RYNEK OWOCÓW I WARZYW

Transkrypt

1 INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY NR 48 AGENCJA RYNKU ROLNEGO MINISTERSTWO ROLNICTWA i ROZWOJU WSI RYNEK OWOCÓW I WARZYW stan i perspektywy P Ó Ł R O C Z N I K CZASOPISMO UKAZUJE SIĘ OD 1992 ROKU A N A L I Z Y R Y N K O W E R e d a k t o r n a c z e l n y J a d w i g a S e r e m a k - B u l g e ISSN CZERWIEC 2016

2 RADA PROGRAMOWA ROlNICZYCH ANAlIZ EKONOMICZNYCH: Waldemar Sochaczewski (przewodniczący) Stanisław Stańko (wiceprzewodniczący) Jadwiga Seremak-Bulge (redaktor naczelny) Piotr Szajner (sekretarz redakcji) Maria Zwolińska Tadeusz Chrościcki Krystyna Świetlik Iwona Szczepaniak Marzena Trajer Barbara Domaszewicz KOMITET REDAKCYJNY: Maria Zwolińska, Andrzej Kowalski, Jadwiga Seremak-Bulge, Piotr Szajner, Marzena Trajer, Ewa Machowina REDAKTOR RYNKU OWOCÓW I WARZYW: Bożena Nosecka Czasopismo przygotowano w Zakładzie Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB Świętokrzyska 20, Warszawa Kierownik Zakładu Bożena Nosecka SKŁAD I DRUK: Dział Wydawnictw IERiGŻ-PIB NAKŁAD: 700 egz. Ark. wyd. 7,01 Przy publikowaniu fragmentów analizy oraz informacji i danych liczbowych prosimy o podanie źródła

3 Spis treści Reasumpcja 3 Summary 5 I. Uwarunkowania makroekonomiczne 7 mgr Tadeusz Chrościcki II. Owoce 8 1. Rynek w UE 8 dr Bożena Nosecka, mgr inż. Janusz Mierwiński 2. Rynek w Polsce Produkcja 11 mgr inż. Jan Świetlik 2.2. Przetwórstwo 14 dr Bożena Nosecka, dr Iwona Szczepaniak 2.3. Handel zagraniczny 19 dr Bożena Nosecka 2.4. Ceny detaliczne i spożycie 27 mgr inż. Irena Strojewska III. Warzywa Rynek w UE 30 dr Bożena Nosecka, mgr inż. Janusz Mierwiński 2. Rynek w Polsce Produkcja 32 mgr inż. Tomasz Smoleński 2.2. Przetwórstwo 36 dr Bożena Nosecka 2.3. Handel zagraniczny 37 mgr Anna Bugała 2.4. Ceny detaliczne i spożycie 43 mgr inż. Irena Strojewska IV. Działania Agencji Rynku Rolnego na rynku owoców i warzyw 46 mgr inż. Marek Dyngus Aneks 51

4

5 REASUMPCJA Produkcja owoców w Polsce w 2015 r. wyniosła, według danych GUS ok. 4,1 mln ton, wobec 4,2 mln ton w roku poprzednim. Mniejsze były zbiory jabłek, gruszek, śliwek, porzeczek, agrestu, aronii, a przede wszystkim malin (głęboki spadek zbiorów odmian jesiennych). Wzrosła produkcja wiśni, czereśni, truskawek i borówek wysokich. Zbiory warzyw gruntowych obniżyły się o 18,2% do 3,9 mln ton, a warzyw spod osłon zwiększyły się o 3,5% do 1 mln ton. W UE zbiory owoców spadły z 39,1 do 37,7 mln ton, a warzyw z 63,8 do 63,3 mln ton. Spadek produkcji w krajach UE spowodowany był niekorzystnymi warunkami dla upraw ogrodniczych w Europie niemal w całym okresie ich wegetacji (upały i niedobory wilgoci w glebie). Mimo mniejszych zbiorów produkcja przetworów owocowych była w Polsce w sezonie 2015/16 ok. 25 tys. ton większa niż w sezonie poprzednim i wyniosła 1,10 mln ton. Decydujący był wzrost produkcji przetworów wytwarzanych z wiśni, truskawek i porzeczek czarnych (głównie mrożonek i soków zagęszczonych). Nie zmieniła się produkcja zagęszczonego soku jabłkowego. Wzrostowi produkcji soku wytwarzanego z surowca krajowego towarzyszyło obniżenie importu koncentratu mieszanego z sokiem krajowym. Produkcja przetworów warzywnych zmniejszyła się o 15 tys. ton do 1075 tys. ton. Utrzymaniu wzrostowej tendencji produkcji przetworów pomidorowych (zwłaszcza keczupu) towarzyszył spadek produkcji pozostałych grup przetworów w tym mrożonek. Łączna produkcja soków pitnych, nektarów i napojów owocowych i owocowo-warzywnych zwiększyła się z 1,60 do rekordowego poziomu 1,65 mln ton. Decydujący był wzrost produkcji soku jabłkowego, w tym przede wszystkim soków NFC (Not From Concentrate). W 2015 r. sytuacja finansowa przedsiębiorstw przemysłu owocowo- -warzywnego była równie dobra, jak w roku poprzednim, stąd większość firm nie miała kłopotów z zakupami surowca. W sezonie 2015/16 łączny wolumen eksportu świeżych produktów ogrodniczych wyniósł 1,52 mln ton, wobec 1,67 mln ton w sezonie poprzednim. Decydujący był spadek eksportu jabłek, dominujących w sprzedaży świeżych owoców i warzyw. Braku eksportu do Rosji nie zrekompensował wzrost sprzedaży do Białorusi, do krajów UE-13 i do Afryki Płn. przede wszystkim do Egiptu. Zmniejszył się eksport niemal wszystkich gatunków warzyw, a także śliwek, truskawek i malin. Wzrosła jedynie zagraniczna sprzedaż wiśni, czereśni i borówek. Utrzymała się tendencja wzrostowa eksportu pomidorów, a także pieczarek. Eksport przetworów owocowych i warzywnych zwiększył się z 1,57 do 1,59 mln ton. Wzrósł eksport mrożonek owocowych, zagęszczonych soków produkowanych z owoców kolorowych, soków pitnych głównie NFC, przetworów pomidorowych oraz przetworów wytwarzanych z orzechów arachidowych, a także reeksport suszy warzywnych (głównie suszonej cebuli). Sprzedaż zapasów z sezonu 2014/15 spowodowała też zwiększenie eksportu mrożonych warzyw. Z powodu spadku zapotrzebowania na rynkach zbytu zmniejszył się natomiast eksport zagęszczonego soku jabłkowego. Średnie ceny eksportowe niemal wszystkich owoców, warzyw i ich przetworów były wyższe niż w sezonie poprzednim, a najbardziej, z powodu niedoborów na rynku światowym, wzrosły ceny malin i ich przetworów. Niższe były jedynie ceny porzeczek czarnych i ich przetworów. W wyniku wzrostu cen łączne wpływy z eksportu owoców i warzyw zwiększyły się o 3% do 770 mln euro, a wartość eksportu przetworów owocowych i warzywnych wzrosła bardziej niż wolumen sprzedaży o ok. 5,5% do 1,64 mld euro. Łączne wpływy z eksportu świeżych i przetworzonych produktów ogrodniczych zwiększyły się z 2,30 do 2.41 mld euro, a łącznie z pieczarkami i ich przetworami z 2,72 do 2,84 mld euro. Stanowiło to 11,9% wartości eksportu produktów sektora rolno-spożywczego, wobec 12,0% w sezonie 2014/15. Import owoców południowych, stanowiących ok. 91% łącznego wolumenu przywozu owoców świeżych zmniejszył się o 2% do 1,28 mln ton. Zmalał, w wyniku wzrostu cen, import owoców cytrusowych, brzoskwiń, nektaryn i winogron. Wzrósł przywóz bananów i owoców kiwi. Spośród owoców strefy umiarkowanej zwiększył się jedynie import truskawek i malin. Spadek zbiorów krajowych spowodował wzrost importu niemal wszystkich gatunków warzyw. W grupie przetworów owocowych i warzywnych zmniejszył się przywóz przetworów z ananasów i brzoskwiń, których ceny były wyższe niż w sezonie 2014/15. W wyniku urealnienia cen importowych obniżył się również znacząco przywóz zagęszczonego soku jabłkowego sprowadzanego z Ukrainy* (ok. 76% przywozu koncentratu w sezonie 2014/15). Łączna wartość importu owoców, warzyw i ich przetworów zwiększyła się z 2,42 do 2,56 mld euro. Dodatnie saldo obrotów produktami tej grupy towarowej zmniejszyło się z 297,5 do 266 mln euro, a bez pieczarek i ich przetworów ujemne saldo handlu wyniosło 152 mln euro, wobec 117 mln euro w sezonie 2014/15. Rosyjskie embargo przyczyniło się do wzrostu eksportu produktów ogrodniczych i ich przetworów przede wszystkim do krajów UE, ale również na inne rynki zbytu głównie do Afryki Płn. i krajów Bliskiego Wschodu. W 2015 r. udział krajów UE w wartości eksportu produktów tej grupy towarowej wyniósł 79,5%, wobec 68,6% w roku poprzednim (i 65,6% w 2013 r.). Udział pozostałych krajów (bez krajów WNP) wzrósł z 5,2 do 7,6%. Udział Białorusi w wartości eksportu zwiększył się z 4,0% w 2013 r. do 6,1% w 2015 r. Wzrost udziału Białorusi w wartości zagranicznej sprzedaży był znacznie mniejszy niż w wolumenie eksportu w wyniku, bardzo niskich średnioważonych cen produktów eksportowanych do tego kraju. * W sezonie 2014/15 średnie ceny soku jabłkowego importowanego z Ukrainy wyniosły 0,20 euro/kg, a w sezonie 2015/16 wyniosły 0,89 euro/kg. 3

