MAKROEKONOMIA. mgr Maciej Szczepankiewicz. Katedra Nauk Ekonomicznych. semestr letni 2015/2016

Transkrypt

1 MAKROEKONOMIA semestr letni 2015/2016 mgr Maciej Szczepankiewicz Katedra Nauk Ekonomicznych

2 Kontakt E: Dyżury: Wtorek nieparzyste parzyste Środa Katedra Nauk Ekonomicznych p. 304A III piętro WIZ Strzelecka 11

3 Informacje o przedmiocie Wymiar zajęć Lista obecności Nieobecności Aktywność na zajęciach Prace domowe Wejściówki Kolokwium zaliczeniowe

4 Materiały dydaktyczne i literatura Literatura podstawowa: E. Skawińska, K. G. Sobiech-Grabka, K. A. Nawrot., Makroekonomia : teoretyczne i praktyczne aspekty gospodarki rynkowej, Wyd. 2 zm. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Literatura uzupełniająca: Red. E. Skawińska, Wybrane problemy ekonomii : Ćwiczenia z zadaniami, Wyd.2, popraw. i rozszerz, Poznań : Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, D.Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Ekonomia, t.2, t.3, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2003.

5 Plan zajęć 1. Makroekonomia jako nauka o gospodarce 2. Rachunek dochodu narodowego i wielkości pokrewnych 3. Model popytowy prosty 4. Model popytowy z państwem. Polityka fiskalna 5. Model popytowy z państwem i handlem zagranicznym

6 Plan zajęć cd. 6. Pieniądz i system bankowy 7. Problemy współczesnej gospodarki - Podsumowanie

7 Ekonomia każdego dnia 10 pojęć ekonomicznych W domu, w pracy, uczelnia, wiadomości Co to znaczy

8 Czym jest makroekonomia?

9

10 Makroekonomia - pojęcie Makroekonomia - Zajmuje się gospodarką jako całością i badaniem zjawisk jakie dotyczą całej gospodarki. Nazwa makroekonomia pojawiła się około 1929r. Wprowadził ją R. Frisch. Przedmiotem zainteresowania makroekonomii jest przede wszystkim tworzenie i podział dochodu narodowego, a także zagadnienia związane między innymi z inflacją, bezrobociem, inwestycjami i bilansem płatniczym, z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego oraz polityki gospodarczej państwa. Makroekonomia bada gospodarkę, zarówno narodową jak i światową, jako ogół zależności, występujących między najważniejszymi agregatami gospodarczymi, takimi jak: łączny (globalny) popyt i podaż produktów i usług, średni poziom cen, poziom zatrudnienia, wielkość konsumpcji i inwestycji, czy dochody i wydatki budżetu państwa.

11 Czym różni się makroekonomia od mikroekonomii? W mikroekonomii koncentrujemy się na próbach wyjaśnienia zjawisk ekonomicznych na podstawie indywidualnych decyzji podmiotów gospodarczych. W makroekonomii koncentrujemy się próbach wyjaśnienia zjawisk ekonomicznych dotyczących dużych agregatów Interesuje nas jak działa gospodarka jako całość, sposób w jaki się rozwija, jakim podlega fluktuacjom i zmianom długotrwałym. Analiza makroekonomiczna jest podstawą do prowadzenia polityki makroekonomicznej, której celem jest najczęściej rozwój i stabilizacja ekonomiczna. 11

12 Makroekonomistów interesuje analiza przyczynowoskutkowa takich zjawisk jak m.in.: produkcja w skali kraju (wielkość i struktura), dynamika tej produkcji w długim okresie i jej fluktuacje w krótkim okresie, podziałem wytworzonej produkcji, zmiany cen (wielkości nominalne a realne), tworzenie i wykorzystanie zasobów czynników wytwórczych (m.in. inwestycje, bezrobocie, zasoby naturalne, itp.). 12

13 Makroekonomiści badają łączny efekty działania podmiotów gospodarczych, takich jak: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe. Badają także jak na wzrost w długim okresie i stabilizację gospodarki w krótkim okresie oddziałuje polityka: fiskalna, monetarna, inne polityki (np: polityka handlowa, inwestycyjna, zatrudnienia). 13

14 Wzrost Gospodarczy i Cykl koniunkturalny PKB ekspansja trend recesja Czas 14

15 W analizie ekonomicznej posługujemy się modelami. Upraszczają rzeczywistość; Pozwalają; rozumieć zależności pomiędzy agregatami, testować (np. reakcje na politykę ekonomiczną), prognozować (np. wzrost). 15

