CUKRZYCA GRYPA DZIECIĘCA PRZEPIS SPOKOJNY SEN. Rozpoznanie i leczenie. Rozpoznanie, leczenie. profilaktyka. na doskonałą formę jesienią

Transkrypt

1 listopad CUKRZYCA Rozpoznanie i leczenie GRYPA DZIECIĘCA Rozpoznanie, leczenie profilaktyka PRZEPIS na doskonałą formę jesienią SPOKOJNY SEN Jak leczyć bezsenność

2 Naturalnie na przeziębienie i grypę L52 profilaktyka i leczenie Wspomagająco przy przeziębieniu, infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych z kaszlem, grypie. Wspomagająco przy stanach zapalnych gardła i błony śluzowej nosa stosować z EHINACEA COMPLEXE firmy Lehning. Przeciwskazania: w przypadku dzieci, kobiet w ciąży oraz karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem. lek homeopatyczny złożony PHYTOTUX suchy męczący kaszel Kaszel, stany zapalne dróg oddechowych. Działa rozkurczająco, przynosi ulgę przy suchym, męczącym kaszlu oraz stanach zapalnych dróg oddechowych. Można stosować wspomagająco równolegle z L52 przy stanach zapalnych dolnych i górnych dróg oddechowych. Przeciwskazania: w przypadku dzieci, kobiet w ciąży oraz karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem. lek homeopatyczny złożony Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowania oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. Podmiot odpowiedzialny Laboratoires Lehning Przedstawiciel podmiotu odpowiedzialnego w Polsce: Rustika Sp z o.o. tel

3 Drodzy Czytelnicy, Chrońmy Naszą Przyszłość to hasło tegorocznego Światowego Dnia Walki z Cukrzycą, który przypada 14 listopada. Jak ochronić siebie i swoich bliskich przed tą chorobą? Z pewnością warto uzbroić się w niezbędną wiedzę na jej temat, dlatego zachęcamy do lektury artykułu poświęconego cukrzycy. Okres później jesieni to czas sprzyjający depresjom, które często są wynikiem niezadowolenia z naszego wyglądu. W numerze zdradzamy jednak przepis na doskonałą sylwetkę, radzimy jak walczyć z łupieżem, a także uczulamy na problematykę zdrowego snu, co z pewnością pomoże poprawić nastrój. Wszystkim mamom polecamy artykuł o rozwoju dziecięcego mózgu, a także wypowiedź naszego eksperta na temat grypy u małych dzieci. Seniorom polecamy artykuł na temat wątroby i jelit. Radzimy w nich, jak właściwie o nie dbać, aby cieszyć się zdrowiem przez długie lata. Życzymy przyjemnej lektury! Redakcja STREFA WIEDZY 4 PO CO CZŁOWIEKOWI PĘPEK? Czym jest i jakie funkcje pełni? TEMAT WRZEŚNIA 6 CUKRZYCA Rozpoznanie i leczenie STREFA ZDROWIA MAMY I DZIECKA 16 GRYPA DZIECIĘCA Rozpoznanie, leczenie, profilaktyka 18 ZADZIWIAJĄCY DZIECIĘCY MÓZG Rozwój mózgu u dzieci 20 ZADBANA MAMA Pielęgnacja w czasie ciąży i połogu STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO 26 DELIKATNY PROBLEM Z ZĘBAMI Nadwrażliwe zęby 28 SPOKOJNY SEN Jak walczyć z bezsennością 29 ZŁODZIEJ WILGOCI Kaloryfer STREFA ZDROWIA PRZEPIS NA DOSKONAŁĄ FORMĘ JESIENIĄ Idealna sylwetka 12 GDY BRAKUJE ŁEZ Zespół suchego oka 14 ZATOKI Powracający problem STREFA ZDROWIA SENIORA 22 ODBUDOWA FLORY BAKTERYJNEJ JELIT Zdrowy układ pokarmowy 24 TROCHĘ SERCA DLA WĄTROBY O jednym z ważniejszych organów STREFA RELAKSU 30 KRZYŻÓWKA Z NAGRODAMI WYDAWCA: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, Warszawa Redaktor naczelna: Joanna Januszewska Konsultacja programowa: Dział Marketingu CF CEFARM SA, tel , marketing@cefarm.com.pl Biuro reklamy: m.ostrowska@skivak.pl, tel Druk: Business Point Sp. z o.o. REALIZACJA: Skivak Custom Publishing, ul. Głuchowska 1, Poznań, Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść opublikowanych reklam, ma prawo odmowy przyjęcia materiałów reklamowych bez podania przyczyny. Przed użyciem każdego preparatu zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowania oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

4 strefa wiedzy Po co człowiekowi pępek? Pępek to ślad po odciętej pępowinie. W życiu płodowym to właśnie przez nią dziecko łączy się z łożyskiem. Natomiast u człowieka dorosłego, miejsce to nie pełni żadnej funkcji, jest tylko rodzajem blizny. Pępki mogą przybierać różne formy są wklęsłe lub wypukłe. U kobiet ciężarnych pępek początkowo jest wklęsły, później robi się płaski, by pod koniec ciąży się uwypuklić. Skąd się bierze czkawka? To odruch obronny organizmu spowodowany gwałtownym skurczem przepony. Czkawka może wystąpić, gdy niedokładnie pogryziemy pokarm, a składniki zalegają w przełyku lub poruszają się w nim zbyt wolno. Inny rodzaj czkawki może być natomiast spowodowany mocnym kaszlem, nadmierną ilością spożytego alkoholu lub popiciem gorącego dania zimnym napojem. Jak powstają blizny? Nie ma osoby, która nie miałaby chociaż jednej blizny. Są mniej lub bardziej widoczne, powstają w wyniku chorób, urazów czy operacji. Blizny tworzą się, gdy uszkodzone zostają głębsze warstwy skóry, proces regeneracji skóry jest wtedy bardziej skomplikowany. Gojenie się rany skutkuje zwiększeniem ilości tkanki włóknistej i zmniejszeniem unaczynienia, co powoduje zmianę kolorytu skóry w miejscu bliznowacienia. Nowopowstała tkanka jest więc słabiej ukrwiona i mniej elastyczna. Ile jest cukru w puszce coli? 10 łyżek cukru właśnie tyle mieści się w puszcze coli. To mniej więcej tyle, ile wynosi nasze dobowe zapotrzebowanie na cukier. W normalnych warunkach, spożycie takiej ilości cukru powoduje wymioty, dlaczego więc, po wypiciu puszki coli tak się nie dzieje? Smak cukru w coli jest bowiem sprytnie maskowany przez kwas fosforowy, który wpływa także na właściwości odrdzewiające napoju. Dlaczego z głodu burczy w brzuchu? Popularne burczenie powstaje na skutek kurczenia się ścianek pustego żołądka i ich ułożenia w drobne fałdki. Resztki gazu znajdującego się w żołądku zostają ściśnięte i przepchnięte w kierunku dwunastnicy. Dźwięk powstający podczas przepychania powietrza jest wzmacniany przez podbrzusze, które działa jak pudło rezonansowe. Burczenie, które słyszymy, wcale nie jest tak głośne, jak nam się wydaje gdyby nie rezonans podbrzusza, wcale byśmy go nie słyszeli. 4

