Wykład 2 Antykryzysowe działania Unii Europejskiej. Europejski plan naprawy gospodarczej

Transkrypt

1 Wykład 2 Antykryzysowe działania Unii Europejskiej Europejski plan naprawy gospodarczej Obecny światowy kryzys gospodarczy jest ogromnym wyzwaniem dla Unii Europejskiej i wymaga szybkiej reakcji, która pozwoli zahamować jego wpływ na całą gospodarkę. Komisja Europejska, Państwa Członkowskie i międzynarodowi partnerzy UE wdrażają działania mające na celu stymulowanie inwestycji, aby generować wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Mając to na uwadze, Komisja przyjęła w październiku 2008 r. komunikat zatytułowany Przezwyciężenie kryzysu finansowego i wyjście na prostą: europejskie ramy działania. Reakcją UE na globalny kryzys był także Europejski Plan Naprawy Gospodarczej (EPNG), który został ogłoszony przez Komisję Europejską (KE) 26 listopada 2008 r. Plan - oparty na pakcie stabilności i wzrostu oraz na Strategii Lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia proponuje antycykliczną, makroekonomiczną reakcję na kryzys w formie szerokiego spektrum działań wspierających gospodarkę realną. W celu uniknięcia głębokiej recesji EPNG obejmuje natychmiastowy impuls budżetowy w wysokości 200 mld EUR (1,5% unijnego PKB), w tym rozszerzenie dyscypliny budżetowej ze strony państw członkowskich w wysokości 170 mld EUR (około 1,2% unijnego PKB) i wsparcie natychmiastowych działań ze środków unijnych w wysokości 30 mld EUR (około 0,3% unijnego PKB) oraz szereg wspólnych działań priorytetowych opartych na Strategii Lizbońskiej. EPNG opiera się na następujących założeniach: istotne zwiększenie siły nabywczej, umożliwiające wzrost popytu i zaufania. KE zaproponowała, aby w ramach nadzwyczajnych środków, państwa członkowskie i UE uzgodniły natychmiastowy bodziec budżetowy w wysokości 200 mld EUR (1,5% PKB), w celu zwiększenia popytu, zgodnie z paktem stabilności i wzrostu; konieczność ukierunkowania działań krótkoterminowych w celu podniesienia konkurencyjności Europy w długiej perspektywie czasowej. W planie zawarto kompleksowy program ukierunkowania działań na inteligentne inwestycje, oznaczające inwestowanie w kompetencje właściwe z punktu widzenia przyszłych potrzeb (na rzecz podnoszenia efektywności energetycznej, w celu stworzenia miejsc pracy i oszczędności energii, w czyste technologie, w infrastrukturę i połączenia międzysystemowe) w celu promowania efektywności i innowacyjności; zgodność z zasadami solidarności i sprawiedliwości społecznej, w tym ukierunkowanie działań na ochronę miejsc pracy i obniżenie kosztów energii dla najbardziej zagrożonych grup społecznych. W ramach EPNG określono następujące cele strategiczne: pobudzenie popytu i wzmocnienie zaufania konsumentów; zmniejszenie kosztów społecznych spowolnienia gospodarczego i jego wpływu na grupy najbardziej narażone; przygotowanie do działania w sytuacji ponownego ożywienia gospodarczego; przyspieszenie przejścia w kierunku gospodarki opartej na technologiach niskoemisyjnych. Ponadto, na zlecenie KE, grupa ekspertów pod przewodnictwem byłego szefa MFW Jacquesa de 1

