SCENARIUSZE ROZWOJU TECHNOLOGICZNEGO PRZEMYSŁU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO. Zadanie 10
|
|
- Adam Głowacki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Koordynator projektu - Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego SCENARIUSZE ROZWOJU TECHNOLOGICZNEGO PRZEMYSŁU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO Zadanie 10 Raport końcowy 17 PROGNOZY ROZWOJU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO, RYZYKO RYNKOWE, ŚRODOWISKOWE I TECHNOLOGICZNE Autorzy: Leszek Jurdziak Witold Kawalec Justyna Wiktorowicz Jerzy Świądrowski Grzegorz Mutke
2 KOMITET NAUKOWY prof. dr hab. Carsten Drebenstedt - Niemcy inż. Karel Lorek - Czechy dr inż. Szymon Modrzejewski dr hab. inż. Bernd Műller - Niemcy prof. dr Radomir Simić - Serbia prof. dr hab. inż. Ryszard Uberman Praca wykonana w ramach projektu SCENARIUSZE ROZWOJU TECHNOLOGICZNEGO PRZEMYSŁU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO PROJEKT CELOWY FORESIGHT WYDAWCA Redakcja Górnictwa Odkrywkowego POLTEGOR - INSTYTUT Instytut Górnictwa Odkrywkowego Wrocław, ul. Parkowa 25 tel. (071) , fax (071) poltegor@igo.wroc.pl
3 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE ZAGROŻENIA RYNKOWE W ROZWOJU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE NA TLE PERSPEKTYW ROZWOJU ENERGETYKI ŚWIATOWEJ Wprowadzenie Propozycja wykorzystania zintegrowanego oprogramowania geologiczno-górniczego i metod symulacji do kawantyfikacji zagrożeń Perspektywy rozwoju energetyki światowej Rosnąca rola węgla jako źródła energii na świecie ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE DLA WYDOBYCIA WĘGLA BRUNATNEGO I PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ ORAZ TECHNOLOGIE DLA ICH ZMNIEJSZENIA Wprowadzenie Ocena zagrożeń sejsmicznych w rejonie udostępnienia i usytuowania wkopu i zwałowiska złoża Legnica Wprowadzenie Prognoza wpływu zjawisk sejsmicznych na środowisko w rejonie złoża Legnica- Ścinawa Wpływ sejsmiczności indukowanej przez eksploatację złóż miedzi na obszar złoża Legnica-Ścinawa Podsumowanie Literatura Zagrożenia związane z terenami chronionymi Natura Zagrożenia związane z emisją CO Plany UE w zakresie redukcji CO Wątpliwa skuteczność polityki UE w zakresie redukcji CO Plany UE w zakresie redukcji emisji CO PERSPEKTYWY TECHNOLOGICZNE PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO NA PALIWA CIEKŁE ORAZ ZASTOSOWANIA PODZIEMNEGO ZGAZOWANIA ZŁÓŻ Wprowadzenie Koncepcja zakładu paliw płynnych z wytlewnego węgla brunatnego złoża Legnica Wprowadzenie Założenia Koncepcji Zakładu Upłynniania Węgla Brunatnego (ZUWB) OPRACOWANIE WIELOWARIANTOWEJ PROGNOZY ROZWOJU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO Z UWZGLĘDNIENIEM KONKURENCYJNYCH NOŚNIKÓW ENERGII ORAZ W NAWIĄZANIU DO ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ OKREŚLONEGO W POLITYCE ENERGETYCZNEJ POLSKI DO 2025 ROKU ORAZ W INNYCH PROGNOZACH MIĘDZYNARODOWYCH... 34
4 5.1. Wprowadzenie Podsumowanie Porównanie różnych źródeł energii elektrycznej ZESTAWIENIE RAPORTÓW OPRACOWANYCH W RAMACH ZADANIA ZESTAWIENIE PUBLIKACJI NAWIĄZUJĄCYCH DO CELÓW ZADANIA
5 1. WPROWADZENIE Przedstawiony Raport stanowi podsumowanie prac zrealizowanych w ramach zadania 10 pt.: "PROGNOZY ROZWOJU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO, RYZYKO RYNKOWE, ŚRODOWISKOWE I TECHNO- LOGICZNE". Zadanie jest częścią projektu Foresight pt.: "SCENARlUSZE ROZWOJU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO" zrealizowanego w ramach programu Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Lata W ramach zadania 10 zaplanowano do realizacji cztery cele przedstawione poniżej: 1. Zagrożenia rynkowe w rozwoju wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego w Polsce na tle perspektyw rozwoju energetyki światowej. 2. Zagrożenia środowiskowe dla wydobycia węgla brunatnego i produkcji energii elektrycznej oraz technologie dla ich zmniejszenia. 3. Perspektywy technologiczne przetwórstwa węgla brunatnego na paliwa ciekłe oraz zastosowania podziemnego zgazowania złóż. 4. Opracowanie wielowariantowej prognozy rozwoju wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego z uwzględnieniem konkurencyjnych nośników energii oraz w nawiązaniu do zapotrzebowania na energię określonego w Polityce Energetycznej Polski do 2025 roku oraz w innych prognozach międzynarodowych. Raport końcowy sporządzono na podstawie 10 opracowań wykonanych w zadaniu nr 10 podzielonych na dwie części, z których pierwsza obejmuje 4 raporty, a druga 6. Ich zestawienie wraz z numeracją podane jest poniżej Zagrożenia rynkowe w rozwoju wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego w Polsce na tle perspektyw rozwoju energetyki światowej. Autorzy: dr inż. L. Jurdziak, dr inż. W. Kawalec, mgr inż. J. Wiktorowicz, Politechnika Wrocławska Prognozy wydobycia węgla brunatnego i produkcji energii elektrycznej w świetle istniejących zasobów paliwa i mocy zainstalowanych w elektrowniach oraz rysujące się możliwości przygotowania wdrożenia technologii zeroemisyjnej, Autorzy: prof. dr hab. inż. J. Bednarczyk, Poltegor-Instytut Ocena zagrożeń sejsmicznych w rejonie udostępnienia i usytuowania wkopu i zwałowiska złoża Legnica, Autorzy: dr inż. G. Mutke, GIG Analiza zagrożeń rynkowych i środowiskowych w rozwoju wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego oraz produkcji energii elektrycznej w Polsce na tle perspektyw rozwoju energetyki światowej, Autorzy: dr inż. L. Jurdziak, dr inż. W. Kawalec, mgr inż. J. Wiktorowicz, Politechnika Wrocławska Koncepcja zakładu paliw płynnych z wytlewnego węgla brunatnego złoża Legnica, Autorzy: mgr inż. J. Świądrowski, GIG Rozpoznanie prac badawczych i instalacji przemysłowych w zakresie podziemnego zgazowania węgla, Autorzy: I. Semeniuk, Poltegor-Instytut Pilotowa i demonstracyjna instalacja podziemnego zgazowania węgla brunatnego, Autorzy: prof. dr hab. inż. J. Bednarczyk, Poltegor-Instytut Badania zgazowania węgla brunatnego, Autorzy: dr inż. A. Marek, Poltegor- Instytut Opracowanie wielowariantowej prognozy rozwoju wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego z uwzględnieniem konkurencyjnych nośników energii, Autorzy: dr inż. L. Jurdziak, Politechnika Wrocławska. 3
6 Prognoza osiadań powierzchni terenu złoża Legnica na skutek procesu zgazowania dla wybranego rejonu obliczeniowego. Autorzy: dr Z. Bednarczyk, Poltegor- Instytut. Z uwagi na różnorodność celów raporty przygotowywane były przez różne zespoły w różnym czasie, a ich zakres obejmował wiele celów jednocześnie. Pierwszy raport składał się z trzech części. W pierwszej oddanej w połowie 2007 roku zbudowany został model ekonomiczny funkcjonowania kopalni i elektrowni na konkurencyjnym rynku energetycznym. Z konieczności braku pełnych danych dotyczących złoża Legnica i planowanej elektrowni był przetestowany na danych dotyczących złoża Szczerców i elektrowni Bełchatów. Dopiero pod koniec projektu został on przetestowany na danych projektu Foresight. Model ten pozwala na badanie wpływu zmian różnorodnych parametrów ekonomicznych dotyczących rynku (zagrożeń rynkowych) oraz kosztów funkcjonowania kopalni i elektrowni, w tym również zagrożeń środowiskowych wyrażonych kosztami ochrony środowiska oraz ilości wykupywanych i cen pozwoleń na emisję CO 2. W części drugiej z grudnia 2007 opisano dotychczasowe metody oceny ekonomicznej przedsięwzięć geologiczno-górniczych oraz podkreślono zalety wykorzystania zintegrowanych systemów informatycznych do podniesienia jakości danych i pełnego ich wykorzystania. Przedstawiono nowe metody oceny ekonomicznej uwzględniające ryzyko zmian cen surowców tzw. opcje realne. Omówiono szczegółowo różne typy ryzyka i niepewności związane z przedsięwzięciami geologiczno-górniczymi wraz z identyfikacją czynników ryzyka w bilateralnym monopolu kopalni i elektrowni. Zaproponowano nowy sposób wyznaczania zasobów przemysłowych węgla brunatnego w warunkach bilateralnego monopolu kopalni i elektrowni z wykorzystaniem metod optymalizacji kopalń odkrywkowych zapewniający maksymalizację zysku tego układu. Przedstawiono koncepcja generowania docelowego planu rozwoju wyrobiska odkrywkowego według algorytmu prof. Tolwinskiego. Omówiono także możliwości modułu Oceny Ryzyka Geologicznego (Geological Risk Assessment,. GRA, dostępne w programie NPV Scheduler v.4) ze szczególnym uwzględnieniem wyników symulacji warunkowej. W części trzeciej z 2008 r. przedstawiono procedurę przetwarzania danych geologicznogórniczych w zintegrowanym środowisku programów Datamine Studio 3 i NPV Scheduler v4.0 umożliwiającym kwantyfikację ryzyka związanego m.in. z niedokładnym rozpoznaniem złoża poprzez symulację warunkową i tworzenie wiązki optymalnych harmonogramów rozwoju wyrobiska. Zaproponowano zastosowanie zbiorów rozmytych dla modeli wyrobiska, utworzonych na podstawie wybranego zbioru alternatywnych wyrobisk docelowych, wygenerowanych za pomocą algorytmu Lerchs a-grossmann a dla różnych wariantów formuł cenowych, których zamienne stosowanie może znacząco zmieniać klasyfikację kopaliny i skały płonej. Pokazano, że defuzyfikacja modeli rozmytych prowadzi do stworzenia ostatecznego modelu wyrobiska docelowego spełniającego nałożone ograniczenia. W środowisku arkusza Excel z nakładką Crystal Ball zbudowano model funkcjonowania bilateralnego monopolu kopalni i elektrowni, w którym potraktowano niepewne i prognozowane parametry jako zmienne losowe. Na bazie utworzonego harmonogramu wydobycia węgla/produkcji energii elektrycznej poprzez zastosowanie 4