5 Kolor oczu a choroby Witamina C jest bardzo zdrowa i niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jej nadmiar wydalany jest z moczem. Należy jednak uważać przy przyjmowaniu jej w postaci suplementów zbyt duża dawka może powodować tworzenie się kamieni nerkowych i podrażnianie układu pokarmowego. Kobiety w ciąży powinny pamiętać, aby nie zażywać jej w nadmiernych ilościach. Witamina ta może być szkodliwa dla rozwijającego się dziecka, ponieważ jest aktywnie transportowana przez łożysko. Większe dawki witaminy C można natomiast stosować podczas infekcji, gdyż uszczelnia ona naczynia krwionośne. Kolor oczu może łączyć się nie tylko z cechami naszego charakteru, ale także ze skłonnościami do zachorowań. Niebieskoocy narażeni są na problemy ze strony żołądka i dwunastnicy, choroby nerek i układu oddechowego. Właściciele oczu szarych i zielonych mogą mieć problemy z chorobami przewodu pokarmowego, wątroby i trzustki. Piwne i brązowe oczy mogą świadczyć o skłonności do problemów z wątrobą, nerkami, układem krwionośnym i sercem. Czy można przedawkować witaminę C? Co może garść orzechów? Bardzo wiele, na przykład zlikwidować nadwagę, nadciśnienie, wysoki poziom cholesterolu i cukru we krwi, czyli tak zwany syndrom metaboliczny. Warto jednak zwrócić uwagę na to, po jakie orzechy sięgamy. Na plus dla zdrowia mogą zadziałać orzechy laskowe, włoskie i migdały, ale ziemne, z dodatkiem soli, raczej pozytywnego skutku nie przyniosą. Skąd się biorą dziury w serze? To sprawka bakterii. Dziury w serze są swego rodzaju skutkiem ubocznym działania drobnoustrojów z rodzaju Lactobacillus i Propionibacterium, które nie stanowią zagrożenia dla naszego organizmu. Bakterie Lactobacillus i Lactococcus odżywiają się niedojrzałym, jeszcze miękkim serem, zostawiając przy tym kwas mlekowy, którym z kolei żywią się bakterie Propionibacterium. Wydzielany przez nie gaz przenika na zewnątrz, przekształcając się w dziury. Antybiotyki a mleko To, czym popijamy antybiotyki, ma znaczenie. Na pewno nie można do tego celu używać mleka, które zawiera jony hamujące wchłanianie niektórych antybiotyków, miedzy innymi z grupy tetracyklin oraz fluorochinolonów. Antybiotyki należące do tych grup, popite mlekiem, będą nieskuteczne, ponieważ nie zostaną wchłonięte do przewodu pokarmowego. Antybiotyki oraz inne medykamenty najlepiej popijać wodą niegazowaną. 5

6 temat listopada Cukrzyca Znana od starożytności jest obecnie jedną z chorób cywilizacyjnych. Rozwija się podstępnie, a diagnoza często stawiana jest zbyt późno, by podjąć skuteczną terapię. Tymczasem wczesne wykrycie cukrzycy i rozpoczęcie leczenia pozwala normalnie funkcjonować i uniknąć groźnych komplikacji. W tym miesiącu, 14 listopada, obchodzimy Światowy Dzień Walki z Cukrzycą. Przydatne pojęcia: TEKST: dr Piotr Wałkowicki KONSULTACJA: eksperci portalu mojacukrzyca.org Przyczyną cukrzycy są zaburzenia wydzielania lub wykorzystywania przez organizm insuliny hormonu produkowanego przez trzustkę, który reguluje poziom cukru we krwi. W ich efekcie w organizmie następuje wzrost stężenia glukozy (hiperglikemia), niewłaściwie przebiega też metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek, co prowadzi do niewydolności i uszkodzeń wielu narządów, zwłaszcza oczu, nerek, układów nerwowego i krwionośnego, a wskutek długotrwałej hiperglikemii dochodzi do niebezpiecznych powikłań. Rodzaje cukrzycy Lekarze wskazują różne typy cukrzycy, wśród nich dwa podstawowe cukrzycę typu I i II. Pierwsza (zwana też cukrzycą insulinozależną lub młodzieńczą) spowodowana jest upośledzeniem funkcji trzustki w zakresie wytwarzania insuliny. Występuje najczęściej u osób młodych, do 30. roku życia, i stanowi tylko 1/5 wszystkich zachorowań na cukrzycę. Nie- WW wymiennik węglowodanowy wyrażona w gramach ilość produktu, która zawiera 10 g przyswajalnych węglowodanów (odpowiednik 10 g cukru). Oznacza to, że produkt zawierający 3 WW podnosi poziom cukru we krwi tak samo jak 30 g (3 x 10 g) czystego cukru. Aby zapobiec skokom stężenia cukru we krwi, należy tak komponować poszczególne posiłki, by w kolejnych dniach zawierały podobny poziom WW. IG indeks glikemiczny oznacza liczbowo wpływ danego produktu na poziom cukru we krwi. Im wyższy IG, tym wyższy będzie poziom cukru we krwi po spożyciu produktu. Należy spożywać produkty o niskim IG (nieprzekraczające wartości 50), które powodują stopniowy wzrost stężenia glukozy we krwi i jego utrzymywanie się przez dłuższy czas, zapobiegając atakom łaknienia. Najwyższy indeks glikemiczny mają pokarmy wysoko przetworzone, natomiast niski jest właściwy dla większości surowych warzyw, roślin strączkowych, nieprzetworzonych produktów zbożowych. 6

7 leczona prowadzi do śmierci, a jedynym znanym sposobem jej leczenia jest podawanie insuliny. Najczęściej spotykana bo u 80-85% chorych jest cukrzyca typu II (tzw. cukrzyca dorosłych lub insulinoniezależna). Występuje ona u osób starszych, najczęściej otyłych, których organizm produkuje insulinę, lecz jest oporny na jej działanie. W początkowym stadium choroby leczenie sprowadza się do odpowiedniego trybu życia (właściwej diety, umiarkowanego wysiłku fizycznego), wspomaganego stosowaniem leków przeciwcukrzycowych (obniżających stężenie glukozy we krwi). Z czasem jednak chorzy muszą również sięgnąć po zastrzyki z insuliną. U osób w wieku lat występuje niekiedy cukrzyca typu MODY (od ang. Maturity Onset Diabetes of the Young). Jest to choroba dziedziczna, o łagodniejszym niż w cukrzycy typu I przebiegu, zbliżonym do cukrzycy typu II (na początku tej choroby wystarczają leki doustne). U kobiet ciężarnych, w wyniku zachodzących w organizmie zmian hormonalnych, pojawia się cukrzyca ciężarnych. Na ogół jest to przejściowe zaburzenie tolerancji glukozy, stanowi jednak zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu. W grupie ciężarnych, u których zdiagnozowano ten rodzaj cukrzycy, istnieje pod- Test oceniający ryzyko zachorowania na cukrzycę Czy jesteś w grupie ryzyka? Odpowiedz na poniższe pytania: Czy ostatnio dużo pijesz? Czy oddajesz duże ilości moczu? Czy masz zwiększony apetyt? Czy w ostatnim czasie straciłeś na wadze? Czy miewasz bolesne skurcze mięśniowe w obrębie podudzi? Czy w ostatnim czasie wystąpił stan zapalny narządów płciowych? Czy skarżysz się na zmiany skórne? Czy czujesz ciągłe zmęczenie, osłabienie organizmu? Czy w ostatnim czasie gorzej widzisz? Czy kiedykolwiek wykryto u Ciebie podwyższony poziom glukozy we krwi? Czy ktokolwiek z Twojej rodziny chorował na cukrzycę? Twierdząca odpowiedź na którekolwiek z powyższych pytań sugeruje konieczność wizyty u lekarza i wykonania badań. Nie bagatelizuj problemu wykonaj je jak najszybciej! Wiele przypadków cukrzycy, zwłaszcza typu II, przez długi czas przebiega bezobjawowo, dlatego osoby predysponowane do jej wystąpienia powinny wykonywać regularne badania. wyższone ryzyko wystąpienia w przyszłości cukrzycy typu II. Lekarze diabetolodzy wyróżniają więcej rodzajów cukrzycy np. cukrzycę wtórną, najczęściej współwystępującą z innymi schorzeniami lub wynikającą ze stosowania niektórych leków. Objawy cukrzycy Wiele przypadków cukrzycy, zwłaszcza typu II, przez długi czas przebiega bezobjawowo, dlatego osoby predysponowane do jej wystąpienia powinny wykonywać regularne badania. Do najczęstszych objawów, na które skarżą się chorzy, należą jednak: 7 zmniejszenie masy ciała i zwiększone łaknienie, wzmożone pragnienie i wielomocz (wydalanie moczu w ilości większej niż 3 l na dobę), zmęczenie, osłabienie, zmiany skórne uciążliwe problemy dermatologiczne (infekcje, także uporczywe grzybice, przesuszenie, rogowacenie, świąd czy wypryski), stany zapalne w obrębie narządów moczowo-płciowych. Gdy poziom cukru we krwi przekroczy 160 mg% (u zdrowego człowieka wynosi on mg%), cukier pojawia się w moczu, dlatego niezbędne jest wykonywanie regularnych badań kontrolnych. Badania wykonuje się na czczo.