2 Larosiere'a przygotowała raport, proponujący stworzenie europejskiego systemu nadzoru finansowego, składającego się z rady oceny ryzyka oraz organów nadzorujących banki, ubezpieczycieli i giełdy w UE. W raporcie wskazano, iż potrzebne jest zwiększenie harmonizacji w zakresie nadzoru nad rynkami finansowymi, w celu unikania arbitralnych decyzji organów w poszczególnych krajach i naruszania reguł konkurencji. Raport stwierdza, że dotychczasowe regulacje unijne w tym zakresie są zbyt słabe i przedstawia propozycję dwuetapowego procesu reformy nadzoru finansowego w UE: wzmocnienia istniejących struktur w latach oraz powołania nowych organów w latach Na tzw. poziomie makroostrożnościowym raport proponuje ustanowienie nowej Europejskiej Rady Oceny Ryzyka Systemowego (European Systemic Risk Council ESRC), w której mieliby zasiadać prezesi banków narodowych państw członkowskich. Zadaniem ESRC byłoby analizowanie wszelkich ryzyk kluczowych dla stabilności finansowej i planowanie skutecznych środków zaradczych. Ponadto w ramach europejskiego systemu nadzoru finansowego raport proponuje utworzenie w UE trzech nowych instytucji nadzorczych (ds. banków, papierów wartościowych i ubezpieczeń), złożonych z najwyższego szczebla przedstawicieli narodowych organów nadzoru. Wyzwania dla realizacji POKL w kontekście Europejskiego Planu Naprawy Gospodarczej W obliczu pogarszającej się sytuacji gospodarczej, na szczeblu Unii Europejskiej podejmowane są inicjatywy służące realizacji skoordynowanych działań realizowanych w poszczególnych państwach członkowskich, które skutecznie będą przeciwdziałały negatywnym skutkom spowolnienia gospodarczego. Wyrazem tego typu inicjatywy jest Komunikat Komisji do Rady Europejskiej z dnia 26 listopada 2008 r. Europejski Plan Naprawy Gospodarczej [COM(2008) 800]. W kontekście celów strategicznych określonych w Komunikacie KE, dziania współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego mogą skutecznie wspierać przede wszystkim drugi oraz trzeci spośród ww. celów. Tym samym szczególnym wyzwaniem jest zapewnienie odpowiednich możliwości realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w taki sposób aby stanowił skuteczny instrument służący minimalizowaniu kosztów społecznych spowolnienia gospodarczego i jednocześnie stwarzał warunki dalszego rozwoju zasobów ludzkich w istniejącej sytuacji gospodarczej. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 539/2010 Dnia 25 czerwca 2010 r. weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 539/2010 z dnia 16 czerwca 2010 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w odniesieniu do uproszczenia niektórych przepisów oraz w odniesieniu do niektórych przepisów w zakresie zarządzania finansowego. W zakresie projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego najważniejsza zmiana dotyczy kwestii trwałości projektów (uregulowanej w art. 57 rozporządzenia nr 1083/2006), którą stosuje się z mocą wsteczną, tj. od dnia 1 stycznia 2007 r. Trwałość projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego należy rozumieć tylko i wyłącznie 2

3 w kontekście przepisów o pomocy publicznej. Należy równocześnie zwrócić uwagę na obowiązek zachowania w w/wym. projektach także trwałości rezultatów, zgodnie z 14 ust. 2 Wzoru minimalnego zakresu umowy o dofinansowanie projektu, stanowiącego Załącznik nr 2 do Zasad finansowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Tym samym, pomimo wejścia w życie zmiany art. 57 rozporządzenia nr 1083/2006, beneficjent może zobowiązać się we wniosku i umowie o dofinansowanie projektu do zachowania rezultatów projektu. Niniejsze rozporządzenie wprowadza ponadto zmiany w zakresie m.in.: dużych projektów (art rozporządzenia nr 1083/2006); inżynierii finansowej (art. 44 rozporządzenia nr 1083/2006); obowiązków państw członkowskich w zakresie skuteczności (art. 48 rozporządzenia nr 1083/2006); projektów generujących dochód (art. 55 rozporządzenia nr 1083/2006); kwalifikowalności (art. 56 rozporządzenia nr 1083/2006); sprawozdań z realizacji (art. 67 rozporządzenia nr 1083/2006); deklaracji wydatków (art. 78 rozporządzenia nr 1083/2006); płatności zaliczkowych (art. 82 rozporządzenia nr 1083/2006); zamknięcia częściowego programu (art. 88 rozporządzenia nr 1083/2006); automatycznego anulowania zobowiązań (art rozporządzenia nr 1083/2006). Polityka spójności Europejska polityka spójności, dysponująca środkami w wysokości 347 miliardów euro na lata , dostarcza poważnego wsparcia dla stabilności budżetu oraz dla inwestycji publicznych w Państwach Członkowskich i europejskich regionach w kontekście dużych ograniczeń budżetowych. W tej sytuacji, polityka spójności zajmuje bardzo ważne miejsce w procesie mającym na celu odbudowę zaufania w gospodarkę UE i stanowi kluczowy element europejskiego planu naprawy gospodarczej. W istocie, wspierając inwestycje w infrastrukturę, przedsiębiorstwa i zatrudnienie, polityka spójności może pomóc europejskim regionom i Państwom Członkowskim w odpowiednim podejściu do wyzwań wynikających ze światowego kryzysu gospodarczego. Rola polityki spójności w planie naprawy gospodarczej Począwszy od października 2008 r., Komisja zaproponowała szereg działań zmierzających do przyspieszenia wdrażania programów europejskiej polityki spójności na lata , tak, aby zmobilizować jej wszystkie środki w celu wspierania wysiłków Państw Członkowskich i regionów dążących do przezwyciężenia kryzysu. Działania te opierają się na zaleceniach dla Państw Członkowskich oraz na działaniach legislacyjnych i specjalnych działaniach nielegislacyjnych mających przyspieszyć inwestycje i uprościć realizację programów polityki spójności. Polega to na wprowadzeniu większej elastyczności, przyznaniu regionom pierwszeństwa oraz na skupieniu programów polityki spójności na inteligentnych inwestycjach. 3