7 symulacji Monte Carlo zbadano wpływ różnorodnych parametrów (ceny energii, pozwolenia na emisję CO 2, koszty, itp.) na zmiany opłacalności produkcji energii elektrycznej. Przetestowano model dla danych złoża, planowanej kopalni oraz elektrowni Legnica. Analizie zagrożeń rynkowych i środowiskowych poświęcony był również raport Na bazie materiałów z konferencji New Build 2008 w Düsseldorfie oraz innych źródeł przedstawiono w nim światowe trendy zapotrzebowania na energię elektryczną i rolę węgla w jego zaspokajaniu oraz omówiono planowane inwestycje w nowe elektrownie węglowe. Wskazano na zagrożenie rynkowe związane z rosnącymi kosztami produkcji energii z węgla brunatnego na skutek wzrostu kosztów eksploatacji, cen wykupu gruntów, czy coraz wyższych cen pozwoleń na emisję gazów cieplarnianych i kosztów ochrony środowiska. Zwrócono uwagę na zagrożenia środowiskowe dotyczących planów UE ograniczania emisji CO 2 oraz likwidacji darmowych limitów, omówiono konsekwencje tych planów dla energetyki w Polsce. Przedstawiono żądania niemieckich ruchów ekologicznych dotyczących moratorium na nowe elektrownie węglowe bez technologii CSS (Carbon Sequestration and Storage). Wskazano obszary potencjalnych zagrożeń i konfliktów związanych z nakładaniem się obszarów terenów górniczych z terenami chronionymi Natura 2000 i innymi obiektami już istniejącymi oraz planowanymi do realizacji. Przedstawiono dostępne technologie zmniejszające zagrożenia środowiskowe oraz omówiono przykłady pilotowych instalacji na świecie. Zagrożeniom środowiskowym (cel 2) poświęcony był również raport , w którym dokonano analizy zagrożeń sejsmicznych, jakie mogłaby spowodować eksploatacja złoża Legnica oraz wpływu możliwych drgań wywołanych podziemną eksploatacją złóż rud miedzi na kopalnię odkrywkową. Problematyka środowiskowych uwarunkowań eksploatacji złoża Legnica poruszana była też w raportach i opracowanych przez zespół prof. dr hab. inż. J. Malewskiego na potrzeby Poltegoru-Instytutu, jednak w innym aspekcie (konsultacji z ekologami ekspertami i lokalnym samorządem). Wyniki tych prac nie będą tu omawiane, gdyż zostały wydane w odrębnej monografii. Cel trzeci zrealizowano przygotowując raporty , , oraz Pierwszy z raportów dotyczący możliwości produkcji paliw płynnych z węgla brunatnego wykonał zespół z Głównego Instytutu Górnictwa pod kierunkiem J. Świądrowskiego. Pozostałe powstały w Poltegorze-Instytucie, na bazie własnych doświadczeń, w zakresie podziemnego zgazowania węgla. Uzupełnieniem tych prac jest raport , który poruszył sprawy wpływu na środowisko technologii podziemnego zgazowania węgla, w zakresie osiadania terenu. Wykorzystując metodę elementów skończonych, po wprowadzeniu i weryfikacji parametrów geotechnicznych wyciągnięto wnioski dotyczące deformacji terenu. Cel czwarty zrealizowano poprzez przygotowanie dwóch raportów oraz Pierwszy obejmował prognozy wydobycia węgla brunatnego i produkcji energii elektrycznej w świetle istniejących zasobów paliwa i mocy zainstalowanych w elektrowniach oraz rysujące się możliwości przygotowania wdrożenia technologii zero-emisyjnej. W drugim w nawiązaniu do przewidywanego zapotrzebowania na energię elektryczną w Polsce przedstawiono różne warianty prognoz wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego do roku Zwrócono uwagę na kontekst bezpieczeństwa energetycznego i potrzebę zapewnienia rozwoju kraju w oparciu o tanią energię, co stoi w sprzeczności z wymaganiami UE w zakresie zwiększania 5
8 udziału Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) w produkcji energii elektrycznej i jej planami znacznego obniżania emisji CO 2 o 21% do roku Wskazano na konieczność nie tylko podnoszenia efektywności tradycyjnych metod spalania węgla, lecz również rozwoju nowych technologii przetwórstwa węgla. 2. ZAGROŻENIA RYNKOWE W ROZWOJU WYDOBYCIA I PRZETWÓRSTWA WĘGLA BRUNATNEGO W POLSCE NA TLE PERSPEKTYW ROZWOJU ENERGETYKI ŚWIATOWEJ 2.1. Wprowadzenie W związku z kompleksowym podejściem zaproponowanym przez zespół autorów z Politechniki Wrocławskiej polegającym na potraktowaniu kopalni i elektrowni jako zintegrowanego pionowo bilateralnego monopolu w którym na kolejnych etapach łańcucha tworzenia wartości pojawiają się różnego rodzaju zagrożenia rynkowe i środowiskowe do ich analizy oraz do zbadania ich wpływu na opłacalność eksploatacji złoża i produkcji energii elektrycznej zaproponowano wykorzystanie zintegrowanego oprogramowania geologicznogórniczego, zastosowanie zbiorów rozmytych oraz metod symulacji Monte Carlo oraz symulacji warunkowej. Właśnie to zintegrowane podejście pozwoliło na łączną analizę różnych zagrożeń, nie tylko rynkowych i środowiskowych, ale również geologicznych i górniczych pod kątem ich wpływu na wynik finansowy całego przedsięwzięcia Propozycja wykorzystania zintegrowanego oprogramowania geologicznogórniczego i metod symulacji do kawantyfikacji zagrożeń Na podstawie dokumentacji oprogramowania i materiałów informacyjno-szkoleniowych w tym również uzyskanych w ramach konsultacji w firmie Datamine International Inc. przygotowano opis procedury postępowania i sposób przetwarzania danych geologicznych w symulacji warunkowej w systemie Datamine Studio oraz prezentacje w programie Power Point demonstrujące nowe możliwości innym uczestnikom z Poltegoru-Instytutu korzystających z tych samych narzędzi informatycznych. Omówiono różnice pomiędzy symulacją i estymacją oraz podejście i algorytmy przetwarzania danych tworzące rozwiązania firmy Datamine w tym optymalizację stosunku kopaliny nieużytecznej do kopaliny użytecznej (nadkładu do węgla). Opisano dotychczasowe metody oceny ekonomicznej przedsięwzięć geologicznogórniczych oraz podkreślono zalety wykorzystania zintegrowanych systemów informatycznych do podniesienia jakości danych i pełnego ich wykorzystania. Zwrócono uwagę na ryzyko jakie w systemach informatycznych stwarzają błędne dane źródłowe oraz omówiono dostępne narzędzia do ich weryfikacji m.in. poprzez wizualizację 3D. Dużą uwagę poświęcono dynamice powiązań pomiędzy parametrami projektowymi i na konieczność wielokrotnych przeliczeń projektu oraz jego optymalizacji, co jest szczególnie łatwe z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania wyposażonego w język makropoleceń, skryptów i procedur optymalizacyjnych (m.in. algorytm Lerchs a-grossmann a, optymalizację liniową i dynamiczną). Przedstawiono nowe metody oceny ekonomicznej uwzględniające ryzyko zmian cen surowców przy sporządzaniu harmonogramu rozwoju kopalni i ocenie jej opłacalności. Omówiono niedostatki metod DCF przy wycenie przedsięwzieć górniczych oraz podobieństwo wyceny przedsięwzięć górniczych do wyceny opcji kupna surowca. Zaproponowano praktyczną wycenę poprzez modyfikację metod DCF oraz wycenę z wykorzystaniem modelu Blacka-Scholesa (tzw. metodę opcji realnych) oraz zastosowanie symulacji Monte Carlo 6
9 z wykorzystaniem opcji wstrzymania produkcji. Omówiono przydatność programu NPVScheduler do sporządzania optymalnego harmonogramu rozwoju kopalni z wykorzystaniem opcji wstrzymania produkcji i dopasowania okruszcowania granicznego. Przedstawiając metody zarządzania ryzykiem przedsięwzięć górniczych omówiono szczegółowo różne typy ryzyka i niepewności związane z przedsięwzięciami geologicznogórniczymi w tym m.in. ryzyko geologiczne, ekonomiczno-finansowe, techniczne, polityczne, prawne i socjalne. Omówiono też możliwości eliminowania tych zagrożeń lub ograniczania skutków podając także przykłady strategii ograniczania ryzyka w wybranych kompaniach górniczych. Osobny rozdział poświęcono identyfikacji czynników ryzyka w bilateralnym monopolu kopalni i elektrowni. Zwrócono uwagę, że integracja pionowa w tym układzie ułatwia eliminację zagrożenia wyboru wariantu suboptymalnego. Zaprezentowano nowe podejście polegające na identyfikacja ryzyka w łańcuchu tworzenia wartości, w zintegrowanym bilateralnym monopolu. Ponownie omówiono różne rodzaje ryzyka zwracając uwagę na ich wpływ na badanie opłacalności produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego. Podkreślono wagę ryzyka prognoz cen energii w długoterminowym planowaniu. Zaproponowano nowy sposób wyznaczania zasobów przemysłowych węgla brunatnego w warunkach bilateralnego monopolu kopalni i elektrowni, z wykorzystaniem metod optymalizacji kopalń odkrywkowych zapewniający maksymalizację łącznego zysku tego układu. Porównano metody wyznaczania zasobów bilansowych węgla brunatnego w kopalni odkrywkowej oraz omówiono koncepcję formuły ceny węgla brunatnego do budowy modelu ekonomicznego złoża. Zaproponowano zastosowanie rozwiązania dla zmodyfikowanego bilateralnego monopolu do identyfikacji zasobów przemysłowych węgla. Przedstawiono również koncepcję generowania docelowego planu rozwoju wyrobiska odkrywkowego wg algorytmu prof. Tolwinskiego. Omówiono możliwości nowej wersji programu NPV Scheduler v.4 ze szczególnym uwzględnieniem modułu Oceny Ryzyka Geologicznego (Geological Risk Assessment, GRA) uwzględniającego wyniki symulacji warunkowej. Przedstawiono procedurę przetwarzania danych geologiczno-górniczych w zintegrowanym środowisku programów Datamine Studio 3 i NPV Scheduler v4.0 umożliwiającym kwantyfikację ryzyka związanego m.in. z niedokładnym rozpoznaniem złoża poprzez symulację warunkową i tworzenie wiązki optymalnych harmonogramów rozwoju wyrobiska. Zaproponowano zastosowanie zbiorów rozmytych dla modeli wyrobiska, utworzonych na podstawie wybranego zbioru alternatywnych wyrobisk docelowych, wygenerowanych za pomocą algorytmu Lerchs a-grossmann a, dla różnych wariantów formuł cenowych, których zamienne stosowanie może znacząco zmieniać klasyfikację kopaliny i skały płonej. Pokazano, że defuzyfikacja modeli rozmytych prowadzi do stworzenia ostatecznego modelu wyrobiska docelowego spełniającego nałożone ograniczenia. W środowisku arkusza Excel z nakładką Crystal Ball zbudowano model funkcjonowania bilateralnego monopolu kopalni i elektrowni, w którym potraktowano niepewne i prognozowane parametry jako zmienne losowe. Na bazie utworzonego harmonogramu wydobycia węgla, produkcji energii elektrycznej poprzez zastosowanie symulacji Monte Carlo zbadano wpływ różnorodnych parametrów (w tym ceny energii, pozwoleń na emisję CO 2, kosztów, itp.) na zmiany opłacalności produkcji energii elektrycznej. Przetestowano model dla danych złoża, planowanej kopalni oraz elektrowni Legnica. 7