16 Jak to się zaczęło? Klasycy Keynesiści Neokeynesiści Nowa Ekonomia Klasyczna

17 Adam Smith i David Ricardo

18 John. M. Keynes

19 Nowa Ekonomia Klasyczna Racjonalność oczekiwań Robert Lucas, Thomas Sargent, Robert Barro, Patric Minford, Ch. Sims

20 Neokeynesizm John Hicks, James Meade, James Tobin, Paul Samuelson, Franco Modigliani

21 Skąd się biorą pieniądze?

22 Ćwiczenia 1. Makroekonomia jest działem ekonomii zajmującym się postępowaniem pojedynczych konsumentów i przedsiębiorstw. 2. Głównym źródłem zaspokajania ludzkich potrzeb jest proces produkcji i wymiany. 3. Jednym z celów makroekonomii jest zbadanie, w jaki sposób ludzkość radzi sobie z racjonalnym wykorzystaniem ograniczonych zasobów do zaspokajania wręcz nieograniczonych potrzeb. 4. Produkcja i konsumpcja są procesami gospodarczymi wzajemnie na siebie oddziałującymi; poziom produkcji determinuje poziom konsumpcji, a jednocześnie produkcja jest w dużej mierze określona przez konsumpcję. 5. Termin makroekonomia" jest tożsamy z pojęciem polityka ekonomiczna". 6. Własność jest pojęciem stopniowalnym, może przyjmować różne formy, zarówno skrajne (bycie właścicielem i niebycie właścicielem), jak i pośrednie.

23 1. Makroekonomia jest działem ekonomii zajmującym się postępowaniem pojedynczych konsumentów i przedsiębiorstw. FAŁSZ 2. Głównym źródłem zaspokajania ludzkich potrzeb jest proces produkcji i wymiany. FAŁSZ produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji 3. Jednym z celów makroekonomii jest zbadanie, w jaki sposób ludzkość radzi sobie z racjonalnym wykorzystaniem ograniczonych zasobów do zaspokajania wręcz nieograniczonych potrzeb. PRAWDA 4. Produkcja i konsumpcja są procesami gospodarczymi wzajemnie na siebie oddziałującymi; poziom produkcji determinuje poziom konsumpcji, a jednocześnie produkcja jest w dużej mierze określona przez konsumpcję. PRAWDA 5. Termin makroekonomia" jest tożsamy z pojęciem polityka ekonomiczna". FAŁSZ 6. Własność jest pojęciem stopniowalnym, może przyjmować różne formy, zarówno skrajne (bycie właścicielem i niebycie właścicielem), jak i pośrednie. PRAWDA

24 7. Najlepszym sposobem na spełnienie zasady racjonalnego postępowania w warunkach określonego celu i środków działania jest jednoczesne przyjęcie zasady maksymalnego efektu i zasady minimalnych nakładów. 8. Jedną z głównych metod badawczych nauk ekonomicznych są eksperymenty badawcze. 9. W najszerszym ujęciu makroekonomia jest nauką o gospodarowaniu. 10. Środki zaspokajania ludzkich potrzeb mają wyłącznie materialny charakter. 11. Podział decyzji gospodarczych na mikroekonomiczne i makroekonomiczne jest oparty na kryterium czasu. 12. Gospodarkę centralnie planowaną wyróżnia się na podstawie kryterium rodzaju własności czynników produkcji. 13. Obiektywność praw ekonomicznych oznacza, że działają one dopiero od momentu, gdy ludzie poznają je i uświadomią sobie ich mechanizm.

25 7. Najlepszym sposobem na spełnienie zasady racjonalnego postępowania w warunkach określonego celu i środków działania jest jednoczesne przyjęcie zasady maksymalnego efektu i zasady minimalnych nakładów. FAŁSZ 8. Jedną z głównych metod badawczych nauk ekonomicznych są eksperymenty badawcze. FAŁSZ 9. W najszerszym ujęciu makroekonomia jest nauką o gospodarowaniu. PRAWDA 10. Środki zaspokajania ludzkich potrzeb mają wyłącznie materialny charakter. FAŁSZ 11. Podział decyzji gospodarczych na mikroekonomiczne i makroekonomiczne jest oparty na kryterium czasu. FAŁSZ 12. Gospodarkę centralnie planowaną wyróżnia się na podstawie kryterium rodzaju własności czynników produkcji. FAŁSZ 13. Obiektywność praw ekonomicznych oznacza, że działają one dopiero od momentu, gdy ludzie poznają je i uświadomią sobie ich mechanizm. FAŁSZ