8 temat listopada Choroba nie stanowi przeszkody na drodze do normalnego, aktywnego życia. Umiarkowany regularny, codzienny wysiłek fizyczny jest elementem terapii u osób z cukrzycą. Niezbędnik cukrzyka: Bardzo ważne, by osoba chora na cukrzycę była świadoma możliwych zagrożeń i przygotowana na ich ewentualne wystąpienie w nawet najmniej oczekiwanym momencie. Z tego powodu powinna mieć przy sobie informację o chorobie (najlepiej w postaci bransoletki z niezbędnymi informacjami, jak np. dane najbliższych), legitymację diabetyka i słodycze (żelki, cukierki, landrynki, kostki cukru), które pozwolą uniknąć ataku hipoglikemii. Bardzo przydatnym urządzeniem jest glukometr, który pozwala szybko i dyskretnie określić poziom cukru we krwi. Ważne, by chory miał przy sobie przyrządy do aplikowania insuliny (praktycznym rozwiązaniem są wstrzykiwacze, tzw. peny przypominające wieczne pióro urządzenia jednolub wielokrotnego użytku). Grupy ryzyka Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia cukrzycy jest wiek każdy, kto ukończył 45 lat, powinien regularnie (przynajmniej co 3 lata) wykonywać badanie poziomu cukru we krwi. Cukrzyca może rozwinąć się również w efekcie otyłości, niezdrowego trybu życia, często idzie też w parze z nadciśnieniem tętniczym i chorobami układu sercowo-naczyniowego. Wśród szczególnie narażonych na wystąpienie cukrzycy są osoby pochodzące z rodzin, w których występowała cukrzyca; kobiety, które w ciąży przeszły cukrzycę ciężarnych lub z zespołem policystycznych jajników. Lekarstwo na talerzu Dieta w cukrzycy i profilaktyce tej choroby nie jest przesadnie rygorystyczna, lecz jej znaczenia dla zdrowia nie można przecenić. Przede wszystkim pomaga ona regulować poziom cukru we krwi, a zapobiegając gwałtownym spadkom stężenia glukozy, staje się najlepszym lekarstwem, nie tylko dla diabetyków. Do podstawowych wskazań należą: unikanie węglowodanów prostych (słodyczy, dżemów, słodzonych soków owocowych, słodkich owoców) i przetworzonych, oczyszczonych produktów zbożowych, jedzenie pięciu posiłków dziennie niewielkich porcji, jednak spożywanych regularnie, spożywanie warzyw, unikanie szkodliwych, nasyconych tłuszczów. W zależności od typu cukrzycy trzeba jednak uwzględnić w diecie zalecenia szczegółowe. W cukrzycy typu I dawkowanie insuliny musi być ściśle skorelowane z nawykami żywieniowymi chorego; cukrzyca typu II natomiast wymaga kontrolowania (i zmniejszania) masy cia- 8

9 Sławni cukrzycy: Giacomo Puccini, Thomas Edison, Ernest Hemingway, Spencer Tracy, Kornel Makuszyński, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Lech Wałęsa, Zbigniew Hołdys, Halle Berry, George Lucas, Elizabeth Taylor. ła dzięki ograniczaniu kaloryczności posiłków. Chorzy na cukrzycę nie powinni też spożywać alkoholu. Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie Zagrożeniem związanym z cukrzycą jest również zbyt niskie stężenie glukozy we krwi (poniżej 55 mg%), pojawiające się w efekcie nieprawidłowego odżywiania, nadmiaru insuliny lub niewłaściwego stosowania leków czy przesadnego wysiłku fizycznego. Objawia się ono najczęściej nagłym uczuciem głodu, poceniem się, kołataniem serca, niepokojem, drżeniem rąk, bólem głowy lub zasłabnięciem czy utratą przytomności. W sytuacji spadku poziomu cukru chory musi jak najszybciej przyjąć glukozę: doustnie (jeśli jest przytomny), np. w postaci słodyczy, lub dożylnie (w sytuacji utraty świadomości lub przytomności). Powikłania Cukrzyca, zwłaszcza drugiego typu, często jest wykrywana zbyt późno, gdy już namnożą się poważne powikłania. Wynikają one przede wszystkim z uszkodzeń naczyń krwionośnych. Do schorzeń najczęściej związanych z cukrzycą należą: retinopatia (zmiany naczyniowe siatkówki), zaćma, ślepota, nefropatia (prowadząca do niewydolności nerek), miażdżyca (w tętnicach mózgu, serca i nóg), uszkodzenia układu nerwowego i pokarmowego oraz impotencja. Skrajnym efektem długotrwałej hiperglikemii jest śpiączka. Zespół stopy cukrzycowej pojawia się w wyniku problemów z ukrwieniem kończyn dolnych. Objawia się uszkodzeniem oraz deformacją, niekiedy prowadzi do martwicy tkanek i konieczności amputacji. Aktywni pomimo choroby Osoby chore na cukrzycę z powodzeniem realizują swoje pasje, osiągają imponujące wyniki w różnych dyscyplinach sportowych, także w sportach wyczynowych, udowadniając, że choroba nie stanowi przeszkody na drodze do normalnego, aktywnego życia. Umiarkowany regularny, codzienny wysiłek fizyczny jest elementem terapii u osób z cukrzycą. Należy jednak pamiętać o możliwości wystąpienia hipoglikemii lub odwodnienia, a także uszkodzeń stóp (warto skonsultować z lekarzem rodzaj aktywności fizycznej, którą planujemy uprawiać). 9