10 2.3. Perspektywy rozwoju energetyki światowej Rosnąca rola węgla jako źródła energii na świecie Rozwijający się świat potrzebuje coraz więcej energii. Ropa naftowa i gaz w ostatnim okresie znacznie podrożały i stały się narzędziem wywierania presji politycznej i gospodarczej na kraje uzależnione od tego paliwa. Paliwem o wystarczających zasobach (460 mld toe, rys. 1), rozłożonych równomiernie na całym świecie (rys. 1, 2), a także w miarę tanim z uwagi na konkurencyjny rynek światowy jest węgiel. Jego udział w światowych zasobach kopalnych źródeł energii w przeliczeniu na tony paliwa umownego jest dominujący (62,4%, rys. 3). Rys. 1. Rozkład ilości zasobów węgla (460mld toe), ropy i gazu na świecie 1. Rys. 2. Geograficzna struktura zasobów węgla kamiennego na świecie % (Źródło:BP Amoco) 1 Rys. 3. Struktura światowych zasobów podstawowych kopalnych nośników energii pierwotnej w %, w przeliczeniu na toe (stan na 2005 r. 1 ) 1 Węgiel kamienny jako paliwo XXI wieku dla energetyki oraz produkcji paliw płynnych i gazowych, Prof. dr hab. inż. Józef Dubiński, Produkcja czystej energii elektrycznej z węgla w Polsce i Europie, AGH, Kraków, 9 czerwiec, 2008r. 8
11 Nic dziwnego, że również w strukturze spożycia paliw pierwotnych udział węgla jest znaczący (23,5%, rys. 4). Rys. 4. Światowy bilans zużycia paliw pierwotnych w % (źródło WCI) 1. Rola węgla w produkcji energii elektrycznej jest jeszcze większa (39%, rys. 5). Rys. 5. Światowy bilans źródeł produkcji energii elektrycznej w % (źródło WCI) 1 Nic dziwnego, że również w UE udział węgla zarówno w konsumpcji jak i produkcji paliw w wielu krajach jest znaczący (rys. 6). EU 25 Polska Grecja Czechy Niemcy Wlk. Brytania Hiszpania Wegry Wlochy Belgia Francja Bulgaria Rumunia Udział 0 procentowy wegiel energia jadrowa gaz ropa inne (hydro) Węgiel kamienny Węgiel brunatny (skoryg. o ciepło) Wlk. Brytania Inne Węgry Hiszpania Bułgaria Rumunia Serbia Czechy Polska Grecja Niemcy Rys. 6. Rozkład konsumpcji paliw (po lewej) i produkcji węgla (po prawej) w UE w 2005 r., (źródło: IEA) 1 9
12 Jak można zauważyć rozkład produkcji i konsumpcji węgla nie jest tu równomierny (rys. 6, 7), co wynika po części z posiadanych zasobów węgla, gdyż prawie 1/3 popytu na węgiel w UE zaspokajana jest poprzez jego import (rys. 8). Europa jest trzecim największym konsumentem węgla na świecie za Chinami i USA Rys. 7. Rozkład produkcji i konsumpcji węgla kamiennego i brunatnego w Europie 1 26% 33% Produkcja wegla brunatnego Import wegla kamiennego Produkcja wegla kamiennego 41% Rys. 8. Konsumpcja węgla w UE-25 w 2005 r. (źródło: Komisja Europejska / Euracoal) TWh 597 TWh 3160 TWh 1% 2% 2% 5% 5% 10% 33% 12% 23% 15% 19% 62% 26% 22% 30% 21% 12% Polska węgiel brunatny węgiel kamienny gaz ziemny Niemcy energia jądrowa OZE inne Rys. 9. Struktura udziału nośników energii w produkcji energii elektrycznej w 2006 r. (źródło: materiały z prezentacji dr. Hansa-Wilhelma Schiffera z RWE Power) UE 10
13 Struktura udziału nośników energii w produkcji energii elektrycznej (rys. 9) wyraźnie pokazuje dominację (95%) tego paliwa w produkcji energii elektrycznej w Polsce. Nie oznacza to jednak, że musimy dopasować się do jakiejś średniej lub dążyć za wszelką cenę do dywersyfikacji źródeł by dopasować się do innych np. krajów starej UE, często uznawanych przez media za wzorcowe z racji ich cywilizacyjnej wyższości. Takie myślenie jest całkowicie błędne, gdyż zróżnicowanie źródeł w wielu krajach wynika z posiadanej przez nie bazy surowcowej lub jej braku, możliwości wykorzystania różnych odnawialnych źródeł energii (OZE), a także historycznych decyzji podjętych wcześniej najczęściej w wyniku analiz ekonomicznych lub decyzji politycznych. Nie ma bowiem jednego optymalnego rozkładu źródeł energii i każdy kraj musi wypracowywać swój własny model kierując się ekonomią, bezpieczeństwem energetycznym lub politycznymi przesłankami. Norwegia i Szwecja znaczną część swoich potrzeb, w zakresie energii elektrycznej, opierają na hydroenergetyce, gdyż warunki geograficzne temu sprzyjają. Nierozsądne byłoby gdyby, w celu dywersyfikacji zaczęły rozwijać energetykę węglową, bo w UE 29% pochodzi z tego właśnie źródła. Podobnie Francja nie musi budować elektrowni węglowych, bo wcześniej wybudowała wiele reaktorów jądrowych m.in. dlatego by dołączyć do mocarstw atomowych (decyzja polityczna) uniezależniając się jednocześnie od innych, droższych źródeł energii (decyzja ekonomiczna). Wiele decyzji zapadło w okresie kryzysu naftowego i było konsekwencją uniezależniania się od drogich źródeł i zmienności cen. Węgiel pod tym względem jest bezpieczniejszym źródłem z uwagi na: równomierny rozkład zasobów w wielu krajach świata, znaczną konkurencję na rynku dostaw i wynikającą z niej stabilności cen, niższe marże i dużo mniejszą wrażliwości na zmiany cen innych nośników energii. Zauważając te zalety wiele krajów zamierza zwiększać jego wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej. Dotyczy to Rosji, która zastępuje gaz węglem, Chiny, które z eksportera węgla stały się głównym odbiorcą tego paliwa na rynku światowym oraz Indie korzystające z własnych zasobów. 3. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE DLA WYDOBYCIA WĘGLA BRUNATNEGO I PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ ORAZ TECHNOLOGIE DLA ICH ZMNIEJSZENIA 3.1. Wprowadzenie Górnictwo węgla brunatnego nie stanowi istotnego zagrożenia dla środowiska naturalnego, a na pewno nie zagraża mu w sposób trwały. Wszelkie zmiany dokonywane w środowisku są bowiem czasowe, a po zakończeniu eksploatacji i zrekultywowaniu terenów pogórniczych ich wartość może wzrosnąć pod każdym względem również przyrodniczym. Dowodem na to są liczne zrekultywowane wyrobiska przekształcone w zbiorniki wodne, tereny rekreacyjne, lasy, a także tereny siedliskowe dla ptactwa wodnego. Oczywiście zajęcie terenu, czy obniżenie zwierciadła wody stanowią szkody, które muszą być w ten lub inny sposób zrekompensowane, jednak jest to jedynie kwestia ekonomicznofinansowa, którą należy uwzględnić w analizach opłacalności przedsięwzięcia oraz przygotować się do poniesienia tych kosztów w przyszłości poprzez utworzenie specjalnych funduszy odszkodowawczych 2. Praktyka pokazuje, że skala odszkodowań z tego tytułu nie stanowi przeszkody w opłacalnym wydobyciu węgla i produkcji energii elektrycznej o ile nie 2 Malewski J. (red.) Szkody w środowisku, odszkodowania i zabezpieczenia roszczeń na terenach górnictwa odkrywkowego. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. 11
14 są to wydatki związane z przebudową istniejącej infrastruktury lub przekładaniem rzek, czy jezior. Dlatego tak istotne jest by złoża, strategicznego przecież dla gospodarki paliwa, otoczyć ochroną i nie dopuszczać do zabudowy powierzchni nad złożami kosztowną infrastrukturą. Oczywiście opłacalność przedsięwzięcia powinna być za każdym razem zbadana indywidualnie, bo czasami nawet wielkie przedsięwzięcia geoinżynierskie, takie jak przełożenie rzek czy autostrad może się opłacać. Oczywiście zawsze tańsza jest prewencja niż usuwanie skutków czyichś błędnych decyzji lub zaniechań. Jednym z nietypowych zagrożeń, które związane są z lokalizacją złoża Legnica jest położenie przyszłej kopalni nad eksploatowanymi przez KGHM Polską Miedź S.A. podziemnymi złożami rud miedzi. Właśnie z tej przyczyny w raporcie zespół dr inż. Mutke z Głównego Instytutu Górnictwa zbadał zagrożenia sejsmiczne w rejonie udostępnienia i usytuowania wkopu i zwałowiska złoża Legnica (por. rozdz. 3.2) Ocena zagrożeń sejsmicznych w rejonie udostępnienia i usytuowania wkopu i zwałowiska złoża Legnica Wprowadzenie Jednym z problemów związanych z budowa nowej, największej w Polsce odkrywkowej kopalni węgla brunatnego opartej na złożu Legnica-Ścinawa jest oszacowanie ryzyka sejsmicznego dla projektowanej kopalni odkrywkowej węgla brunatnego Legnica-Ścinawa. Informacja o ryzyku sejsmicznym jest istotna, ponieważ w przypadku występowania sejsmiczności w odkrywce i wysokiej intensywności prognozowanych drgań, niezbędne będzie specjalne zaprojektowanie obiektów infrastruktury i obiektów inżynierskich. W szczególności dotyczy to wysokich kominów przyszłej elektrowni oraz skarp, tak aby obiekty te przeniosły prognozowane obciążenia dynamiczne. W takim przypadku koszty budowy odkrywki i elektrowni ulegają znacznemu podrożeniu. Źródłem sejsmiczności może być sama budowa kopalni odkrywkowej i eksploatacja złoża. Jednak sytuacja taka występuje bardzo rzadko, gdy działania prowadzone są w określonych uwarunkowaniach geologiczno-tektonicznych. Przykładem dużej kopalni odkrywkowej węgla brunatnego, której towarzyszy sejsmiczność, jest kopalnia Bełchatów. Pozostałe kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego w Polsce są całkowicie asejsmiczne. W celu oceny zachowania się górotworu w obszarze budowy nowej kopalni odkrywkowej przeprowadzono analizę polegającą na poszukaniu analogii z sytuacją napotkaną przy udostępnianiu złoża Bełchatów. Uwzględniono również informację o historycznych naturalnych trzęsieniach ziemi, które zostały opisane i skatalogowane. I wreszcie oceniono trzeci element związany z lokalną sejsmicznością, tj. sąsiedztwo głębinowych kopalń miedzi LGOM, w których od wielu lat obserwuje się wysoką aktywność sejsmiczną Prognoza wpływu zjawisk sejsmicznych na środowisko w rejonie złoża Legnica-Ścinawa Oddziaływanie trzęsień ziemi W Sudetach i w obszarze przedsudeckim udokumentowano historycznie w okresie 1000 lat kilka trzęsień ziemi, które były odczute na dużym obszarze, a niektóre z nich powodowały uszkodzenia w budynkach (Pagaczewski, 1972). Najsilniejszym był wstrząs o magnitudzie 4,5; co odpowiada 6,5 stopniowi intensywności według skali MSK, który wystąpił r. w bloku przedsudeckim. Informacje makrosejmiczne o tym wstrząsie zebrano z 360 miejscowości, w których był odczuty bądź spowodował uszkodzenia w budynkach. Zaobserwowano zawalenie się kominów, spadanie cegieł z dachów i kominów, powstanie rys 12
