Choroby świń. Charakterystyczne cechy zdrowej świni Wyszczególnienie Wewnętrzna ciepłota ciała

Transkrypt

1 Choroby świń Na osiągnięcie wysokich wyników użytkowości rozpłodowej, tucznej i rzeźnej świń duży wpływ ma stan zdrowia zwierząt. U zwierząt wysoko produkcyjnych utrzymywanych w nieodpowiednich warunkach środowiska następuje obniżenie odporności organizmu, zwiększa się też jego podatność na infekcje. Zadaniem producenta jest przede wszystkim zapobieganie chorobom. Można to osiągnąć poprzez właściwe postępowanie ze zwierzętami oraz stworzenie odpowiednich warunków utrzymania i warunków sanitarno-weterynaryjnych. W wypadku pojawienia się choroby ważne jest szybkie zaobserwowanie jej objawów i prawidłowe rozpoznanie, powiadomienie lekarza weterynarii oraz współpraca z inspekcją weterynaryjną. Aby szybko zwalczyć chorobę w stadzie, producent powinien codziennie kontrolować zwierzęta i obserwować ich zachowanie. Charakterystyczne cechy zdrowej świni Wyszczególnienie Wewnętrzna ciepłota ciała Liczba oddechów/min. Tętno/min. Skóra Błony śluzowe Sierść Chód Zachowanie się Kał Cechy Prosięta ssące 39,0-39,4 C, tuczniki 38,2-39,2 C Lochy prośne 38,4-38,8 C, lochy w okresie laktacji 38,9-39,3 C Prosięta ssące i tuczniki 30-40, lochy prośne 15-20, lochy w czasie porodu 40-50, lochy w okresie laktacji Prosięta ssące , tuczniki 75-90, lochy prośne 70-80, lochy w czasie porodu , lochy w okresie laktacji Elastyczna, u ras białych bladoróżowa Wilgotne, bladoróżowe Przylegająca, połyskująca Pewny, miarowy, ruchy skoordynowane Odruchy i świadomość zachowania Zbity koloru zielonego pokryty niewielką ilością śluzu, 1-3 kg/dobę

2 Niepokoić może brak apetytu, apatia, senność. U sztuk, u których podejrzewamy chorobę, należy kontrolować temperaturę ciała, tętno i częstotliwość oddechów (obserwacja ruchu klatki piersiowej i powłok brzusznych). Udzielając pomocy choremu lub pracując przy chorym lub podejrzanym o chorobę zwierzęciu, należy zachować szczególną ostrożność ze względu na możliwość występowania chorób przenoszonych ze zwierząt na ludzi (tzw. zoonoz). W większości wypadków przenoszą się one przez bezpośredni kontakt człowieka z chorym zwierzęciem lub pośrednio przez stykanie się z zakażonymi przedmiotami. Człowiek mający skaleczoną rękę powinien pracować przy zwierzętach w rękawicach ochronnych. W celu poprawienia statusu zdrowotnego polskich stad zarodowych trzody chlewnej Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS wdraża program monitoringu weterynaryjnego. Głównymi zadaniami programu są diagnozowanie i eliminowanie konkretnych chorób oraz niedopuszczanie do ich rozprzestrzeniania się pomiędzy stadami. Kontrola statusu zdrowotnego zwierząt przeprowadzana jest przez nadzorującego chlewnię lekarza weterynarii i obejmuje m.in. tuberkulinizację całego stada (badanie w kierunku gruźlicy) oraz obowiązkowe szczepienia stada podstawowego przeciw parwowirozie i różycy. Lekarz weterynarii sprawujący opiekę nad chlewnią zarodową powinien raz na 6 miesięcy przygotować okresowy raport z oceny zdrowotnej zwierząt. Na jego podstawie jest wystawiany certyfikat określający status zdrowotny stada. Zakłada się, że wszystkie stada świń powinny posiadać certyfikaty zdrowotne, co oznacza, że powinny być wolne od chorób: PRRS, mykoplazmowego zapalenia płuc, choroby Aujeszkyego, leptospirozy, zzzn, gruźlicy. W utrzymaniu wysokiego statusu zdrowotnego stada pomaga przede wszystkim przestrzeganie zasad profilaktyki. Najważniejsze z nich to: skuteczna ochrona przed przeniesieniem choroby z zewnątrz poprzez kwarantannę zakupionych zwierząt, izolacja zwierząt chorych, najlepiej w osobnych pomieszczeniach, bieżąca obserwacja zachowania i stanu zdrowotnego świń, utylizacja padłych sztuk.