10 strefa zdrowia 30+ Przepis na Uzupełnieniem jesiennej diety powinna być aktywność fizyczna. Ruch o tej porze roku ma wiele zalet regularne ćwiczenia poprawiają nastrój i kondycję, wzmacniają serce oraz układ krążenia. Warto wybrać ćwiczenia, które będą dostosowane do naszych potrzeb i możliwości. Jeśli lubimy ruch na świeżym powietrzu, możemy uprawiać jogging, nordic walking lub jeździć na rowerze. Nawet zwykły marsz ma korzystny wpływ na organizm usprawnia pracę serca i naczyń krwionośnych. Oczywiście możemy korzystać też z innych form aktywności fizycznej pływania, ćwiczeń na siłowni czy aerobiku. Kurs tańca również może być doskonałym sposobem na poprawę kondycji. Ważne, by każdy sport był uprawiadoskonałą formę jesienią Za oknem jesień w pełni liście spadają z drzew, a dni stają się szare i deszczowe. Wielu osobom właśnie jesienią doskwierają depresja i smutek, często w wyniku niezadowolenia z własnego wyglądu. Jak więc zadbać o siebie, by nawet o tej porze roku czuć się doskonale? Mamy dla Ciebie kilka wskazówek. TEKST: Natalia Wrońska Jesień nie jest łaskawa dla naszej urody i samopoczucia. Wcześniej pełna blasku cera teraz staje się blada i szara, skóra jest sucha i nieelastyczna. Pogoda nie zachęca do ruchu na świeżym powietrzu, dlatego więcej czasu spędzamy w domu i przybieramy na wadze. Na domiar złego coraz krótsze dni Unikaj błędów W jesiennej diecie ważne jest to, by się nie głodzić. Dlatego pamiętajmy o spożywaniu posiłków o stałych porach, pięć razy dziennie. Nie wolno ich pomijać wtedy narażamy się na ataki wilczego głodu i jemy to, co nam wpadnie w ręce, a to oczywiście odbija się niekorzystnie na naszej sylwetce. Jedz więc częściej, ale mniej. Pamiętaj też, by dzień zawsze zaczynać od pożywnego śniadania zawierającego zdrowe węglowodany. Kolacja z kolei powinna być lekka i spożywana nie później niż 2 godziny przed snem. Między posiłkami sięgaj po migdały i orzechy lub pestki dyni czy słonecznika. Pamiętaj jednak, by nie przesadzić z nimi, bo są tłuste. powodują, że nasz organizm przestawia się na tryb zimowy, a my czujemy zmęczenie i niezadowolenie, co sprzyja sezonowym depresjom. Jednak nie jesteśmy na to skazani. Dopasowana dieta, kilka prostych ćwiczeń oraz odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne sprawią, że jesień przestanie być nudna i szara, a Ty będziesz wyglądać i czuć się zdecydowanie lepiej. Czego potrzebuje Twój organizm? Wbrew powszechnie panującej opinii, jesienią nasz organizm potrzebuje nie tyle tłuszczów, co witamin i minerałów. Wykorzystaj więc dary natury i jak najczęściej sięgaj po warzywa. Na Twoim talerzu niech zagoszczą brokuły, kapusta (również kiszona) i kalafior. Warzywa te są niskokaloryczne, a przyrządzone na ciepło dobrze rozgrzewają w chłodne dni, dając uczucie sytości. Pamiętaj, że jesień to sezon na dynię. Korzystaj z niej w swojej kuchni, przygotowując np. zupy. Jest ona bogata w sole mineralne, witaminy z grupy A, B i C oraz pierwiastki (m.in. potas, magnez, wapń, fosfor, żelazo, miedź). Zawiera też duże ilości błonnika poprawiającego trawienie i beta-karotenu wpływającego korzystnie na cerę. O tej porze roku niezwykle ważne jest również spożywanie owoców, które wzmocnią organizm. Warto sięgać po jabłka są niskokaloryczne (jeden owoc to od 50 do 100 kcal w zależności od wielkości), dodatkowo przyspieszają przemianę materii i dają uczucie sytości. Do jesiennej diety wprowadź też ryby morskie (np. makrelę, łososia, śledzia) oraz drób, jednocześnie ograniczając spożywanie czerwonego mięsa. Jesienią doceń też dobre węglowodany jasne pieczywo zastąp razowym, a biały ryż ciemnym. Nie trać formy 10

11 ny regularnie. Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia osoby dorosłe na ćwiczenia każdorazowo powinny poświęcać minimum od 30 do 45 minut i ćwiczyć 3 razy w tygodniu. Zadbaj o siebie od zewnątrz Ostatnim krokiem w drodze do doskonałego wyglądu i samopoczucia jest pielęgnacja ciała. Częste różnice temperatur, niekorzystne warunki atmosferyczne i suchość ogrzewanych pomieszczeń sprawiają, że kondycja naszej skóry się pogarsza. Jednak dzięki systematycznym zabiegom w domowym zaciszu ciało może znów być gładkie i nawilżone. Pierwsze, o czym powinnaś pomyśleć to peeling, który zetrze obumarły naskórek i sprawi, że kosmetyki nawilżające będą się lepiej wchłaniać. Przy okazji peelingu można także wykonać masaż skóry przy użyciu myjki lub szczotki z naturalnego włosia. Kolejnym etapem pielęgnacji ciała powinno być nawilżanie. Skórę po peelingu i po każdej kąpieli smaruj kremami nawilżającymi. Sięgaj po kosmetyki na bazie alg morskich, miodu, masła shea, kolagenu. Balsam lub krem powinien też zawierać glicerynę, kwasy owocowe, witaminy C i A, koenzym Q10 i kwas lipidowy. Pamiętaj, że skórę należy nawilżać również od środka pij więc codziennie wodę mineralną. NASZA RADA Do peelingu ciała wykorzystaj naturalne składniki sól morską, mieloną kawę, płatki owsiane czy cukier trzcinowy. Jeśli chcesz usunąć martwy naskórek z twarzy i dekoltu, zastosuj gotowe, enzymatyczne peelingi, które są delikatniejsze w działaniu. REKLAMA 11

12 strefa zdrowia 30+ TEKST: Katarzyna Trybuś KONSULTACJA MEDYCZNA: lek. Małgorzata Pudło Gdy brakuje łez Łzy nie są tylko wyrazem naszych emocji radości bądź smutku ich rola jest o wiele bardziej poważna. W wyniku niedoboru łez może się pojawić schorzenie zwane zespołem suchego oka. Dotyka ono zarówno osób młodych, które z reguły spedzają dużo czasu przed komputerem, jak i osób starszych, u których z wiekiem zmniejsza się wydzielanie łez. Zespół suchego oka to zaburzenie w procesie wydzielania łez sprawiające, że gałka oczna nie jest prawidłowo nawilżana. Zbyt słabe nawilżenie oka ma swój początek albo w niedostatecznym wytwarzaniu łez, albo w nieprawidłowym składzie filmu łzowego, najczęściej w wyniku zapalenia gruczołów łojowych powiek. Film łzowy zapobiega nadmiernemu wysychaniu oka i sprawia, że powieki mają swobodę mrugania, gdyż oko jest odpowiednio wilgotne. Jakie są przyczyny? Najczęstszą przyczyną zespołu suchego oka jest zmniejszenie częstotliwości mrugania spowodowane pracą przy komputerze, dłu- gim czytaniem, oglądaniem telewizji lub skupianiem wzroku podczas prowadzenia samochodu. Czynnikiem wywołującym schorzenie jest również częste i długotrwałe przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych, zadymionych czy zakurzonych. Może też pojawić się w wyniku zażywania niektórych leków zwłaszcza hormonalnych, a także antyalergicznych i uspokajających. Bardziej narażone na zespół suchego oka są również osoby starsze, z wiekiem dochodzi bowiem do zmniejszenia produkcji łez. Dodatkowy wpływ na ilość łez mają także zmiany hormonalne stąd też szczególną uwagę na swoje oczy powinny zwracać kobiety po menopauzie. Innymi przyczynami, które mogą skutkować wystąpieniem tej choroby, są: niedobór witaminy A, cukrzyca oraz długotrwały stres. Na zespół suchego oka Łzy są substancją, która pokrywa powierzchnię oka cienką warstwą, tzw. filmem łzowym. Składa się on z trzech warstw: najbliższej oku części śluzowej (dzięki której łzy utrzymują się na powierzchni oka), środkowej wodnistej (znajdują się w niej substancje antybakteryjne) i najbardziej zewnętrznej tłuszczowej, dzięki której woda z łez nie może szybko odparować, jej funkcją jest także zmniejszanie tarcia. dość często narzekają osoby noszące soczewki kontaktowe. CZY WIESZ, ŻE: Jak rozpoznać zespół suchego oka? Najczęstszymi objawami są zaczerwienione, swędzące i piekące oczy, drażniące uczucie ciała obcego pod powieką, ból w trakcie mrugania. Czasem do tych objawów dołącza się podwójne widzenie, światłowstręt lub opuchnięcie powiek. Choroba może przebiegać w sposób ostry dolegliwości są wtedy intensywne lub przewlekły (stan trwa przez dłuższy czas, natomiast objawy są słabsze i mogą się poja- 12