15 w ścianach i spękania w budynku nawet 1 cm, unoszenie się pyłu ze ścian i sufitów; mieszkańcy opuszczali w pośpiechu domy. Na podstawie katalogu trzęsień ziemi Polski, Czeskiej Republiki i Słowacji oraz rejestracji przyspieszeń drgań gruntu opracowana została mapa rozkładu izolinii intensywności wstrząsów sejsmicznych (rys. 1). Na mapie tej zaznaczono położenie kompleksu złóż Legnica- Ścinawa. Wynika z niej, że w rejonie złóż Legnica-Ścinawa można spodziewać się trzęsień ziemi o intensywności 5 6 w skali MSK. Opis V i VI stopnia intensywności jest następujący (Miedwiediew i inni, 1964): Stopień V Drgania dość silne a) Oddziaływanie na ludzi - wstrząs jest odczuty przez większość osób wewnątrz budynków i na zewnątrz. Wielu śpiących się budzi. Całe budynki lekko drżą. Wolno wiszące przedmioty wyraźnie się wahają, a mniej stabilne przedmioty mogą się przesuwać. Otwarte okna i drzwi mogą się zamykać i otwierać. b) Oddziaływanie na budynki - możliwe są lekkie uszkodzenia niekonstrukcyjne (drobne rysy w tynkach, odpadanie jego małych kawałków), ale tylko w najmniej odpornych budowli grupy A. c) Oddziaływanie na przyrodę - w sporadycznych przypadkach może się zmienić wydajność źródeł wody. ZŁOŻA LEGNICA-ŚCINAWA Rys. 1. Mapa rozkładu izolinii intensywności wstrząsów sejsmicznych na obszarze Polski, Republiki Czeskiej i Słowacji z 90% prawdopodobieństwem wystąpienia w ciągu 105 lat (okres powrotu 1000 lat) (Schenk i inni, 2001) Stopień VI Drgania silne (lekkie uszkodzenia) a) Oddziaływanie na ludzi - wstrząs jest odczuty wyraźnie przez większość osób wewnątrz i na zewnątrz budynków. Osoby przestraszone mogą wybiegać na zewnątrz budynków. W pewnych przypadkach mogą się stłuc naczynia i szkło, a książki spadać z półek. Również obserwuje się przesunięcia mebli. 13
16 b) Oddziaływanie na budynki - w nielicznych obiektach o średniej odporności (grupa B) i w wielu z grupy najsłabszej (grupa A) mogą zaistnieć lekkie uszkodzenia, a w grupie obiektów A ponadto nieliczne uszkodzenia w stopniu średnim (niewielkie pęknięcia murów, odpadanie płatów wyprawy, spadanie dachówek, zarysowanie się kominów dymowych). c) Oddziaływanie na przyrodę - w nielicznych przypadkach mogą występować szczeliny w wilgotnym gruncie, a w terenach górskich możliwe są osuwiska. Obserwowane są zmiany wydajności źródeł i poziomu wody w studniach. Ocena możliwości wystąpienia aktywności sejsmicznej w obszarze odkrywki Legnica Oceniając możliwość wystąpienia aktywności sejsmicznej w obszarze odkrywki Legnica w analogii do złoża Bełchatów można wnioskować, że prowadzone roboty górnicze związane ze zdejmowaniem nadkładu, bezpośrednią eksploatacją węgla, pogłębianiem się odkrywki nie będą bezpośrednio wywoływać silnych zjawisk sejsmicznych. Natomiast odwodnienie obszaru, które będzie wynosiło 3 5 m 3 na tonę eksploatowanego urobku może przyczynić się do zmian stanu naprężeniowego w górotworze. Złoże Legnica położone jest w obszarze subsydencji oraz w obszarze, na którym historycznie odnotowane były trzęsienia ziemi. Zatem można wnioskować, że obszar ten, charakteryzuje się występowaniem nie do końca zrelaksowanych naprężeń tektonicznych, które pod wpływem dodatkowego czynnika zewnętrznego jakim będzie eksploatacja górnicza mogą zmienić stan równowagi i mogą wywołać zjawiska sejsmiczne w rejonie przyszłej odkrywki. Najmłodsze struktury tektoniczne (trzeciorzędowe i czwartorzędowe) mające szczególne predyspozycje do niestabilnego zachowania się, pod wpływem dodatkowego czynnika zewnętrznego zmieniają stan równowagi i są przyczyną aktualnie występujących zjawisk sejsmicznych. Tak więc można przypuszczać, że podłożem prognozowanej sejsmiczności może być współoddziaływanie rezydualnych naprężeń tektonicznych istniejących w analizowanym obszarze z naprężeniami i zmianami fizyko-mechanicznymi skał wywoływanymi pracami górniczymi. Oznacza to, że należy liczyć się z zaistnieniem wstrząsów sejsmicznych w trakcie prowadzenia robót górniczych w złożu Legnica. Informacje o sejsmiczności rejonu zaistniałej w poprzednich wiekach wskazują, że w analizowanym obszarze masy skalne zdolne są wygenerować słabe trzęsienia ziemi, o magnitudzie lokalnej rzędu 4 co odpowiada intensywności V-VI według skali MSK. Udostępnienie złoża Legnica, może się przyczynić do przyspieszenia procesu indukowania wstrząsów w rejonie lokalizacji uskoków, jednak nie należy się spodziewać aby ich siła była zdecydowanie większa. Analogia złoża Bełchatów oraz Legnica co do wielkości kopalni, skomplikowanej tektoniki, obszaru odwodnienia i historycznej sejsmiczności pozwala wnioskować, że podczas udostępniania złoża Legnica, możemy się liczyć z intensywnością wstrząsów co najwyżej w zakresie stopnia V-VI według skali MSK Wpływ sejsmiczności indukowanej przez eksploatację złóż miedzi na obszar złoża Legnica-Ścinawa Aktualnie eksploatowane złoża miedzi w LGOM, indukują sejsmiczność na poziomie stopnia VII według skali MSK (energia sejsmiczna najsilniejszych wstrząsów J, magnituda lokalna ponad 4). W najbliższych latach eksploatacja będzie się rozwijała w kierunku Głogowa i będzie to eksploatacja na jeszcze większych głębokościach. Eksploatowane w LGOM złoża miedzi znajdują się blisko obszaru projektowanego zagospodarowania złoża węgla brunatnego Legnica-Ścinawa. Odległość ta wyniesie nie więcej niż kilka kilometrów. W tej sytuacji należy rozważyć możliwość oddziaływania wstrząsów 14
17 z obszaru zakładów górniczych LGOM na infrastrukturę projektowanej kopalni odkrywkowej Legnica-Ścinawa. W tym celu dokonano statystycznej prognozy sejsmiczności w kopalniach miedzi w LGOM oraz oszacowano stopień intensywności wywołany tą sejsmicznością w obszarze projektowanej kopalni odkrywkowej Legnica-Ścinawa. Prognozę sejsmiczności w LGOM oparto na ocenie maksymalnej energii sejsmicznej wstrząsów, w oparciu o istniejącą bazę danych o wstrząsach zaistniałych z LGOM i z zastosowaniem teorii statystyki rozkładów ekstremalnych. Zastosowany rozkład charakteryzował się ograniczeniem od góry, czyli określał maksymalną możliwą energię danego zbioru danych sejsmicznych. Prognoza statystyczna obejmowała okres najbliższych 50 lat, co jest czasokresem rozsądnym z punktu widzenia zbioru danych przyjętych do obliczeń oraz żywotności kopalń rud miedzi w LGOM. Do oceny wystąpienia najsilniejszych wstrząsów górotworu w obszarze LGOM wykorzystano bazę danych o wstrząsach z kopalń Lubin, Rudna oraz Polkowice-Sieroszowice z okresu zawierającą ponad 5000 wstrząsów górotworu w różnych klasach energetycznych (kopalnie Lubin i Rudna - energia zjawisk od 10 5 J, kopalnia Polkowice-Sieroszowice - energia od 10 6 J). Prognozę wykonano dla trzech obszarów górniczych. Dla każdego z rejonów obliczono prawdopodobieństwo występowania zjawisk sejsmicznych o określonej energii dla okresu 10 lat oraz 50 lat. Obliczono również estymowany parametr maksymalnej energii sejsmicznej E max. Analiza wyników obliczeń statystycznych wskazuje, że w Zakładach Górniczych rud miedzi niemal ze 100% pewnością wystąpi w ciągu najbliższych 50 lat wstrząs o energii sejsmicznej E s =2, J. Taka energia sejsmiczna odpowiada magnitudzie lokalnej M L =4. W rejonie epicentralnym intensywność drgań może osiągać VII stopień skali MSK lub granicę II/III stopnia górniczej skali intensywności drgań GSI Ze względu na kilkukilometrową odległość epicentralną wstrząsów z kopalń LGOM do obszaru projektowanej odkrywki Legnica-Ścinawa, drgania wywołane nawet najsilniejszymi wstrząsami mogą wywołać w odkrywce intensywność, co najwyżej w stopniu III - IV skali MSK lub na granicy 0 i I stopnia skali GSI-2004 (Drzęźla i inni, 2001; Dubiński i Mutke, 1992, 2006; Mutke, 1991). Przykładowo II stopień skali GSI-2004 oznacza drgania, które mogą powodować zwiększenie (przyrost) istniejących już uszkodzeń elementów nie konstrukcyjnych jak wydłużenie istniejących zarysowań i pęknięć, odpadanie drobnych fragmentów odspojonych tynków wewnętrznych i zewnętrznych czy odpadanie drobnych fragmentów uszkodzonych gzymsów oraz nie umocowanych sterczyn. Wstrząsy mogą wzbudzać niekorzystne reakcje wśród ludzi i są silnie odczuwalne na powierzchni, zarówno w budynkach jak i na zewnątrz. Stopień I skali GSI-2004 oznacza jeszcze słabsze oddziaływanie wstrząsu na powierzchnię (Dubiński i Mutke, 2006). Przedstawiona w tym rozdziale analiza wskazuje, że sejsmiczność głębinowych kopalń rud miedzi nie powinna mieć negatywnych skutków na zagospodarowanie złoża węgla brunatnego Legnica Podsumowanie Jednym z elementów niezbędnych do zaprojektowania odkrywkowej kopalni węgla brunatnego opartej na złożu Legnica-Ścinawa, jest rozpoznanie zagrożenia sejsmicznego. W opracowaniu dokonano oceny potencjalnej aktywności sejsmicznej w obszarze przyszłej inwestycji. Rozpoznane, potencjalne źródła sejsmiczności w analizowanym rejonie to: sejsmiczność naturalna, sejsmiczność indukowana przyszłymi robotami górniczymi oraz sejsmiczność kopalń miedzi w LGOM. Informacje o sejsmiczności rejonu zaistniałej w poprzednich wiekach wskazują, że w analizowanym obszarze masy skalne zdolne są wygenerować słabe trzęsienia ziemi, o magnitudzie lokalnej rzędu 4, co odpowiada intensywności V-VI stopnia według skali MSK. 15
18 Udostępnienie złoża Legnica, może się przyczynić do przyspieszenia procesu indukowania wstrząsów w rejonie lokalizacji uskoków, jednak nie należy się spodziewać aby ich magnituda lokalna była zdecydowanie większa niż 4. Analogia złoża Bełchatów oraz Legnica, co do wielkości kopalni, skomplikowanej tektoniki, obszaru odwodnienia i historycznej sejsmiczności pozwala wnioskować, że podczas udostępniania złoża Legnica, możemy się liczyć z intensywnością wstrząsów indukowanych co najwyżej w zakresie stopnia V-VI według skali MSK. Wstrząsów można oczekiwać przede wszystkim w obszarach stref uskokowych, a sejsmiczność może się pojawić na etapie odwodnienia, udostępniania i eksploatacji złoża. Poziom drgań nie powinien przekroczyć amplitudy przyspieszenia [0,05] g. Aktywność sejsmiczna głębinowych kopalń LGOM nie powinna mieć negatywnych skutków na zagospodarowanie złoża węgla brunatnego Legnica, ze względu na kilkukilometrową odległość epicentralną wstrząsów z kopalń miedzi do obszaru projektowanej odkrywki Legnica-Ścinawa. Drgania spowodowane najsilniejszymi wstrząsami mogą wywołać w odkrywce intensywność co najwyżej w stopniu III - IV skali MSK lub na granicy 0 i I stopnia górniczej skali intensywności GSI Intensywność drgań na poziomie V-VI stopnia skali MSK nie jest intensywnością mogącą powodować uszkodzenia konstrukcyjne w obiektach budowlanych. Niemniej prognozowany, potencjalny poziom obciążeń dynamicznych, powinien być uwzględniony przy projektowaniu, w tym szczególnie skarp odkrywki i wysokich kominów. Norma Eurocode 8 (część 