3 Największe straty w produkcji świń spowodowane są przez występowanie chorób zakaźnych, dlatego określone zostały przepisy regulujące obowiązek zgłaszania i zwalczania tych chorób (Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, DzU Nr 69, poz. 625). Choroby zakaźne nie uznają granic, dlatego Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt opracowała program współpracy w razie pojawienia się chorób zakaźnych szerzących się szybko pomiędzy krajami i powodujących znaczne straty ekonomiczne lub zagrażających zdrowiu człowieka. W tabelach przedstawiono wybrane, najczęściej pojawiające się w Polsce lub najbardziej niebezpieczne dla zwierząt i ludzi choroby wirusowe i bakteryjne. Zestawiono choroby wywołane przez pasożyty wewnętrzne świń, w tym bardzo niebezpieczną dla człowieka włośnicę. W Polsce należy obowiązkowo badać poubojowo mięso na obecność włośnią spiralnego. Zestawiono także choroby niezakaźne najczęściej pojawiające się wskutek błędów żywieniowych oraz nieprawidłowości środowiskowych. W każdym gospodarstwie powinna znajdować się podręczna apteczka weterynaryjna, zawierająca najbardziej przydatne przy udzielaniu pierwszej pomocy leki i środki opatrunkowe oraz narzędzia i sprzęt weterynaryjny do przeprowadzania zabiegów pielęgnacyjnych. W apteczce w chlewni powinny znajdować się: środek bakteriobójczy i odkażający do stosowania na skórę przy skaleczeniach, np. jodyna, środek odkażający do przemywania ran, np. nadmanganian potasu (postać krystaliczna do przygotowania 0,1% jasnoróżowego roztworu wodnego, środek do odkażania skóry, np. alkohol etylowy (70%), środek przeczyszczający, używany przy zaparciach, np. sól glauberska, strzykawki o różnej pojemności, igły różnej wielkości, termometr weterynaryjny, bandaże, taśmy i czyste ściereczki, nożyczki proste i zakrzywione, pomocne przy opatrunkach, nożyczki zaciskowe do skracania pępowiny,

4 cążki lub szlifierki do skracania kiełków, nożyk lub skalpel do kastracji, środek zabezpieczający rany pokastracyjne, np. antybiotyk (najlepiej w aerozolu), środek powodujący silniejsze skurcze macicy, podawany lochom w czasie przedłużających się porodów oraz pobudzający laktację, np. oksytocyna. W gospodarstwie powinny znajdować się również preparaty często wykorzystywane na fermie świń, np. preparat żelazowy dla prosiąt i preparaty przeciwpasożytnicze. Diagnostyka różnicowania wybranych chorób wirusowych Nazwa choroby Pomór klasyczny Pryszczyca Choroba pęcherzykowa Enterowirusowe zapalenie mózgu i rdzenia (choroba cieszyńska) Choroba Aujeszkyego 2 6 Grupa wiekowa zwierząt Najbardziej charakterystyczne objawy chorobowe Wybroczyny na skórze różnej wielkości, niechęć do ruchu, temp. 40,5-42,2 C, naprzemiennie biegunka i zatwardzenie Pęcherze na koronie i piętkach racic, temp. 40,5 C Pęcherze na powierzchni między racicowej, w jamie ustnej i jej okolicach, na gruczole mlekowym, wiosłowanie kończynami, porażenia, temp. 39,8-42 C Utrata apetytu, niezborność ruchów, lekki niedowład zadu Brak koordynacji ruchów, bezgłos, drżenie mięśni, wytrzeszcz oczu, u loch poronienia (w chlewniach o dobrych parametrach zoohigienicznych przebieg bezobjawowy)

5 Zespół rozrodczooddechowy (PRRS) 6 Zakażenie parwowirusowe Zakażenia enterowirusowe wywołujące zespół chorobowy SMEDI Zakażenia rotawirusowe Koronowirusowe zapalenie żołądka i jelit (TGE) 2 6 Epidemiczna biegunka Grypa Poodsadzeniowy, wielonarządowy zespół wyniszczający (PMWS) Zespół skórnonerkowy (PDNS) Lochy Lochy Najwrażliwsze prosięta ssące Prosięta odsądzone Najwrażliwsze warchlaki Poronienia, przedterminowe porody, u noworodków wrodzona rozkroczność, zwierzęta leżą na boku wykonując ruchy wiosłowe, zapalenie płuc i stawów, u knurów spadek libido, pogorszenie jakości nasienia Nieregularne cykle rujowe, mumifikacja płodów, rodzenie się prosiąt martwych lub mało żywotnych, mało liczne mioty Występowanie niecyklicznych rui, niska skuteczność krycia, ronienia, rodzenie prosiąt zmumifikowanych oraz zdeformowanych Depresja, brak łaknienia, zahamowanie przyrostów, biegunki (kał barwy kremowoszarej) Biegunka (kał szarozielony, cuchnący), wymioty, brak apetytu, zahamowanie przyrostów, u loch zahamowanie laktacji Wodnista biegunka, wymioty Kaszel, duszności, wyciek z oczu i nosa, temp C, niechęć do ruchu i jedzenia Apatia, brak apetytu, bladość skóry, duszność, kaszel, biegunka, utrata masy ciała, zaburzenia centralnego układu nerwowego Na skórze kończyn i w okolicy zadu i łopatek czerwono-brązowe plamy Objaśnienia: 1 choroba podlegająca obowiązkowi zwalczania, 2 choroba podlegająca obowiązkowi rejestracji,