4 1) Elastyczność Przystosowanie programów polityki spójności Zatrudnienie, przedsiębiorstwa, infrastruktura i energia oraz badania i innowacje stały się już strategicznymi priorytetami dla istniejących programów polityki spójności i zostaną priorytetowymi dziedzinami inwestycyjnymi. W obecnej sytuacji kryzysu gospodarczego, Komisja Europejska, przy współpracy z Państwami Członkowskimi, zbada, czy muszą być wniesione zmiany w programach aby: odpowiedzieć na nowe wyzwania, którym europejskie regiony muszą stawić czoła, uprościć realizację programów oraz przyspieszyć ich wdrażanie Zakończenie programów na lata Komisja Europejska przedłużyła termin kwalifikowalności wydatków dla programów operacyjnych na lata w celu maksymalnego wykorzystania wszystkich źródeł polityki spójności na ten okres planowania. Została również wprowadzona większa elastyczność przy obliczaniu końcowego wkładu UE. Komisja zaproponowała również kilka działań w celu uproszczenia zarządzania finansowego programów polityki spójności, aby zredukować procedury administracyjne. Działania te obejmują: wprowadzenie wypłat ryczałtowych (przy pomocy jednolitych stawek bądź kosztów ryczałtowych) w celu ułatwienia operacji inżynierii finansowej z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) i Europejskim Funduszem Inwestycyjnym (EFI), kontrakty mogą być przyznawane bezpośrednio EBI lub EFI uproszczenie zarządzania niektórymi projektami generującymi dochody: projekty współfinansowane przez EFS lub EFRR lub Fundusz Spójności, których całościowy koszt nie przekracza 1 miliona euro 2) Przyznać regionom pierwszeństwo Wzrost przepływu finansowego Komisja Europejska zaproponowała zwiększenie płatności zaliczkowych dla programów na lata Dodatkowe zaliczki udostępnione w kwietniu 2009 roku umożliwiły natychmiastowy dopływ gotówki w wysokości 4,5 miliardów euro na inwestycje w ramach środków finansowych przyznanych każdemu Państwu Członkowskiemu na lata Powyższe fundusze zwiększyły ogólna kwotę zaliczek od 2007 roku do prawie 23,3 miliarda euro, stymulując w ten sposób szczególnie niezbędne publiczne inwestycje Pomoc dużym projektom W celu pomocy Państwom Członkowskim w przyśpieszeniu rozwoju dużych projektów (dla których całościowy koszt przekracza 50 milionów euro, a 25 milionów w przypadku projektów środowiskowych), Komisja Europejska proponuje: wzrost o 25% środków przyznanych JASPERS (Joint Assistance in Supporting Projects in European Regions - wspólna inicjatywa wsparcia projektów w regionach europejskich) w celu pomocy Państwom Członkowskich w jak najszybszym przygotowaniu i wdrożeniu dużych projektów począwszy od 2009r 4

