P L A N R O Z W O J U L O K A L N E G O

Transkrypt

1 P L A N R O Z W O J U L O K A L N E G O Urząd Gminy Tarnowo Podgórne Ul. Poznańska 115 Tel Fax PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWSTAŁ W RAMACH PRAC DORADCZYCH WIELKOPOLSKIEGO OŚRODKA KSZTAŁCENIA I STUDIÓW SAMORZĄDOWYCH WRZESIEŃ 2007

2 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 2 SPIS TREŚCI WSTĘP OBSZAR I CZAS REALZIACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO RAPORT O AKTUALNEJ SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ GMINY Ogólne wiadomości Środowisko przyrodnicze Turystyka Zagospodarowanie przestrzenne Gospodarka Sfera społeczna ZADANIA DO ZREALIZOWANIA Lista zadań Wybór i hierarchizacja zadań inwestycyjnych REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW Projekty i zadania inwestycyjne w roku Kluczowe projekty i zadania inwestycyjne w latach KOD ZADANIA 01/ Nazwa zadania: Obwodnica w Tarnowie Podgórnym KOD ZADANIA 02/ Nazwa zadania: Ul. Wypoczynkowa w Baranowie KOD ZADANIA 03/ Nazwa zadania: Ul. Słoneczna w Baranowie KOD ZADANIA 04/ Nazwa zadania: Ul. Pagórkowa i Lipowa w Chybach KOD ZADANIA 05/ Nazwa zadania: Ul. Ogrodowa w Przeźmierowie KOD ZADANIA 06/ Nazwa zadania: Ul. Wysogotowska w Przeźmierowie KOD ZADANIA 07/ Nazwa zadania: Ul. Południowa w Przeźmierowie I i II etap KOD ZADANIA 08/ Nazwa zadania: Ul. Olszynowa-Sosnowa w Przeźmierowie KOD ZADANIA 09/ Nazwa zadania: Ul. Wierzbowa w Wysogotowie KOD ZADANIA 10/ Nazwa zadania: Ul. Poznańska w Tarnowie Podgórnym 82

3 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne KOD ZADANIA 11/ Nazwa zadania: Ul. Sowia w Tarnowie Podgórnym KOD ZADANIA 12/ Nazwa zadania: Ul. Tarnowska w Lusówku KOD ZADANIA 13/ Nazwa zadania: Droga Swadzim-Batorowo KOD ZADANIA 14/ Nazwa zadania: Droga Koroszczyn-Tarnowo Podgórne KOD ZADANIA 15/ Nazwa zadania: Ul. Sierosławska i Otowska w Lusówku KOD ZADANIA 16/ Nazwa zadania: Ul. Prosta w Sierosławiu KOD ZADANIA 17/ Nazwa zadania: Ul. Czereśniowa w Tarnowie Podgórnym KOD ZADANIA 18/ Nazwa zadania: Internet szerokopasmowy KOD ZADANIA 19/ Nazwa zadania: Zagospodarowanie Jeziora Lusowskiego KOD ZADANIA 20/ Nazwa zadania: Zespół Oświatowo-Sportowy w Lusówku KOD ZADANIA 21/ Nazwa zadania: Zespół Oświatowo-Sportowy w Tarnowie Podgórnym KOD ZADANIA 22/ Nazwa zadania: Zbiornik retencyjny w Baranowie KOD ZADANIA 23/ Nazwa zadania: Wodociąg tranzytowy Wysogotowo-Lusówko KOD ZADANIA 24/ Nazwa zadania: Ujęcie wody Joanka KOD ZADANIA 25/ Nazwa zadania: Budowa IV kwatery na wysypisku odpadów KOD ZADANIA 26/ Nazwa zadania: Urządzenie Parku im. Generała Muśnickiego w Lusowie KOD ZADANIA 27/ Nazwa zadania: Renowacja Parku im. Wojtkiewicza w Tarnowie Podgórnym KOD ZADANIA 28/ Nazwa zadania: Urządzenie Parku im. Stanisława Kanikowskiego w Przeźmierowie KOD ZADANIA 29/ Nazwa zadania: Świetlica Lusówko 102

4 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne KOD ZADANIA 30/ Nazwa zadania: Świetlica Rumianek KOD ZADANIA 31/ Nazwa zadania: Dom Kultury w Przeźmierowie KOD ZADANIA 32/ Nazwa zadania: Dom Kultury w Tarnowie Podgórnym KOD ZADANIA 33/ Nazwa zadania: Muzeum Lusowo KOD ZADANIA 34/ Nazwa zadania: Zespół pałacowo-parkowy Jankowice KOD ZADANIA 35/ Nazwa zadania: Sala sportowa w Baranowie KOD ZADANIA 36/ Nazwa zadania: Boiska w Baranowie KOD ZADANIA 37/ Nazwa zadania: Modernizacja boiska Morena KOD ZADANIA 38/ Nazwa zadania: Modernizacja stadionu w Tarnowie Podgórnym KOD ZADANIA 39/ Nazwa zadania: Pływalnia Pozostałe projekty i zadania inwestycyjne w latach Zadania do realizacji w latach na drogach powiatowych w gminie Tarnowo Podgórne POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI Powiązanie projektów z innymi działaniami na terenie Gminy Powiązanie projektów z innymi działaniami na terenie Powiatu Powiązanie projektów z innymi działaniami na terenie Województwa Powiązanie projektów z działaniami Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego Powiązanie projektów z działaniami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO PLAN FINANSOWY NA LATA Metodyka opracowywania WPF Założenia do prognozy dochodów i wydatków bieżących Gminy Tarnowo Podgórne Wyniki prognozy dochodów i wydatków bieżących Gminy na lata Prognoza wolnych środków w budżecie Gminy Tarnowo Podgórne w latach

5 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne Wyniki obliczeń Tabele i Wykresy SYSTEM WDRAŻANIA MONITOROWANIE, OCENA I KOMUNIKACJA SPOŁECZNA System monitorowania Planu Rozwoju Lokalnego Sposoby oceny Planu Rozwoju Lokalnego Public Relations Planu Rozwoju Lokalnego SPIS TABEL SPIS WYKRESÓW SPIS RYSUNKÓW

6 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 6 WSTĘP Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem o charakterze strategicznym, który wspomaga proces zarządzania na poziomie lokalnym. Obok określenia diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej opisywanego obszaru i podstawowych problemów rozwoju, artykułuje ogólne cele o charakterze strategicznym oraz sposoby ich rozwiązania. Poprzez włączenie wieloletniej analizy finansowej i inwestycyjnej pozwala określić, na ile zaplanowane zadania mogą być realizowane przy posiadanych środkach własnych z odpowiednim montażem finansowym funduszy zewnętrznych. Obowiązek posiadania Planu Rozwoju Lokalnego po raz pierwszy pojawił się w ramach programowania funduszy strukturalnych w perspektywie finansowej Obowiązek posiadania tego dokumentu nakładał Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego W dokumentach programowych nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata ponownie jest mowa o konieczności posiadania takiego dokumentu. W uszczegółowieniu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego w niektórych działaniach posiadanie Planu Rozwoju Lokalnego jest obligatoryjne, w innych stanowić on może istotny załącznik do wniosków aplikacyjnych. W załączniku nr 8 Uzupełnienia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego wskazano przykładową strukturę PRL. Struktura niniejszego dokumentu odpowiada wskazaniom tego dokumentu, jak również wymogom stawianym przez Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego na lata Obejmuje ona następujące elementy: 1. Określenie obszaru i czasu realizacji Planu Rozwoju Lokalnego 2. Opracowanie Raportu o aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej na obszarze objętym wdrażaniem planu Celem przygotowania Raportu jest uzyskanie dokładnego wglądu w sytuację gospodarczą i społeczną samorządu w chwili opracowywania raportu. W niniejszym dokumencie zgromadzone zostały szczegółowe dane o wszystkich aspektach funkcjonowania Gminy według stanu na dzień opracowywania Raportu. Raport pokazuje także pewne trendy rozwojowe i jest podstawą do obiektywnej, opartej na faktach, oceny możliwości dalszego rozwoju. Jest on opisem stanu, do którego będzie się można odwoływać w trakcie realizacji planu rozwoju, śledząc postępy wdrażania zaplanowanych działań. Raport w niniejszym dokumencie zawiera analizę następujących obszarów funkcjonowania Gminy: położenie i powierzchnia, demografia, środowisko naturalne, turystyka, sport, kultura, zagospodarowanie przestrzenne, sfera gospodarcza, sfera społeczna.

7 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 7 3. Opracowanie listy Zadań polegających na poprawie sytuacji na danym obszarze wraz z określeniem hierarchii ich ważności Dla osiągnięcia założonych celów strategicznych oraz przezwyciężenia zauważonych problemów, zaproponowana została lista zadań o charakterze inwestycyjnym. Poszczególne zadania zostały następnie poddane ocenie w ramach ważonej wielokryterialnej analizy porównawczej, której wynikiem jest zhierarchizowana lista, określająca stopień ważności poszczególnych przedsięwzięć z punktu widzenia społeczności samorządowej. 4 Rozpisanie projektów i zadań inwestycyjnych proponowanych do wykonania w latach perspektywy finansowej i w kolejnych latach (projekty długoterminowe) Projekty/zadania zostaną wymienione z nazwy, określony zostanie harmonogram rzeczowy i finansowy ich realizacji (zakres, terminy, nakłady z podziałem na źródła finansowania), kryteria ustalenia kolejności wykonania, a także oczekiwane rezultaty oraz instytucje i podmioty uczestniczące we wdrażaniu. 5. Zestawienie powiązań projektu/ów z innymi działaniami, realizowanymi na terenie Gminy/województwa 6. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego 7. Plan finansowy na lata dla zadań planowanych w PRL z rozbiciem na źródła finansowania Zgodnie z wymaganiami UZPORR, konieczne było opracowanie planu finansowego uwzględniającego zadania inwestycyjne, ujęte w PRL. Nawiązując do wspomnianych wymogów, w niniejszym dokumencie prace będą polegać na przygotowaniu Wieloletniego Planu Finansowego, czyli prognozy dochodów i wydatków Gminy w celu oszacowania możliwości inwestycyjnych - prognozy wolnych środków na inwestycje i oceny zdolności kredytowej Gminy, przy wykorzystaniu komputerowego programu MAFI (Model Analizy Finansowo-Inwestycyjnej). Posłuży on do analizy budżetu Gminy, na podstawie której, przy przyjęciu określonych założeń, dokonuje się prognozy budżetu Gminy na następnych 10 lat ( ). Najważniejszym jej elementem, z punktu widzenia kolejnych etapów prac, jest prognoza wolnych środków. Dzięki niej uzyskujemy odpowiedź na pytanie, jakie są możliwości inwestycyjne i kredytowe w odniesieniu do zaplanowanych inwestycji. Do programu wprowadzane są również dane o planowanych inwestycjach, co daje możliwość przeprowadzenia symulacji ich wpływu na przepływy pieniężne. Innymi słowy, program ten pozwala na dostosowanie zakresu rzeczowego przewidywanych inwestycji do zdolności finansowych Gminy (z uwzględnieniem ewentualnych obciążeń kredytowych). Dzięki temu będziemy wiedzieli, czy budżet stać na wszystkie przewidywane w poszczególnych latach planu inwestycje, czy też zachodzi konieczność przesunięcia niektórych z nich na następne okresy, czy wręcz całkowitej z nich rezygnacji. 8. Zaproponowanie i opisanie systemu wdrażania PRL wraz ze stosownymi uchwałami Rady 9. Opisanie sposobów monitorowania, oceny i komunikacji społecznej, w tym: a) System monitorowania Planu Rozwoju Lokalnego,

