Budżet obywatelski - jak wyzwolić potencjał mieszkańców

Transkrypt

1 Krzysztof Jakubowski prezes Fundacji Wolności, koordynator budżetu obywatelskiego w dzielnicy Rury Budżet obywatelski - jak wyzwolić potencjał mieszkańców Wpływ mieszkańców na budżet Nie będę daleki od prawdy, jeśli stwierdzę, że mieszkańcy większości miast i wsi w Polsce nie mają żadnego wpływu na tworzenie budżetu swojej gminy. O jego kształcie decyduje najczęściej wójt (lub w gminach miejskich burmistrz/prezydent) oraz rada gminy (miasta), która nanosi własne poprawki oraz uchwala ostateczną wersję. W przypadku Lublina wygląda to tak, że Rady Dzielnic do końca czerwca, natomiast członkowie Rady Miasta do końca września, mogą zgłaszać propozycje zadań do budżetu miasta na kolejny rok. Urząd Miasta przygotowuje projekt budżetu miasta (w oparciu o zgłoszone propozycje lub nie), który następnie trafia pod obrady Rady Miasta. Ona uchwala ostateczną wersję budżetu. Niestety w tej formie tworzenia budżetu mieszkańcy nie mają bezpośredniego wpływu na jego kształt (poza wąską grupą mieszkańców-radnych oraz osób, które potrafią do nich dotrzeć). Pewną formą subsydiarności budżetu miasta jest oddanie decyzji o jego części w ręce Rad Dzielnic. Co roku w budżecie miasta znajduje się rezerwa celowa na zadania zgłaszane przez jednostki pomocnicze miasta (Rozdz ), o której przeznaczeniu decydują Rady Dzielnic. Każda z 27 funkcjonujących w Lublinie Rad Dzielnic ma do swojej dyspozycji 109 tys. zł. Dzięki temu wpływ na rozdział środków publicznych ma większa grupa mieszkańców niż sami radni i prezydent. 1 S t r o n a

2 RYSUNEK 1. Wybrane wydatki z projektu budżetu miasta Lublin na 2013 rok (uchwała 644/XXVI/2012 Rady Miasta Lublin z dnia 20 grudnia 2012 r.) Choć te środki i tak są niewielkie, to Rada Dzielnicy Rury w tym roku zdecydowała się na rozdysponowanie swojej części rezerwy celowej przy współudziale mieszkańców. To pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Lublinie. Członkowie Rady Dzielnicy chcą dzięki temu nawiązać szersze relacje z mieszkańcami, lepiej poznać ich potrzeby i oczekiwania. Nie ukrywają przy tym, że liczą na zwrócenie uwagi władz miasta na proces decydowania o rozdziale publicznych (czyli wspólnych) pieniędzy oraz zwiększenia rezerwy celowej dla rad dzielnic w kolejnych latach. Powodzenie budżetu obywatelskiego na Rurach potwierdzi, że sami mieszkańcy najlepiej wiedzą, co należy zmienić czy poprawić w ich sąsiedztwie. Warto w tym momencie zaznaczyć, że oddanie decyzji o budżecie w ręce mieszkańców nie jest łatwe. Rada Dzielnicy w ten sposób zrzekła się części swojej władzy. Choć na pierwszy rzut oka może to faktycznie wyglądać niekorzystnie dla Rady Dzielnicy, to warto zwrócić uwagę, że budżet obywatelski wzmacnia legitymizację władzy, która się na niego decyduje a udział członków rady przy jego tworzeniu jest niezwykle istotny. Stają się oni przekaźnikiem informacji (interesów) pomiędzy mieszkańcami dzielnicy a władzami miasta. Konsultacje społeczne a budżet obywatelski Warto rozróżnić mechanizm konsultacji społecznych od budżetu obywatelskiego. Podstawowa różnica polega na tym, że w przypadku tych pierwszych głos mieszkańców nie jest wiążący. 2 S t r o n a

3 Podczas konsultacji, mieszkańcy mają okazję wyrazić swoją opinię, a władze mogą ją uwzględnić lub nie w swoich decyzjach. W Lublinie już wielokrotnie organizowano konsultacje społeczne, w różnych sprawach np. zagospodarowania Podzamcza, Placu Litewskiego czy również rezerwy celowej niektórych Rad Dzielnic. Natomiast budżet obywatelski gwarantuje, że cele wskazane przez mieszkańców, zostaną faktycznie zrealizowane. W Lublinie po raz pierwszy Rada Dzielnicy Rury w styczniu tego roku podjęła decyzję, aby tegoroczne środki w ramach rezerwy celowej podzielić w oparciu o mechanizm budżetu obywatelskiego. Choć budżet obywatelski zdobywa sobie sympatyków w całym kraju i kolejne miasta decydują się na jego wprowadzenie, to w Lublinie jest to pierwsza taka inicjatywa. Mam jednak nadzieję, że nie ostatnia. Największym wyzwaniem przy realizacji takiego przedsięwzięcia jest aktywizacja mieszkańców. Niska frekwencja wyborcza (w wyborach do rady dzielnicy nierzadko poniżej 10%) nie jest tu wcale pomocna. Niestety w naszym społeczeństwie nie wykształciła się jeszcze troska o tą najbliższą małą ojczyznę. Ludzi bardziej interesuje i mocniej do nich przemawia dyskusja w parlamencie czy wybory prezydenckie, niż to co się dzieje w ich gminie. We Wrzeszczu Dolnym dzielnicy Gdańska, która już drugi rok z powodzeniem realizuje budżet obywatelski, w tym roku w głosowaniu oddało swój głos 423 mieszkańców dzielnicy (to i tak dwa razy więcej niż rok temu), z ogólnej liczby ponad 24 tysięcy ludzi zamieszkujących tę dzielnicę. Przygotowania do działania rozpoczęliśmy od ustalenia zasad współpracy między Radą Dzielnicy a Fundacją Wolności oraz zasad tworzenia budżetu obywatelskiego w dzielnicy Rury. Po opracowaniu dokumentów i materiałów ruszyliśmy do pracy operacyjnej. 14 marca br. zainaugurowaliśmy nasz projekt, konferencją prasową w lubelskim Ratuszu. Rozpoczęliśmy również kampanię informacyjną kolportaż ulotek wśród mieszkańców LSM (ulotki wrzucane bezpośrednio do skrzynek pocztowych). Wszystkie nasze działania prezentujemy również na stronie internetowej oraz na Facebook ( Ponadto informacje o budżecie obywatelskim zostały rozesłane za pomocą SMS-owego serwisu informacyjnego Miasta 3 S t r o n a