6 Ceny skupu niemal wszystkich owoców były w 2015 r. wyższe niż w roku poprzednim, a najbardziej zwiększyły się ceny śliwek i malin. W sezonie 2015/16 ceny skupu jabłek deserowych były wyższe niż w sezonie poprzednim o 20%, a jabłek kierowanych do przetwórstwa o 48%. Wyższe były ceny skupu niemal wszystkich warzyw. Opłacalność uprawy większości produktów ogrodniczych znacząco się poprawiła. Głęboko nieopłacalna pozostała produkcja porzeczek czarnych. Mimo wzrostu cen nieopłacalna była również produkcja wiśni. Ocenia się, że w sezonie 2015/16 przeciętne ceny detaliczne owoców i ich przetworów zwiększyły się w relacji do sezonu poprzedniego o ok. 10%. Decydujący był wzrost cen jabłek i owoców jagodowych. Ceny warzyw i ich przetworów zwiększyły się o ok. 5%. Wyższe ceny spowodowały spadek konsumpcji owoców i ich przetworów w gospodarstwach domowych z 43,5 do 43,1 kg/osobę, a warzyw i ich przetworów z 59,1 do 58,5 kg/osobę. Udział spożycia w rozdysponowaniu wolumenu krajowej podaży owoców świeżych, wytwarzanych w Polsce (eksport, spożycie, dostawy do przetwórstwa) zmniejszył się z 21,3 do 21%, a warzyw wzrósł z 45,8 do 46,5%. Udział eksportu obniżył się odpowiednio z 21,4 do 19,5% i z 11,0 do 10,4%. Dostawy do przetwórstwa stanowiły 59,5% krajowej podaży owoców, wobec 57,3% w sezonie 2014/15. W odniesieniu do warzyw wskaźnik ten pozostał na poziomie ok. 43%. Udział zbiorów owoców w łącznym ich zużyciu na rynku krajowym (zbiory i saldo handlu zagranicznego wszystkimi owocami) zmniejszył się z 95,6 do 83,5%. W odniesieniu do warzyw wskaźnik ten wzrósł z 89,3 do 97,8%, a przetworów owocowych i warzywnych zmniejszył się ze 174,7 do 170,9%. Przewiduje się, że w 2016 r. zbiory owoców będą nieznacznie większe niż w roku poprzednim. Decydujący będzie wzrost produkcji jabłek i malin. Większe będą zbiory niemal wszystkich warzyw gruntowych, a nieznacznie mniejsza będzie produkcja warzyw uprawianych pod osłonami. Ceny skupu większości owoców będą wyższe niż w 2015 r. (spadną tylko ceny malin). Niższe były ceny skupu agrestu. Obniżą się natomiast, w relacji do bardzo wysokich zbiorów w 2015 r., ceny skupu większości warzyw gruntowych (głównie kapustnych i korzeniowych). W sezonie 2016/17 wzrośnie produkcja większości przetworów owocowych i warzywnych. Zmniejszyć się może jedynie produkcja zagęszczonych soków owocowych. Na spadku produkcji koncentratu soku jabłkowego zaważy dalsze zmniejszenie importu tego produktu, a zagęszczonych soków produkowanych z owoców kolorowych mniejsze dostawy do przetwórstwa porzeczek czarnych, wiśni i truskawek. Utrzyma się tendencja wzrostowa produkcji soków, nektarów i napojów owocowych i owocowo- -warzywnych. Wzrośnie eksport większości gatunków owoców i warzyw oraz ich przetworów. O ostatecznym poziomie eksportu jabłek (w mniejszym stopniu pozostałych produktów) zadecyduje rozwój stosunków handlowych z Rosją (i z Białorusią) i skala dywersyfikacji rynków zbytu. Niższe będą ceny eksportowe warzyw i ich przetworów, a nie zmienią się znacznie większości owoców i ich przetworów (niższe będą ceny malin i ich przetworów). Ceny większości importowanych owoców, warzyw i ich przetworów nie powinny być wyższe niż w sezonie 2015/16 (poza zagęszczonym sokiem pomarańczowym). W wyniku spodziewanego spadku cen eksportowych warzyw i ich przetworów łączne wpływy z eksportu produktów ogrodnictwa i ich przetworów mogą nie być większe niż w sezonie 2015/16, a saldo obrotów tymi produktami (nie uwzględniając pieczarek) pozostanie ujemne. W sezonie 2016/17 zmniejszą się ceny detaliczne warzyw i ich przetworów, a zbliżone do poziomu z sezonu poprzedniego mogą być ceny detaliczne owoców i przetworów. Wzrośnie konsumpcja produktów warzywnictwa, a nie zmieni się owoców i ich przetworów. 4