8 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 8 b) Sposoby oceny Planu Rozwoju Lokalnego, c) Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi, d) Public Relations Planu Rozwoju Lokalnego. Cezura czasowa Planu obejmuje lata , zawiera więc całą obecną perspektywę finansową Unii Europejskiej. Podstawą w pracach nad dokumentem było rozpoznanie sytuacji na terenie Gminy oraz spotkania z Wójtem Gminy Tadeuszem Czajką, Radnymi Rady Gminy, pracownikami Urzędu Gminy oraz przedstawicielami społeczności lokalnej, co świadczy o udziale społeczności lokalnej w programowanych działaniach. Dokumentami pomocnymi w realizacji Planu Rozwoju Lokalnego były również: Plan Rozwoju Lokalnego na lata , Strategia Rozwoju Gminy Tarnowo Podgórne, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Tarnowo Podgórne, wyniki ankiety mieszkańców w 2007 roku dotyczące kierunków inwestowania w Gminie w latach Plan Rozwoju Lokalnego przedstawia sytuację społeczno ekonomiczną Gminy, formułuje cele i opisuje strategie, zmierzające do osiągnięcia rozwoju społecznego. Plan szacuje również spodziewane efekty planowanych przedsięwzięć i wpływ na przebieg procesów rozwojowych, a także wskazuje kierunki zaangażowania środków funduszy strukturalnych i środków własnych Gminy. Będzie służył on jako punkt odniesienia do działań rozwojowych, podejmowanych z zasobów środków własnych, jak również pozwoli określić wysokość pomocy finansowej z funduszy unijnych. Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne został opracowany przez zespół konsultantów Stowarzyszenia Wielkopolski Ośrodek Kształcenia i Studiów Samorządowych w Poznaniu w składzie: Maciej Pietrzykowski, Radosław Szarleja. przy udziale ze strony Gminy Zespołu Roboczego powołanego Zarządzeniem nr 41/2007 Wójta Gminy Tarnowo Podgórne Tadeusza Czajkę dnia 6 lutego 2007r. - który pracował pod kierunkiem Teresy Domagalskiej Sekretarza Gminy Tarnowo Podgórne, w następującym składzie : Ewa Noszczyńska-Szkurat Przewodnicząca Rady Gminy Tarnowo Podgórne Bogusław Ciepielewski Przewodniczący Komisji Gospodarczej RG Tarnowo Podgórne Stanisław Walter Przewodniczący Komisji Edukacji RG Tarnowo Podgórne Elżbieta Łowicka Przewodniczaca Komisji Rolnej RG Tarnowo Podgórne Grzegorz Leonhard Przewodniczący Komisji Budżetowej RG Tarnowo Podgórne Mieczysław Paczkowski Sołtys wsi Baranowo Kazimierz Królak Sołtys wsi Ceradz Kościelny Marian Walczak Sołtys wsi Lusowo Zdzisława Piszczyńska Sołtys wsi Lusówko Elżbieta Szymkowiak Sołtys wsi Wysogotowo Bernard Broński Dyrektor GOSiR w Tarnowie Podgórnym Jacek Kowalak Dyrektor GJO w Tarnowie Podgórnym Małgorzata Jaremko Inspektor Urzędu Gminy Tarnowo Podgórne Paulina Kozłowska Kierownik WIOŚ Urzędu Gminy Tarnowo Podgórne Dorota Błoch Kierownik WIP Urzędu Gminy Tarnowo Podgórne

9 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 9 1. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Plan Rozwoju Lokalnego opracowany został dla Gminy Tarnowo Podgórne z województwa wielkopolskiego. W opracowaniu umieszczono najistotniejsze zadania inwestycyjne oczekiwane przez mieszkańców Gminy do realizacji w latach Plan przygotowano w związku z ubieganiem się Gminy o środki z funduszy strukturalnych.

10 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne RAPORT O AKTUALNEJ SYTUACJI SPOŁECZNO- GOSPODARCZEJ GMINY 2.1. Ogólne wiadomości Gmina Tarnowo Podgórne położona jest w środkowo - zachodniej części województwa wielkopolskiego. Graniczy: od północy z Gminą Rokietnica, od zachodu z gminami Kaźmierz i Duszniki, od południa z gminami Dopiewo i Buk, od wschodu z miastem Poznaniem. Gmina leży przy drodze krajowej Nr 92 relacji Berlin - Warszawa. Położenie Gminy obrazuje Rysunek 2.1. Rysunek 2.1. Położenie Gminy Tarnowo Podgórne

11 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 11 Struktura organizacyjna Urzędu (na podstawie Regulaminu Gminy Tarnowo Podgórne) Wójt Gminy Tarnowo Podgórne Skarbnik Gminy Zastępca Wójta Gminy Sekretarz Gminy Wydział Zagospodarowania Przestrzennego i Gospodarki Nieruchomościami Wydział Obsługi Księgowości Wydział Spraw Obywatelskich Wydział Informacji i Promocji Wydział Inwestycji i Ochrony Środowiska Samodzielne stanowisko ds. Obrony Cywilnej Biuro Obsługi Rady i Wójta Wydział Finansowy Straż Gminna Gminna Jednostka Oświatowa Gminny Ośrodek Kultury Ośrodek Sportu i Rekreacji Samodzielne stanowisko ds. obsługi Sekretariatu Samodzielne stanowisko ds. BHP Biuro Obsługi Prawnej Urząd Stanu Cywilnego Samodzielne stanowisko ds. Kontroli Wewnętrznej Archiwum Pracownicy obsługi Samodzielne stanowisko ds. Audytu Wewnętrznego Pełnomocnik ds. ochrony informacji niejawnych Główny specjalista ds. kadr i płac Stanowisko ds. funduszy unijnych Źródło: Opracowanie własne Jednostką organizacyjną Gminy Tarnowo Podgórne jest Urząd Gminy. 1. Kierownikiem Urzędu i zwierzchnikiem służbowym pracowników Urzędu jest Wójt Gminy. 2. W skład Urzędu wchodzą: Wydziały: 1) Wydział Zagospodarowania Przestrzennego i Gospodarki Nieruchomościami, 2) Wydział Spraw Obywatelskich,

12 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 12 3) Wydział Finansowy, 4) Wydział Obsługi Księgowej, 5) Wydział Inwestycji i Ochrony Środowiska 6) Wydział Informacji i Promocji Biura: 1) Biuro Obsługi Rady i Wójta, 2) Biuro Obsługi Prawnej, Komenda Straży Gminnej, Samodzielne Stanowiska: 1) ds. administracji budynkiem Urzędu Gminy, zaopatrzenia materiałowego i obrony cywilnej, 2) ds. obsługi sekretariatu, 3) ds. bhp, 4) ds. kontroli wewnętrznej Urzędu i innych jednostek organizacyjnych Gminy (rewident), 5) ds. audytu wewnętrznego (audytor). 6) Pełnomocnik Wójta ds. ochrony informacji niejawnych. 7) Główny specjalista ds. kadr i płac. 8) Stanowisko ds. funduszy unijnych. 3. Komenda funkcjonuje na zasadach wydziału. 4. Wydziałem i Biurem kieruje Kierownik, komendą kieruje Komendant. 5. Kierownikiem Biura Obsługi Prawnej może być wyłącznie radca prawny. 6. W skład komórek organizacyjnych Urzędu wchodzi Urząd Stanu Cywilnego, którym kieruje Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego. 7. Ponadto w Urzędzie zatrudnieni są pracownicy obsługi podporządkowani samodzielnemu pracownikowi ds. Administracji Budynkiem Urzędu Gminy i obrony cywilnej. Komisje Gminy Komisja Budżetowa, Komisja Inwestycyjno-Gospodarcza, Promocji Gminy i Turystyki, Komisja Rolna, Ochrony Środowiska, Przestrzegania Prawa i Porządku, Komisja Edukacji, Opieki Społecznej, Kultury, Kultury Fizycznej i Rekreacji, Komisja Rewizyjna. Powierzchnia Gminy (stan na ) wynosi 101,40 km 2, z tego użytki rolne zajmują ha, użytki leśne oraz grunty zadrzewione 712 ha, grunty zabudowane i zurbanizowane ha, wody 205 ha i nieużytki 136 ha. Dane procentowe przedstawiono na Wykresie 2.1.

13 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 13 Wykres 2.1. Rodzaje gruntów w Gminie Użytki leśne oraz grunty zadrzewione 7,0% Grunty zurbanizowa ne i zabudowane 14,2% Nieużytki 1,3% Wody 2,0% Użytki rolne 75,8% Źródło: Dane Urzędu Gminy Struktura gruntów wskazuje na rolniczy charakter Gminy, w rzeczywistości jednak na jej ogromny potencjał najsilniej wpływa skala zainwestowanego kapitału i rozwój sektora przedsiębiorstw. Gmina ma niski stopień zalesienia (7%), znacznie poniżej średniej dla Polski (29,2%). Struktura wykorzystywania użytków rolnych przedstawiona została na Wykresie 2.2. Wykres 2.2. Struktura użytków rolnych Źródło: Dane Urzędu Gminy Zdecydowana większość użytków rolnych wykorzystywana jest jako grunty orne. Pewien udział mają w strukturze łąki trwałe, obejmujące gleby gorszej jakości. Na grupę Inne składają się przede wszystkim zabudowane grunty rolne (145 ha) oraz grunty pod rowami (72 ha). Inne ujęcie sposobu wykorzystania terenów Gminy przedstawia Rysunek 2.2.