4 Lublin. Poprosiliśmy o pomoc administracje poszczególnych osiedli LSM. Mieszkańcy mogą w nich zostawiać swoje formularze z opisanymi projektami. Zorganizowaliśmy trzy spotkania informacyjno-dyskusyjne dla mieszkańców dzielnicy. Każde z nich zostało zlokalizowane w innej części dzielnicy, tak aby umożliwić udział w nich wszystkim mieszkańcom. Na spotkaniach omówiliśmy założenia budżetu obywatelskiego oraz harmonogram a także zachęciliśmy przybyłych do dyskusji nt. ich problemów. Sporo osób miało już gotowe propozycje do realizacji w ramach rezerwy celowej. Aby zgłosić swój pomysł wystarczy pobrać formularz zgłoszenia projektu, dostępny na stronie internetowej budzetobywatelski.lublin.pl, siedzibie Rady Dzielnicy oraz Biurze Obsługi Mieszkańców przy ul. Filaretów. Należy go wypełnić, podając opis i uzasadnienie realizacji swojego pomysłu oraz podać dane kontaktowe (imię i nazwisko, mail, telefon). Gotowy formularz można wysłać mailem na adres Fundacji Wolności, Rady Dzielnicy lub pozostawić w siedzibie Rady, Biurze Obsługi Mieszkańców lub administracji swojego osiedla na LSM. RYSUNEK 2. Spotkanie z mieszkańcami dzielnicy Rury w Zespole Szkół nr 5 w Lublinie przy ul. Rzeckiego. Do 10 kwietnia br. przyjmujemy zgłoszenia projektów do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego. Po tym terminie zwrócimy się do poszczególnych komórek Urzędu Miasta Lublin w celu zweryfikowania ich pod względem formalno-prawnym. Urzędnicy m. in. sprawdzą, czy nadesłane propozycje znajdują się w kompetencjach samorządu, dotyczą terenów zarządzanych przez miasto, mieszczą się w kwocie rezerwy celowej. 4 S t r o n a

5 Te wnioski, które będą dotyczyć terenów Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, zostaną przekazane władzom LSM (mam nadzieję, że z nich skorzystają). Wszystkie, które zostaną pozytywnie zweryfikowane znajdą się na kartach do głosowania. Następnie planujemy wydać specjalne wydanie gazety dzielnicowej, w której szerzej opiszemy zgłoszone przez mieszkańców projekty oraz zamieścimy kartę do głosowania. Mieszkańcy będą mogli również głosować przez Internet, za pomocą strony Głosowanie będzie trwać do 14 maja. Po tym terminie podliczymy wszystkie głosy a Rada Dzielnicy na ich podstawie przygotuje uchwałę w sprawie podziału środków z rezerwy celowej. Pozostanie nam wówczas jedynie monitorowanie, kiedy władze miasta zrealizują wskazane inwestycje. Sprawozdanie z ich wykonania z pewnością zamieścimy na stronie internetowej budzetobywatelski.lublin.pl. Ponadto w maju chcemy zorganizować konferencję na temat zalet budżetu obywatelskiego. Zamierzamy zaprosić praktyków tego tematu z kraju oraz przekonać władze Lublina, że na wprowadzeniu budżetu obywatelskiego w naszym mieści skorzystają zarówno mieszkańcy (bo będą mogli bezpośrednio decydować o przeznaczeniu wydatkowania publicznych pieniędzy) oraz władze (prowadzenie konstruktywnego dialogu z mieszkańcami). Mam nadzieję, że w najbliższym czasie budżet obywatelski zyska przychylność władz Lublina, a w budżecie miasta na kolejny rok znajdzie się określona pula środków, o których przeznaczeniu będą decydować nie radni czy urzędnicy a właśnie mieszkańcy. Przykłady z innych miast i państw pokazały, że mieszkańcy sami potrafią doskonale gospodarować publicznymi pieniędzmi, wskazując rozwiązania najistotniejszych problemów. 5 S t r o n a