13 Porady: Na problemy z suchymi i zmęczonymi oczami dobre są okłady z herbaty. Torebkę zwykłej, czarnej herbaty lub świetlika należy zaparzyć w niewielkiej ilości wody, a następnie przyłożyć taki kompres na zamknięte powieki. Warto nawilżać i dbać o oczy oraz ich okolice. W tym celu można stosować żele ze świetlikiem (nakładane na powieki i pod oczy) lub okłady, np. z surowego ogórka. Kłopoty z oczami pomoże złagodzić właściwa dieta. Należy spożywać produkty, które zawierają więcej witaminy C i A (niedobór witaminy A może być jedną z przyczyn powstawania zespołu suchego oka). Witaminę tę można znaleźć np. w marchwi, szpinaku czy dyni. Gimnastyka oczu może brzmi dziwnie, ale regularne ćwiczenia przynoszą pożądane skutki. Ćwiczenia rozluźniające mięśnie gałki ocznej lub wspomagające wytwarzanie łez, polegają np. na częstym, regularnym mruganiu. Osobom, które noszą soczewki i nie chcą z nich zrezygnować, a jednocześnie mają problem z suchymi oczami, okulista może dobrać inne, odpowiednie soczewki. TearsAgain 205x142.5.qxd 3/31/11 11:09 AM Page 1 wiać falami). Dolegliwości choroby mogą się zaostrzać w przypadku wystąpienia niekorzystnych warunków, takich jak suche powietrze, słońce lub dym. Schorzenie zdiagnozować można poprzez przeprowadzenie testu Schirmera badanie ilości łez wytwarzanych w ciągu pięciu minut. Stosowane jest również badanie, które ma na celu sprawdzenie stabilności łez, czyli tego, jak długo łza zostaje na powierzchni oka. Testy wykonuje się w gabinecie okulistycznym, są one proste i nieinwazyjne. Jak zapobiegać? Osoby spędzające dużo czasu przed komputerem powinny pamiętać o regularnych, krótkich przerwach w patrzeniu na monitor. Starajmy się często mrugać, a także celowo doprowadzać do nawilżenia oka poprzez zaciskanie powiek. Osoby noszące soczewki powinny zdejmować je i zakładać okulary zawsze, gdy to możliwe, np. podczas odpoczynku w domu. Przy włączonym ogrzewaniu lub klimatyzacji nie kierujmy nawiewów bezpośrednio w okolice oczu, ponieważ to może je jeszcze bardziej wysuszać. Na nawilżenie całego organizmu (w tym oczu) wpływa odpowiednia ilość wypijanej wody, a zatem dbajmy o to, żeby pić ją regularnie. Kiedy jednak pojawi się choroba, nie wolno jej bagatelizować. Nieleczone schorzenie z zaostrzającymi się objawami może doprowadzić do uszkodzenia wzroku. Podczas choroby oko jest również bardziej podatne na infekcje, łatwiej wnikają w nie mikroorganizmy chorobotwórcze. Leczenie schorzenia polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów. Stosuje się w tym celu tzw. sztuczne łzy. Są to środki, które nawilżają oko, zastępując film łzowy. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych, najlepiej wybierać te bez konserwantów. Krople stosuje się wtedy, kiedy oko staje się suche. Najczęściej popełnianym błędem w leczeniu jest stosowanie podczas przewlekłych dolegliwości kropli steroidowych i antybiotykowych oraz leków obkurczających naczynia. Takie długotrwałe leczenie nie tylko nie pomoże, ale wręcz może powodować zaostrzenie objawów i kłopotów ze wzrokiem. Jeżeli przyczyną zespołu suchego oka jest zapalenie gruczołów łojowych, sposoby dalszego postępowania należy konsultować z okulistą, który może np. wykonać zabieg usuwania wydzieliny łojowej. Wykonywane są także zabiegi laserowe zamykania punktów łzowych, likwiduje się w ten sposób drogę odpływu łez. TEARS AGAIN Liposomalny spray do oczu Wyrób medyczny 0482 REKLAMA Zrób to z zamkni tymi oczami PREPARAT DO STOSOWANIA NA ZAMKNI TE POWIEKI Pharm Supply Sp. z o.o. ul. Marconich 2/ Warszawa tel./fax: Wytwórca: Optima Pharmazeutische GmbH D Moosburg/Wang, Niemcy Tears Again Spray liposomalny do oczu. Leczy, agodzi lub kompensuje podra nienia suchego oka. Sk ad: liposomy z lecytyny sojowej, witamina A, witamina E. Wskazania: Tears Again stabilizuje warstw lipidowà filmu zowego, reguluje i poprawia nawil enie powierzchni oczu i powiek. Do stosowania w uwarunkowanych wp ywem Êrodowiska dolegliwoêciach oczu (suche oczy, uczucie napi cia powiek, uczucie cia a obcego, pieczenie i sw dzenie oczu). Dawkowanie i sposób podawania: Tears Again nale y rozpyliç 1-2 razy na zamkni te oczy. Przed zastosowaniem nale y szczegó owo zapoznaç si z ulotkà do àczonà do pakowania lub zasi gnàç porady lekarza lub farmaceuty.