14 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 14 Rysunek 2.2. Sposób wykorzystania terenów Gminy Z rysunku wynika, że główne tereny związane z aktywizacją gospodarczą terenu Gminy, zlokalizowane są wzdłuż drogi krajowej, w szczególności w miejscowościach Tarnowo Podgórne, Swadzim, Sady, Przeźmierowo, Wysokogotowo i Sierosław. Na działalność gospodarczą przeznaczonych jest jeszcze około 600 ha z możliwością podłączenia do pełnej infrastruktury. Wokół terenów zaktywizowanych gospodarczo rozciągają się tereny mieszkaniowe. Około 60 ha przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową posiada pełne uzbrojenie. Jest to około 4,2 tys. działek budowlanych. Tereny związane z turystyką i wypoczynkiem zlokalizowane są wokół Jeziora Lusowskiego oraz w Sierosławiu. W 2006 roku Gminę zamieszkiwało osób, w tym kobiety i mężczyzn Środowisko przyrodnicze Zgodnie z regionalizacją J. Kondrackiego Gmina należy do mezoregionu Pojezierze Poznańskie, będącego częścią makroregionu Pojezierze Wielkopolskie. Z kolei wg podziału geomorfologicznego Niziny Wielkopolskiej B. Krygowskiego obszar ten zaliczony jest do Wysoczyzny Poznańskiej z subregionami: Pagórki Pszczewsko-Pniewskie, na północnym - zachodzie, które obejmują swym zasięgiem dolinę rzeki Samy wraz z dopływem, Równina Poznańska, na południu i wschodzie, w obrębie jej znajduje się Jezioro Lusowskie, Równina Szamotulska, której południowa część swym zasięgiem obejmuje tereny centralne Gminy i położone na północ od Jeziora Lusowskiego. Rzeźba terenu Ukształtowanie powierzchni Gminy jest zróżnicowane. Występują tu obszary płaskie równinne, pagórkowate, zboczowe, rynnowe. Najbardziej charakterystyczne formy to dwie formy - rynny glacjalne. Są to: rynna Jeziora Lusowskiego, o układzie równoleżnikowym i rynna rzeki Samy z dopływem o wyraźnej orientacji południkowej. Tereny na północ od Jeziora i na wschód od rynny Samy - to wysoczyzna morenowa płaska i falista, zawdzięczająca swoją genezę bezpośredniej akumulacji lądolodu skandynawskiego. Wysokości bezwzględne oscylują w granicach m n.p.m.

15 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 15 Na północ od Ceradza Kościelnego, Tarnowa Podgórnego występują odosobnione wzgórza i pagórki moreny czołowej, osiągające w kulminacjach wysokości ok. 100 m n.p.m. Na południe od Jeziora Lusowskiego rozciąga się powierzchnia sandrowa, na wysokości około m n.p.m. (Sandr Lusowski), a bardziej na wschód rozpościera się Sandr Wysogotowski. W obrębie ich powierzchni występują duże, lecz stosunkowo płytkie zagłębienia wytopiskowe (Otowo Polityka). W ten poziom wysoczyzny morenowej i sandrowej wcięte są w/w rynny glacjalne. Rynna rzeki Samy stanowi ogromną formę wciętą na głębokość ok. 15 m o wyraźnych zboczach, z szeregiem licznych dolinek denudacyjnych i rozcięć erozyjnych. Zbocza wykształcone są w postaci teras, również z połogimi zagłębieniami wytopiskowymi. Rynna Jeziora Lusowskiego ma idealnie równoleżnikowy przebieg, nietypowy dla rynien polodowcowych Wysoczyzny Poznańskiej. Wcięcie jej wynosi ok. 12 m. Południowe obrzeże rynny ma bardziej urozmaiconą rzeźbę w stosunku do północnego. Występują tu liczne pagórki kemowe jak i zagłębienia wytopiskowe. Obszar północno-wschodni Gminy sąsiaduje z rynną Jeziora Kierskiego. Zachodni brzeg Jeziora jest najbardziej zróżnicowany, w rejonie Chyb występuje zespół stosunkowo wysokich pagórków morenowych. Powierzchniowa budowa geologiczna Powierzchniowa budowa geologiczna obszaru Gminy obejmuje utwory czwartorzędowe plejstoceńskie i holoceńskie. Miąższość tych utworów jest zróżnicowana i sięga od 40 do ponad 100 m. Wynika to przede wszystkim z silnie urozmaiconej powierzchni podczwartorzędowej. Pod niedużej miąższości pokładem gliny zwałowej brązowej zwanej górną z okresu zlodowacenia bałtyckiego, występuje tzw. seria międzymorenowa. Serię międzymorenową stanowią w stropie utwory zastoiskowe, w spągu natomiast piaski o różnym uziarnieniu i żwiry. Poniżej, zalega glina zwałowa szara, zwana też dolną, zaliczona do utworów zlodowacenia środkowopolskiego. Glina zwałowa zajmuje swym zasięgiem większą część powierzchni Gminy na północ od Jeziora Lusowskiego oraz obszar na północny-zachód i północny-wschód od doliny rzeki Samy. Natomiast obszar na południe od rynny Jeziora Lusowskiego, zbudowany jest z piasków wodnolodowcowych, budujących znaczną powierzchnię sandrowo-wytopiskową, podobnie obszar w rejonie Wysogotowa. Utwory holoceńskie, torfy i namuły organiczne wypełniają dno doliny Samy i Strugi Jankowickiej oraz wąskim pasem okalają Jezioro Lusowskie i szeroką powierzchnię źródliska Samy. Torfami wypełnione są również inne obniżenia terenu na terenie Gminy. Wody powierzchniowe Gmina leży w całości w dorzeczu Warty. Zdecydowanie, większa część Gminy leży w zlewni Samy, zajmując obszary okolic Jeziora Lusowskiego, doliny Samy. Wschodnia część i w części północna, odwadniana jest do Samicy Kierskiej. Południowe fragmenty Gminy należą do zlewni Potoku Junikowskiego, zlewni Wirynki, oraz zlewni Samicy Stęszewskiej. Generalnie Gmina leży w górnej części wszystkich wyżej wymienionych zlewni, stanowiąc swoisty węzeł hydrograficzny. Ponadto, specyficzne na tym obszarze są zagłębienia bezodpływowe o charakterze chłonnym i ewapotranspiracyjnym. Zagłębienia bezodpływowe chłonne występują na obszarach o dobrej przepuszczalności i dnach suchych /rejon Otowa, Lusówka/. Zagłębienia ewapotranspiracyjne występują na obszarach o słabej przepuszczalności, zajęte przez zbiorniki wodne lub bagna. Głównym ciekiem odwadniającym Gminę jest rzeka Sama, wpływająca od wschodu do Jeziora Lusowskiego i wypływająca z niego w części zachodniej, płynąca obniżeniem dolinnym wschód-zachód i po połączeniu się ze Strugą Jankowicką dalej płynie już w kierunku północnym do Warty. Struga Jankowicka, wraz z siecią rowów melioracyjnych stanowi sprawny system odprowadzania wód z terenów zabagnionych. Sama jest rzeką nizinną o średnim spadku 1.09%. W obrębie dorzecza rzeki Samy położone jest Jez. Lusowskie, o następujących parametrach:

16 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 16 Powierzchnia zwierciadła wody 121,9 ha, Wysokość n.p.m. 79,6, Objętość 10479,0 tys.m 3, Głębokość max. 19,5 m, średnia 8,6 m. Jezioro położone jest między wsiami: Lusowo i Lusówko, w odległości około 6 km od Poznania. Dno jest zróżnicowane, nieregularne. Duża część dna pokryta jest osadami organicznymi o miąższości ok. 0.5m. Roślinność wodna wynurzona zajmuje ok.0.1 ha, co stanowi 67,9% długości linii brzegowej i 8.3% powierzchni zwierciadła wody. Jest to wąski pas trzciny pospolitej i sitowia jeziornego, pałki wodnej i turzyc. Zlewnia bezpośrednia (bez jeziora) ma powierzchnię 3.73 km 2. Przy zachodnim krańcu jeziora znajdują się zabudowania wsi Lusówko, oddzielone pasem łąk i gruntów ornych. Brzeg południowy w znacznej części porośnięty jest lasem. Od strony południowo-wschodniej znajduje się wieś Otowo z liczną zabudową rekreacyjną. Do wschodniego brzegu przylega teren podmokłych łąk, od strony północno-wschodniej zabudowania wsi Lusowo. Od północy do jeziora dochodzą łąki, pola uprawne oraz tereny leśne. Jezioro Lusowskie jest zbiornikiem przepływowym, zasilanym przez sześć rowów melioracyjnych odwadniających obszar zlewni. Z zachodniego krańca jeziora wypływa rzeka Sama. Wypływ z jeziora sterowany jest zastawką. Jezioro zaliczone jest do typu leszczowego. Występują w nim takie gatunki jak: węgorz, leszcz, karp, szczupak, okoń, lin, płoć, karaś, wzdręga, tołpyga. Do roku 1991 w jeziorze spotykano również sielawę. Gospodarkę rybacką na jeziorze prowadzi Gmina Tarnowo Podgórne. Zbiornik udostępniany jest do wędkowania. Warunki wędkowania z brzegu, z licznych stanowisk wędkarskich są bardzo dobre. Jezioro Lusowskie stanowi rezerwowe źródło zaopatrzenia w wodę dla Cukrowni Szamotuły. Jezioro ze względu na dogodne położenie i dobre warunki do wypoczynku, narażone jest na dużą presję ze strony turystów. Działki rekreacyjne zajmują powierzchnię ok. 30 ha. Nad jeziorem zlokalizowano: dwa ośrodki wypoczynkowe, pole namiotowe, osiedla domków letniskowych oraz kąpielisko w Lusowie. Drugim jeziorem, do którego ma dostęp Gmina, ale tylko częściowo tj. od strony zachodniej Jezioro Kierskie. Jezioro leży w dorzeczu Samicy Kierskiej. Powierzchnia jeziora wynosi 285,6 ha. Jest to jezioro przepływowe, choć ze względu na małą zlewnię /71,6 km2/ i szczególnym ukształtowanie dna rozdzielającego misę jeziorną na dwa baseny - wymiana wody jest ograniczona. Wg IMGW jezioro to zostało zakwalifikowane do jezior pasywnych. Głębokość maksymalna - 37,6 m, głębokość średnia - 10,1m. Rynna jeziora zaznaczona jest w terenie bardzo wyraźnie, brzeg zachodni wysoki, od południa morena o wniesieniu ok. 88 m n.p.m., przechodzi w zespól stosunkowo wysokich pagórków w okolicach Chyb. Średni poziom zwierciadła wody ok m n.p.m. Jezioro Kierskie pełni szereg funkcji: stanowi zaplecze rekreacyjne miasta Poznania i gmin przyległych m.in. Tarnowa Podgórnego, nad jeziorem znajdują się ośrodki wypoczynkowe: Energetyk, SINPO, kemping Baranowo, jezioro jest jednym z centrów żeglarstwa w Polsce, może służyć do nawodnień użytków rolnych, jest wykorzystywane do hodowli ryb, ma korzystne cechy mikroklimatu dla lokalizacji szpitali i sanatoriów, jest rezerwowym zbiornikiem wody pitnej dla aglomeracji poznańskiej. Od strony Gminy Tarnowo Podgórne do jeziora wpadają dopływy: Przeźmierka z Kanałem Swadzimskim oraz dopływ z Chyb. Do Samicy dopływa strumień z Tarnowa Podgórnego. Aktualnie jezioro jest objęte siecią obserwacji wód powierzchniowych, podziemnych i opadów atmosferycznych.