6 3 choroba podlegająca zakazowi szczepień, 4 zoonoza, 5 zoonoza podlegająca obowiązkowi monitorowania, 6 choroba z listy Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt. Nazwa choroby Różyca 4 Diagnostyka różnicowania wybranych chorób bakteryjnych Bruceloza Leptospiroza 4 6 Gruźlica 4 Mykoplazmowe zapalenie płuc Grupa wiekowa Najbardziej charakterystyczne zwierząt objawy chorobowe Zwierzęta > 3 m-cy W zależności od przebiegu: osowiałość, utrata apetytu, zaczerwienienie uszu i odległych od serca części ciała (ryj, uda, ogon), pokasływanie, temp. 42 C, wyniesienia na skórze kształtu prostokątnego lub romboidalnego początkowo bezbarwne, później czerwone do fioletowych, u warchlaków również zapalenie stawów Ronienia w każdym okresie ciąży, u knurów obrzęk jąder, niechęć do Najwrażliwsze lochy i prosięta Zakaźne zanikowe Najwrażliwsze zapalenie nosa (ZZZN) 6 prosięta krycia, zapalenie stawów Poronienia w końcowym okresie ciąży lub przedwczesne porody, u prosiąt żółtaczka, krótkotrwała gorączka, zapalenie spojówek Czasami suchy kaszel i duszności często jednak brak objawów klinicznych Kaszel początkowo suchy, potem wilgotny, zahamowanie przyrostów, zapalenie płuc, wyciek z nosa, zapalenie spojówek, zwykle bez gorączki Niewłaściwy rozwój małżowin nosowych, skrócenie i wykrzywienie szczęki, łzawienie, kichanie, czasami krwawienie z nosa, występowanie ciemnej plamy poniżej oka

7 Streptokokoza Pleuropneumonia Zespół zaburzeń oddechowych świń Choroba Glassera Dyzenteria Rozrostowe zapalenie jelit (adenomatoza) Salmoneloza Najwrażliwsze prosięta ssące, najwrażliwsze prosięta Postać posocznicowa: nagłe, bezobjawowe padnięcia; postać mózgowo-oponowa: drżączka, paraliż, niezborność ruchów W zależności od przebiegu: temp. 41 C, duszność, krótkotrwała biegunka, sinica, kaszel, krwista piana wydostająca się z nozdrzy i jamy ustnej Warchlaki i tuczniki Utrudniony oddech, długo utrzymujący się kaszel, zahamowanie przyrostów, pogorszenie wykorzystania paszy Wysoka gorączka, stany zapalne: stawów, błon surowiczych, opon mózgowych i płuc, kulawizny, zaburzenia w koordynacji ruchów Czasami nagłe upadki, ale najczęściej ciągła, krwawa biegunka, w kale występują nie strawione cząstki pokarmu Warchlaki i tuczniki Postać ostra: ciemnoczerwony rozluźniony kał, nagłe padnięcia świń, postać chroniczna: zahamowanie przyrostów, najwrażliwsze prosięta odsądzone Wodnista biegunka koloru żółtego bez domieszki śluzu lub krwi, jasnoczerwone zabarwienie skóry w okolicach uszu, brzucha i wewnętrznych powierzchni ud, chroniczny kaszel Kolibakterioza Prosięta Biegunka, kał papkowaty przechodzący później w wodnisty, koloru żółtego, skóra szara, śpiączka Choroba obrzękowa Promienica Prosięta odsądzone Krótkotrwała biegunka, brak apetytu, duszność, porażenie kończyn, konwulsje, obrzęki powiek, śpiączka U loch guzki gruczołu sutkowego, u knurów obrzęk i guzki okolicy moszny, u pozostałych grup guzki małżowin nosowych, na języku lub w gardle