7 SUMMARY According to CSO data, fruit production in Poland in 2015 reached approx. 4.1 million tonnes compared to 4.2 million tonnes in the previous year. Harvests of apples, pears, plums, currants, gooseberries, chokeberries and, above all, raspberries were smaller (a significant drop in harvests of autumn varieties). The production of sour cherries, sweet cherries, strawberries and highbush blueberries increased. Harvests of field vegetables dropped by 18.2% to 3.9 million tonnes and those of vegetables grown under cover rose by 3.5% to 1 million tonnes. Harvests of fruit and vegetables in the EU dropped respectively from 39.1 to 37.7 million tonnes and from 63.8 to 63.3 million tonnes. The drop in production in EU Member States was due to conditions that were unfavourable for horticultural crops in Europe nearly throughout their growing season (heat waves and periods of insufficient soil humidity). Despite smaller harvests, the production of fruit preserves in Poland in the 2015/16 season was higher than in the previous season by approx. 25 thousand tonnes and amounted to 1.10 million tonnes. An increase in the production of sour cherry, strawberry and black currant preserves (primarily frozen fruit and concentrated juice) was decisive. The production of concentrated apple juice did not change. An increase in the production of juice produced from domestic raw materials was accompanied by a decrease in import of concentrate mixed with domestic juice. The production of vegetable preserves dropped by 15 thousand tonnes to thousand tonnes. An upward trend in the production of tomato preserves (primarily ketchup) continued, while the production of other groups of preserves, including frozen vegetables, declined. The total production of juice, nectars as well as fruit and fruit and vegetable drinks rose from 1.60 to a record-breaking level of 1.65 million tonnes. An increase in the production of apple juice, including primarily NFC (Not From Concentrate) juice, was decisive. In 2015, the financial situation of businesses in the fruit and vegetable industry was as good as last year, thus most companies did not have any problems with purchasing raw material. The total volume of export of fresh horticultural products in the 2015/16 season amounted to 1.52 million tonnes compared to 1.67 million tonnes in the previous season. A decline in export of apples, which dominated sales of fresh fruit and vegetables, was decisive. Lack of export to Russia was not offset by an increase in sales to Belarus, the EU-13 and North Africa primarily Egypt. Export of nearly all vegetable species as well as plums, strawberries and raspberries decreased. Only foreign sales of sour cherries, sweet cherries and blueberries grew. An upward trend in export of tomatoes and champignons continued. Export of fruit and vegetable preserves surged from 1.57 to 1.59 million tonnes. Export of frozen fruit, concentrated juice from coloured fruit, juice primarily NFC, tomato preserves and peanut preserves increased, so did re-export of dried vegetables (primarily dried onion). As a result of selling stocks from the 2014/15 season, export of frozen vegetables grew as well. However, due to a drop in demand in markets, export of apple juice concentrate declined. Average export prices of nearly all fruit, vegetables and their preserves were higher than last season and, due to shortages in the world market, prices of raspberries and raspberry preserves rose the most. Only prices of black currants and black currant preserves were lower. As a result of price increases, total revenues from export of fruit and vegetables rose by 3% to 770 million EUR and the value of export of fruit and vegetable preserves increased more than that of sales volume, i.e. by approx. 5.5% to EUR 1.64 billion. Total revenues from export of fresh and processed horticultural products rose from EUR 2.30 billion to EUR 2.41 billion and, including champignons and champignon preserves, from EUR 2.72 billion to EUR 2.84 billion, thus accounting for 11.9% of the value of export of agri-food sector products compared to 12.0% in the 2014/15 season. Import of southern fruit, which accounted for approx. 91% of the total volume of import of fresh fruit, fell by 2% to 1.28 million tonnes. Import of citrus fruit, peaches, nectarines and grapes dropped as a result of price increases. Import of bananas and kiwi fruit grew. Out of temperate zone fruit, only import of strawberries and raspberries increased. Due to a fall in domestic harvests, import of nearly all vegetable species rose. Among fruit and vegetable preserves, import of pineapple and peach preserves, whose prices were higher than in the 2014/15 season, dropped. Having realigned import prices, import of concentrated apple juice from Ukraine* decreased significantly as well (approx. 76% of import of concentrate in the 2014/15 season). The total value of import of fruit, vegetables and their preserves increased from EUR 2.42 billion to EUR 2.56 billion. The positive balance of trade in products of this commodity group decreased from EUR million to EUR 266 million and, excluding champignons and champignon preserves, the negative balance of trade amounted to EUR 152 million compared to EUR 117 million in the 2014/15 season. The Russian embargo contributed to an increase in export of horticultural products and horticultural product preserves to mostly EU Member States, but also to other markets primarily to North Africa and Middle East countries. In 2015, the share of EU Member States in the value of export of products of this commodity group was 79.5% compared to 68.6% last year (and 65.6% in 2013). The share of other countries (excluding CIS countries) increased from 5.2 to 7.6%. The share of Belarus in the value of export surged from 4.0% in 2013 to 6.1% in An increase in the share of * In the 2014/15 season, average prices of apple juice imported from Ukraine amounted to EUR 0.20 per kg, while in the 2015/16 season to EUR 0.89 per kg. 5

8 Belarus in the value of foreign sales was much smaller than that in the volume of export as a result of very low weighted average prices of products exported to this country. Buying-in prices of nearly all fruit in 2015 were higher than last year and prices of plums and raspberries grew the most. In the 2015/16 season, buying-in prices of dessert apples were higher than in the previous season by 20% and those of apples for processing by 48%. Buying-in prices of nearly all vegetables were higher. The profitability of growing most horticultural products improved significantly. The production of black currants remained significantly unprofitable. Despite price increases, the production of sour cherries was unprofitable as well. It is estimated that average retail prices of fruit and fruit preserves in the 2015/16 season increased compared to the previous season by approx. 10%. An increase in prices of apples and berries was decisive. Prices of vegetables and vegetable preserves rose by approx. 5%. Due to higher prices, the household consumption of fruit and fruit preserves dropped from 43.5 to 43.1 kg per capita and that of vegetables and vegetable preserves from 59.1 to 58.5 kg per capita. The share of consumption in the distribution of the volume of domestic supply of fresh fruit produced in Poland (export, consumption, supplies for processing) decreased from 21.3 to 21% and that of vegetables increased from 45.8 to 46.5%. The share of export dropped respectively from 21.4 to 19.5% and from 11.0 to 10.4%. Supplies for processing accounted for 59.5% of domestic supply of fruit compared to 57.3% in the 2014/15 season. With regard to vegetables, the ratio remained at approx. 43%. The share of harvests of fruit in its total consumption in the domestic market (harvests and the balance of foreign trade in all fruit) declined from 95.6 to 83.5%. With regard to vegetables, the ratio rose from 89.3 to 97.8% and, as far as fruit and vegetable preserves are concerned, fell from to 170.9%. It is expected that harvests of fruit in 2016 will be slightly higher than last year. An increase in the production of apples and raspberries will be decisive. Harvests of nearly all field vegetables will be higher and the production of vegetables grown under cover slightly lower. Buying-in prices of most fruit will be higher than in 2015 (only prices of raspberries will fall). Buying-in prices of gooseberries were lower. However, buying-in prices of most field vegetables (primarily brassica and root vegetables) will decrease compared to very high harvests in The production of most fruit and vegetable preserves in the 2016/17 season will grow. Only the production of concentrated fruit juice may fall. The production of concentrated apple juice will decline due to a further decrease in its import and that of concentrated juice from coloured fruit due to smaller supplies of black currants, sour cherries and strawberries for processing. An upward trend in the production of juice, nectars as well as fruit and fruit and vegetable drinks will continue. Export of most fruit and vegetable species as well as fruit and vegetable preserves will grow. The final level of export of apples (to a lesser extent, other products) will depend on the development of trade relations with Russia (and Belarus) and the scale of market diversification. Export prices of vegetables and vegetable preserves will be lower and those of most fruit and fruit preserves will not change significantly (prices of raspberries and raspberry preserves will be lower). Prices of most imported fruit, vegetables and their preserves should not be higher than in the 2015/16 season (excluding concentrated orange juice). As a result of an expected decline in export prices of vegetables and vegetable preserves, total revenues from export of horticultural products and horticultural preserves may not be greater than in the 2015/16 season and the balance of trade in these products (excluding champignons) will remain negative. In the 2016/17 season, retail prices of vegetables and vegetable preserves will fall and retail prices of fruit and preserves may be similar to those in the previous season. The consumption of vegetable products will increase and that of fruit and fruit preserves will remain unchanged. 6