17 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 17 Wody podziemne Głębokość występowania pierwszego poziomu wód gruntowych nawiązuje do ukształtowania terenu u budowy geologicznej. Hydroizobaty 1 m zalegają wąskim pasem wzdłuż Jez. Lusowskiego, całej Rynny Samy a także wzdłuż wszystkich mniejszych cieków zlewni Samy i Samicy. Poziom wód gruntowych do 2 m ppt. jest poziomem dominującym na wysoczyźnie. Na najwyżej położonych, niewielkich powierzchniach poziom wód zalega głębiej poniżej 2 m ppt. Wody podziemne występują w piętrze czwartorzędowym i trzeciorzędowym. Piętro czwartorzędowe to przede wszystkim poziom wód związany z piaskami sandru i piaskami dolinnymi. Z poziomu tego czerpią wodę studnie wiercone i kopane. Wydajności studzien wierconych wahają się od 0,5-20 m 3 /h. Wodonośne piętro trzeciorzędowe związane jest z utworami piaszczystymi miocenu. Poziom miocenu tworzą dwie warstwy: górna i dolna. Obydwie w przewadze zbudowane są z piasków mułkowatych. Pierwsza występuje na głębokości od m, druga od m ppt. Wydajności otworów wahają się od m 3 /h. Gleby Istnieje duże zróżnicowanie w kompleksach rolniczej przydatności gleb. Na wysoczyźnie przeważają dobre gleby kompleksów 2-go, 3-go, 4-go, 5-go, 8-go a nawet mały fragment 1-go. Występują one we wsiach: Kokoszczyn, Tarnowo Podgórne, Rumianek, Góra, Sady, Chyby, Jankowice, Lusowo. Są to najlepsze tereny do intensyfikacji produkcji rolnej. Kompleksy słabszych gleb 6-y i 7-y kompleks występuje w południowej części Gminy. Są to obręby: Batorowo, Ceradz Kościelny, Wysogotowo, Sierosław, Przeźmierowo. W obniżeniach występują trwałe użytki zielone. Są to kompleksy średnie (2z), słabe i bardzo słabe (3z). Średnie - są okresowo za suche lub nadmiernie wilgotne, natomiast 3z - są zbyt wilgotne, nadtopione. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 66 punktów. Bonitację gleb przedstawia Wykres 2.3. Wykres 2.3 Bonitacja gleb Gminy Tarnowo Podgórne Źródło: Dane Urzędu Gminy Z wykresu wynika, że ogólnie Gmina posiada przeciętne warunki do gospodarowania. Gmina nie posiada najżyźniejszych gleb klas I i II, ale gleby klas III i IV stanowią ponad 70% jej powierzchni.

18 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 18 Klimat lokalny Wg podziału rolniczo-klimatycznego Polski R. Gumińskiego - badany obszar leży w Dzielnicy Środkowej, w jej cieplejszej części. Jest to obszar o najniższym w Polsce opadzie rocznym od min. 441 mm, średnio 553 mm. Ponadto występuje tu największa ilość dni słonecznych - ponad 50 oraz najmniejsza ilość dni pochmurnych - poniżej 130. Liczba dni z przymrozkami wynosi od 100 do 110, dni mroźnych od 30 do 50, a przeciętny czas trwania pokrywy śnieżnej wynosi od 50 do 80 dni. Przeważają wiatry typu polarnomorskiego. Wg A. Wosia jest to region klimatyczny Środkowowielkopolski, charakteryzujący się częstym występowaniem pogody bardzo ciepłej i jednocześnie pochmurnej bez opadu (przeciętnie w roku jest takich dni 38,7). Mniej liczne są dni umiarkowane ciepłe i słoneczne bez opadu (9,4 dni w roku). Dni umiarkowane ciepłe z dużym zachmurzeniem bez opadu - 11,6 w roku. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8 stopni C. Ilość dni w roku z temperaturą niższą od 0 stopni C wynosi około Przeciętnie w ciągu roku notuje się 253 dni ciepłe. Przeważają wiatry NW, W i N. Dni bezwietrznych jest około 15% w ciągu roku. Najsilniejsze są wiatry zachodnie, powyżej 10 m/s, stanowią one około 6% obserwacji. Najmniejszy udział mają wiatry S i SW. Lokalne warunki klimatu regionu są modyfikowane rzeźbą podłoża, roślinnością, powierzchniami wodnymi. Obniżenia dolinne i jeziorne - to topoklimaty form wklęsłych, z częstymi inwersjami temperatury, z przymrozkami lokalnymi, zastoiskami zimnego powietrza. Drugą grupę topoklimatów tworzą powierzchnie zadrzewione, gdzie nocne spadki temperatury są mniejsze niż na terenach sąsiednich. Trzecią grupę topoklimatów stanowią tereny użytkowane rolniczo. Tereny rolne są dobrze przewietrzone, dobrze nasłonecznione z niewielkim niebezpieczeństwem przymrozków lokalnych pochodzenia radiacyjnego lub radiacyjno-adwekcyjnego. Tereny zabudowane odznaczają się zróżnicowanym topoklimatem w zależności od rodzaju zabudowy i miejsca lokalizacji. Szata roślinna i zwierzęca W obrębie Gminy występuje większy kompleks leśny należący do Nadleśnictwa Konstantynowo, obręb Podłoziny. Lasy te zajmują powierzchnię na południowo-wschodnich brzegach Jeziora Lusowskiego i w południowej części doliny Strugi Jankowickiej. Dominują młode ok. 30- letnie drzewostany sosnowe, niewiele jest starodrzewu. Duży jest udział siedlisk lasów łęgowych i olesów. Dominuje olsza czarna, brzoza, jesion. Badania roślinności naturalnej w Gminie wskazują na jej duże bogactwo. Na skraju pól uprawnych, przy brzegach jeziora Lusowskiego duże powierzchnie zajmują tzw. czyżnie, które tworzy głóg i tarnina. Wśród zbiorowisk bagiennych na szczególną uwagę zasługują zbiorowiska szuwarowe z klocią wiechowatą na torfowisku niskim w Sierosławiu. Liczne są strefy ekotonowe między lasami i polami uprawnymi czy użytkami zielonymi. W strefie Obszaru Chronionego Krajobrazu przebadano bogatą florę liczącą 608 gatunków roślin naczyniowych, w tym 47 gatunków chronionych, rzadkich lub zagrożonych w skali regionu. Roślinność jest zróżnicowana, reprezentuje niemal wszystkie typy zbiorowisk roślinnych regionu. Równolegle z badaniami flory, na znacznej przestrzeni Chronionego Krajobrazu prowadzone były inwentaryzacje fauny i zmian zachodzących w danym środowisku. Uznano, że obszar ten ma największe wartości dla ptaków i płazów. Stwierdzono występowanie rzadkich, zagrożonych, objętych ochroną przedstawicieli różnych grup zwierząt: ważek, biegaczy, trzmieli, motyli, mięczaków, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Przykładowo, stwierdzono występowanie 25 gatunków ważek, co stanowi około 35% ogółu krajowej odontofauny. Faunę płazów reprezentuje 12 gatunków m.in. rzekotki drzewnej, kumaków nizinnych. Z gadów spotyka się jaszczurkę zwinkę i zaskrońca, gatunki objęte ochroną.

19 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 19 Na terenie Gminy stwierdzono występowanie 148 gatunków ptaków, a z ssaków - populacje wydry, gatunku jeszcze do niedawna ginącego, który jednak w ostatnim dziesięcioleciu powiększa swój stan liczebny. Surowce mineralne W Gminie Tarnowo Podgórne eksploatuje się kruszywo naturalne w rejonie wsi Batorowo i Sobiesiernie, jako kontynuacja wyeksploatowanych złóż w sąsiedniej Gminie Dopiewo. Kruszywo wydobywane jest odkrywkowo, po wyeksploatowaniu powstają jeziorka. Grubość nadkładu waha się od 0,0 do 2,3 m, średnia 0,4 m. Są to piaski i pospółki. Opracowania poszukiwawcze za kruszywem naturalnym wykonywano w wielu miejscach sandru lusowskiego i wysogotowskiego, część wyrobisk jest już nieczynna, niektóre z nich były czynne okresowo jak: w Ceradzu Kościelnym, w Lusowie, w Baranowie. Ponadto, udokumentowane były zasoby torfu w rejonie jezior Lusowskiego i Kierskiego Turystyka Funkcję turystyczno - wypoczynkową pełnią wsie: Lusowo i Lusówko nad Jez. Lusowskim, Sierosław oraz częściowo Baranowo i Chyby. Nad Jez. Lusowskim, na jego północnym brzegu istnieje kilka niewielkich ośrodków wypoczynkowych, kiedyś wyłącznie zakładowych, obecnie głównie dzierżawionych oraz zespół działek zabudowy letniskowej. Ich mankamentem jest zbyt bliskie usytuowanie nad brzegiem jeziora, co jest powodem zanieczyszczenia wody. Po południowej stronie jeziora znajdują się kompleksy kempingowych ogrodów działkowych (Otowo, Lusowo). Podobne ogrody działkowe znajdują się w Sierosławiu po południowej stronie szosy bukowskiej. Obok nich powstało kilka lat temu Centrum Tenisowe, znane z cyklicznych imprez sportowych. Jako najciekawsze miejsca dla zwiedzających polecane są: oznakowany, nadający się do wycieczek pieszych i rowerowych, jeden z ciekawszych szlaków turystycznych w Gminie prowadzący wzdłuż Jeziora Lusowskiego. Szlak rozpoczyna się w Lusowie, gdzie znajduje się neogotycki pałac z II poł. XIX wieku oraz neogotycki kościół z początku XX wieku. Dalej prowadzi do cmentarza, na którym jest grób generała Józefa Dowbora-Muśnickiego, dowódcy Powstania Wielkopolskiego i wiedzie brzegiem jeziora. W Lusówku przecina wypływającą z jeziora Samę. Po opuszczeniu brzegów jeziora szlak prowadzi dalej w kierunku Otowa, okolice jeziora Lusowskiego położone są w ciekawym przyrodniczo i historycznie krajobrazem, gdzie istnieje możliwość wędkowania rekreacji i aktywnego wypoczynku w ośrodkach wczasowych oraz na polach namiotowych i działkach rekreacyjnych. Jezioro Lusowskie o powierzchni ok. 120 ha, położone między wsiami: Lusowo i Lusówko, w odległości 6 km od Poznania jest typowym jeziorem rynnowym o długości 5,8 km, szerokości zaledwie 500 metrów o średniej głębokości - 8,6 m. Występują w nim takie gatunki ryb jak: węgorz, leszcz, krąp, szczupak, okoń, lin, płoć, karaś, wzdręga, tołpyga. Gospodarkę rybacką na jeziorze prowadzi Gmina Tarnowo Podgórne. Od początku lat 90-tych jezioro jest intensywnie zarybiane, Jezioro Lusowskie i rynna rzeki Samy to hektarowy Obszar Chronionego Krajobrazu. Charakteryzuje się on: ukształtowaniem i nachyleniem terenu (różnice wysokości względnych wynoszą od metrów), dużą ilością zbiorników wodnych, mozaikowością form użytkowania terenów - łąk, wód, gruntów ornych, lasów, występowaniem torfów, iłów, piasków, żwirów,

