastawka wzmocniona
Bardziej szczegółowoObszary ochrony ścisłej
Ochrona ścisła oznacza całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowieka w stan ekosystemów, tworów i składników przyrody oraz w przebieg procesów przyrodniczych na obszarach objętych ochroną.
Bardziej szczegółowoGdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU z dnia 19 grudnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu
Bardziej szczegółowoDyrektywa Siedliskowa NATURA 2000. Dyrektywa Ptasia N2K - UE. N2K w Polsce. N2K w Polsce
NATURA 2000 Dyrektywa Siedliskowa Sieć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej Celem wyznaczania jest ochrona cennych, pod względem przyrodniczym i zagrożonych, składników różnorodności biologicznej.
Bardziej szczegółowoANEKS [1] DO PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Dla zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w gminie
2014 OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Andrzej Sułkowski ul. św. Andrzeja Boboli 1 31-408 Kraków Autor: Andrzej Sułkowski ANEKS [1] DO PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Dla zmiany studium uwarunkowań
Bardziej szczegółowoSTUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE
BURMISTRZ MIASTA I GMINY W DRAWSKU POMORSKIM STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE -CZĘŚĆ OPISOWA- ZAŁĄCZNIK NR 2 DO UCHWAŁY NR VIII/59/2003 RADY MIEJSKIEJ
Bardziej szczegółowodr Edyta Buczyńska AUTOREFERAT Lublin 2019
dr Edyta Buczyńska Katedra Zoologii, Ekologii Zwierząt i Łowiectwa Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie ul. Akademicka 13, 20-033 Lublin tel. 511-851-791
Bardziej szczegółowoochrona przyrody 80 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU
80 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU 6 ochrona przyrody Na tle ukształtowania powierzchni kraju małopolskie jest województwem najbardziej zróżnicowanym wysokościowo, mając
Bardziej szczegółowoPOLSKA AKADEMIA NAUK MUZEUM I INSTYTUT ZOOLOGII. Tom 37 W arszawa, 31 XII 1994 Nr 12. Chruściki (Trichoptera) Roztocza
POLSKA AKADEMIA NAUK MUZEUM I INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA FAUNISTICA Tom 37 W arszawa, 3 XII 994 Nr 2 Wanda R ie d e l, Janusz M a je c k i Chruściki (Trichoptera) Roztocza [Z 2 tabelam i i rysunkiem w
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. WIELKOPOLSKIM RADOSŁAW JAROS WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE drugie co do wielkości w kraju, a zarazem jedno z najmniej zalesionych (lasy stanowią
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU (Studia stacjonarne)
KARTA KURSU (Studia stacjonarne) Nazwa Nazwa w j. ang. Fauna bezkręgowców wybranych środowisk Invertebrates of selected habitats Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Prof. UP dr hab. Mieczysław Mazur Zespół
Bardziej szczegółowoBibliografia Trichoptera Polski
Czachorowski Strona 1 2003-01-09 Bibliografia Trichoptera Polski Stanisław Czachorowski Wersja robocza Spis publikacji zawierających informacje o chruścikach z terenu obecnej Polski, opublikowane po 1945
Bardziej szczegółowoDYREKTYWA RADY 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
NATURA 2000 ochrony 5 ostoi Natura 2000 wyznaczonych na obszarach morskich w województwie zachodniopomorskim, a współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania
Bardziej szczegółowoOdnawialne źródła energii a ochrona środowiska. Janina Kawałczewska
Odnawialne źródła energii a ochrona środowiska Janina Kawałczewska 1. Wykorzystanie OZE jako przeciwdziałanie zmianom klimatu. OZE jak przeciwwaga dla surowców energetycznych (nieodnawialne źródła energii),
Bardziej szczegółowoMaciej Głąbiński. Szkolenie regionalne Natura 2000 a turystyka wodna i nadwodna Krutyń, 11 października 2011 r.
Maciej Głąbiński Szkolenie regionalne Natura 2000 a turystyka wodna i nadwodna Krutyń, 11 października 2011 r. Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Puszcza
Bardziej szczegółowoPolityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Maria Mellin Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM Opracowanie: JOANNA PRZYBYLSKA TOWARZYSTWO BADAŃ I OCHRONY PRZYRODY STAN NA DZIEŃ 19.01.2017 Osoby zgłaszające obiekty: Iwona
Bardziej szczegółowoAndrzej Markiewicz. Chruściki (Trichoptera) rekultywowanego jeziora
Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie Wydział Biologii Kierunek Biologia Numer indeksu 20096 Andrzej Markiewicz Chruściki (Trichoptera) rekultywowanego jeziora Jeziorak Mały Praca magisterska wykonana
Bardziej szczegółowoDziałanie 4.5. Cel szczegółowy
Kryteria wyboru projektów dla działania 4.5 Różnorodność biologiczna w ramach IV osi priorytetowej Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego RPO WP 2014-2020 Departament Wdrażania Projektów
Bardziej szczegółowoStanisław Czachorowski
WYŻSZA SZKOŁA PEDAGOGICZNA W OLSZTYNIE Stanisław Czachorowski Księga ku pamięci aktywności naukowej w Zakładzie Ekologii i Ochrony Środowiska Motto: Chruściki (Trichoptera) to owady z przeobrażeniem zupełnym.