5 przyspieszenie płatności pośrednich dla dużych projektów w celu dostarczenia im niezbędnej gotówki Uproszczenie zasad regulujących pomoc państwa Komisja jest obecnie w trakcie negocjacji z Państwami Członkowskimi mającymi na celu uproszczenie zasad odnoszących się do pomocy państwa, współfinansowanej przez politykę spójności. W praktyce oznaczałoby to, że zaliczki w postaci pomocy państwa wypłacane beneficjentom mogłyby sięgać 100% pomocy przy zachowaniu pozostałych warunków. Dodatkowo, Komisja wprowadziła tymczasowe ramy dla zasad regulujących pomoc państwa, które powinny umożliwić Państwom Członkowskim złagodzenie skutków zamrożenia kredytów dla realnej gospodarki do 2010 r. Te tymczasowe ramy proponują, z zachowaniem pozostałych warunków: zryczałtowaną pomoc w maksymalnej kwocie euro na przedsiębiorstwo w okresie najbliższych dwóch lat, aby pomóc przedsiębiorstwom w przezwyciężeniu obecnych trudności gwarancje państwowe dla pożyczek premiowych pożyczki subsydiowane, szczególnie na wytwarzanie produktów ekologicznych (wcześniej zgodne z normami ochrony środowiska lub wychodzące poza nie) pomoc w formie kapitału podwyższonego ryzyka mogącego osiągnąć 2,5 miliona euro na MŚP i na rok (zamiast obecnie 1,5 miliona euro) o ile co najmniej 30% (zamiast obecnych 50%) kosztów inwestycyjnych zostanie pokrytych przez inwestorów prywatnych 3) Inteligentne inwestycje Inwestować w dziedziny o silnym potencjale wzrostu Komisja Europejska będzie współpracować z Państwami Członkowskimi w celu zmodyfikowania, jeśli zajdzie taka potrzeba, obecnych programów polityki spójności kładąc przede wszystkim nacisk na inteligentne inwestycje, takie jak: inwestowanie w efektywność energetyczną, technologie ekologiczne, usługi w dziedzinie ochrony środowiska, infrastrukturę i połączenia międzysystemowe, sieci szerokopasmowe, przewidywanie potrzeb rynku w zakresie umiejętności i dostosowywanie umiejętności do tych potrzeb lub tworzenie nowych możliwości finansowania dla MŚP (tj. dla MŚP prowadzących intensywną działalność badawczą i innowacyjną). Utrzymanie inwestycji publicznych Komisja zachęca Państwa Członkowskie do utrzymania na wysokim poziomie inwestycji publicznych, aby zagwarantować, że źródła polityki spójności są całkowicie uaktywnione w celu wspierania wysiłków Państw Członkowskich i regionów zmierzających do ożywienia gospodarczego. Więcej inwestycji w efektywność energetyczną Komisja negocjuje z Państwami Członkowskimi wprowadzenie większych udogodnień w dziedzinie efektywności energetycznej i programów na rzecz energii odnawialnych w budownictwie we wszystkich Państwach Członkowskich. Jeśli chodzi o Państwa Członkowskie, które dołączyły do Unii po 2004r., istnieje jeszcze możliwość inwestycji w sektorze budownictwa. 5

6 Promowanie przedsiębiorczości oraz wzrost współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) i Europejskim Funduszem Inwestycyjnym (EFI) Komisja Europejska zachęca i wspomaga Państwa Członkowskie i regiony w jak najlepszym korzystaniu z inicjatywy JEREMIE (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises - wspólne europejskie zasoby dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw) dla MŚP, w tym z instrumentów gwarancyjnego i finansowego pożyczek oraz poprawy środowiska gospodarczego dla mikrokredytów. Nowa inicjatywa JASMINE (Joint Action to Support Microfinance Institutions in Europe - Wspólne Działania na rzecz Wspierania Instytucji Mikrokredytowych w Europie) połączy różne formy wsparcia technicznego i finansowego mikrokredytodawców nie będących instytucjami bankowymi w celu wspierania łatwego dostępu do mikrokredytów dla przedsiębiorstw w całej Europie 6