9 I. UWARUNKOWANIA MAKROEKONOMICZNE Po wzroście produktu krajowego brutto w 2015 r. o 3,6%, w tym w IV kwartale aż o 4,3%, na początku 2016 r. nastąpiło wydatne zwolnienie aktywności niektórych dziedzin gospodarki. Wolniej rosła produkcja przemysłowa i obroty handlu zagranicznego. Mimo korzystnych warunków atmosferycznych produkcja budowlano-montażowa nie osiągnęła ubiegłorocznego poziomu. Wzrost PKB w I kwartale br. wyniósł 3%, podczas gdy w Aktualizacji Programu Konwergencji, tj. dokumencie, który Ministerstwo Finansów co roku ma obowiązek udostępniać Komisji Europejskiej, a który został zatwierdzony przez Radę Ministrów, zapisano, że w skali całego roku PKB powinien zwiększyć się o 3,8%. Oznacza to, że aby osiągnąć te założenia, w pozostałych trzech kwartałach dynamika rozwoju naszego kraju powinna przekraczać 4%. Jest to możliwe pod warunkiem oczekiwanego przyspieszenia tempa wzrostu dochodów i konsumpcji gospodarstw domowych, w wyniku realizacji programu Rodzina Konsumpcja, także i w tym roku, pozostanie głównym czynnikiem wpływającym na poziom i przyrost PKB. Świadczą o tym m.in. utrzymujące się pozytywne tendencje na rynku pracy. W okresie styczeń-maj br. wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw wyniósł 2,7%. Zwraca uwagę, że dynamikę zatrudnienia coraz bardziej kreują stabilne umowy o pracę, dotyczące pracujących na czas nieokreślony. Stopa rejestrowanego bezrobocia, w końcu maja, obniżyła się do 9,1%, z 10,7% przed rokiem. Jesteśmy bardzo blisko osiągnięcia rekordowo niskiego bezrobocia, które obserwowano w 2008 r. W okresie styczeń-maj przeciętne realne wynagrodzenia były wyższe niż rok temu o 4,8%, a siła nabywcza przeciętnej emerytury i renty pracowniczej o 2,9%. W wyniku poprawy sytuacji gospodarstw domowych oraz historycznie najniższych stóp procentowych utrzymywał się zwiększony popyt na kredyty konsumpcyjne, z tytułu których zadłużenie gospodarstw w systemie bankowym było w końcu maja o 8,7% większe niż rok wcześniej. Kredyt zwiększał się w tempie, które z jednej strony sprzyjało spożyciu, z drugiej zaś nie zagrażało stabilności systemu bankowego. W I kwartale tempo wzrostu spożycia w sektorze gospodarstw domowych wyniosło 3,2% i było nieco wyższe niż w ubiegłym roku, kiedy to zarówno w okresie styczeń-marzec, jak i w całym roku, osiągnęło 3,1%. Poprawę zanotowano w kształtowaniu się wskaźników koniunktury konsumenckiej. Wyższy niż przed rokiem był bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej, obrazujący aktualne tendencje zmian w konsumpcji indywidualnej. Pozytywne zmiany dotyczyły również wskaźnika wyprzedzającego. Najbardziej poprawiły się oczekiwania co do sytuacji ekonomicznej kraju, poziomu bezrobocia, a także oceny obecnej i przyszłej sytuacji finansowej gospodarstw domowych. Dobre nastroje konsumentów zwiększały skłonność do zakupów, o czym świadczą dane dotyczące sprzedaży detalicznej, która po pięciu miesiącach, w cenach stałych, w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób, wzrosła o 4,6%. Utrzymywały się, zapoczątkowane w drugiej połowie 2014 r., tendencje deflacyjne, wynikające głównie z oddziaływania czynników zewnętrznych, przede wszystkim ze spadku cen surowców energetycznych na rynkach światowych, a także niskiej dynamiki cen w krajach będących głównymi partnerami handlowymi Polski. Do deflacji przyczynił się także brak presji popytowej oraz kosztowej w krajowej gospodarce. W porównaniu z okresem styczeń-maj 2015 r. średnie ceny towarów i usług konsumpcyjnych obniżyły się o 0,9%, ale żywność zdrożała o 0,6%. Spadek cen zbytu wyniósł 1,3% i występuje nieustannie od ponad trzech i pół roku. Na rynku rolnym utrzymywały się niskie ceny większości produktów pochodzenia zwierzęcego. W maju mleko w skupie było o 11,0% tańsze niż przed rokiem, żywiec wołowy o 0,6%, a drób o 3,8%. Natomiast trzoda chlewna zdrożała o 6,3%. Ceny niektórych produktów roślinnych przewyższały notowania poprzedniego roku. Ziemniaki zdrożały o 26%, a żyto o 8,2%. Wstępnie ocenia się, że wszystkie, z wyjątkiem żyta, uprawy ozime przezimowały znacznie gorzej niż w ubiegłym roku. Na ubiegłorocznym poziomie kształtowała się dynamika produkcji przemysłowej, a załamała budowlano- -montażowej. W okresie styczeń-maj br. wzrost produkcji sprzedanej przemysłu wyniósł 4% (rok wcześniej 4,1%), a artykułów spożywczych 6%. Produkcja budowlano-montażowa była niższa od ubiegłorocznego poziomu o 12,5% (w ciągu pięciu miesięcy 2015 r. wzrost osiągnął 2,5%). Spadek odnotowano we wszystkich działach budownictwa, a największy w jednostkach zajmujących się specjalistycznymi robotami budowlanymi (o 16,5%). Skala regresu w produkcji budowlano-montażowej jest sygnałem zbliżającego się osłabienia działalności inwestycyjnej. Mimo rosyjskiego embarga, ograniczającego import produktów rolno- -spożywczych do tego kraju, ogólny nasz eksport, wyrażony w euro, wzrósł w okresie styczeń-kwiecień 2016 r. o 4,2% (ale w całym 2015 r. o 7,8%), a import o 1,3%. W rezultacie drugi kolejny rok występuje dodatnie saldo wymiany towarowej (3,1 mld EUR), jak i obrotów w ramach bilansu płatniczego. Podobnie jak w latach poprzednich zdecydowało o tym zwiększenie sprzedaży do krajów członkowskich UE, do których skierowano o 5,2% więcej towarów niż rok temu. Zmniejszyła się wysoka ujemna dynamika obrotów handlowych z Rosją. 7