1.1.) mówi, że strefa sejsmiczna, w której prognozowane drgania nie przekraczają wartości [0,1] g, jest strefą niskiej sejsmiczności. W strefie niskiej sejsmiczności mogą być stosowane uproszczone procedury projektowania, dla niektórych typów budowli. Jak wykazują doświadczenia z kopalni Bełchatów, wstrząsy górotworu o podobnym poziomie intensywności, nie powodowały zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi oraz ruchu zakładu górniczego w warunkach kopalni Bełchatów. Na etapie rozpoczęcia inwestycji sugeruje się zainstalować jedno przenośne stanowisko sejsmometryczne do monitorowania drgań i wstrząsów. Wspólnie ze stanowiskami sejsmometrycznymi kopalń miedzi oraz ze stacją sejsmiczną w Książu, pozwoliłoby ono na kontrolowanie rozwoju sejsmiczności w rejonie planowanej odkrywki. Koszty zakupu i instalacji takiego przenośnego stanowiska sejsmometrycznego nie są wysokie i nie powinny przekroczyć kilkudziesięciu tysięcy złoty. Rozwój lokalnej sejsmiczności może mieć już swój początek na etapie odwadniania złoża Literatura [1] Drzęźla B., Dubiński J., Mutke G. (2001), Skale makrosejsmiczne ich istota i zasady stosowania do oceny skutków wstrząsów górniczych, Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, nr.6 (82). [2] Dubiński J., Mutke G. (1992), Oddziaływanie górniczych wstrząsów górotworu na powierzchnię, Mat. Szkoły Eksploatacji Podziemnej, CPPGSMiE PAN Kraków, s [3] Dubiński J., Mutke G. (2006), Zweryfikowana skala GSI-2004, Kwartalnik Górnictwo i Środowisko, Wydanie specjalne: Bezpieczeństwo obiektów budowlanych na terenach górniczych-szkody górnicze, Prace Naukowe GIG. [4] Miedwiediew S.V., Sponhauer W., Karnik V., (1964), Skala MSK-64, Materiały Konferencji UNESCO, Paryż. [5] Mutke G. (1991), Metoda prognozowania parametrów drgań podłoża generowanych wstrząsami górniczymi w obszarze GZW, Rozprawa doktorska, Główny Instytut Górnictwa, Katowice. 16
19 [6] Pagaczewski J. (1972), Katalog trzęsień ziemi w Polsce z lat , Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa. [7] Schenk V., Schenkova Z., Kottnauer P., Guterch B., Labak P. (2001), Earthquake hazards maps for the Czech Republic, Poland and Slovakia, Acta Geophys, Polon., 49, [8] EUROCODE 8 (p ENV) 1998: Design provisions for earthquake resistance of structures. General rules seismic actions and general requirements for structures Zagrożenia związane z terenami chronionymi Natura 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych (tj. alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, panońskiego, makaronezyjskiego, śródziemnomorskiego, stepowego i czarnomorskiego). W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96% powierzchni kraju) i alpejski (4% powierzchni kraju). Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: o obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), o specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Podstawą wyznaczania obszarów Natura 2000 są jedynie kryteria naukowe. Dla każdego obszaru Natura 2000 opracowana jest dokumentacja, która składa się z: o Standardowego Formularza Danych (SFD), w którym są zawarte najważniejsze informacje o położeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach naturowych, o ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagrożeniach; o wektorowej i GIS w skali 1: SDF i mapy będą aktualizowane w miarę postępu wiedzy o występowaniu zasobów przyrodniczych w obszarze Natura 2000 (inwentaryzacja, monitoring przyrodniczy) zgodnie z procedurą określoną przez KE. Dyrektywa Siedliskowa nie określa sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale nakazuje zachowanie tzw. właściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, że: o naturalny jego zasięg nie zmniejsza się, o zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne, o stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy. 17
20 W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, że: o zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez dłuższy czas, o naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się, o pozostaje zachowana wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku. Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar Natura Działania ochronne winny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego obszaru Natura Do chwili obecnej Rząd Polski ustanowił w drodze rozporządzenia 124 obszary specjalnej ochrony ptaków oraz wysłał do Komisji Europejskiej, celem akceptacji, 364 propozycje specjalnych obszarów ochrony siedlisk. Dnia 13 listopada 2007 r. Komisja Europejska wydała decyzję zatwierdzającą listę 172 obszarów Natura 2000 regionu kontynentalnego. Dla 17 obszarów Natura 2000 regionu alpejskiego, podobna decyzja została wydana dnia 25 stycznia 2008 r. 3 Rys. 1. Obszary Natura 2000 na terenie Polski Rys. 2. Obszary Natura 2000 na terenie Dolnego Śląska
21 Rys. 3. Obszary Natura 2000 i korytarze ekologiczne na terenie Dolnego Śląska Rys. 4. Perspektywiczny obszar złożowy węgla brunatnego w rejonie Legnicy obszary objęte Naturą 2000 Na terenie planowanej odkrywki Legnica w bezpośrednim sąsiedztwie jak i na planowanym obszarze znajdują się dwa obiekty związane z ochroną środowiska (Natura 2000, czerwone obszary na rys. 5 i 6): o Pątnów Legnicki, o Irysowy Zagon koło Gromadzynia. Obszary Natury 2000 są praktycznie nieusuwalne. Jedyną taką możliwość określa Art.16 Dyrektywy 92/43/EWG: Pod warunkiem, że nie ma zadowalającej alternatywy, i że derogacja nie jest szkodliwa dla zachowania populacji danych gatunków w stanie sprzyjającym ochronie w ich naturalnym zasięgu, państwa członkowskie mogą dokonać derogacji. Obszar planowanej odkrywki jest również przecięty korytarzem ekologicznym (czyli ciągiem roślinności dzikiej, zadarnionymi pasami wzdłuż dróg i cieków wodnych, a także nie uprawianymi obrzeżami pól, które łącząc się z innymi pasami roślinności tworzą sieć, stanowiącą schronienie dla zwierząt, będącą swoistym szlakiem komunikacyjnym dla wielu gatunków roślin i zwierząt, które nie wytworzyły mechanizmów do przemieszczania się). 19
22 Rys. 5. Obszary Natury 2000 znajdujące się na terenie planowanej odkrywki Legnica. Rys. 6. Obszary Natury 2000 znajdujące się na terenie planowanej odkrywki Legnica zdjęcie satelitarne Zagrożenia związane z emisją CO Plany UE w zakresie redukcji CO 2 Niestety dość powszechnie uważa się, że CO 2 zawarty w atmosferze jest główną przyczyną ocieplania się klimatu i wiążących się z tym katastrofalnych skutków dla ludzkości. W związku z tym społeczność międzynarodowa podjęła wspólne wysiłki zmierzające do redukcji emisji tego gazu. Podpisanie i ratyfikowanie Protokołu z Kioto przez wiele państw było pierwszym etapem zakrojonej na szeroką skalę akcji redukcji poziomu emisji CO 2 na świecie. Polska wywiązała się ze zobowiązań tego traktatu z nawiązką. Zgodnie z Protokołem z Kioto nasz kraj miał dokonać redukcji emisji gazów cieplarnianych na lata o 6 procent, w stosunku do roku bazowego (1988). Według szacunków na rok 2004 Polska obniżyła emisje gazów cieplarnianych w stosunku do roku bazowego o około 30% (rys. 1). W końcu marca br. Komisja Europejska ogłosiła limit uprawnień do emisji CO 2 na lata Zamiast postulowanych przez rząd 284,6 mln ton nasz kraj uzyskał limit na 20
23 poziomie 208,5 mln ton. Było to konsekwencją jednej z najbardziej niekorzystnych dla nowych krajów członkowskich ustaleń zawartych w pakiecie klimatycznym 4, a polegającej na zmianie roku bazowego z 1990 na W wyniku tej zmiany nie uwzględnione zostaną dotychczasowe wysiłki tych krajów w kierunku obniżenia emisji CO 2. Niemcy Cele do r. 2008/12* w% -21,0 Emisje gazów cieplarnianych do r. 2006* w% -18,5 Wlk. Brytania -12,5-16,0 Włochy -6,5 9,9 Hiszpania 15,0 49,5 UE-15 ogółem -8,0-2,7 Polska -6,0-28,9 Niemcy i Polska w dużym stopniu przyczyniły się do wywiązania się ze zobowiązań podjętych przez UE. * Dla CO 2, CH 4 in 2 O rokiem bazowym jest r. 1990; dla innych gazów cieplarnianych także r Za wyjątkiem Finlandii i Francji, które dla gazów fluorowych przyjęły r za rok bazowy, dla wszystkich pozostałych krajów UE-15 rokiem bazowym dla emisji tych gazów jest r Dla Polski okresem bazowym są lata 1988/1995 (Źródło: European Environment Agency, Kopenhaga, 21 kwietnia 2008r.) Rys. 1. Zobowiązania Protokołu z Kioto i wywiązywanie się wybranych krajów UE z tych zobowiązań (źródło: materiały z prezentacji dr. Hansa-Wilhelma Schiffera z RWE Power) Negatywne skutki wprowadzania przez Komisję Europejską wyśrubowanych limitów na emisję CO 2 już w tej chwili są odczuwane przez szereg sektorów polskiego przemysłu. Zgodnie z szacunkami, by zmieścić się w limitach, Polska musiałaby rozwijać się w latach w rocznym tempie 4,7-5,2% PKB, gdyż co najwyżej takie tempo wzrostu przyjęła Komisja, ustalając nasze limity, a przecież chcemy rozwijać się szybciej by dogonić resztę UE. W ramach zaostrzania i tak już restrykcyjnej KE w marcu br. przyjęła tzw. pakiet 3x20%. UE zobowiązuje się w nim, że do 2020 roku zredukuje emisję gazów cieplarnianych o 20%, zwiększy efektywności wykorzystania energii - także o 20% oraz zwiększy wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych - do 20% (rys. 2). Planuje się także redukcję emisji CO 2 o 50% do roku Z przykrością należy zauważyć, że ta licytacja coraz bardziej restrykcyjnych zobowiązań w postaci okrągłych liczb na okrągłe daty coraz bardziej przypomina licytację zobowiązań do przekraczania planów składanych przez zakładowe organizacje partyjne w związku z kolejnym zjazdem PZPR lub KPZR, czy okrągłą rocznicą Rewolucji Październikowej. Widać, że mają one charakter czysto propagandowy, bo trudno oczekiwać, że redukcja o 20%, a nie np. o 21,8% zapewni ograniczenie wzrostu temperatury na Ziemi o docelowe 2 C, a nie 2,05 C. 4 Pakiet klimatyczny opublikowaniu w styczniu 2008 i zaaprobowany w marcu 2008 na szczycie Unii Europejskiej. 21
Dyrektywa Siedliskowa NATURA 2000. Dyrektywa Ptasia N2K - UE. N2K w Polsce. N2K w Polsce
NATURA 2000 Dyrektywa Siedliskowa Sieć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej Celem wyznaczania jest ochrona cennych, pod względem przyrodniczym i zagrożonych, składników różnorodności biologicznej.