20 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 20 dużymi walorami przyrodniczymi (608 gatunków rzadkich roślin, w tym 47 chronionych), występowaniem nad brzegiem jeziora ośrodków wypoczynkowych i działek zabudowy letniskowej, Jezioro Kierskie, malowniczo położone jest wśród lasów i pagórków, w dorzeczu Samicy Kierskiej. Akwen przepływowy obejmuje powierzchnię 310 hektarów, długości 5 km i 2 km szerokości. W najgłębszym miejscu ma 36 metrów głębokości. Jezioro Kierskie ma szereg walorów: stanowi zaplecze rekreacyjne miasta Poznania i gmin przyległych, nad jeziorem znajdują się ośrodki wypoczynkowe i żeglarskie, jest jednym z centrów żeglarstwa w Polsce, może służyć do nawodnień użytków rolnych, jest wykorzystywane do hodowli ryb, jest intensywnie zarybiane przez Polski Związek Wędkarski /występują: sandacze, okonie, amury, karpie, leszcze, płocie, karasie, liny. Wyciągano tutaj szczupaki o wadze do 12 kg, węgorze do 1,5 kg, okonie do 1,6 kg, ma korzystne cechy mikroklimatu dla lokalizacji szpitali i sanatoriów, jest rezerwowym zbiornikiem wody pitnej dla aglomeracji poznańskiej, ciekawe zabytkowe parki podworskie z cennymi gatunkami drzew często o statusie pomników przyrody. Wymienione obszary rekreacyjne służą głównie mieszkańcom Poznania, w mniejszym stopniu mieszkańcom Gminy Zagospodarowanie przestrzenne Uwarunkowania ochrony środowiska Walory środowiska: Gmina charakteryzuje się dużą zmiennością krajobrazów i form rzeźby terenu oraz wielorakością ekosystemów przyrodniczych (rynny jezior: Kierskiego, Lusowskiego, dolin Samy i Samicy, wysoczyzny płaskiej i falistej, pagórków morenowych, fragmentu ozu oraz równiny sandrowej), północna część Gminy bezleśna, w południowej występuje kompleks lasów grupy I na siedlisku boru świeżego i lasu świeżego, atrakcyjne dla turystki i rekreacji, północna część Gminy, w przeciwieństwie do południowej, posiada zwarte kompleksy gleb pszenno-żytnich bardzo dobrych i dobrych (najwyższych klas rolniczej przydatności gleb) oraz kompleksów gleb żytnich dobrych i zbożowo-pastewnych mocnych (korzystnych dla rolnictwa) a także duży udział gleb mułowo-torfowych, w dolinie Samy i Strugi Jankowickiej występują duże kompleksy użytków zielonych z oczkami wodnymi i gęsta siecią rowów melioracyjnych, w Gminie znajduje się Jezioro Lusowskie o położeniu równoleżnikowym, co jest rzadkością na terenach młodoglacjalnych zachodniej Polski, ponadto, Gmina ma dostęp do Jeziora Kierskiego, atrakcyjnego akwenu sportów żeglarskich, istnieje tu bogata sieć naturalnego, grawitacyjnego odwodnienia terenu tj. cieki naturalne, rowy melioracyjne (Sama, Struga Jankowicka, Przeźmierka, Kan. Swadzimski, Kan. Przybrodzki),

21 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 21 ponadto, występują tu liczne bagna, torfowiska, zagłębienia bezodpływowe, z bogatą florą i fauną. Wśród nich - rzadkie i chronione jednostki objęte ochroną gatunkową. Zagrożenia środowiska: Oprócz skażeń tranzytowych, które docierają do Gminy z sąsiedztwa, Gmina może być źródłem zanieczyszczeń rozprzestrzeniających się na otoczenie, wywołanych działalnością człowieka. Są to: zanieczyszczenie wód jeziornych; Lusowskiego i Kierskiego przez zabudowę letniskowa i osadniczą z nieuregulowaną gospodarką ściekową (Lusowo, Lusówko, Otowo, Jankowice, Chyby), spływ grawitacyjny do Jeziora Lusowskiego od strony północnej, przy braku biologicznej osłony i nachyleniu terenu, migracje rowami melioracyjnymi wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń pochodzących z rolnictwa, środków ochrony roślin, pryzm gnojowisk, brak skanalizowania wszystkich zwodociągowanych jednostek osadniczych (część mieszkańców nie wywozi nieczystości do oczyszczalni), zarejestrowano duże zanieczyszczenia wód podziemnych w rejonie Lusówka (duża przepuszczalność gruntów), eksploatacja kruszyw mineralnych w strefie wododziałowej wpływa niekorzystnie na retencje wód całej zlewni, osuszanie torfowisk w Sierosławiu, pozyskiwanie torfu i zakładanie stawów rybackich jest zagrożeniem dla unikalnej flory w skali regionalnej i krajowej (kłoć wiechowata), zagrożenie erozją wodną, wietrzną gruntów rolnych zwłaszcza na wzniesieniach, bardzo mała ilość zadrzewień śródpolnych i innych, tereny leśne są monokulturowe, narażone na ataki szkodników. Infrastruktura techniczna Drogi Na terenie Gminy występuje czterostopniowa hierarchia układu drogowego, na który składają się: drogi krajowe 14,7 km, drogi wojewódzkie 9,3 km, drogi powiatowe 40,7 km, drogi gminne 91,5 km. Wśród dróg gminnych należy wyróżnić drogi wewnętrzne, w większości nieutwardzone. Drogi gminne są utwardzone tylko na odcinku 30,8 km, podczas gdy drogi powiatowe (poza drogą Lusówko-Rozalin-Więckowice), wojewódzkie i droga krajowa są w całości utwardzone. Najważniejsze odcinki dróg, to: droga krajowa nr 92 Poznań Świecko Warszawa, droga wojewódzka nr 184 Poznań Szamotuły, droga wojewódzka nr 307 Poznań Buk, droga powiatowa nr 111 Tarnowo Podgórne Kaźmierz, droga powiatowa nr 220 Tarnowo Podgórne Lusowo, droga powiatowa nr 217 Lusowo Dąbrówka,

22 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 22 droga powiatowa nr 205 Przeźmierowo Poznań. Przez obszar Gminy nie przebiegają linie kolejowe. Dwie linie kolejowe o znaczeniu międzynarodowym przebiegają tuż obok Gminy: Linia E-20 relacji Kunowice - Nowy Tomyśl - Poznań - Warszawa przebiega w odległości 4 km na południe od południowej granicy Gminy, Linia E-59 relacji Wrocław - Poznań - Szczecin przebiega w odległości 2-4 km od wschodniej granicy Gminy. Linia znaczenia miejscowego Rokietnica - Pniewy - Międzychód o małym ruchu pociągów przebiega w odległości 2 km od północnej granicy Gminy. Gospodarka komunalna Gospodarką komunalną w Gminie zajmuje się, zawiązana 1 grudnia 2000 roku, Tarnowska Gospodarka Komunalna TP-KOM Spółka z o.o. z siedzibą w Tarnowie Podgórnym. Działalność gospodarczą Spółka rozpoczęła 1 kwietnia 2001 roku. Kapitał zakładowy Spółki wynosił początkowo zł, a w dniu 29 marca 2001 roku wspólnik Gmina Tarnowo Podgórne reprezentowana przez Zarząd Gminy, podniósł kapitał do łącznej wysokości zł. Powyższy kapitał został podzielony na udziałów, po zł każdy. Wszystkie udziały posiada Gmina Tarnowo Podgórne, w imieniu, której występował Zarząd Gminy, a od 27 listopada 2002 roku - Wójt Gminy. Spółka prowadzi działalność gospodarczą w kilku swoich obiektach, zlokalizowanych na terenie Gminy Tarnowo Podgórne oraz w gminach sąsiednich, jak w Dąbrówce - Gmina Dopiewo i w Kiączynie - Gmina Kaźmierz. Główną siedzibą Spółki jest obiekt, mieszczący się w Tarnowie Podgórnym przy ulicy Zachodniej 4. Stan obiektów i rodzaj prowadzonej tam działalności, przedstawia poniższe zestawienie: 1. Tarnowo Podgórne oczyszczalnia ścieków wraz z zapleczem; znajdują się tutaj: siedziba Zarządu Spółki oraz biura; baza sprzętowo-transportowa wraz z placem na środki do zimowego utrzymania dróg; oczyszczalnia ścieków razem ze stacją zlewczą do odbioru ścieków dowożonych. 2. Rumianek składowisko odpadów komunalnych (użytkowana kwatera winna wystarczyć, co najmniej do końca 2007 roku). 3. Dąbrówka, Lusowo, Kiączyn i Wysogotowo ujęcia i stacje uzdatniania wody; stąd dostarczana jest woda dla całej Gminy Tarnowo Podgórne, wsi Dąbrowa, Dąbrówka, Zakrzewo i Pokrzywnica w Gminie Dopiewo oraz do Poznania( tj. Wielkie, ul. Wichrowa). Podstawowymi rodzajami prowadzonej działalności gospodarczej przez Spółkę są: dostawa wody, odbiór nieczystości stałych i ich składowanie na składowisku w Rumianku, odbiór i oczyszczanie ścieków sanitarnych, realizacja umów z Gminą Tarnowo Podgórne w zakresie: utrzymanie dróg gminnych, utrzymanie terenów zielonych, administrowanie gminnym zasobem mieszkaniowym, obsługi kotłowni lokalnych, wydawanie warunków technicznych na wykonanie przyłączy: wodociągowych, kanalizacji sanitarnej i deszczowej. W 2006 roku Spółka osiągnęła przychód w wysokości ,58 zł. Oznacza to wzrost przychodu o 101,8% w stosunku do roku 2002, o 64,1% w stosunku do roku 2003, o 15,3% w stosunku do roku 2004 i 10,3% w stosunku do roku Wzrost przychodu został osiągnięty