10 W ciągu czterech pierwszych miesięcy 2016 r. eksport do tego kraju zmalał o 0,9%, podczas gdy w skali całego ubiegłego roku o 26,7%. Dywersyfikacja rynków zbytu pozwoliła na uzyskanie korzystnych wyników wymiany produktami rolno-spożywczymi, których eksport zwiększył się o 5,5%, a import o 4,2%. Dodatnie saldo osiągnęło 2,5 mld EUR. Wzrostowi eksportu, poprzez zwiększenie jego konkurencyjności cenowej, sprzyjało osłabienie kursu złotego, który w okresie styczeń-kwiecień, w porównaniu ze średnią ubiegłego roku, stracił na wartości do dolara i euro prawie 4%. Dużym zaskoczeniem i negatywnym sygnałem dla inwestorów było w styczniu br. obniżenie, po raz pierwszy w historii, długoterminowego ratingu polskiego długu w obcej walucie. Dokonała tego jedna z trzech największych światowych agencji ratingowych Standard&Poor s. Obniżenie ratingu oznacza zmniejszenie wiarygodności kredytowej kraju, co przekłada się m.in. na wzrost kosztów obsługi zadłużenia, ale przede wszystkim daje zły sygnał dla zagranicznych inwestorów (banki, fundusze ubezpieczeniowe, firmy inwestycyjne), preferujących bezpieczne miejsca lokowania kapitału. Kolejną niekorzystną dla inwestorów informacją była, dokonana w maju przez agencję Moody s zmiana perspektywy naszego ratingu ze stabilnej na negatywną. Zapowiada to obniżenie także przez nią ratingu, co może nastąpić już w II półroczu br. Główną przyczyną wspomnianych decyzji jest spodziewane w najbliższych miesiącach znaczne pogorszenie sytuacji finansów publicznych, spowodowane nadmiernymi wydatkami nie mającymi pokrycia w dochodach. II. OWOCE 1. RYNEK W UE 1.1. Mniejsze zbiory owoców w UE w 2015 r. Według nieostatecznych danych AMI (Agrarmarkt Informations-Gessellschaft mbh) produkcja owoców w UE-28 w 2015 r. wyniosła 37,7 mln ton, wobec 39,1 mln ton w roku poprzednim. Spadek produkcji spowodowany był niekorzystnymi warunkami pogodowymi dla większości gatunków. Najbardziej obniżyła się produkcja na Węgrzech (o 36%), w Niemczech (o 15%) i w Hiszpanii (o 11%). Zbiory we Włoszech (drugim po Hiszpanii producencie owoców w UE) zwiększyły się o 6% do 10 mln ton. Produkcja jabłek w UE zmniejszyła się z 12,8 do 12,0 mln ton. Najgłębszy był spadek zbiorów na Węgrzech (o 33%), w Niemczech i Belgii (o 21%) oraz w Rumunii (o 8%). We Włoszech, największym obok Polski, producencie tych owoców w UE, zbiory obniżyły się o 5% do 2,3 mln ton. Spośród liczących się we Wspólnocie producentów, zbiory jabłek wzrosły jedynie we Francji (o 10% do 1,6 mln ton). Zbiory odmiany Golden Delicious, dominującej w produkcji jabłek w UE, zmniejszyły się o 5% do 2,5 mln ton. Na poziomie ok. 1,3 mln ton pozostały zbiory odmiany Gala. Spośród pozostałych odmian liczących się w unijnej produkcji, najbardziej zmniejszyły się zbiory odmian: Jonathan (o 17%), Elstar (o14%) oraz Jonagored (o 12%). Produkcja odmiany Idared obniżyła się o 7% do 1,1 mln ton. Mimo mniejszych zbiorów zapasy jabłek w krajach UE były 1 maja 2016 r. większe niż 1 maja 2015 r. i wyniosły (ocena WAPA World Apple and Pear Association) odpowiednio 1,39 i 1,29 mln ton. Mniejsze były zapasy jabłek jedynie w Hiszpanii i Holandii. Wzrost zapasów był przede wszystkim wynikiem ograniczenia eksportu jabłek w następstwie rosyjskiego embarga. Produkcja gruszek w UE zmniejszyła się o 3,4% do 2,35 mln ton. Zbiory we Włoszech, największym producencie tych owoców w UE, obniżyły się o 2% do 723 tys. ton. Produkcja w Belgii spadła Tabela 1 o 12%, w Holandii o 6%, w Portugalii o 25%, a w Hiszpanii o 6%. Spośród liczących się producentów, zwiększyły się jedynie o 14% zbiory gruszek we Francji. Zbiory odmiany Konferencja, dominującej w produkcji gruszek w UE zmalały o 4% do 934 tys. ton. Łączna produkcja brzoskwiń i nektaryn zmniejszyła się o ponad 2% do 3,79 mln ton. Mniejsze były zbiory we wszystkich krajach UE, liczących się w produkcji tych owoców, tj. w Hiszpanii, Włoszech, Grecji, Francji. W 2015 r. obniżyły się również w UE zbiory malin (o 25%), wiśni i czereśni (o 9%), moreli (o 7%), śliwek (o 1%). Wzrost zbiorów w południowych krajach Wspólnoty spowodował natomiast zwiększenie unijnej produkcji winogron, arbuzów i owoców kiwi. Produkcja owoców Produkcja owoców w Unii Europejskiej 1 (w mln ton) Wyszczególnienie UE-15 31,0 32,6 29,9 30,8 31,6 30,7 30,8 UE-13 5,8 6,2 6,6 7,2 7,5 7,0 6,9 UE-28 36,8 38,8 36,5 38,0 39,1 37,7 37,7 Polska 2,7 3,4 3,8 4,1 4,2 4,1 4,1 Uwaga: Ze względu na korektę dokonaną przez AMI dane dotyczące zbiorów owoców w UE w latach różnią się od przedstawionych w analizie opublikowanej w listopadzie 2015 r. 1/ bez produkcji winogron wykorzystywanych w produkcji wina, 2/ szacunek IERiGŻ-PIB Źródło: dla lat dane AMI (Agrarmarkt Informations-Gessellschaft mbh). Produkcja w Polsce dane GUS. 8