26 14. Postulat liberalizmu ekonomicznego oparty jest na klasycznej teorii ekonomii. 15. Zasada racjonalnego gospodarowania odnosi się do maksymalizacji efektu, przy danym nakładzie, lub minimalizacji efektu w celu osiągnięcia danego poziomu nakładów. W wyniku zastosowania kryterium perspektywy spojrzenia na procesy gospodarowania można wyróżnić: a) mikroekonomię, b) makroekonomię, c) mezzoekonomię, d) wszystkie wymienione.

27 14. Postulat liberalizmu ekonomicznego oparty jest na klasycznej teorii ekonomii. FAŁSZ 15. Zasada racjonalnego gospodarowania odnosi się do maksymalizacji efektu, przy danym nakładzie, lub minimalizacji efektu w celu osiągnięcia danego poziomu nakładów. PRAWDA W wyniku zastosowania kryterium perspektywy spojrzenia na procesy gospodarowania można wyróżnić: a) mikroekonomię, b) makroekonomię, c) mezzoekonomię, d) wszystkie wymienione.

28

29 MAKROEKONOMIA semestr zimowy 2015/2016 GOSPODAROWANIE PKB mgr Maciej Szczepankiewicz Katedra Nauk Ekonomicznych

30 Jak działa gospodarka?

31 Model ruchu okrężnego w gospodarce (Circular Flow CF) dobra Rynek dóbr finalnych dobra przedsiębiorstwa zapłata za dobra zapłata za dobra gospodarstwa domowe zapłata za usługi czynników zapłata za usługi czynników usługi czynników Rynek czynników usługi czynników

32 Produkt Krajowy Brutto PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia pochodzenie kapitału, własność firmy itp.

33 PKB Polska mln PLN per capita USD PPP PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza, PKB realny natomiast według realnej wartości pieniądza, a więc oczyszczony z wpływu inflacji. Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen (deflator). W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego. PKB jest miarą wielkości gospodarki. Wzrost lub spadek realnego PKB stanowi miarę wzrostu gospodarczego.

34 PKB PKB globalnie siła gospodarki danego kraju PKB per capita zamożność społeczeństwa Y=C + I + G + Ex - Im

35 Pozycja Państwo wg PSN 1 Katar Luksemburg Singapur Brunei Kuwejt Norwegia Zjednoczone Emiraty Arabskie San Marino Szwajcaria Hongkong Stany Zjednoczone Litwa Estonia Portugalia Grecja Seszele Polska Bahamy Węgry Rosja Malezja

36 Od 2014 roku Zgodnie ze zaktualizowaną metodologią przy obliczaniu PKB uwzględnia się lub inaczej traktuje wydatki na: badania i rozwój, udoskonalenia gruntów, małe narzędzia, koszty likwidacji dużych aktywów kapitałowych, systemy uzbrojenia i wyroby wysyłane do uszlachetnienia za granicę. Dodatkowo zmiany objęły sektor rządowy, samorządowy oraz NBP. Wisienką na torcie jest pionierskie uwzględnianie działalności nielegalnej.

37 TWORZENIE I RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH DRZEWO 1000 PLN + PRACA DRWALA 200 PLN DREWNO (BALE) 1200 PLN + PRACA W TARTAKU 800 PLN DREWNO (DESKI) 2000 PLN PRACA STOLARZA + I OBICIE TAPICERSKIE MEBEL 2500 PLN 500 PLN (400 PLN) POŚREDNIK SPRZEDAŻY 500 PLN MEBEL 3000 PLN

38 TWORZENIE I RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO PLANTACJA BAWEŁNY 500 PLN BAWEŁNA 100 PLN PRACA PRZĄDKI PLN PRZĘDZA BAWEŁNIANA 300 PLN PRACA TKACZA PLN TKANINA BAWEŁNIANA 800 PLN PRACA KRAWCA PLN KOSZULA