14 strefa zdrowia 30+ Zatoki powracający problem Uciążliwie zatkany nos, katar, ból głowy, która zdaje się lada chwila eksplodować. Zwykły katar sienny czy zapalenie zatok? Zwłaszcza w tym drugim przypadku nie powinniśmy bagatelizować objawów, by możliwie najskuteczniej uporać się z nawracającą i niezbyt przyjemną dolegliwością. TEKST: Katarzyna Krępska Porady: Aby rozrzedzić wydzielinę z nosa, należy (zwłaszcza w okresach przeziębieniowych) spożywać jak największą ilość płynów szczególnie tych ciepłych. Podczas zapalenia zatok niewskazane jest leżenie na wznak. Najlepszą pozycją do spania i odpoczynku będzie ułożenie ciała na boku, z uniesioną nieco głową, aby umożliwić wydzielinie swobodny odpływ. Zatoki są umieszczonymi w czaszce przestrzeniami wypełnionymi powietrzem. Połączone są wąskimi otworami z jamą nosową, a ich wnętrza wyściełane są błoną śluzową. Człowiek ma zatoki czołowe, klinowe, szczękowe i komórki sitowe. Główne funkcje, jakie mają do spełnienia, polegają na nawilżaniu i ogrzewaniu wdy- chanego powietrza. Stanowią barierę ochroną dla oczodołów i mózgoczaszki, a dzięki nim konstrukcja czaszki jest lżejsza. Niestety, zatoki bardzo często stają się miejscem, w którym kumulują się dolegliwości związane ze stanem zapalnym. Jak powstaje zapalenie zatok? Zapalenie zatok to schorzenie uciążliwe, mające tendencje do nawracania. Może ono być ostre (wynikające z infekcji wirusowej lub bakteryjnej) albo przewlekłe, obejmujące jedną lub kilka zatok. Rozpoczyna się zazwyczaj zapaleniem błon śluzowych nosa i katarem. Przeziębienia, alergie czy zakażenia bakteryjne lub wirusowe, mogą doprowadzić do rozwinięcia się zapalenia zatok. Kiedy powietrze nie może swobodnie krążyć, a śluz wypływać, następuje gęstnienie wydzieliny i tworzenie się środowiska dobrego dla drobnoustrojów. W efekcie powstaje stan zapalny błony śluzowej, który blokuje niewielkie ujścia zatok do nosa. U dzieci najczęściej problemy występują w obrębie zatok sitowych, a u dorosłych w okolicy zatok szczękowych lub czołowych. Objawami zapalenia zatok są przede wszystkim: uczucie zatkanego nosa, problemy z oddychaniem, gęsta wydzielina często o zielonkawym kolorze, zaburzenia węchu i smaku, ból głowy, szczęki, zębów, uczucie ucisku twarzy, a także bóle, które nasilają się podczas pochylania głowy. Przy ostrym zapaleniu zatok może pojawić się osłabienie i gorączka. Ból spowodowany jest utrudnionym przepływem powietrza w obrębie zatok i jamy nosowej powietrze, które nie może ujść, w zablokowanej zatoce wytwarza ucisk. Zapalenie zatok szczękowych jest najczęściej wynikiem nieżytu górnych dróg oddechowych, bywa też spowodowane kłopotami z zębami. Zębopochodne zapalenie zatok powstaje w wyniku rozprzestrzeniania się zakażenia z zębów do znajdującej się w bezpośredniej bliskości ich korzeni zatoki szczękowej. Podczas intensywnego kataru problemy z zatokami może wywołać także lot samolotem lub nurkowanie. Częstym problemem jest zapalenie zatok będące skutkiem alergii wywo- 14

15 Aby uniknąć problemów z zapaleniem zatok, należy zadbać o stałą drożność nosa i leczyć wszelkie dolegliwości z nim związane. łanych przez alergeny wziewne, które doprowadzają do kataru siennego. W czasie sprzyjającym uczuleniom na pyłki należy szczególnie uważać, gdyż alergia osłabia błony śluzowe, ułatwiając dostęp wirusom i bakteriom. Nawracające zapalenia zatok mogą być również spowodowane nieprawidłową budową przegrody nosa, która ogranicza jego drożność. Sposobem na rozwiązanie tego problemu jest operacja korekcyjna. Jak leczyć? Najczęściej stosowane metody leczenia polegają na łagodzeniu nieprzyjemnych skutków zapalenia bólu zatok i wytwarzanej wydzieliny. Farmakologicznie możemy zwalczać chorobę: kroplami do nosa zmniejszającymi obrzęk śluzówki, środkami przeciwzapalnymi i preparatami rozrzedzającymi wydzielinę. Na zalecenie lekarza mogą być także wykonywane inwazyjne zabiegi, np. płukanie zatoki wykonuje się je poprzez nakłucie zatoki i usunięcie z niej zalegającej wydzieliny. Taka interwencja może uchronić przed przekształceniem się zapalenia w stan przewlekły. Aby uniknąć problemów z zapaleniem zatok, należy zadbać o stałą drożność nosa i leczyć wszelkie dolegliwości z nim związane. Należy także starać się ograniczać kontakt z powietrzem zanieczyszczonym (np. dymem tytoniowym, pyłkami) i utrzymywać odpowiednią wilgotność powietrza w pomieszczeniach. Unikajmy też wychodzenia z domu z wilgotnymi włosami i nie zapominajmy o odpowiednim stroju, a zwłaszcza o noszeniu czapki zimą. Zapalenia zatok nie można bagatelizować, gdyż niedoleczone może skutkować nawracającymi problemami. Może także doprowadzić do bardzo niebezpiecznych powikłań, m.in. zapalenia nerwu wzrokowego czy powiek. Łagodzenie objawów Domowymi sposobami nie da się całkowicie zwalczyć zapalenia zatok, ale można złagodzić jego objawy. Inhalacje: najlepsze do inhalacji przeprowadzanych w domu będą olejki eukaliptusowy lub sosnowy. Ciepła kąpiel z dodatkiem olejków eterycznych. Płukanie jamy nosowej roztworem soli. Okłady sól lub piasek należy rozgrzać na suchej patelni, następnie nasypać na ściereczkę i zrobić okład, który umieszcza się na czole. Okłady najlepiej stosować wieczorem przed snem. Nawilżanie powietrza zbyt suche powietrze potęguje nieżyt nosa. Warto sięgnąć po nawilżacze powietrza, zwłacza w sypialni. Bolące i opuchnięte nozdrza można smarować kremem nawilżającym lub maścią z witaminą A. REKLAMA 15

16 strefa zdrowia mamy i dziecka Grypa dziecięca TEKST: Sylwia Kupczyk-Targosz Jak działać porady dla opiekunów Wizyta u lekarza jest konieczna w przypadku 1noworodków, niemowląt i dzieci do drugiego roku życia. Leczenie opiera się przede wszystkim 2na łagodzeniu objawów w przypadku wystąpienia gorączki podaje się leki zbijające temperaturę, przeciwbólowe, a także nawilżające śluzówkę. Ważne, by zadziałać jak najszybciej najbardziej znacząca dla przebiegu choroby jest pierwsza doba. Grypę trzeba wyleżeć osłabiony malec 3nie będzie protestował, jednak warto zadbać o zapewnienie mu niezbyt wyczerpującej rozrywki książki, kolorowanki, gry planszowe są doskonałym wypełnieniem czasu spędzanego pod kołdrą. Ponieważ gorączce towarzyszy wzmożona 4potliwość, należy zadbać o zwiększoną ilość płynów w diecie chorego dziecka. Herbaty owocowe i ziołowe, słodzone miodem (najlepiej lipowym, który nie podrażnia dodatkowo śluzówki), mają także właściwości lecznicze. W przypadku sezonowych infekcji szczególnie polecane są malina, dzika róża, czarny bez, lipa i rumianek. Należy często wietrzyć pomieszczenie, 5w którym przebywa chory, zmieniać przepoconą pościel i piżamkę. Jeśli dziecko nie ma apetytu, nie należy 6zmuszać go do jedzenia. Po przebytej chorobie osłabiony organizm 7potrzebuje kilku dni, aby w pełni się zregenerować. Najlepiej, by malec pozostał w domu jeszcze przez pewien czas, co pozwoli uniknąć nawrotu infekcji. Późna jesień to czas wzmożonej zachorowalności na grypę zarazić zię może każdy. Na ogół infekcja przebiega bez poważniejszych komplikacji, istnieje jednak grupa szczególnego ryzyka. Najmłodsi dzieci, a szczególnie noworodki i niemowlęta przechodzą grypę znacznie ciężej niż dorośli. Ludzki organizm jest zewsząd atakowany przez niezliczone ilości chorobotwórczych mikrobów i wirusów. Niektóre z nich stają się bardziej aktywne sezonowo gdy tylko zaistnieją sprzyjające im warunki. Do chorób wywoływanych przez takie drobnoustroje należy grypa. Atakuje zwłaszcza jesienią, nie oszczędza przy tym nikogo, a najbardziej niebezpieczna bywa dla tych, którym najtrudniej się przed nią bronić. Niedojrzały dziecięcy organizm jest podatny na infekcje, u dzieci częściej występują też powikłania. Jak na ironię to najmłodsi mają najczęstszy kontakt z wirusami przebywają w żłobkach czy przedszkolach, gdzie nietrudno o szybkie rozprzestrzenienie się choroby. Tuż po urodzeniu dziecko jest odporne na wiele wirusów, gdyż otrzymało od matki niezbędne przeciwciała. Organizm noworodka nie jest jednak gotowy na odpieranie nowych mutacji, a jego własny układ immunologiczny potrzebuje czasu, by w pełni się wykształcić. Trudności z rozpoznaniem Po wystąpieniu pierwszych objawów mylimy niekiedy grypę z przeziębieniem. Objawy przeziębienia rozwijają się powoli: od kataru, przez kaszel, po podwyższoną temperaturę, natomiast grypa atakuje szybko, nawet w ciągu kilku godzin. Natychmiastowo pogarsza się samopoczucie malca, gwałtownie wzrasta temperatura ciała (nawet do 40 C). Typowym objawom grypy (jak rozbicie, apatia, bóle mięśni) towarzyszą często drgawki lub dolegliwości ze strony układu pokarmowego ból brzucha, wymioty i biegunka. Grypa dziecięca może mieć inny przebieg niż u dorosłego jej objawy mogą występować pojedynczo i w zależności od wieku, z różnym nasileniem. Zazwyczaj jednak należą do nich osłabienie, gorączka, bóle głowy, mięśni i stawów. Rozpoznanie choroby należy w dużej mierze do rodzica, gdyż dziecko nie potrafi zauważyć i opisać niepokojących objawów. 16