11 cytrusowych (pomarańcz, mandarynek, grejpfrutów i cytryn) zmniejszyła się o 6% do 10,2 mln ton. Decydujący był spadek zbiorów mandarynek (z 32 do 29 mln ton) oraz cytryn (z 1,6 do 1,2 mln ton). Produkcja pomarańcz pozostała na poziomie 6 mln ton. Mniejsze były zbiory owoców cytrusowych w Hiszpanii, Grecji i Francji. Jedynie we Włoszech zbiory były większe. Spadek zbiorów spowodował zmniejszenie w sezonie 2015/16, w relacji do sezonu poprzedniego, produkcji większości przetworów owocowych. Najbardziej spadła produkcja przetworów z moreli i brzoskwiń (konserw, suszy), owoców cytrusowych i gruszek (konserw i soków zagęszczonych). Wzrosła natomiast produkcja przetworów winogronowych (głównie soku zagęszczonego i suszy). Wynikający ze spadku eksportu wzrost podaży do przetwórstwa spowodował też zwiększenie produkcji przetworów z jabłek przede wszystkim zagęszczonego soku jabłkowego. Decydujący był wzrost produkcji w Polsce. Większa produkcja w naszym kraju zadecydowała również o zwiększeniu unijnej produkcji przetworów z wiśni i truskawek (mrożonek, konserw i soków zagęszczonych). Spadek zbiorów w Polsce spowodował pogłębienie niedoborów na unijnym rynku przetworów z malin. W końcu sezonu 2015/16 zapasy większości przetworów owocowych były mniejsze od relatywnie dużych w końcu sezonu poprzedniego. Nie dotyczyło to jedynie zagęszczonego soku jabłkowego oraz przetworów z winogron, wiśni i truskawek. Spadek zbiorów wpłynął na wzrost cen większości owoców i ich przetworów na unijnym rynku. Najbardziej wzrosły ceny owoców cytrusowych (głównie mandarynek i cytryn), moreli i malin oraz przetworów z tych owoców. Spośród produktów, na które zapotrzebowanie w krajach UE pokrywane jest głównie dostawami zewnętrznymi, najbardziej zwiększyły się ceny ananasów i ich przetworów (głównie konserw i soków). Spowodowane to było spadkiem zbiorów w Tajlandii (największym w świecie producencie i eksporterze ananasów i ich przetworów). Mniejsze dostawy z Turcji wpłynęły na wzrost cen w unijnym i światowym imporcie orzeszków ziemnych i ich przetworów. Spadek zbiorów w Indiach spowodował wzrost cen w imporcie unijnym owoców mango. Zmniejszyły się ceny, sprowadzanego głównie z Argentyny, soku cytrynowego. Nie zmieniły się znacząco ceny importowanych przede wszystkim z Chile i Argentyny suszonych śliwek. Mimo spadku produkcji w Brazylii i USA nie wzrosły ceny zagęszczonego soku pomarańczowego. Wynikało to z wciąż relatywnie dużych w sezonie 2015/16 zapasów tego produktu na rynku światowym. Nie zmieniły się także ceny zagęszczonego soku grejpfrutowego Zbiory owoców w UE w 2016 r. na poziomie roku poprzedniego Warunki pogodowe do połowy czerwca 2016 r. nie były zbyt korzystne dla upraw sadowniczych w większości krajów UE. Wegetację utrudniał nadmiar opadów deszczu i chłody. Przewiduje się, ze łączne zbiory owoców mogą utrzymać się na relatywnie niskim poziomie z 2015 r. Według wstępnych ocen zmniejszą się zbiory owoców pestkowych głównie brzoskwiń, nektaryn oraz wiśni i czereśni. O spadku produkcji tych owoców zadecydują mniejsze zbiory w południowych krajach UE, tj. w Hiszpanii, Włoszech, Grecji i Francji. Mniejsze mogą być również zbiory śliwek, winogron i owoców kiwi. Nie zmieni się przypuszczalnie znacząco produkcja jabłek i gruszek, a większe mogą być zbiory cytryn i mandarynek. W sezonie 2016/17 pogłębią się niedobory na rynku unijnym przetworów z brzoskwiń. Mniejsza może być produkcja przetworów z winogron (głównie soku zagęszczonego), a wzrośnie produkcja przetworów z owoców cytrusowych oraz moreli. Duże zapasy na początku sezonu zadecydują o utrzymaniu relatywnie dużej podaży zagęszczonego soku jabłkowego. W imporcie unijnym i w obrotach międzynarodowych zwiększą się ceny zagęszczonego soku pomarańczowego. Spowodowane to będzie spadkiem produkcji w Brazylii i USA i zmniejszeniem zapasów tego produktu na rynku światowym. Spadek podaży w krajach eksporterach może być większy od zmniejszenia popytu w krajach odbiorcach. W sezonie 2016/17 utrzymają się wysokie ceny ananasów i ich przetworów. Wynikało to będzie z małych zapasów na rynku światowym i kolejnego roku niskiej produkcji w Tajlandii. Możliwe mniejsze zbiory w Turcji wpłyną na utrzymanie w unijnym imporcie relatywnie wysokich cen orzeszków ziemnych i ich przetworów. Spadek produkcji w USA i Chile spowoduje wzrost cen suszonych śliwek. Natomiast w wyniku wzrostu zbiorów w Indiach zmniejszyć się mogą w unijnym imporcie i w obrotach światowych ceny owoców mango i ich przetworów Pogorszenie salda handlu zagranicznego owocami i poprawa salda handlu przetworami owocowymi w UE-28 w 2015 r. W 2015 r. eksport do krajów trzecich owoców świeżych z krajów UE-28 zmniejszył się w relacji do roku poprzedniego o ok. 7% do 3,9 mln ton. Import wzrósł o 3% do 12,7 mln ton, a ujemne saldo handlu zagranicznego pogłębiło się z 8,1 do 8,8 mln ton. Wzrost eksportu przy obniżeniu importu spowodował natomiast zmniejszenie z 3,1 do 2,8 mln ton ujemnego salda w zewnętrznych obrotach przetworami owocowymi. Dostawy z Polski w całkowitym unijnym imporcie owoców świeżych stanowiły 1,5%, a w obrotach wewnętrznych 2,5%, wobec odpowiednio 1,3 i 2,2% w 2014 r. W całkowitym imporcie przetworów owocowych udział Polski wzrósł z 5,2 do 5,7%, a w obrotach wewnętrznych z 8,1 do 8,6%. W przywozie soku jabłkowego (łącznie zewnętrznym i wewnętrznym) udział dostaw z naszego kraju zmniejszył się z 20,5 do 20,1%, a mrożonych owoców wzrósł z 20,1 do 21,0%. Na bardzo niskim poziomie pozostał udział Polski w realizowanym przez UE imporcie produktów gotowych do bezpośredniego spożycia (konserwy, dżemy, konfitury). 9

12 Tabela 2 Obroty handlu zagranicznego świeżymi owocami w UE-28 (w tys. ton) Wyszczególnienie Eksport wewnętrzny w tym do Polski zewnętrzny Główni eksporterzy Hiszpania Włochy Francja Import wewnętrzny w tym z Polski zewnętrzny Główni importerzy Niemcy Francja Wlk. Brytania Źródło: na podstawie danych EUROSTAT. Tabela 3 Obroty handlu zagranicznego przetworami owocowymi w UE-28 (w tys. ton) Wyszczególnienie Eksport wewnętrzny w tym do Polski zewnętrzny Import wewnętrzny w tym z Polski zewnętrzny Źródło: na podstawie danych EUROSTAT. Tabela 4 Import wybranych przetworów owocowych do UE-28 (w tys. ton) Wyszczególnienie Sok jabłkowy obroty wewnętrzne w tym z Polski import zewnętrzny Mrożone owoce obroty wewnętrzne w tym z Polski import zewnętrzny Konserwy owocowe obroty wewnętrzne w tym z Polski import zewnętrzny Dżemy, marmolady, powidła, przeciery obroty wewnętrzne w tym z Polski import zewnętrzny Źródło: na podstawie danych EUROSTAT. 10