23 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 23 głównie dzięki poprawie efektywności i lepszemu wykorzystaniu potencjału technicznego Spółki. Także wzrost ceny za dostawę wody oraz dopłata do ścieków sanitarnych miały istotny wpływ na wzrost przychodu w roku Koszty w 2006 roku były wyższe o 9,04% w stosunku do planowanych (przychody były wyższe o 9,47% w stosunku do planu). Koszty były wyższe o 7,3% w stosunku do roku 2005, zatem dynamika kosztów była mniejsza niż przychodów. Najwięcej przychodów w 2006 roku wygenerowały dostawa wody, utylizacja nieczystości płynnych, utrzymanie zieleni, wywóz nieczystości stałych oraz utrzymanie dróg. Z kolei najwięcej kosztów zanotowano w grupach amortyzacja, wynagrodzenia, materiały i energia, podatki i opłaty oraz usługi obce. W 2005 roku Spółka zwiększyła wartość aktywów trwałych o kwotę ,66 zł, ponadto w budowie zainwestowanych zostało ,59 zł. W 2006 roku Spółka wydała na nakłady inwestycyjne kwotę ,29 zł (główne koszty to budowa kompostowni SED w Rumianku). Wodociągi Sieć wodociągowa obejmuje swym zasięgiem całą powierzchnię Gminy, prawie wszystkie gospodarstwa wyraziły chęć na podłączenie do sieci, na koniec 2006 roku podłączonych było 99,7% gospodarstw domowych. Na koniec 2006 roku liczba przyłączy wynosiła 6.138, a łączna długość sieci wodociągowej w Gminie wynosiła 217,9 km. Rozwój sieci wodociągowej został przedstawiony na Wykresie 2.4. Wykres 2.4. Długość sieci wodociągowej i liczba przyłączy w Gminie w latach Źródło: Dane Urzędu Gminy Łączna produkcja wody w latach wzrosła z 1.520,8 tys. m³ do 1.918,1 tys. m³, czyli o 26,1%. Sprzedaż wzrosła natomiast ze 1.183,9 tys. m³ do 1.393,3 tys. m³, czyli o blisko 17,7%. W formie graficznej powyższe dane zostały przedstawione na Wykresie 2.5.

24 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 24 Wykres 2.5. Produkcja i sprzedaż wody w latach (tys. m³) Źródło: Dane Urzędu Gminy Koszt pozyskania, oczyszczenia i dostarczenia wody wzrastał na przestrzeni analizowanych lat z poziomu 1,65 zł w 2002 roku do 2,62 zł za 1 m 3 w roku Warte podkreślenia jest to, że gospodarka wodociągowa jest zrównoważona i przychody z nadwyżką równoważą koszty. Zainwestowano w nowoczesną stację uzdatniania wody w Wysogotowie. W 2005 zmodernizowano stację uzdatniania wody w Kiączynie Ujęcia wody posiadają obecnie wydajność w pełni zaspokajającą zaopatrzenie mieszkańców na wodę pitną. W niektórych przypadkach sieć wodociągowa wymaga modernizacji (rury azbestowe) lub ewentualnej rozbudowy i doprowadzenia jej do terenów planowanych pod aktywizację gospodarczą oraz pod zabudowę mieszkaniową. Ponadto dla zaopatrzenia w wodę powyższych terenów przewiduje się budowę wodociągu tranzytowego z ujęciem wody w Joance (Gmina Dopiewo), z którego uzyskać można wydajność m 3 /h. Ponadto Gmina Tarnowo Podgórne podpisała porozumienie z PWiK Poznań oraz Zarządem Miasta Poznania w sprawie dostawy wody z wodociągu miasta Poznania w ilości około 2000 m 3 /d. W celu zasilenia terenów planowanych pod aktywizację gospodarczą zachodniej części Gminy istnieje potrzeba realizacji rurociągu tranzytowego z ujęcia wody w Wysogotowie w kierunku zachodniej części Gminy o długości około 16,0 km. W Gminie istnieją następujące systemy wodociągów grupowych: Tarnowo Podgórne Rumianek Jankowice Lusówko Góra, zaopatrywane w wodę z ujęcia w Kiączynie (Gmina Kaźmierz), poprzez przepompownię wody w Tarnowie Podgórnym, Lusowo Batorowo Swadzim częściowo Sady, zaopatrywane w wodę z ujęcia i stacji wodociągowej znajdującej się w Lusowie, Wysogotowo Przeźmierowo Baranowo część Swadzimia oraz Sadów Chyby, zaopatrywane w wodę ze stacji wodociągowej w Wysogotowie, Kokoszczyn zaopatrywany w wodę z wodociągu w Napachaniu (Gmina Rokietnica),

25 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 25 Ceradz Kościelny zaopatrywany jest w wodę ze stacji uzdatniania wody w Gaju Wielkim. Ponadto Gmina posiada dokumentację techniczną na budowę wodociągu tranzytowego Jankowice Ceradz, umożliwiającego zaopatrywanie miejscowości Ceradz Kościelny w wodę z ujęcia wody w Kiączynie. Gmina w celu uzyskania większej wydajności ujęć gminnych przewiduje odbudowę nieczynnej stacji uzdatniania wody w Lusówku (wykupionej w latach poprzednich od Spółdzielni Rolniczej). Po odbudowie ujęcia w Lusówku przewiduje się uzyskanie wody w ilości około 25 m 3 /h. Kanalizacja Tereny zainwestowania w Gminie Tarnowo Podgórne położone są w dorzeczu Samy Szamotulskiej i Samicy Kierskiej w cząstkowych zlewniach jezior Kierskiego i Lusowskiego. Układ przestrzenny wymusza bezwzględną ochronę tych jezior poprzez monitorowany odbiór, transport oraz utylizację ścieków sanitarnych i deszczowych z obszaru Gminy. Obrzeża obydwu jezior posiadają dość intensywną zabudowę mieszkaniową i rekreacyjną. Dla zapewnienia ochrony stanu czystości zlewni opracowano dokumentację techniczną na wykonanie kanalizacji sanitarnej na powierzchni całej Gminy. Program kanalizacji obejmował wykonanie centralnej oczyszczalni ścieków w Tarnowie Podgórnym, systemu przepompowni i rurociągów i rurociągów ciśnieniowych, dostarczających ścieki do oczyszczalni oraz lokalne sieci kanalizacyjne w zlewniach cząstkowych. Dotychczas wykonano następujące elementy systemu kanalizacyjnego: centralna oczyszczalnia ścieków ze zrzutem wód poutylizacyjnych do Samy Szamotulskiej, rurociągi ciśnieniowe dla Chyb, Baranowa, Swadzimia, Sadów, Lusowa i Lusówka, główne kolektory grawitacyjne, przeprowadzające przez Tarnowo Podgórne do oczyszczalni ścieków z rurociągów ciśnieniowych, sieci kanalizacyjne z lokalnymi przepompowniami w następujących miejscowościach: Baranowo (część centralna), Przeźmierowo (część środkowo wschodnia), Swadzim, Sady, Lusowo (część centralna), Lusówko, Tarnowo Podgórne (część środkowo zachodnia), główne przepompownie sieciowe w Baranowie, Swadzimiu, Sadach, Lusówku oraz na terenie oczyszczalni ścieków w Tarnowie Podgórnym. Obecnie ścieki z lokalnych sieci kanalizacyjnych Chyb, Baranowa, Swadzimia, Sadów, Lusowa, Lusówka i Tarnowa Podgórnego oraz podmiotów gospodarczych, położonych wzdłuż drogi nr 92 (północna strona) i rurociągu tłocznego relacji Lusówko Tarnowo Podgórne są kierowane do centralnej oczyszczalni ścieków w Tarnowie Podgórnym. Ścieki z wykonanej dotychczas kanalizacji sanitarnej w Przeźmierowie odprowadzane są grawitacyjnie do lokalnej oczyszczalni w Baranowie. W miejscowości Góra istnieje lokalna oczyszczalnia zakładowa, obsługująca bloki mieszkalne. Ścieki z pozostałych miejscowości, nieposiadających lokalnych systemów kanalizacyjnych, dostarczane są bezpośrednio do centralnej oczyszczalni lub do lokalnych punktów zrzutowych na terenie Poznania. Oczyszczalnia ścieków w Tarnowie Podgórnym ma mieć docelową przepustowość około m 3. Na koniec 2006 roku sieć kanalizacyjna posiadała przyłączy i liczyła 147,7 km długości. Rozwój sieci w kolejnych latach przedstawiono na Wykresie 2.6.

26 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 26 Wykres 2.6. Zmiany długości sieci kanalizacyjnej i liczby przyłączy Źródło: Dane Urzędu Gminy Aktualna opłata za zrzut ścieków do kanalizacji wynosi 4,61 zł/m 3. Koszt oczyszczenia ścieków jest znacznie wyższy (już w 2003 roku 6,87 zł), koszty znacznie przewyższają więc przychody. W kolejnych latach planowana jest systematyczna budowa sieci kanalizacyjnej i podłączanie do niej kolejnych gospodarstw domowych. Gospodarka odpadami stałymi W Gminie funkcjonuje 11,5 hektarowe, w pełni ekologiczne, składowisko odpadów komunalnych. Nowoczesne składowisko jest elementem prowadzonej przez władze planowej gospodarki odpadami. Mieszkańcy mają możliwość ich segregacji. Ponadto w 2006 roku wybudowano nowoczesną Kompostownię SED w Rumianku. Energia elektryczna Przez teren Gminy przebiegają następujące linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia: linia 110 KV Plewiska - Tarnowo Podgórne Szamotuły, linia 110 KV Plewiska Pniewy, linia 220 KV Plewiska Żydowo, linia 220 KV Plewiska Czerwonak, linia 400 KV Plewiska Krajnik.