17 Przebieg choroby Zarażenie następuje drogą kropelkową wirus dostaje się do organizmu przez nos, gardło i oskrzela, a następnie mnoży się, by po dwóch dniach w pełni się uaktywnić. Już na tym etapie odczuwa się spadek formy, jednak dopiero zaostrzenie innych dolegliwości pozwoli opiekunowi rozpoznać grypę u dziecka. Najpierw gwałtownie podnosi się temperatura ciała, która w przypadku lżejszych zachorowań po kilku dniach wraca do normy. Gorączce towarzyszą dreszcze i pozostałe charakterystyczne dolegliwości. W pierwszym stadium choroby często pojawia się suchy kaszel, który może być symptomem stanu zapalnego górnych dróg oddechowych. Im wcześniej rozpoznamy chorobę, tym lepiej podejmując odpowiednie kroki, zapobiegniemy niebezpiecznym powikłaniom i nawrotom choroby. W większości przypadków chorzy już po tygodniu wracają do zdrowia, choć osłabiony walką z wirusem organizm wymaga jeszcze przez pewien czas szczególnej troski. Profilaktyka W myśl zasady, że lepiej zapobiegać, niż leczyć, dobrze jest przeciwdziałać grypie, wykorzystując wszelkie dostępne środki. Najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie grypy lub najcięższych jej objawów są szczepionki. Każdego roku Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, które wirusy mogą być 17 WAŻNE! Nigdy w czasie grypy nie należy podawać dziecku salicylanów (dotyczy to dzieci do 16. roku życia) środki te zastosowane w czasie infekcji wirusowej mogą wywołać tzw. zespół Reya, prowadzący do bardzo groźnych uszkodzeń mózgu. Równie niebezpieczne są antybiotyki nieskuteczne w przypadku infekcji wirusowych, osłabiają dodatkowo naturalną florę bakteryjną w organizmie, a tym samym zmniejszają odporność. Co roku z powodu powikłań pogrypowych umierają dwa miliony ludzi, z czego większość stanowią dzieci i osoby w podeszłym wieku. Grypa jest głównym powodem hospitalizowania dzieci poniżej drugiego roku życia, a blisko połowa nieobecności w szkole wynika z infekcji sezonowych. szczególnie aktywne, i z uwzględnieniem wyników tych badań produkuje się szczepionki. Są one najbardziej zalecane osobom z tzw. grupy ryzyka: kobietom planującym ciążę, dzieciom od szóstego miesiąca życia (zwłaszcza przebywającym w większych grupach), oraz seniorom. Niezbędne jest jednak wykluczenie alergii na poszczególne składniki szczepionki. Ogromne znaczenie w profilaktyce sezonowych infekcji ma wzmacnianie odporności, o co należy dbać każdego dnia. By zahartować młody organizm, należy jak najwięcej przebywać na świeżym powietrzu oraz zachęcać dzieci do aktywności fizycznej. Niebagatelne znaczenie ma również dieta obfitująca w owoce i warzywa, dostarczające niezbędnych witamin. Warto sięgać po środki naturalne, takie jak zioła, soki z malin oraz aronii czy syrop z czosnku lub cebuli. Powikłania Prawdziwym zagrożeniem dla dziecięcego organizmu są powikłania występujące najczęściej w wyniku zbagatelizowania choroby. Zaniedbania w tym zakresie prowadzą do poważnych następstw, m.in. chorób układu oddechowego, krążenia, zapalenia ucha środkowego (i pogorszenia słuchu) czy opon mózgowych. Pamiętajmy, że grypa zaostrza też wiele z chorób przewlekłych jest więc szczególnie niebezpieczna dla małych astmatyków czy alergików.

18 strefa zdrowia mamy i dziecka Zadziwiający dziecięcy mózg Mózg dziecka to niesamowite narzędzie. Jest jak komputer trzeba wiedzieć, jak go zaprogramować, by wykorzystać choć część z jego niemal nieograniczonych możliwości. TEKST: Aldona Wolny, lek. psycholog Paradoksem jest, że natura obdarzyła człowieka mózgiem, którego potencjał choć ogromny ciągle jeszcze stanowi dla nas zagadkę. Wiadomo jednak na pewno, że rozwój tego organu zaczyna się już w życiu płodowym i trwa przez lata. Przez całe nasze życie stanowi swego rodzaju centrum dowodzenia, sterując wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie. W długotrwałym procesie rozwoju układu nerwowego największe znaczenie ma jednak etap intensywnego mnożenia się synaps, czyli połączeń między komórkami nerwowymi w mózgu. Ma to miejsce we wczesnym dzieciństwie i jest związane z wpływem czynników zewnętrznych. Na rodzicach i opiekunach ciąży zatem ogromna odpowiedzialność właściwa stymulacja dziecięcego umysłu przełoży się bowiem na jego możliwości w życiu dorosłym. Rozwój mózgu Mózg dziecka rozwija się już od 3. tygodnia ciąży, gdy zaczyna się kształtować układ nerwowy. W drugim miesiącu ciąży płód ma wykształcone obie półkule mózgowe oraz pierwsze komórki nerwowe. Między 15. a 18. tygodniem zaczyna się formować kora mózgowa. Około 6. miesiąca życia płodowego rozpoczyna się dojrzewanie układu nerwowego i choć mózg noworodka przypomina wyglądem mózg osoby dorosłej, proces ten będzie trwał przez kolejne lata. Przychodząc na świat, dziecko ma już pewną ilość połączeń między neuronami, a ich liczba będzie odtąd intensywnie wzrastać. Właściwy rozwój polega jednak nie tyle na przyroście komórek nerwowych, co na wytwarzaniu niezliczonej ilości połączeń między nimi w efekcie oddziałujących bodźców i nowych doświadczeń. Odpowiednio stymulowany mózg rozwija się najbardziej intensywnie do 6. roku życia liczba połączeń między neuronami zwiększa się, dwukrotnie przekraczając zapotrzebowanie. Po osiągnięciu tego pułapu niewykorzystywane połączenia giną, kształtując możliwości umysłowe danej jednostki. IQ (ang. intelligence quotient), czyli iloraz inteligencji, to orientacyjny, określony liczbowo, na podstawie przeprowadzonych testów, poziom możliwości umysłowych. W każdym zdrowym dziecku, któremu zapewniamy odpowiednie bodźce i możliwości rozwoju, drzemie geniusz. Według naukowców niemowlęta mają słuch absolutny, a nim osiągną pół roku, rozpoznają pozornie identyczne obiekty. Ilość informacji, jakie przetwarza mózg kilkulatka, określana jest na 500 punktów, podczas gdy według danych Mensy (stowarzyszenia osób o najwyższym ilorazie inteligencji) najbardziej inteligentni dorośli mają IQ powyżej 148 punktów (maksymalnie ok. 200). Gimnastyka intelektualna Lewa półkula mózgu odpowiada m.in. za logiczne myślenie i mowę, prawa natomiast za emocje i wrażenia. Dominacja jednej z nich jest wrodzona, ale ważne, by obie ze sobą współpracowały. By osiągnąć pełną ich koordynację, trzeba bezustannie ćwiczyć ten najbardziej złożony z ludzkich narządów. Aby nie zatracić potencjału umysłowego kształtującego się w dzieciństwie, należy za- 18