39 TWORZENIE I RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH DRZEWO + PRACA DRWALA DREWNO (BALE) + PRACA W TARTAKU DREWNO (DESKI) PRACA STOLARZA + I OBICIE TAPICERSKIE MEBEL POŚREDNIK SPRZEDAŻY MEBEL 1000 PLN 2500 PLN 3000 PLN 200 PLN 1200 PLN 500 PLN DRWAL 800 PLN TARTAK 2000 PLN (400 PLN) STOLARZ 500 PLN 100 PLN 600 PLN PLANTACJA BAWEŁNY BAWEŁNA PRACA PRZĄDKI + PRZĘDZA BAWEŁNIANA 300 PLN 900 PLN 500 PLN PRACA TKACZA + TKANINA BAWEŁNIANA 800 PLN PRACA KRAWCA 1600 PLN KOSZULA +

40 METODOLOGIA PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO 1 Suma wartości produkcji wytworzonej a suma wartości dodanej b suma wartości dóbr i usług finalnych c produkcja globalna - przepływy międzygałęziowe 2 Suma wydatków (popyt) C + I + G + Ex - Im 3 Suma dochodów czynników wytwórczych + dochód dyspozycyjny ludności (dochód ludności) suma podatków - transfery = podatki netto (dochód państwa) nie rozdzielone zyski + amortyzacja (dochód przedsiębiorstw suma dochodów czynników wytwórczych saldo dochodów netto z zagranicy PKB PNB

41 Pozostałe użyteczne miary - PNB (Produkt Narodowy Brutto) - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie. PNB = C + Ib + G + Ex-Im (eksport netto) + Dw, gdzie: Dw - dochody netto z własności za granicą (czyli różnica dochodów z własności za granicą i dochodów zagranicznych właścicieli czynników produkcji uzyskiwanych w kraju). - PNN- miara efektów rocznej działalności gospodarki, rozumiany jako różnica produktu narodowego brutto oraz wartości amortyzacji kapitału trwałego. PNN = PNB - Am

42 W Krasnoludkowie PKB od lat jest bardzo wysokie i wynosi 2000 nibygroszy. Krasnoludki w swoich domach zwykły konsumować ulubione huby drzewne za połowę dochodów (są bardzo oszczędne) których średni poziom wynosi 1200 nibygroszy. Niestety w Krasnoludkowie huby nie występują co zmusza nasze Krasnale do kupowania hub w Krainie Za Wielką Czerwoną Granicą od znanych grzybiarzy Skrzatów. Rocznie wydają na ten cel 1000 Ngr. W zamian pozbywają się zbędnych im papierowych czapek o wartości rocznej 600 Ngr. Krasnoludkisą anarchistami i nie mają własnej państwowości (co ułatwia zadanie). Ile Nibygroszy Krasnoludki inwestują???

43 STRUKTURA PRODUKTU I DOCHODU NARODOWEGO Ex-Im G podatki pośrednie dochody netto z zagranicy amortyzacja I C PKB w cenach rynkowych PKB w cenach czynników wytwórczych suma wartości dodanej suma dochodów czynników wytwórczych PKB w cenach czynników wytwórczych PNB w cenach czynników wytwórczych PNN w cenach czynników wytwórczych (dochód narodowy) podatek od zysków nie rozdzielone zyski dochód ludności podatek dochodowy + TRANSFERY dochód dyspozycyjny ludności

44 Ćwiczenia 1. Dochody ze sprzedaży czynników produkcji płyną od gospodarstw domowych do przedsiębiorstw. 2. Eksport netto może przybierać wyłącznie dodatnie wartości. 3. Do wartości globalnej zalicza się sumę wytworzonej wartości dodanej oraz wartość zużycia pośredniego. 4. Na podstawie modelu ruchu okrężnego w gospodarce można wyznaczyć trzy metody obliczania produktu krajowego brutto. 5. Obliczanie PKB metodą produktów następuje wyłącznie poprzez zsumowanie wartości sprzedaży dóbr finalnych. 6. Aby prawidłowo obliczyć PKB metodą sumowania dochodów, niezbędne jest dodanie emerytur, rent i stypendiów.

45 7. W metodzie sumowania wydatków konieczne jest uwzględnienie wartości importu i eksportu. 10. Produkt krajowy brutto pomniejszony o wartość amortyzacji to produkt narodowy brutto. 11. Produkt narodowy netto jest wiarygodną miarą sprawności gospodarki dzięki podobieństwu systemów amortyzacji w poszczególnych krajach. 12. Miary PKN i PKB oblicza się według kryterium terytorialności, czyli według miejsca lokalizacji podmiotu gospodarczego. 13. Do produktu narodowego brutto danego kraju wlicza się wartość produktów wytworzonych w tym kraju, niezależnie od narodowości właściciela czynnika produkcji. 14. Produkt krajowy brutto jest zawsze większy niż produkt narodowy brutto. 15. Dochód narodowy netto powstaje poprzez odjęcie wartości amortyzacji od produktu narodowego netto. 16. Podział wartości wytworzonych dóbr i usług na wielkości realne i nominalne związany jest z uwzględnianiem zmian cen przy dokonywaniu obliczeń. 17. Nominalny produkt krajowy brutto w każdych okolicznościach jest większy od realnego produktu krajowego brutto.