13 W całkowitym unijnym eksporcie owoców świeżych Polska uczestniczyła w 4,9%, wobec 5,1% w roku poprzednim. W eksporcie przetworów wskaźnik ten wzrósł z 2,1 do 2,2%. Z UE sprowadzamy głównie owoce południowe i ich przetwory. 2. Rynek w Polsce w Polsce). Zbiory porzeczek czarnych spadły o 2,7% do 120,8 tys. ton, aronii o 12% do 38,2 tys. ton, a agrestu o 2,4% do 12,1 tys. ton. Zwiększyła się natomiast o 1,2% do 204,9 tys. ton produkcja truskawek. Większe były również zbiory porzeczek czerwonych, a także borówek wysokich. Produkcja borówek w Polsce systematycznie się zwiększa z powodu rosnącego popytu na rynku krajowym i zagranicznym. Nowoczesne metody uprawy wpływają na dynamiczny wzrost plonowania tych owoców. Ceny skupu podstawowych gatunków owoców w 2015 r. były wyższe niż w roku poprzednim. O wzroście cen zadecydowały nieco mniejsze zbiory 2.1. Produkcja Spadek zbiorów owoców w 2015 r. Wzrost cen jabłek, wiśni, śliwek oraz malin Zbiory owoców w 2015 r. wyniosły, według GUS, 4099,8 tys. ton i były mniejsze niż w roku poprzednim o 2,1%. Podstawową przyczyną spadku zbiorów owoców, szczególnie jabłek, śliwek, gruszek oraz malin odmian jesiennych, była bardzo głęboka i długotrwała susza, która w podstawowych rejonach sadowniczych wystąpiła już w połowie lipca i trwała do końca października. Niekorzystnie na zbiory owoców wpłynęły też bardzo wysokie temperatury w lecie. Zbiory jabłek zmniejszyły się o 0,8% i wyniosły 3168,8 tys. ton 1. Około 40% jabłoniowych sadów towarowych wyposażonych w deszczownie oraz stosujących zabiegi agrotechniczne dostosowane do warunków pogodowych, osiągnęła wysokie plony, dobrej jakości. W sadach nienawadnianych jakość owoców była znacznie gorsza niż w latach poprzednich. W 2015 r. zbiory gruszek zmniejszyły się o 5,6%, a śliwek o 10,6%. Nie zmieniła się znacznie produkcja: czereśni, brzoskwiń, moreli oraz orzechów włoskich, a zbiory wiśni 2 wzrosły o 1,6%. Łączna produkcja owoców z drzew i orzechów zmniejszyła się o 1,1% do 3586,9 tys. ton. Zbiory owoców jagodowych obniżyły się o 9% do 512,9 tys. ton. Decydujący był spadek aż o 36,6% do 79,9 tys. ton zbiorów malin (maliny odmian jesiennych dominują obecnie w produkcji malin 1 WAPA na podstawie informacji z Polski szacowała zbiory w 2015 r. na poziomie 3740 tys. ton, tyle samo co w 2014 r., ale o 15% mniej od średnich zbiorów w latach Informacje dotyczące poziomu skupu w zakładach przetwórczych wskazują na większy od ocen GUS wzrost produkcji tych owoców. Tabela 5 Wyszczególnienie Powierzchnia uprawy oraz produkcja owoców w Polsce Powierzchnia uprawy w tys. ha Zbiory owoców w tys. ton Owoce ogółem 428,7 431,7 424,9 398,6 390,8 380,0 3414,6 3843,2 4128,3 4188,3 4099,8 4110,0 Owoce z drzew i orzechy 296,3 295,4 278,2 256,6 252,7 247,0 2887,0 3290,0 3526,6 3625,0 3586,9 3595,0 Jabłka 183,5 194,7 193,4 176,6 180,4 176,0 2493,1 2877,3 3085,0 3195,3 3168,8 3200,0 Gruszki 11,7 10,8 10,7 10,0 9,2 9,0 62,8 64,7 75,7 73,7 69,6 66,0 Śliwki 20,2 19,3 18,2 16,5 13,9 13,5 91,8 102,5 102,4 106,1 94,9 86,0 Wiśnie 34,0 33,7 33,7 32,1 29,6 29,0 175,0 175,4 188,2 176,5 179,4 175,0 Czereśnie 11,6 11,6 10,9 10,8 9,5 9,5 38,0 41,1 47,6 48,1 48,1 44,0 Brzoskwinie 3,5 3,4 2,9 2,7 2,4 2,4 8,7 9,1 10,4 9,8 9,9 9,0 Morele 1,7 1,7 1,4 1,3 1,5 1,5 4,0 3,4 4,1 3,1 3,7 3,0 Orzechy włoskie 26,6 16,5 3,0 2,8 2,6 2,5 10,5 12,3 8,1 6,9 7,1 7,0 Orzechy laskowe 3,5 3,7 4,0 4,0 3,6 3,6 3,1 4,2 5,1 5,5 5,4 5,0 Owoce jagodowe 132,4 136,3 146,7 141,8 138,1 133,0 527,6 553,2 601,7 563,3 512,9 515,0 Truskawki 50,5 46,8 55,0 52,7 52,1 50,0 166,2 150,2 192,6 202,5 204,9 185,0 Maliny 27,1 28,4 28,8 28,3 27,4 26,0 118,0 127,1 121,0 125,9 79,9 115,0 Porzeczki ogółem 39,9 44,7 46,0 45,4 44,4 42,0 169,6 194,5 198,5 162,6 159,9 145,0 z tego: - porzeczki 3 czarne 30,0 34,0 36,5 36,3 36,1 34,0 124,6 144,5 154,9 124,1 120,8 109,0 - porzeczki kolorowe 9,9 10,7 9,5 9,1 8,3 8,0 45,0 50,0 43,6 38,5 39,1 36,0 Agrest 3,1 3,1 2,7 2,4 2,2 2,0 14,6 16,3 15,0 12,4 12,1 13,0 Aronia 6,0 6,0 6,0 5,0 4,3 4,5 48,2 51,2 57,9 43,4 38,2 38,0 Borówka wysoka 4,8 6,0 6,7 6,7 6,5 7,0 8,6 11,3 12,7 12,5 14,1 15,0 Inne jagodowe 1,0 1,3 1,5 1,3 1,2 1,5 2,4 2,6 4,0 4,0 3,8 4,0 1/ szacunek IERiGŻ-PIB, 2/ prognoza IERiGŻ-PIB, 3/ Zbiory i powierzchnia uprawy porzeczek czarnych i kolorowych w 2011 r. dane Eurostat. Źródło: Wyniki produkcji roślinnej GUS Wykres 1 Zbiory owoców (w mln ton) Owoce jagodowe Owoce z drzew Jabłka Owoce ogółem prognoza 11

14 i lepsza koniunktura w eksporcie. Istotna była też spokojna reakcja sadowników i otoczenia ogrodnictwa na przedłużenie embarga Rosji na import produktów żywnościowych, w tym owoców i warzyw z krajów UE oraz znajomości procedur UE w zakresie wycofania owoców i warzyw z rynku. Ceny jabłek jesienią 2015 r. wyraźnie wzrosły. Za jabłka przemysłowe od września do grudnia płacono od 0,45 do 0,50 zł/kg, tj. dwukrotnie więcej niż w 2014 r. Za jabłka do bezpośredniego spożycia i na eksport jesienią sadownicy otrzymywali od 1,10 do 1,30 zł/kg, tj. o 30-40% więcej niż jesienią 2014 r. Od stycznia rozpoczął się trend spadkowy cen jabłek, a w maju i czerwcu 2016 r. ceny skupu jabłek z chłodni były o ponad 50% niższe niż w tym samym okresie roku poprzedniego. Dotyczyło to zarówno jabłek przeznaczonych do przetwórstwa, jak i do konsumpcji bezpośredniej. Obniżenie cen skupu jabłek wykorzystywanych w przetwórstwie (głównie do produkcji zagęszczonego soku jabłkowego) spowodowane było dużą podażą owoców gorszej jakości. Na skutek ekstremalnych warunków pogodowych jabłka ze zbiorów 2015 r. porażone zostały przez choroby przechowalnicze i musiały być sprzedane do zakładów przetwórczych. Ponadto na skutek dużej podaży na rynku międzynarodowym znacznie zmniejszyły się ceny eksportowe zagęszczonego soku jabłkowego. Spadek cen jabłek kierowanych na eksport wynikał z obniżenia ofert cenowych głównych odbiorców polskich jabłek, a przede wszystkim Białorusi. Istotny wpływ na zmniejszenie cen jabłek przeznaczonych do konsumpcji krajowej miał, zdaniem wielu uczestników rynku, spadek popytu spowodowany bezpłatnym pozyskiwaniem jabłek w ramach unijnego mechanizmu wycofywania owoców z rynku. Wszystkie te czynniki w połączeniu z większym niż w sezonie poprzednim wykorzystaniem powierzchni przechowalniczych, zadecydowały o braku sezonowego wzrostu cen w I połowie 2016 r. Mimo wyraźnego załamania cen jabłek wiosną, opłacalność produkcji jabłek w całym sezonie 2015/2016 poprawiła się. Straty ponieśli sadownicy, którzy w nowoczesnych chłodniach zgromadzili duże zapasy jabłek licząc Tabela 6 2,5 1,5 0,5 Wykres 2 Ceny skupu jabłek deserowych i przemysłowych (w zł/kg) Ceny płacone producentom za owoce (w zł/kg) 1 Gatunki Na rynek owoców świeżych 2 Jabłka deserowe 2,10 0,90 0,85 1,90 1,30 1,30 1,15 1,00 1,20 1,25 Gruszki deserowe 2,50 2,10 1,50 2,50 2,50 2,50 2,25 2,50 2,35 2,40 Śliwki deserowe 2,20 1,20 1,10 2,70 1,70 2,45 2,00 1,40 2,23 2,25 Czereśnie deserowe 4,80 3,40 3,20 5,50 4,50 5,20 4,25 4,80 4,85 5,40 Truskawki deserowe (bez osłon) 3,10 3,00 2,10 3,50 4,00 6,50 4,00 3,20 3,20 4,00 Truskawki deserowe (spod osłon) 4,00 4,50 5,00 7,00 9,00 9,00 7,00 6,80 6,80 6,50 Do przetwórstwa 3 Jabłka przemysłowe 0,95 0,15 0,17 0,65 0,65 0,40 0,45 0,25 0,37 0,40 Wiśnie do tłoczenia 1,75 0,70 0,60 2,10 1,90 2,90 1,80 1,05 1,20 1,30 Wiśnie do mrożenia 1,80 0,85 0,80 2,80 2,65 3,30 2,35 1,35 1,70 1,80 Śliwki węgierki do mrożenia 1,20 0,60 0,60 1,70 1,00 1,10 0,95 0,70 1,50 1,60 Truskawki odszypułkowane do mrożenia 3,40 2,80 1,40 2,80 4,00 4,60 3,00 2,70 2,70 3,60 Truskawki z szypułką na koncentrat 2,20 1,60 0,90 1,60 3,20 3,70 1,75 1,50 1,70 2,20 Porzeczki czarne 3,75 1,80 2,15 1,90 4,10 1,75 1,45 0,60 0,55 1,00 Porzeczki czerwone 1,80 1,20 0,85 1,10 1,65 1,60 1,55 1,45 1,65 1,80 Agrest 2,00 2,00 2,10 2,10 3,30 3,30 3,10 3,35 2,00 1,30 Maliny 4,30 4,10 3,25 3,60 2,30 2,70 4,30 4,75 7,70 6,00 Aronia 2,50 0,70 0,50 0,75 0,75 0,75 1,50 1,30 0,84 1,20 Uwaga: Jabłka i gruszki ceny w sezonach 1/ bez VAT, 2/ notowania w spółdzielniach ogrodniczych, 3/ notowania w zakładach przetwórczych Źródło: notowania Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB. Tabela 7 Wskaźniki opłacalności produkcji wybranych owoców (w procentach) Gatunki Jabłka Wiśnie Truskawki do przetwórstwa Maliny do przetwórstwa Porzeczki czarne Porzeczki czerwone Uwaga: Wskaźnik opłacalności obliczono według wzoru: wartość produkcji sprzedanej podzielona przez koszty produkcji z wyszacowaną pracą własną razy 100%. Dla truskawek i malin uwzględniono dopłaty do owoców miękkich. Źródło: kalkulacje Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB. deserowe przemysłowe 2006/ / / / / /2017 prognoza Źródło: notowania ZEO IERiGŻ-PIB w wybranych spółdzielniach ogrodniczych i zakładach przetwórczych. 12