19 CZY WIESZ, ŻE... Różnice w wychowaniu dziewczynek i chłopców wpływają na ich intelektualne możliwości w dorosłym wieku. Zdarza się często, że to chłopcy mają więcej sposobności do samodzielnego działania i twórczego myślenia, natomiast uwagę dziewczynek kieruje się na kwestie związane z wyglądem i manierami. Najprawdopodobniej taki model wychowania, pogłębiany latami, wpłynął na fakt, że w wielu sferach, szczególnie w nauce czy sztuce, przez wieki dominowali mężczyźni. dbać o wszechstronny rozwój malucha. Ważne jednak, by polegał on przede wszystkim na naturalnym, spontanicznym dostarczaniu wielu bodźców, nieprzekraczających możliwości dziecka. Wplatając zdobywanie nowych umiejętności pomiędzy zwykłe, codzienne czynności, można osiągnąć lepsze efekty, niż zmuszając malca do żmudnej nauki. Rozwój najmłodszych powinien następować przez zabawę. Już roczne dzieci mogą z pomocą opiekunów układać najprostsze puzzle, bawić się klockami, dopasowywać kształty. Warto też prowokować maluchy do kreatywnego myślenia, zadawać im pytania, prosić o pomoc w znalezieniu rozwiązania trudnych kwestii, stwarzając okazję do wysiłku umysłowego. Wpisując w wyszukiwarce internetowej hasło łamigłówki dla dzieci, uzyskamy dostęp do wielu stron z pomysłami na gry i zabawy wspomagające rozwój intelektualny najmłodszych: od kolorowanek, przez zagadki, po zadania matematyczne i językowe. Propozycje te umożliwiają dopasowanie zadań do możliwości i zainteresowań dzieci, bywają uporządkowane tematycznie łatwo na przykład znaleźć wśród nich zabawy okolicznościowe, związane z określoną porą roku czy ze świętami. Pokarm dla mózgu Oprócz gimnastyki mózg potrzebuje odpowiedniego pokarmu. W sensie przenośnym strawą dla rozwijającego się umysłu będą bodźce zewnętrzne, które kształtują wiele niezbędnych cech i umiejętności. Codzienny spacer ma ogromne znaczenie dla możliwości poznawczych dziecka. W przypadku noworodków nawet kołysanie wspomaga rozwój ważnych organów, takich jak ucho wewnętrzne czy móżdżek. Każdy opiekun musi zatem zadbać o właściwy poziom stymulacji zmysłów malucha niektóre z nich, jak dotyk czy słuch, można rozwijać przed jego narodzinami. W drugim miesiącu życia dziecko jest już żywo zainteresowane otoczeniem warto wówczas zapewnić mu różne atrakcje wizualne, słuchowe i dotykowe (np. wieszając nad jego łóżeczkiem barwną karuzelę czy umieszczając na suficie kolorowe elementy) oraz mówić do niego. Dobrze jest także zachęcać dziecko do aktyw- Aktywność mózgu trzylatka jest dwukrotnie większa niż u osoby dorosłej, utrzymuje się do roku życia, by później osłabnąć, osiągając równowagę przed ukończeniem 20 lat. ności ruchowej jeśli mamy taką możliwość, nie krępujmy jego ruchów kocykami i ubrankami. Już półroczny malec dosłownie ruszy na podbój świata odtąd wszystkie jego doświadczenia będą pobudzały mózg do budowania kolejnych połączeń nerwowych. W wieku szkolnym należy szczególnie zadbać o aktywność fizyczną, gdyż wszelkie formy ruchu angażują całe ciało, aktywizując również mózg i usprawniając współpracę między obiema jego półkulami. Nie wolno zapominać, że zawartość talerza wpływa nie tylko na kondycję organizmu, ale też umysłu dziecka. Już w ciąży należy dbać o dostarczenie sobie, i dziecku niezbędnych składników odżywczych. Udowodniono, że dieta dziecka, uboga w kwasy tłuszczowe, magnez i witaminy z grupy B, powoduje zmęczenie, zaburzenia koncentracji i wpływa na słabsze wyniki w nauce. Kochaj mnie, mamo! By malec rozwijał się prawidłowo, trzeba mu także zapewnić czułość, harmonię i poczucie bezpieczeństwa. Pozytywne bodźce płynące z zewnątrz, zmysł dotyku kształtowany w bezpośrednim kontakcie z kochającym rodzicem są fundamentem właściwego rozwoju dziecięcego umysłu. Dr Magdalena Chrzan z Uniwersytetu Gdańskiego udowodniła, że czuły dotyk intensyfikuje powstawanie w mózgu dziecka nowych połączeń nerwowych oraz wytwarzanie hormonów stymulujących rozwój. Dzieci, które w wieku niemowlęcym były noszone blisko serca rodzica tak, by czuły jego bicie, szybciej rozwijają się intelektualnie i fizycznie, lepiej też radzą sobie w życiu społecznym. Warto wiedzieć! Psychologowie udowadniają, że już w okresie prenatalnym płód potrzebuje bodźców płynących z zewnątrz. Szczególnie w ostatnim trymestrze ciąży, gdy już słyszy i zapamiętuje, należy mu ich dostarczać, np. mówiąc do niego, czytając mu lub śpiewając. To nie tylko doskonale pobudza mózg dziecka, ale również wzmacnia więź między nim a opiekunem i kształtuje poczucie bezpieczeństwa. 19

20 strefa zdrowia mamy i dziecka Ciąża i połóg to dla kobiecego organizmu prawdziwa próba sił właśnie teraz, gdy zachodzą w nim największe zmiany, wymaga wyjątkowo troskliwej pielęgnacji. Jak dbać o siebie w tym trudnym czasie? TEKST: Sylwia Kupczyk-Targosz Zadbana mama 20