46 18. Przy obliczaniu PKB metodą sumowania produktów bierze się pod uwagę takie podmioty, jak gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i państwo. 19. Głównym źródłem rozwoju społeczno-gospodarczego jest konsumpcja zbiorowa i indywidualna. Na rynku dóbr konsumpcyjnych przepływem pomiędzy przedsiębiorstwami a gospodarstwami domowymi jest: a) sprzedaż czynników wytwórczych, b) przepływ wydatków na zakup dóbr, c) zakup czynników wytwórczych, d) przepływ dochodów ze sprzedaży czynników wytwórczych. W zakres działalności państwa jako uczestnika rynku dóbr konsumpcyjnych i rynku czynników produkcji nie wchodzi: a) zakup dóbr, b) zakup czynników wytwórczych, c) świadczenia na rzecz przedsiębiorstw, d) sprzedaż dóbr.

47 Pomiar dochodu narodowego metodą sumowania wydatków w warunkach gospodarki zamkniętej nie wymaga uwzględnienia w obliczeniach następującego czynnika: a) wydatków rządowych, b) salda eksportu, c) wydatków konsumpcyjnych, d) wydatków inwestycyjnych. Przy pomiarze produktu krajowego brutto metodą sumowania dochodów nie uwzględnia się: a) plac, b) zysków, c) renty gruntowej, d) emerytur. 7. Uwzględnienie wartości amortyzacji pozwala odróżnić: a) produkt krajowy brutto od produktu narodowego brutto, b) wartość globalną od produktu krajowego brutto, c) produkt krajowy brutto od produktu krajowego netto, d) nominalny produkt narodowy brutto od realnego produktu narodowego brutto. Kryterium lokalizacji terytorialnej właścicieli czynników produkcji stosuje się przy obliczaniu: a) produktu krajowego brutto, b) produktu narodowego netto, c) produktu narodowego brutto, d) dochodu narodowego netto.

48 Wpływ zmian poziomu cen w gospodarce na poziom obliczanego dochodu narodowego niwelowany jest przez: a) zastosowanie deflatora PKB, b) odjęcie wartości rządowych wydatków transferowych, c) odjęcie wartości amortyzacji kapitału trwałego, d) dodanie wartości rządowych wydatków transferowych. Uzyskanie informacji na temat struktury wytwarzanego PKB według działów gospodarki umożliwia obliczenie PKB: a) przypadającego na jednego mieszkańca, b) metodą sumowania dochodów, c) metodą sumowania wydatków, d) metodą sumowania produktów.

49 Na podstawie danych zawartych w poniższej tabeli oblicz PKB, PNB i PNN dla krajów A i B w latach 2005 oraz 2010 Rok Kraj A Kraj B Wydatki konsumpcyjne (mld zł) Inwestycje brutto (mld zł) Inwestycje netto (mld zł) Wydatki rządowe (mld zł) Eksport (mld zł) Import (mld zł) Dochody z własności za granicą (mld zł) Dochody zagranicznych właścicieli czynników produkcji uzyskiwane w kraju (mld zł) Amortyzacja (mld zł) Liczba ludności (min) 11 11,

50 Pytania do zadania 1. O ile, w ujęciu procentowym, wzrósł PKB w obu krajach pomiędzy rokiem 2005 a 2010? 2. Jakie czynniki wpłynęły na wzrost gospodarczy? 3. Co można powiedzieć o sprawności gospodarowania w obu krajach? 4. Czy zmiana bezwzględnej wysokości PKB w latach odzwierciedla rzeczywisty wzrost efektywności gospodarek tych krajów?