Bardziej szczegółowoKomitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.:
Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.: Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Wpływ polityki Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoProgram dla sektora górnictwa węgla brunatnego w Polsce
Program dla sektora górnictwa węgla brunatnego w Polsce Jacek Szczepiński Poltegor Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego Zespół roboczy ds. wypracowania Programu 1. Pan Grzegorz Matuszak Krajowa Sekcja
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach
Bardziej szczegółowoZapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r.
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Zapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r. Ogólnopolska Konferencja
Bardziej szczegółowoSystem handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Polski, Czech i Niemiec
System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Porównanie strategii i doświadczeń Polski, Czech i Niemiec mgr Łukasz Nadolny Uniwersytet
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWICZNE WYKORZYSTANIE WĘGLA W TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
PERSPEKTYWICZNE WYKORZYSTANIE WĘGLA W TECHNOLOGII CHEMICZNEJ SEMINARIUM STAN I PERSPEKTYWY ROZWOJU PRZEMYSŁU U CHEMICZNEGO W POLSCE Marek Ściążko WARSZAWA 15 MAJA 2012 1/23 STRATEGIA działalno alności
Bardziej szczegółowoPROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ
PROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ Kraje dynamicznie rozwijające produkcję kraje Azji Południowo-wschodniej : Chiny, Indonezja, Indie, Wietnam,. Kraje o niewielkim wzroście i o stabilnej produkcji USA, RPA,
Bardziej szczegółowoWykorzystanie węgla kamiennego. Warszawa, 18 grudnia 2013
Wykorzystanie węgla kamiennego Warszawa, 18 grudnia 2013 2 Zasoby kopalin energetycznych na świecie (stan na koniec 2012 r.) Ameryka Płn. 245/34/382 b. ZSRR 190/16/1895 Europa 90/3/150 Bliski Wschód 1/109/2842
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
27.12.217 Polska energetyka 25 4 scenariusze Andrzej Rubczyński Cel analizy Ekonomiczne, społeczne i środowiskowe skutki realizacji 4 różnych scenariuszy rozwoju polskiej energetyki. Wpływ na bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoWPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Andrzej Patrycy* WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH 1. Węgiel
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE
PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Paweł Bućko Konferencja Rynek Gazu 2015, Nałęczów, 22-24 czerwca 2015 r. Plan prezentacji KATEDRA ELEKTROENERGETYKI Stan
Bardziej szczegółowoRynek surowców strategicznych w Unii Europejskiej na przykładzie węgla kamiennego.
Rynek surowców strategicznych w Unii Europejskiej na przykładzie węgla kamiennego. dr Tomasz Heryszek Uniwersytet Śląski w Katowicach Wiceprezes Zarządu ds. Handlowych WĘGLOKOKS S.A. Unia Europejska (EU-28)
Bardziej szczegółowoZastosowanie technologii Gas to Liquids
Spis treści 1. WYKAZ SKRÓTÓW I OZNACZEŃ... 4 2. WSTĘP... 5 3. BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE CHARAKTERYSTYKA... 9 3.1. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego... 9 3.2. Wskaźniki bezpieczeństwa energetycznego...
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski
Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski Polityka energetyczna w Unii Europejskiej Zobowiązania ekologiczne UE Zobowiązania ekologiczne UE na rok 2020 redukcja emisji gazów
Bardziej szczegółowoEnergetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego
Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na
Bardziej szczegółowoWĘGIEL PALIWEM BEZ PRZYSZŁOŚCI. Dr Michał Wilczyński
WĘGIEL PALIWEM BEZ PRZYSZŁOŚCI Dr Michał Wilczyński ZAKRES PUBLIKACJI O WĘGLU BRUNATNYM 1. Opis stanu górnictwa i energetyki węgla brunatnego w Polsce 2. Problemy środowiskowe, społeczne i gospodarcze
Bardziej szczegółowoNatura 2000. Fundacja EkoRozwoju. Krzysztof Smolnicki Sabina Lubaczewska
Natura 2000 Fundacja EkoRozwoju Krzysztof Smolnicki Sabina Lubaczewska W prezentacji wykorzystano materiały: z arch. dr Krzysztofa Świerkosza, Uniwersytet Wroclawski, prezentację Marzeny Zblewskiej Europejska
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
Warszawa 10.10.2017 Polska energetyka 2050 4 scenariusze Dr Joanna Maćkowiak Pandera O nas Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej,
Bardziej szczegółowoMETODYKA ANALIZY RYZYKA OPŁACALNOŚCI INWESTYCJI GÓRNICZO-ENERGETYCZNEJ W WARUNKACH NIEPEWNOŚCI NA PRZYKŁADZIE ZŁOŻA LEGNICA WSCHÓD
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Justyna Woźniak*, Leszek Jurdziak** METODYKA ANALIZY RYZYKA OPŁACALNOŚCI INWESTYCJI GÓRNICZO-ENERGETYCZNEJ W WARUNKACH NIEPEWNOŚCI NA PRZYKŁADZIE ZŁOŻA LEGNICA
Bardziej szczegółowoSkutki makroekonomiczne przyjętych scenariuszy rozwoju sektora wytwórczego
Skutki makroekonomiczne przyjętych scenariuszy rozwoju sektora wytwórczego Maciej Bukowski WiseEuropa Warszawa 12/4/17.wise-europa.eu Zakres analizy Całkowite koszty produkcji energii Koszty zewnętrzne
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2030 roku. Henryk Majchrzak Dyrektor Departamentu Energetyki Ministerstwo Gospodarki
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Henryk Majchrzak Dyrektor Departamentu Energetyki Ministerstwo Gospodarki Uwarunkowania PEP do 2030 Polityka energetyczna Unii Europejskiej: Pakiet klimatyczny-
Bardziej szczegółowoKohabitacja. Rola gazu w rozwoju gospodarkiniskoemisyjnej
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu Wydział Energetyki i Paliw MINISTERSTWO GOSPODARKI Departament Ropy i Gazu Kohabitacja. Rola gazu w rozwoju gospodarkiniskoemisyjnej
Bardziej szczegółowoEuropejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000
Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 Podstawy prawne Dyrektywa 79/409/EEC w sprawie ochrony dzikich ptaków (tzw. Dyrektywa Ptasia) Dyrektywa 92/43/EEC w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz
Bardziej szczegółowoCzy węgiel pozostanie dominującym
Polska mieszanka energetyczna Czy węgiel pozostanie dominującym graczem? Janusz Olszowski Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej 2 132 1 216 1 310 1 435 1 991 2 208 2 810 mln ton 3 556 3 639 4 073
Bardziej szczegółowoInteligentna Energetyka na podstawie strategii GK PGE
1 Inteligentna Energetyka na podstawie strategii GK PGE Nowoczesna energetyka konwencjonalna Elastyczność i efektywność Nowe technologie i modele biznesowe Redefinicja misji GK PGE konieczne zmiany Nowa
Bardziej szczegółowoZałącznik 1: Wybrane założenia liczbowe do obliczeń modelowych
RAPORT 2030 Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzenia europejskiej strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku rola sektora ciepłownictwa i kogeneracji
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku rola sektora ciepłownictwa i kogeneracji Tomasz Dąbrowski Dyrektor Departamentu Energetyki Warszawa, 22 października 2015 r. 2 Polityka energetyczna Polski elementy
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku. Warszawa, sierpień 2014 r.
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku Warszawa, sierpień 2014 r. 2 Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Strategia BEiŚ: została przyjęta przez Radę Ministrów 15 kwietnia 2014 r. (rozpoczęcie prac
Bardziej szczegółowoA. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów.
Zawartość, tryb sporządzania i zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu ochrony dla parku narodowego, uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Zgodnie z art. 20 ust.