15 na wysokie ceny wiosną. Niskie ceny jabłek wiosną 2016 r. spowodowały, że wielu sadowników (oraz grup i organizacji producentów), którzy wcześniej ponieśli wysokie koszty budowy chłodni i zaplecza logistycznego znalazło się w bardzo trudnej sytuacji finansowej. W 2015 r. za wiśnie do mrożenia płacono 1,70 zł/kg, tj. o 26% więcej niż w roku poprzednim, a za wiśnie do tłoczenia o 14% więcej (1,20 zł/kg). Wzrost cen był wynikiem spodziewanych przez producentów wyższych cen przetworów z tych owoców w sezonie 2015/16. Mimo wzrostu cen produkcja wiśni do przetwórstwa była nieopłacalna. Ceny śliwek deserowych, wzrosły o ok. 59% do 2,23 zł/kg, a śliwek węgierek do mrożenia o 114% do 1,50 zł/kg. Ceny czereśni wzrosły z 4,80 do 4,85 zł/kg. Na niezmienionym poziomie pozostały ceny truskawek deserowych produkowanych zarówno pod osłonami jak i w gruncie. Ceny gruszek deserowych obniżyły się o 6% do 2,35 zł/kg. Ceny truskawek odszypułkowanych do mrożenia wyniosły, tak jak w 2014 r. 2,70 zł/kg, a za truskawki z szypułką, przeznaczone do produkcji soku zagęszczonego przetwórcy płacili 1,70 zł/kg, tj. o 13% więcej. Opłacalność produkcji truskawek do przetwórstwa, po doliczeniu zredukowanych o 42% dopłat 3 do owoców miękkich, nieznacznie poprawiła się, ale ceny nie pokrywały pełnych kosztów ich produkcji. Bardzo opłacalna, mimo dużego spadku plonów była produkcja malin. Średnie ważone ceny malin zarejestrowane przez GUS wzrosły o 65,9%, do rekordowego poziomu 7,93 zł/kg. Ceny skupu malin odmian letnich przeznaczonych do mrożenia zwiększyły się o 10% do 5,40 zł/kg, a ceny malin odmian jesiennych wzrosły dwukrotnie do 9,30 zł/kg. Ceny czarnych porzeczek otrzymywane przez producentów spadły z bardzo niskiego poziom 0,60 zł/kg w 2014 r do 0,55 zł/kg. Produkcja tych owoców była głęboko nieopłacalna, a ceny skupu pokrywały około 25% kosztów produkcji, wobec 30% w 2014 r. Spadek cen skupu porzeczek czarnych w 2015 r. spowodowany 3 Dopłaty do owoców miękkich w 2015 r. zostały utrzymane, ale ich wysokość w przeliczeniu obniżyła się do 919,0 zł/ha, z 1570 zł/ha, czyli o 41,5% ,5 2 1,5 1 0,5 0 Wykres 3 Ceny skupu wybranych owoców miękkich (w zł/kg) prognoza wiśnie truskawki maliny porzeczki Źródło: "Skup i ceny produktów rolnych" publikacje GUS z poszczególnych lat. Wykres 4 Ceny jabłek na rynkach hurtowych (w zł/kg) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Źródło: opracowano na podstawie notowań MRiRW. był niekorzystną koniunkturą na rynkach zbytu, ale też przypuszczalnie wzrostem dostaw do zakładów przetwórczych. Według danych GUS łączny skup porzeczek czarnych i czerwonych w 2015 r. wyniósł 129,1 tys. ton i był większy niż w roku poprzednim o 21% 4. Ceny skupu porzeczek czarnych systematycznie spadają od 2012 r. Jest to spowodowane zmniejszaniem się zapotrzebowania na przetwory z tych owoców na rynku europejskim, w następstwie bardzo wysokich cen w polskiej ofercie eksportowej w 2011 r. W 2015 r. ceny porzeczek czerwonych kierowanych do przetwórstwa wzrosły o 14% do 1,65 zł/kg. Ceny skupu aronii spadły z 1,30 do 0,84 zł/kg, a agrestu z 3,35 do 2,00 zł/kg. 4 Na wzrost dostaw do przetwórstwa porzeczek czarnych wskazują informacje o produkcji przetworów z tych owoców (głównie soków zagęszczonych i mrożonek) Mniejsze zbiory i wyższe ceny większości owoców w sezonie 2016/2017 GUS ocenia że łagodna zima 2015/2016 nie spowodowała większych strat w sadach i na plantacjach owoców jagodowych. Mrozy w styczniu przy braku okrywy śnieżnej spowodowały niewielkie straty na plantacjach truskawek i malin, osłabionych przez suszę w 2015 r. Przymrozki w kwietniu, mimo lokalnych uszkodzeń kwiatów i zawiązków nie wyrządziły istotnych strat w sadach i plantacjach. Okres kwitnienia sadów i plantacji był długi a kwitnienie obfite. Mimo chłodnych i deszczowych dni w okresie kwitnienia zawiązanie owoców, za wyjątkiem porzeczek czarnych, śliwek i moreli oceniane jest jako dobre i średnie. Susza 13