51 MAKROEKONOMIA semestr zimowy 2015/2016 Polityka Fiskalna mgr Maciej Szczepankiewicz Katedra Nauk Ekonomicznych

52 Rzecz o skłonnościach Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC marginal propensity to consume) jest to część każdej dodatkowej jednostki dochodu, przeznaczona przez gospodarstwa domowe na konsumpcję. [c] Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS marginal propensity to save) jest to część każdej dodatkowej jednostki dochodu, przeznaczona przez gospodarstwo domowe na oszczędności. [s] Krańcowa skłonność do importu (MPI marginal propensity to import) informuje, jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego podmioty krajowe chcą wydać na dodatkowy import. [m]

53 Konsumpcja a oszczędzanie C = A + cyd, gdzie A wydatki autonomiczne, c krańcowa skłonność do konsumpcji, Yd dochód rozporządzalny Czy rząd trudni się oszczędzaniem? Implikacja ->

54 Rozszerzony wzór Y = A + cyd + I + G + ex my + Państwo (które pobiera podatki) NT=tY (stopa podatkowa x produkt) Y = A + c(1 t)y + I + G + ex my

55 Y = (A + I + G + ex) / [1 c(1 t) + m] gdy zwiększymy np. wydatki rządowe o G, wówczas Y wzrośnie o G / [1 c(1 t) + m]. Wartość 1 / [1 c(1 t) + m] to tak zwany mnożnik, czyli stosunek zmiany wielkości produkcji w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany wydatków autonomicznych.

56 Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji. Ekspansywna polityka fiskalna polega na zwiększaniu wydatków budżetowych (często większym niż zwiększenie podatków, co prowadzi do deficytu budżetowego). Restrykcyjna polityka fiskalna polega na obniżaniu wydatków budżetowych oraz często także podatków.

57 Bezrobocie Ludność będąca w wieku produkcyjnym to osoby od 15 do 65 roku życia. Nieaktywni zawodowo to osoby nie posiadające pracy i nie szukające jej: uczniowie, studenci, emeryci, gospodynie, inwalidzi, leniuchy itp. Aktywni zawodowo to osoby w wieku produkcyjnym, które albo mają pracę albo aktywnie jej poszukują. Współczynnik aktywności zawodowej jest to odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która należy do zasobu siły roboczej (a = A/L). Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej, która nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana jako poszukująca pracy (u = U/A). Stopa zatrudnienia wyraża proporcję liczby osób pracujących do liczby osób w wieku produkcyjnym (e = E/L).

58 Bezrobocie frykcyjne (naturalne) stanowi niemożliwy do obniżenia minimalny poziom bezrobocia, występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie. Bezrobocie strukturalne powstaje z powodu niedostosowania kwalifikacji pracowników i zapotrzebowania pracodawców w sytuacji, kiedy struktura popytu i produkcji nieustannie się zmieniają. Bezrobocie wynikające z niedostatku popytu (keynesowskie) pojawia się wtedy, kiedy faktyczna produkcja jest mniejsza od produkcji potencjalnej. Czasami nazywane jest też bezrobociem cyklicznym (koniunkturalnym). Bezrobocie klasyczne oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży i popytu na pracę się przecinają. Bezrobocie technologiczne występuje, gdy z powodu postępu technicznego ludzie stają się zbędni w procesie produkcji. Jest ono tymczasowe aż do momentu znalezienia nowego zastosowania siły roboczej.

59 Zadanka W gospodarce krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,9. Jaka jest wartość mnożnika? Jak się ona zmieni, gdy w gospodarce pojawi się państwo, które nakłada podatek na dochody 0,2? Jak zmieni się wartość mnożnika, gdy z kolei gospodarka otworzy się i podmioty zaczną importować z krańcową skłonnością do importu 0,1?

60 W gospodarce zamkniętej z państwem, krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,85, zaś stopa podatkowa to 2/17. Wydatki rządowe równe są 100, konsumpcja autonomiczna 50 a inwestycje równe są Ile wynoszą oszczędności? 2. Jaki jest poziom produkcji (dochodu narodowego)? 3. Czy budżet państwa jest zrównoważony? 4. Załóżmy, że państwo zwiększa wydatki oraz stopę podatkową dwukrotnie. Jaki poziom dochodu narodowego zostanie teraz osiągnięty?

61 W gospodarce otwartej z państwem produkcja wynosi 1000, konsumpcja autonomiczna to 90, inwestycje 100, eksport 110, krańcowa skłonność do konsumpcji 0,75, krańcowa skłonność do importu 0,1, wydatki rządowe 200, a budżet jest zrównoważony (występują jedynie podatki bezpośrednie). 1. Ile wynosi mnożnik? 2. Jak musi zmienić wydatki państwo (nie zmieniając podatków), by zrównoważyć handel zagraniczny?