Bardziej szczegółowoRealizacja Programu polskiej energetyki jądrowej
Źródło: Fotolia.com Łukasz Sawicki 2012 r. Źródło: martinlisner - www.fotolia.com Realizacja Programu polskiej energetyki jądrowej Od 1 stycznia 2014 r. do 31 października 2017 r. Najwyższa Izba Kontroli
Bardziej szczegółowoSpis treści Wykaz ważniejszych pojęć Wykaz ważniejszych oznaczeń Wstęp 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych
Spis treści Wykaz ważniejszych pojęć... 13 Wykaz ważniejszych oznaczeń... 21 Wstęp... 23 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych... 27 1.1. Charakterystyka ujemnych wpływów eksploatacji
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
Warszawa 2017.09.22 Polska energetyka 2050 4 scenariusze Andrzej Rubczyński Zakres i cel analizy Polska energetyka 2050. 4 scenariusze. Scenariusz węglowy Scenariusz zdywersyfikowany z energią jądrową
Bardziej szczegółowoGospodarka niskoemisyjna
Pracownia Badań Strategicznych, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Gospodarka niskoemisyjna dr hab. Joanna Kulczycka, prof. AGH, mgr Marcin Cholewa Kraków, 02.06.2015
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000
Dziennik Ustaw Nr 34 2893 Poz. 186 186 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 28
Bardziej szczegółowoZrównoważony rozwój regionów w oparciu o węgiel brunatny 2014-11-19
Zrównoważony rozwój regionów w oparciu o węgiel brunatny 2014-11-19 Rola węgla brunatnego w gospodarce Polski 180 160 140 120 100 80 60 40 20 Struktura produkcji en. elektrycznej w elektrowniach krajowych
Bardziej szczegółowoKARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA
KARTA INFORMACYJNA PRZEDSIĘWZIĘCIA wg art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
Bardziej szczegółowoMagazyny energii w obecnych i przyszłych programach wsparcia Magdalena Kuczyńska
Magazyny energii w obecnych i przyszłych programach wsparcia Magdalena Kuczyńska II Konferencja Magazyny energii Kołobrzeg, 6-7 listopada 2018 r. Rosnąca skala potrzeb inwestycji związanych z magazynowaniem
Bardziej szczegółowoZagrożenia środowiskowe na terenach górniczych
Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych dr inż. Henryk KLETA WYDZIAŁ GÓRNICTWA I GEOLOGII POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni Analiza
Bardziej szczegółowoPrognoza kosztów energii elektrycznej w perspektywie 2030 i opłacalność inwestycji w paliwa kopalne i w OZE
Debata Scenariusz cen energii elektrycznej do 2030 roku - wpływ wzrostu cen i taryf energii elektrycznej na opłacalność inwestycji w OZE Targi RE-energy Expo, Warszawa, 11 października 2018 roku Prognoza
Bardziej szczegółowoKonkurencja wewnątrz OZE - perspektywa inwestora branżowego. Krzysztof Müller RWE Polska NEUF 2010
Konkurencja wewnątrz OZE - perspektywa inwestora branżowego Krzysztof Müller RWE Polska NEUF 2010 1 Wymiary optymalizacji w układzie trójkąta energetycznego perspektywa makro Minimalizacja kosztów dostarczanej
Bardziej szczegółowoPotencjał rozwoju nowych małych elektrowni wodnych do roku 2020
Potencjał rozwoju nowych małych elektrowni wodnych do roku 2020 Przedmiot i cel analizy Niniejsza analiza przedstawia możliwości uruchamiania nowych mocy wytwórczych w małych elektrowniach wodnych (MEW)
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska Powiatu
Program ochrony środowiska Powiat Strzelce Opolskie Spis treści str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka opracowania... 4 1.3. Informacje
Bardziej szczegółowoZIELONA ENERGIA W POLSCE
ZIELONA ENERGIA W POLSCE Współczesny świat wymaga zmiany struktury wykorzystywanych źródeł energii pierwotnej. Wzrost popytu na surowce energetyczne, przy jednoczesnej rosnącej niestabilności warunków
Bardziej szczegółowoSTRATEGICZNY PROGRAM BADAŃ NAUKOWYCH I PRAC ROZWOJOWYCH. Zaawansowane technologie pozyskiwania energii. Warszawa, 1 grudnia 2011 r.
STRATEGICZNY PROGRAM BADAŃ NAUKOWYCH I PRAC ROZWOJOWYCH Zaawansowane technologie pozyskiwania energii Warszawa, 1 grudnia 2011 r. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania
Bardziej szczegółowoPANEL EKONOMICZNY Zakres prac i wyniki dotychczasowych analiz. Jan Pyka. Grudzień 2009
PANEL EKONOMICZNY Zakres prac i wyniki dotychczasowych analiz Jan Pyka Grudzień 2009 Zakres prac Analiza uwarunkowań i czynników w ekonomicznych związanych zanych z rozwojem zeroemisyjnej gospodarki energii
Bardziej szczegółowoPrawne aspekty przygotowania i realizacji w Polsce projektów demonstracyjnych typu CCS (car bon capture and storage) w kontekście składowania CO2.
prof. nadzw. dr hab. Maciej Rudnicki kierownik katedry Prawa Zarządzania Środowiskiem Wydział Prawa KUL w Lublinie Prawne aspekty przygotowania i realizacji w Polsce projektów demonstracyjnych typu CCS
Bardziej szczegółowoSkierniewice, 18.02.2015 r. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej
Skierniewice, 18.02.2015 r. 1 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej 2 Agenda spotkania 1. Czym jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej i w jakim celu się go tworzy? 2. Uwarunkowania krajowe i międzynarodowe 3. Szczególne
Bardziej szczegółowoDaniel BORSUCKI DYREKTOR Zespołu Zarządzania Mediami KHW S.A. Katowice
NFOŚiGW Forum XLII Energia - Efekt Środowisko Nowe technologie pozyskania oraz zagospodarowania węgla kamiennego i metanu gwarantem bezpieczeństwa energetycznego UE i sporego efektu ekologicznego Daniel
Bardziej szczegółowoBudowa Kopalni Węgla Kamiennego Przeciszów w obszarze koncesji Oświęcim-Polanka 1
Budowa Kopalni Węgla Kamiennego Przeciszów w obszarze koncesji Oświęcim-Polanka 1 Szansą na ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ 02 października 2015 KOPEX-EX-COAL Sp. z o.o. www.kopalniaprzeciszow.pl Plan prezentacji
Bardziej szczegółowoPROJEKT PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA OLSZTYNA KONSULTACJE SPOŁECZNE
PROJEKT PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA OLSZTYNA 06.05.2015 KONSULTACJE SPOŁECZNE 1 Plan prezentacji 1. Wprowadzenie 2. Ważne fakty 3. O Planie gospodarki niskoemisyjnej 4. Inwentaryzacja emisji
Bardziej szczegółowoINFORMACJE ZAWARTE W ZMIANIE PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
INFORMACJE ZAWARTE W ZMIANIE PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Głównym celem polityki przestrzennej, zapisanej w Planie, jest przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego województwa
Bardziej szczegółowoWPŁYW SPOSOBU ZWAŁOWANIA NA WIELKOŚĆ WYROBISKA KOŃCOWEGO NA PRZYKŁADZIE ODKRYWKI DRZEWCE W KWB KONIN
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 33 Zeszyt 2 2009 Zbigniew Jagodziński* WPŁYW SPOSOBU ZWAŁOWANIA NA WIELKOŚĆ WYROBISKA KOŃCOWEGO NA PRZYKŁADZIE ODKRYWKI DRZEWCE W KWB KONIN 1. Wstęp Prawidłowe zaprojektowanie
Bardziej szczegółowoDlaczego warto liczyć pieniądze
Przyświeca nam idea podnoszenia znaczenia Polski i Europy Środkowo-Wschodniej we współczesnym świecie. PEP 2040 - Komentarz Dlaczego warto liczyć pieniądze w energetyce? DOBRZE JUŻ BYŁO Pakiet Zimowy Nowe
Bardziej szczegółowoINSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Polska kraj na rozdrożu Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju Sytuacja w ochrony klimatu w Polsce emisja gazów cieplarnianych spadła o 32 % w stosunku do roku 1988 (rok bazowy dla Polski) jednak
Bardziej szczegółowoXI polsko-niemiecka konferencja. Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec doświadczenia i perspektywy
Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec doświadczenia i perspektywy Jerzy Łaskawiec@pzge.pl 1 Zestawienie bloków kondensacyjnych w kolejności uruchomienia 1962 1970 1976 1985 Siersza, blok nr 1 czerwiec
Bardziej szczegółowoZadania GDOŚ w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko
Zadania GDOŚ w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko Warszawa, 15 czerwca 2018 r. Joanna Przybyś, Departament Ocen Oddziaływania na Środowisko PODSTAWY PRAWNE Ustawa z dnia 3 października
Bardziej szczegółowoKrzysztof Stańczyk. CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA
Krzysztof Stańczyk CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2008 Spis treści Wykaz skrótów...7 1. Wprowadzenie...11 1.1. Wytwarzanie i uŝytkowanie energii na świecie...11
Bardziej szczegółowoDYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU. Prof. dr hab. Maciej Nowicki
DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU Prof. dr hab. Maciej Nowicki 1 POLSKI SYSTEM ENERGETYCZNY NA ROZDROŻU 40% mocy w elektrowniach ma więcej niż 40 lat - konieczność ich wyłączenia z eksploatacji
Bardziej szczegółowoBilans potrzeb grzewczych
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA GMINY OPALENICA Część 04 Bilans potrzeb grzewczych W 854.04 2/9 SPIS TREŚCI 4.1 Bilans potrzeb grzewczych
Bardziej szczegółowoPLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA MYSŁOWICE. Spotkanie informacyjne Mysłowice, dn. 16 grudnia 2014 r.
PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA MYSŁOWICE Spotkanie informacyjne Mysłowice, dn. 16 grudnia 2014 r. Gospodarka niskoemisyjna co to takiego? Gospodarka niskoemisyjna (ang. low emission economy)
Bardziej szczegółowoPierwsze doświadczenia z prac nad PGN potrzeba standaryzacji
Pierwsze doświadczenia z prac nad PGN potrzeba standaryzacji Szymon Liszka, FEWE Piotr Kukla, FEWE Warszawa, 17 grudnia 2014 Zakres prezentacji Doświadczenia FEWE Rynek PGN Elementy standardu PGN na podstawie
Bardziej szczegółowoInnowacyjne technologie a energetyka rozproszona.
Innowacyjne technologie a energetyka rozproszona. - omówienie wpływu nowych technologii energetycznych na środowisko i na bezpieczeństwo energetyczne gminy. Mgr inż. Artur Pawelec Seminarium w Suchej Beskidzkiej
Bardziej szczegółowogospodarki energetycznej...114 5.4. Cele polityki energetycznej Polski...120 5.5. Działania wspierające rozwój energetyki odnawialnej w Polsce...
SPIS TREŚCI Wstęp... 11 1. Polityka energetyczna Polski w dziedzinie odnawialnych źródeł energii... 15 2. Sytuacja energetyczna świata i Polski u progu XXI wieku... 27 2.1. Wstęp...27 2.2. Energia konwencjonalna
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce Paweł Pikus Wydział Gazu Ziemnego, Departament Ropy i Gazu VII Forum Obrotu 2014 09-11.06.2014 r., Stare
Bardziej szczegółowoRozwój energetyki gazowej w Polsce - szansa czy zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego?
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Rozwój energetyki gazowej w Polsce - szansa czy zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego? Adam Szurlej Jacek Kamiński Tomasz
Bardziej szczegółowoGaz ziemny w Polsce i Unii Europejskiej
Gaz ziemny w Polsce i Unii Europejskiej Gliwice, 25 września 2012 r. prof. dr hab. inż. Maciej KALISKI dr hab. inż. Stanisław NAGY, prof. AGH prof. zw. dr hab. inż. Jakub SIEMEK dr inż. Andrzej SIKORA
Bardziej szczegółowoPrzepisy o ochronie przyrody
Przepisy o ochronie przyrody Paulina Kupczyk kancelaria Ochrona Środowiska i działalno inwestycyjna Konsulting Szkolenie Interwencje ekologiczne w obronie ostoi Natura 2000 w ramach projektu Ogólnopolskiego
Bardziej szczegółowoPODZIĘKOWANIA... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI. PRZEDMOWA... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI. 3.1 WPROWADZENIE... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.