8 Bezmleczność poporodowa (MMA) Tężec Lochy Temp. >39,8 C, stan zapalny gruczołu mlekowego, śluzoworopny wypływ z dróg rodnych, zaparcia Sztywny chód, wyciągnięcie głowy do przodu, postawienie uszu Diagnostyka różnicowania wybranych chorób pasożytniczych Nazwa choroby Grupa wiekowa zwierząt Najbardziej charakterystyczne objawy chorobowe Kokcydiozy Prosięta Biegunka między 5 a 15 dniem życia, kał wodnisty, kremowy o nieprzyjemnym zapachu Glistnica Zmienny apetyt, napadowy kaszel, Węgorzyca Włośnica zahamowanie przyrostów Okres skórny: stany zapalne na skórze, okres płucny: kaszel, duszności, okres jelitowy: utrata apetytu, zaparcia, postępująca niedokrwistość oraz wyniszczenie U świń brak wyraźnych objawów, u człowieka przebieg ciężki Świerzb 4 Niepokój, świąd powodujący drapanie i ocieranie o różne przedmioty, na skórze występują guzki i krosty Wszawica Zmniejszony apetyt, niepokój, miejscowe wyłysienia, rogowacenie naskórka Nazwa choroby Diagnostyka różnicowania wybranych chorób niezakaźnych Grupa wiekowa zwierząt Najbardziej charakterystyczne objawy chorobowe Przyczyna Anemia Prosięta Bladość skóry i błon Niedobór żelaza lub śluzowych, nastroszona sierść, kwasu foliowego zahamowanie przyrostów masy ciała

9 Hipoglikemia Prosięta Niepewny chód, drżenie Niedostatek cukru mięśni, szczecina nastroszona, we krwi, wynikający szarobiały kolor skóry, niechęć z pobrania do ssania, osłabienie, śpiączka. Prosięta nie gromadzą się w jednym niedostatecznej ilości siary lub za niskiej temp. w kojcu miejscu lecz leżą w różnych miejscach kojca Wrodzona Prosięta rozkroczność (niedorozwój mięśni) Wypadanie pochwy i macicy Zatrucie solą kuchenną Mykotoksykozy Ergotyzm Lochy Wrzody żołądka Zwierzęta > 60 kg m.c. Szerokie rozstawienie tylnych kończyn na boki, zwierzę nie jest w stanie stać na własnych nogach (należy założyć taśmę w kształcie ósemki powyżej stawu skokowego) W szparze sromowej widoczny różowy kulisty twór, objawy zapalne (wyciek ropny) uszkodzonej błony śluzowej pochwy Biegunka, silny ślinotok, wzmożone wydalanie, moczu, wymioty, przy silnym zatruciu skurcze przypominające atak padaczki, śmierć Spadek apetytu, zahamowanie przyrostów, czasami biegunka, u loch zaburzenia w rozrodzie Drgawki mięśni, ślinotok, wymioty, biegunki, pobudzenie nerwowe, duszność, bezmleczność Bladość skóry i błon śluzowych, smolisty kał, nagłe padnięcia Predyspozycje genetyczne, spożycie przez lochy toksyn grzybów lub niedobór choliny Za duże nachylenie podłogi w kojcu, błędy żywieniowe w okresie okołoporodowym Nadmiar chlorku sodu, nasilający się przy niedostępie do wody Spożycie toksyn grzybów Spożycie pasz porażonych sporyszem Błędy żywieniowe, zbyt duże rozdrobnienie paszy Krzywica, Łomikost Choroba morwowego serca Deformacja kości długich, uszkodzenia i złamania kończyn Podwyższona temperatura ciała, trudności z oddychaniem, przyjmowanie pozycji "siedzącego psa", chwiejny chód, wytrzeszcz Niedobór wit. D, niedobór lub niewłaściwy stosunek Ca i P Niedobór wit. E lub selenu, nadmiar wielonienasyconych kwasów tłuszczowych

10 Parakeratoza Kanibalizm Zespół stresu u świń (PSS) Warchlaki, tuczniki Najczęściej warchlaki i tuczniki gałek ocznych Zaczerwienienie nóg i uszu, Niedobór cynku, zgrubienia na skórze, w zwłaszcza przy późniejszej fazie brązowoczarne, maziste zmiany skórne Ca wysokim poziomie Pogryzione uszy i ogony Nieprawidłowości środowiskowe, błędy żywieniowe Najczęściej po przepędzeniu Mutacja genu RYR1 zwierząt: drżenie mięśni, przyspieszony oddech, sinica skóry