Bardziej szczegółowoWyniki inwentaryzacji entomofauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych
Wyniki inwentaryzacji entomofauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych Radosław Plewa, Tomasz Jaworski, Grzegorz Tarwacki Zakład Ochrony Lasu Instytut Badawczy
Bardziej szczegółowoPROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA MIEJSKA SZCZYTNO
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA 2016 2030 POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA MIEJSKA SZCZYTNO 2016 1 Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Ogólna charakterystyka gminy... 3 2.1. Położenie,
Bardziej szczegółowoTurystyka na obszarach Natura 2000 Plusy i minusy
NATURA 2000 MOTOREM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU http://natura2000.org.pl Turystyka na obszarach Natura 2000 Plusy i minusy Zbigniew Witkowski przy współpracy Krystyny Krauz i Adama Mroczka Szkolenie regionalne
Bardziej szczegółowoBydgoszcz, dnia 24 czerwca 2013 r. Poz ZARZĄDZENIE NR 0210/13/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Bydgoszcz, dnia 24 czerwca 2013 r. Poz. 2248 ZARZĄDZENIE NR 0210/13/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoRaport z badania terenowego właściwości fizykochemicznych wody w okręgu PZW Opole.
Raport z badania terenowego właściwości fizykochemicznych wody w okręgu PZW Opole. Wykonali studenci Rybactwa II roku UWM w Olsztynie: Julita Jędrzejewska Patryk Szyszka W pierwszej kolejności studenci
Bardziej szczegółowoZakład Botaniki i Mykologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Akademicka 19, PL Lublin. dr Zofia Flisińska
Zakład Botaniki i Mykologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Akademicka 19, PL-20-033 Lublin dr Zofia Flisińska WYKAZ PUBLIKACJI (stan na dzień 31.12.2007) 1981 1. Bystrek J., Flisińska Z. 1981. Porosty
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 kwietnia 2010 r.
Dz.U.2010.77.510 2012.10.05 zm. Dz.U.2012.1041 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty,
Bardziej szczegółowoRenSiedTorf. Tytuł projektu: Renaturalizacja siedlisk i roślinności na zdegradowanych torfowiskach wysokich woj. pomorskiego
RenSiedTorf Tytuł projektu: Renaturalizacja siedlisk i roślinności na zdegradowanych torfowiskach wysokich woj. pomorskiego Termin realizacji projektu: 01.04.2011-31.03.2013 Koszt całkowity projektu: 4
Bardziej szczegółowoBRODNICKI PARK KRAJOBRAZOWY. dr inż. Marian Tomoń
BRODNICKI PARK KRAJOBRAZOWY dr inż. Marian Tomoń ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE BRODNICKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO Brodnicki Park Krajobrazowy, został utworzony w 1985 roku, jako pierwszy w dawnym województwie
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 95 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony
Bardziej szczegółowoKatarzyna Piotrowska
Uniwersytet Warmińsko Mazurski Wydział Biologii Kierunek Biologia Katarzyna Piotrowska Nr indeksu 506 Ekologiczna charakterystyka rozmieszczenia chruścików (Trichoptera) Doliny Narwi w okolicach Łomży
Bardziej szczegółowoLogo PNBT. Symbolem PNBT jest głuszec - ptak, który jeszcze niedawno licznie występował w Borach Tucholskich.
Powstanie Parku Park Narodowy "Bory Tucholskie" jest jednym z najmłodszych parków narodowych w Polsce. Utworzono go 1 lipca 1996 roku. Ochroną objęto powierzchnię 4 798 ha lasów, jezior, łąk i torfowisk.
Bardziej szczegółowoNORMY I WYMOGI WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI OBOWIĄZUJĄCE ROLNIKÓW NA OBSZARACH NATURA 2000 LUBAŃ 16 GRUDNIA 2016 R.
NORMY I WYMOGI WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI OBOWIĄZUJĄCE ROLNIKÓW NA OBSZARACH NATURA 2000 LUBAŃ 16 GRUDNIA 2016 R. Normy DKR obowiązujące w 2016 r. NIEZGODNOŚĆ z normą N.01 Na obszarach zagrożonych erozją wodną
Bardziej szczegółowoRekultywacja jezior. Metody rekultywacji. Metody rekultywacji. od dołu. Stanisław Czachorowski
Rekultywacja jezior Stanisław Czachorowski Degradacja zaburzenia zoocenozy spadek różnorodności wyniszczenie fauny Metody rekultywacji Bottom-up (podstawa poziomu troficznego): redukcja nutrientów i produkcji
Bardziej szczegółowoA. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów.
Zawartość, tryb sporządzania i zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu ochrony dla parku narodowego, uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Zgodnie z art. 20 ust.
Bardziej szczegółowoProjekt Planu Ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego Cele ochrony
Projekt Planu Ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego Cele ochrony Fot. Krameko. Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, widok ze skały Okrążek. Szczegółowe cele ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego
Bardziej szczegółowo