Spis treści PODZIĘKOWANIA... BŁĄD! NIE PRZEDMOWA... BŁĄD! NIE WPROWADZENIE... BŁĄD! NIE ROZDZIAŁ 1... BŁĄD! NIE RYNEK GAZU ZIEMNEGO ZASADY FUNKCJONOWANIA.... BŁĄD! NIE 1.1. RYNEK GAZU ZIEMNEGO ZMIANY STRUKTURALNE
Bardziej szczegółowoPodsumowanie i wnioski
AKTUALIZACJA ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA OBSZARU MIASTA POZNANIA Część 13 Podsumowanie i wnioski W 755.13 2/7 I. Podstawowe zadania Aktualizacji założeń
Bardziej szczegółowoMiejsce polskiej energetyki w realizacji polityki klimatycznoenergetycznej koszty, źródła finansowania, derogacje. Zarządca Rozliczeń,
1 Miejsce polskiej energetyki w realizacji polityki klimatycznoenergetycznej koszty, źródła finansowania, derogacje. Zarządca Rozliczeń, 18.10. 2011 2 Jakie wzywania stoją przed polską energetyką? Wysokie
Bardziej szczegółowoG S O P S O P D O A D R A K R I K NI N SK S O K E O M
PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ MIASTA CHOJNICE na lata 2015 2020 2020 17.10.2015 2015-10-07 1 Spis treści 1. Wstęp 2. Założenia polityki energetycznej na szczeblu międzynarodowym i krajowym 3. Charakterystyka
Bardziej szczegółowoWojciech Grządzielski, Adam Jaśkowski, Grzegorz Wielgus
SIEĆ DYSTRYBUCYJNA OGNIWEM STRATEGICZNEJ ROZBUDOWY SYSTEMU GAZOWEGO ZWIĘKSZAJĄCEGO BEZPIECZEŃSTWO DOSTAW GAZU ZIEMNEGO ORAZ STOPIEŃ DOSTĘPU SPOŁECZEŃSTWA DO SIECI Wojciech Grządzielski, Adam Jaśkowski,
Bardziej szczegółowoKomitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN. BAZA SUROWCOWA I ZAGROŻENIA DLA BEZPIECZEŃSTWA ENERGERYCZNEGO POLSKI
BAZA SUROWCOWA I ZAGROŻENIA DLA BEZPIECZEŃSTWA ENERGERYCZNEGO POLSKI Eugeniusz MOKRZYCKI Marek NIEĆ Krystian PROBIERZ Eugeniusz SOBCZYK 11 czerwca 2012 r. Kopaliny Złoża zagospodarowane Wydobycie zasoby
Bardziej szczegółowoMetody oceny stanu zagrożenia tąpaniami wyrobisk górniczych w kopalniach węgla kamiennego. Praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kabiesza
Metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami wyrobisk górniczych w kopalniach węgla kamiennego Praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kabiesza GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2010 Spis treści 1. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoTrendy w robotyzacji przemysłu w Polsce i na świecie.
Trendy w robotyzacji przemysłu w Polsce i na świecie. Potrzeby rozwojowe światowego przemysłu powodują, że globalny popyt na roboty przemysłowe odznacza się tendencją wzrostową. W związku z tym, dynamiczny
Bardziej szczegółowoTrzy rewolucje, które zmienią energetykę Energetyka, która zmieni świat Wojciech Jakóbik
Trzy rewolucje, które zmienią energetykę Energetyka, która zmieni świat Wojciech Jakóbik Skąd bierze się energia? Nośniki energii (surowce energetyczne): Węgiel energetyczny Gaz ziemny Ropa naftowa Paliwo
Bardziej szczegółowoUsytuowanie i regulacje prawne dotyczące biomasy leśnej
Usytuowanie i regulacje prawne dotyczące biomasy leśnej Wzywania stojące przed polską energetyką w świetle Polityki energetycznej Polski do 2030 roku Wysokie zapotrzebowanie na energię dla rozwijającej
Bardziej szczegółowoKarta informacyjna przedsięwzięcia
Karta informacyjna przedsięwzięcia Sporządzona zgodnie z z art. 3 ust 1 pkt 5 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo dostaw gazu
HES II Bezpieczeństwo dostaw gazu Marek Foltynowicz Listopad 2006 1 Bezpieczeństwo energetyczne Bezpieczeństwo energetyczne stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoJózef Frączek Jerzy Janiec Ewa Krzysztoń Łukasz Kucab Daniel Paściak
OBOWIĄZUJĄCE PRZEPISY PRAWNE ZWIĄZANE ZE ZMNIEJSZENIEM ZAPOTRZEBOWANIA BUDYNKÓW NA CIEPŁO ORAZ ZWIĘKSZENIEM WYKORZYSTANIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH DZIAŁ DORADCÓW ENERGETYCZNYCH Wojewódzkiego Funduszu
Bardziej szczegółowoRaport 3 Koncepcja zmian w unijnej polityce energetycznoklimatycznej oraz proponowane kierunki jej modyfikacji wraz z uzasadnieniem i oceną skutków
Projekt: Opracowanie analiz, materiałów merytorycznych i koncepcji działań mających na celu poprawę warunków rozwoju elektroenergetyki polskiej w tym także poprzez modyfikację unijnej polityki energetyczno-klimatycznej
Bardziej szczegółowoPROGRAMY OCHRONY POWIETRZA PROGRAMY POPRAWY JAKOŚCI POWIETRZA. Zagadnienia, problemy, wskazania
PROGRAMY OCHRONY POWIETRZA PROGRAMY POPRAWY JAKOŚCI POWIETRZA Zagadnienia, problemy, wskazania Opracował: mgr inż. Jerzy Piszczek Katowice, grudzień 2009r. I. WPROWADZENIE Praktyczna realizacja zasad zrównoważonego
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. inż. Józef DUBIŃSKI Prof. dr hab. inż. Marian TUREK GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA
Prof. dr hab. inż. Józef DUBIŃSKI czł. koresp. PAN Prof. dr hab. inż. Marian TUREK GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk,
Bardziej szczegółowoWniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
Wnioskodawca:...... ( imię i nazwisko lub firma)..., dnia... Wójt Gminy Mełgiew ( adres zamieszkania lub siedziby)... (telefon kontaktowy, fax, e-mail) Wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
Bardziej szczegółowoElektroenergetyka w Polsce Z wyników roku 2013 i nie tylko osądy bardzo autorskie
Elektroenergetyka w Polsce 2014. Z wyników roku 2013 i nie tylko osądy bardzo autorskie Autor: Herbert Leopold Gabryś ("Energetyka" - czerwiec 2014) Na sytuację elektroenergetyki w Polsce w decydujący
Bardziej szczegółowoELEKTROENERGETYKA W POLSCE 2011 WYNIKI WYZWANIA ZIELONA GÓRA 18 LISTOPADA 2011. wybrane z uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych!
ELEKTROENERGETYKA W POLSCE 2011 WYNIKI WYZWANIA ZIELONA GÓRA 18 LISTOPADA 2011 wybrane z uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych! ELAEKTROENERGETYKA UE W POLSCE sytuację elektroenergetyki w Polsce wyznaczają
Bardziej szczegółowoKompleksowe podejście do rozwoju systemów ciepłowniczych
1 Kompleksowe podejście do rozwoju systemów ciepłowniczych Daniel Roch Szymon Pająk ENERGOPOMIAR Sp. z o.o., Zakład Techniki Cieplnej Plan prezentacji 1. Aspekty kompleksowego podejścia do rozwoju systemu
Bardziej szczegółowoGłówne problemy. Wysokie koszty importu ropy: 1 mld dziennie w 2011 Deficyt w bilansie handlowym: ~ 2.5 % of PKB 7% wydatków gospodarstw domowych
Pakiet "Czysta Energia dla u" Europejska strategia dotycząca paliw alternatywnych i towarzyszącej im infrastruktury Warszawa, 15 kwietnia 2013 Katarzyna Drabicka, Policy Officer, European Commission, DG
Bardziej szczegółowoRynek mocy a nowa Polityka energetyczna Polski do 2050 roku. Konferencja Rynek Mocy - Rozwiązanie dla Polski?, 29 października 2014 r.
Rynek mocy a nowa Polityka energetyczna Polski do 2050 roku Konferencja Rynek Mocy - Rozwiązanie dla Polski?, 29 października 2014 r. 2 Cel główny Polityki energetycznej Polski do 2050 r. Tworzenie warunków
Bardziej szczegółowoWYTYCZNE DO SPORZĄDZENIA KARTY INFORMACYJNEJ PRZEDSIĘWZIĘCIA
WYTYCZNE DO SPORZĄDZENIA KARTY INFORMACYJNEJ PRZEDSIĘWZIĘCIA zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
Bardziej szczegółowoPotencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro
Kwiecień 2013 Katarzyna Bednarz Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro Jedną z najważniejszych cech polskiego sektora energetycznego jest struktura produkcji
Bardziej szczegółowoUwarunkowania rozwoju gminy
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE W GMINIE PRUDNIK Część 05 Uwarunkowania rozwoju gminy W 835.05 2/8 SPIS TREŚCI 5.1 Główne czynniki decydujące
Bardziej szczegółowoZagrożenia i koszty gospodarcze i społeczne wobec kosztotwórczej polityki klimatycznej UE
VI Europejski Meeting Gospodarczy POLITYKA KLIMATYCZNO ENERGETYCZNA UE PROTOKÓŁ COP 21 Polska droga wspólne cele Warszawa, 25 października 2016 Zagrożenia i koszty gospodarcze i społeczne wobec kosztotwórczej
Bardziej szczegółowoKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA NA RYNKU SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA NA RYNKU SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH Dr inż. LEON KURCZABINSKI Katowice, czerwiec, 2013 POZYCJA WĘGLA NA KRAJOWYM RYNKU ENERGII WĘGIEL = NIEZALEŻNO NOŚC ENERGETYCZNA ZALEŻNO
Bardziej szczegółowoPrawo Energetyczne I Inne Ustawy Dotyczące Energetyki Kogeneracja Skuteczność Nowelizacji I Konieczność
Prawo Energetyczne I Inne Ustawy Dotyczące Energetyki Kogeneracja Skuteczność Nowelizacji I Konieczność dr inż. Janusz Ryk Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych II Ogólnopolska Konferencja Polska
Bardziej szczegółowo1. Górnictwa węgla brunatnego w Polsce stan obecny. Stanisław Żuk* Górnictwo i Geoinżynieria Rok 34 Zeszyt
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 34 Zeszyt 4 2010 Stanisław Żuk* ANALIZA WYNIKÓW PRODUKCYJNYCH POLSKIEJ BRANŻY WĘGLA BRUNATNEGO ZA LATA 2005 2009 ORAZ PRZEGLĄD OBECNEJ SYTUACJI W GÓRNICTWIE WĘGLA BRUNATNEGO
Bardziej szczegółowoKONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA
KONWERGENCJA ELEKTROENERGETYKI I GAZOWNICTWA vs INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE WALDEMAR KAMRAT POLITECHNIKA GDAŃSKA SYMPOZJUM NAUKOWO-TECHNICZNE Sulechów 2012 Kluczowe wyzwania rozwoju elektroenergetyki
Bardziej szczegółowoWielkość i koszty zabezpieczenia roszczeń w górnictwie odkrywkowym węgla brunatnego
Wielkość i koszty zabezpieczenia roszczeń w górnictwie odkrywkowym węgla brunatnego Jerzy Malewski Politechnika ska Treść referatu W artykule przedstawiono sposób szacowania wielkości i kosztów zabezpieczenia
Bardziej szczegółowo