27 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 27 Teren Gminy Tarnowo Podgórne zasilany jest ze stacji 110/15 KV zlokalizowanej w Górze, oraz ze stacji znajdujących się poza granicami Gminy, a mianowicie stacji Kiekrz, Poznań-Pogodno i Opalenica. Istnieje potrzeba budowy GPZ i modernizacji kilku stacji transformatorowych 15/0,4 kv. Sieć średniego napięcia 15 KV zasilająca stacje transformatorowe 15/0,4 kv jest w przeważającej części napowietrzna. Przy pomocy stacji 15/0,4 kv średnie napięcie jest transformowane na niskie napięcie 380 i 220V a więc takie, na jakim pracują urządzenia odbiorcze większości konsumentów energii elektrycznej. Przez teren Gminy przebiegać będzie linia wysokiego napięcia 400 kv relacji Plewiska Mogilno Bydgoszcz. Przebieg linii opracowany został przez Biuro Studiów i Projektów Energetycznych Energoprojekt Poznań. Uzgodniona przez Gminę trasa linii 400 kv po stronie zachodniej od istniejących linii 220 kv przebiega w tym samym korytarzu, co planowana obwodnica zachodnia. Wymagane jest opracowanie szczegółowe w skali 1:1000, które wyjaśni czy możliwe jest prowadzenie linii 400 kv i obwodnicy zachodniej po stronie zachodniej istniejących linii 220 kv, lub zaistnieje konieczność prowadzenia linii 400 kv po stronie wschodniej istniejących linii wysokiego napięcia. Na terenie Gminy Tarnowo Podgórne urządzenia elektroenergetyczne znajdują się w eksploatacji Poznańskiej S.A. tj.: ENEA Operator Sp. z o.o. Zakład Dystrybucji Energii - Rejon Dystrybucji Szamotuły (ul. Nowowiejskiego 6) i ENEA Operator Sp. z o.o. Zakład Dystrybucji Energii Rejon Dystrybucji Poznań (ul. Strzeszyńska 58) oraz na południowym skraju Gminy w rejonie: Polityki, Otowa i Batorowa ENEA Operator Sp. Z o.o. Zakład Dystrybucji Energii Rejon Dystrybucji Opalenica (ul. 5 Stycznia 3), który posiada na tym terenie 6 stacji transformatorowych (w tym dwie przewoźne dla KRUSZGEO i GASPOL-u). Zakład w Szamotułach obejmuje część zachodnią, środkową i południową Gminy. Na tym terenie w zasadzie podstawowym źródłem zasilania w energię elektryczną jest GPZ Tarnowo Podgórne zlokalizowany na północny zachód od Tarnowa Podgórnego w odległości kilku kilometrów. Natomiast zapotrzebowanie na energię elektryczną jest największe w rejonie i wzdłuż trasy A-2 (Jankowice, Swadzim) tj. południowy wschód i wschód od Tarnowa Podgórnego. Wyprowadzenie dodatkowych linii SN-15 kv lub przebudowa istniejących (modernizacja) napotyka na bardzo duże trudności w związku z koniecznością lokalizacji linii na gruntach prywatnych otaczających GPZ (chociaż obiekt ten ma wolne pola odpływowe). Ewentualne odszkodowania za lokalizację linii na gruntach prywatnych są bardzo wysokie, jak np. dla wybudowanej linii LSN-15 kv długości około 7 km w granicach zł/mb Pomiędzy źródłem zasilania GPZ-etem a obszarem poboru leży Tarnowo Podgórne, stąd te trudności. Ponadto na trasie przebiegu linii energetycznych od stacji GPZ do terenów przemysłowych znajduje się Tarnowo Podgórne z wyłączną zabudową mieszkalno-usługową i stąd pojawiają się przeszkody w ich prowadzeniu. Część istniejących linii napowietrznych LSN-15 kv koliduje z zabudową (np. wzdłuż A-2) i należy je skablować przy okazji stawiając nowe stacje transformatorowe (np. kontenerowe). Inwestorzy zgłaszają duże zapotrzebowanie mocy energetycznej (kilkadziesiąt kilowatów), na które Zakłady Energetyczne nie mają pokrycia tym bardziej, jeżeli Inwestor wnioskuje o pobór mocy rzędu 0,5-1,0 MW. Tereny wzdłuż trasy A-2 są wyjątkowo atrakcyjne, ale mało dostępne pod względem łatwości uzbrojenia. Braki mocy zaznaczają się także w związku ze zbyt rozległymi i długimi sieciami n.n. (np. Jankowice). Zakład Energetyczny Poznań obejmuje wschodnią i południowo-wschodnią część Gminy. W zasadzie obszar ten jest zasilany dwoma liniami LSN-15 kv z GPZ Kiekrz (Chyby, Baranowo, Przeźmierowo). W Chybach i Baranowie sytuacja nie jest zła, natomiast sytuacja w Przeźmierowie jest trudna. Następuje stały wzrost mocy bez wydania technicznych warunków przyłączenia (rezerwy idą na pokrycie wzrostu). Nie ma możliwości rezerwowania istniejących zasilań. Pilna jest budowa odejścia liniowego do Przeźmierowa (ewentualnie kabla dla podparcia). Jeżeli chodzi o większe odbiory to nie ma możliwości pokrycia wzrostu mocy np. rzędu 1,0 MW.

28 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 28 Zaopatrzenie w gaz Gmina posiada sieć gazową i nie ma kłopotów z podłączeniem się do niej gospodarstw. Sieć gazowa zarządzana jest przez dwa podmioty: GENGAZ oraz Wielkopolski Operator Systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o. Oddział Zakład Gazowniczy Poznań. Telefonizacja Przez południową część Gminy przebiega pas łączności teleradiowej Poznań (Piątkowo) - Bolewice o szerokości 500 m do przekazywania sygnałów telewizyjnych i radiowych oraz telefonii wielokrotnej. Siec telefoniczna jest dobrze rozbudowana i nie ma problemów z podłączeniem się nowych abonentów. Według danych jednego z operatorów Telekomunikacji Polskiej SA ze stałego łącza internetowego korzysta na obszarze Gminy osób. Własność nieruchomości Blisko ha gruntów Gminy jest w posiadaniu osób fizycznych. Relatywnie duży udział we własności ma Skarb Państwa, posiadający prawie ha gruntów. Gmina jest właścicielem lub gospodarzem ponad 600 ha gruntów, spółdzielnie posiadają 346 ha, a kościoły blisko 100 ha. Procentowy rozkład przedstawia Wykres 2.7. Wykres 2.7. Struktura własności gruntów w Gminie Źródło: Dane Urzędu Gminy Gmina Tarnowo Podgórne posiadała w 2006 roku 15 lokali użytkowych o powierzchni łącznej 1.978,32 m 2. Czynsz z lokali użytkowych w 2006 roku kształtował się w przedziale 5,0-5,31 zł netto, natomiast z mieszkań komunalnych była to stawka 2,2 zł netto z m 2. W latach Gmina zbyła 27 mieszkań komunalnych. Własność Gminy w ostatnich trzech latach zmieniała się następująco:

29 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 29 Tabela 2.1. Własność Gminy w latach Opis mienia I. Grunty komunalne ogółem w ha 512,84 505,86 565,47 1. Grunty orne 71,88 74,10 75,63 2. Drogi 164,40 165,66 200,33 3. Lasy 9,45 9,45 9,45 4. Place i tereny zielone 37,05 36,91 37,65 5. Ogrody działkowe 107,66 107,66 107,66 6. Tereny rekreacyjne 13,05 13,05 32,33 7. Działki budowlane 41,52 41,87 44,08 8. Działki przemysłowo handlowe 19,58 19,01 17,30 9. Cmentarze komunalne 0,13 0,13 0, Inne 48,12 38,03 40,91 II. Obiekty komunalne ogółem: liczba Budynki mieszkalne Budynki niemieszkalne, budowle 3. Obiekty szkolne Obiekty przedszkolne Miejsko gminne biblioteki Ośrodki kultury i świetlice Ośrodki sportu i rekreacji Obiekty służby zdrowia 2 2 Źródło: Dane Urzędu Gminy Sytuacja mieszkaniowa Gmina Tarnowo Podgórne charakteryzuje się rozproszoną zabudową mieszkaniową. Budownictwo skupia się wzdłuż terenów aktywności gospodarczej i ciągów drogowych. Z analizy danych wynika, że sytuacja mieszkaniowa w Gminie jest dość dobra i odznacza się trendem rozwojowym. Liczba mieszkań oddawanych do użytku rośnie, a wraz z nią rosną liczba izb i powierzchnia mieszkań. Rośnie także, aczkolwiek powoli, liczba mieszkań przypadających na 1000 mieszkańców. W 1998 roku na 1000 zamieszkałych w Gminie osób przypadało 263,9 mieszkania, w 2002 roku 275,2, w 2005 roku już 297,8. Podstawowe informacje o mieszkalnictwie zawiera Tabela 2.2. Tabela 2.2. Podstawowe dane o mieszkalnictwie w latach Wyszczególnienie Zasoby mieszkaniowe (liczba mieszkań) Zasoby mieszkaniowe (liczba izb) Zasoby mieszkaniowe (powierzchnia użytkowa mieszkań) Źródło: Polska Statystyka Publiczna, GUS

30 wodociąg ustęp spłukiwany łazienkę centralne ogrzewanie gaz sieciowy Osób fizycznych Spółdzielni mieszkaniowych Gminy Zakładów pracy Pozostałych podmiotów Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 30 Interesująca jest również struktura własności zamieszkanych mieszkań. Przybliża ją Tabela 2.3. Tabela 2.3. Struktura własnościowa zamieszkanych mieszkań w 2006 r. Stanowiące własność Wyszczególnienie Ogółem m mieszkania p powierzchnia użytkowa l - ludność Ogółem m p Źródło: Polska Statystyka Publiczna GUS Z danych wynika, że zdecydowana większość mieszkań jest w rękach prywatnych. Pewien udział mają Gmina, spółdzielnie mieszkaniowe i zakłady pracy. Na warunki życia mieszkańców wpływ ma także stan zaopatrzenia mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne. Strukturę tą przedstawia Tabela 2.4. Tabela 2.4. Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne w 2006 roku Wyposażenie mieszkań w Wyszczególnienie Ogółem (liczba) Ogółem (w % ogólnej liczby) Źródło: Statystyka Publiczna GUS ,1 97,1 96,4 90,7 69,6 Z analizy wynika, że zdecydowana liczba mieszkań i mieszkańców posiada łazienkę i ciepłą wodę bieżącą, większość może też korzystać z gazu. Komunikacja publiczna Za funkcjonowanie komunikacji publicznej w Gminie odpowiedzialna jest Komunikacja Gminy Tarnowo Podgórne TPBUS Sp. z o.o., która rozpoczęła działalność w 1999 roku. Obecnie spółka posiada 26 autobusów. Oprócz wydatków na wymianę taboru spółka wydała również prawie 750 tys. zł na inne cele inwestycyjne, takie jak budynek myjni, świetlica czy nowa dyspozytornia. Ponieważ Spółka wykonuje (na podstawie wygranego przetargu) zadania własne Gminy, jej celem nie jest uzyskiwanie jak najwyższych cen za swoje usługi, ponieważ jej głównym klientem jest społeczność gminna. Obecnie spółka TPBUS utrzymuje trzy linie komunikacyjne:

31 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 31 Linia 01 obsługuje miejscowości Ceradz Kościelny, Lusówko, Jankowice, Rumianek, Góra, Kokoszczyn, Tarnowo Podgórne, Sady, Swadzim, Przeźmierowo. Wykonywane są 94 kursy w dni robocze i 64 kursy w soboty i święta. Łączny przebieg km to ponad 820 tys. i ponad 1,45 miliona pasażerów. Linia 02 obsługuje miejscowości Lusowo, Batorowo, Przeźmierowo i Baranowo. Wykonywane są 64 kursy w dni robocze i 44 kursy w soboty i święta. Łączny przebieg km to 400 tys. i 680 tys. pasażerów. Linia 04 obsługuje miejscowości Sierosław, Wysogotowo, Przeźmierowo i Baranowo. Wykonywane jest 10 kursów dziennie przez wszystkie dni w roku. Łączny przebieg to prawie 100 tys. km i prawie 45 tys. pasażerów. Część przewozów szkolnych wykonywane jest autobusami liniowymi. Głównie jednak dzieci dowożone są autobusami szkolnymi. W ramach tej działalności rocznie wykonuje się 40 tys. km. Przewiduje się, że dynamiczny rozwój liczby ludności Gminy zwiększy popyt na usługi przewozowe. Prawdopodobne jest zwiększenie komunikacji lokalnej, która będzie łączyć poszczególne miejscowości Gminy z jej stolicą. Większość połączeń załatwiają obecnie obsługiwane trasy, jednak w ramach połączeń szkolnych zachodzi potrzeba ich zweryfikowania pod kątem linii lokalnych, które oprócz uczniów mogłyby zabierać pozostałych pasażerów. Dotyczy to między innymi miejscowości Sierosław, Kokoszczyn i Lusowo. Dodatkowo w miejscowości Lusowo zachodzi potrzeba zwiększenia ilości lokalnych połączeń z Tarnowem Podgórnym oraz obsługa tzw. drogi betonowej i ulicy Zakrzewskiej. Z sygnałów o charakterze ogólnym należy wymienić: zwiększenie częstotliwości kursów autobusów przez miejscowości Chyby, uporządkowanie komunikacji Sierosław- Wysogotowo Poznań, obsługa ul. Rzemieślniczej w Przeźmierowie, modernizacja linii 01 i przewozów szkolnych po zakończeniu budowy ul. Nowej i Szkolnej w Rumianku, połączenie Lusowa z Lusówkiem. Stan obiektów dziedzictwa kulturowego (na podstawie opracowania autorstwa Janusz Beger, Rafał Plebański, Mirosława Dernoga, Andrzej Korpik) Na terenie Gminy znajduje się 21 obiektów wpisanych do rejestru zabytków w tym 7 zabytkowych założeń zieleni, 4 Kościoły oraz trzy założenia pałacowo parkowe. Do rejestru zabytków jest wpisany zespół sakralny zlokalizowany w miejscowości Ceradz Kościelny złożony z świątyni z kaplicą grobową i dzwonnicą. Wzniesiony przed połową XVI wieku, rozbudowany o kaplicę Potulickich, a w 1713 kruchty od zachodu. Budynek kościoła zachowany w stanie bardzo dobrym, po wykonanym niedawno remoncie ( ) elewacji i odnowieniu wnętrza. Uregulowano również odprowadzenie wody poza teren przykościelny. Uporządkowano również otoczenie kościoła oraz naprawiono mur otaczający cmentarz przykościelny. Stan neogotyckiej, wzniesionej około połowy XIX wieku kaplicy grobowej Engestromów jest niezadowalający. Budynek wymaga przeprowadzenia remontu elewacji. Kościół parafialny p.w. św. Jadwigi i św. Jakuba Starszego w Lusowie zbudowany w końcu XV wieku i przebudowany w 1776 roku z fundacji Andrzeja Myszkowskiego oraz gruntownie przebudowany w latach jest w bardzo dobrym stanie technicznym. Wykonane w latach remont kapitalny polegał na przełożeniu dachu i zabezpieczeniu stropów,

32 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 32 instalacji centralnego ogrzewania, wykonania prac elewacyjnych zewnątrz i wewnątrz budynku, założeniu i konserwacji witraży. Obecnie prowadzone są prace konserwatorskie przy ołtarzu i ścianach kaplicy (baptysterium). Późnogotycki kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych w Tarnowie Podgórnym zbudowany ok roku, z drewniana wieżą nadbudowaną w 1787 roku. Budynek znajduje się w dobrym stanie technicznym, po przeprowadzonym w latach dziewięćdziesiątych remoncie elewacji, wymiany rur spustowych, rynien i opierzeń. Wszelkie drobne naprawy prowadzone są na bieżąco. Poewangelicki kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa powstał w 1901 roku wraz z pozostałą zabudową, wystawiony przez gminę ewangelicką. Obecnie stanowi własność parafii p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wykonano częściową wymianę pokrycia dachowego, remont opierzeń, rynien i rur spustowych, oraz ceglanych elewacji. Obecny stan techniczny kościoła nie budzi zastrzeżeń Dwór w Baranowie użytkowany przez Akademię Rolniczą w Poznaniu, ogólnie w stanie dobrym, obecnie prowadzone są prace remontowe, polegające na wymianie pokrycia dachowego i opierzeń. Park w stanie złym właściciel nie prowadzi podstawowych prac porządkowych ani sanitarnych na terenie parku. Jankowice zespół pałacowo parkowy powstały w 1 ćw., XIX w. Od 2005 roku własność Gminy. Obiekt w złym stanie technicznym, wymagający kapitalnego remontu. Spichlerz w stanie dobrym po wykonanych pracach remontowych, obecnie własność prywatna Sp. z o.o. POD- GAJE z siedzibą w Poznaniu. Park o dobrze czytelnym układzie kompozycyjnym jednak mocno zaniedbany poprzez brak odpowiednich prac pielęgnacyjnych i sanitarnych. Zespół pałacowo - parkowy w Lusowie właściciel pałacu oraz cz. parku firma Manor House Ltd. Obiekt w trakcie prac remontowo konserwatorskich i adaptacyjnych, wykonywanych w większości bez zezwoleń konserwatorskich. Wykonano większość podstawowych prac remontowych w budynku pałacu, bez pozwolenia konserwatorskiego dokonano wielu zmian w elewacji ogrodowej i parku. Park podzielony geodezyjnie pomiędzy trzech właścicieli na część wokół pałacu, część parku nad jeziorem oraz cześć parku z oficyną należąca do Gminy Tarnowo Podgórne. Wszystkie trzy części są użytkowane niezgodnie z zasadami utrzymania obiektów zabytkowych. W części parku przy pałacu oraz w części nad jeziorem układ kompozycyjny parku został praktycznie całkowicie zniekształcony i zatarty poprzez samowolne działania właścicieli, lokalizację domków campingowych, zmianę rzeźby terenu itp. Natomiast część należąca do Urzędu Gminy jest nieuporządkowana. Swadzim zespół pałacowo parkowy. Pałac powstał w XIX w. przebudowany i rozbudowany ok r. dla Plucińskich. Własność po 1945 r. Akademii Rolniczej, potem rodziny Plucińskich, w 2004 r. wykupiony przez Kurię Archidiecezjalną w Poznaniu z przeznaczeniem na ośrodek seminaryjny. Obiekt w niezadowalającym stanie technicznym, wymaga bieżących napraw i koniecznych prac adaptacyjnych dla nowego programu funkcjonalnego. Park w stanie dobrym wymaga prac porządkowych i pielęgnacyjnych. Park w Rumianku należący do Gminy Tarnowo Podgórne teren nieuporządkowany i zaniedbany, układ kompozycyjny częściowo czytelny. Park wymaga prac porządkowych pielęgnacyjnych i sanitarnych. Szczególnie prac porządkowych wymaga bezpośrednie otoczenie dworu. Fragment parku jest własnością prywatną.

33 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 33 Park w Sierosławiu należy do Gminy Tarnowo Podgórne Układ kompozycyjny znacznie zniekształcony na skutek wydzielenia z parku działki budowlanej i budowy domu mieszkalnego. Park wymaga prac porządkowych i sanitarnych. Dawna izba celna w Tarnowie Podgórnym obecnie budynek mieszkalny. W latach gruntownie przebudowany i rozbudowany, zmieniono dachy. Skreślono z rejestru zabytków ( r.) część naziemną budynku, pozostawiając w rejestrze jedynie piwnice. Parki w Lusówku i Tarnowie Podgórnym nie są wpisane do rejestru zabytków. Prowadzenie wszelkich prac na terenie w/w. parków wymaga wcześniejszego uzgodnienia i uzyskania pozwolenia UOZ. W Lusowie na cmentarzu parafialnym jest kwatera z grobami rodziny Plucińskich wpisana do rejestru zabytków Na terenie Gminy Tarnowo Podgórne znajdują się 2 stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków, cmentarzyska ciałopalne kultury łużyckiej w Lusowie i Swadzimiu. Identyfikacja problemów Główne walory Gminy w zakresie poziomu infrastruktury, to: położenie wzdłuż trasy nr 92, prawie pełne zwodociągowanie, sieć gazowa, dobrze rozwinięta sieć telefoniczna, nowoczesna oczyszczalnia ścieków posiadająca wolne moce przerobowe, zaawansowany proces kanalizowania, system selekcji odpadów oraz własne składowisko, dostępność terenów inwestycyjnych, własna komunikacja pozwalająca na dogodne połączenie z Poznaniem. Gmina posiada jednak pewne braki i problemy. Do głównych zaliczyć można: złą jakość dróg, konieczność współfinansowania inwestycji drogowych innych ogniw samorządu, brak obwodnicy Tarnowa i Lusowa, niepełne skanalizowanie, uciążliwości akustyczne i niebezpieczeństwa związane z przebiegiem drogi krajowej, potrzebę modernizacji części sieci wodociągowej, jak również zwodociągowania pojedynczych gospodarstw, uruchomienie ujęcia wody w Joance, budowę magistrali wodociągowej (nitki południowej), budowę zbiornika retencyjnego wód opadowych, słaba jakość sieci energetycznej, brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego części Gminy, konieczność poprawy urbanistycznego kształtu Gminy, brak komunikacji w Wysogotowie, brak tras rowerowych, poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego w Gminie (chodniki, oświetlenie), konieczność wdrożenia monitoringu Gminy, konieczność wykupu gruntów pod zalesienia w granicach chronionego krajobrazu.

34 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne Gospodarka Lokalizacja Gminy Tarnowo Podgórne i aktualny układ połączeń drogowych stwarza szczególnie korzystne warunki dla nowych inwestycji. Tarnowo Podgórne wchodząc w skład obszaru metropolitalnego aglomeracji poznańskiej, pełniącej szereg funkcji krajowych i międzynarodowych, współuczestniczy w procesach wzrostu opartych na koncentracji zjawisk innowacyjności, konkurencyjności, efektywności, rozwoju przemysłu wysokiej technologii, usług najwyższego rzędu takich jak: międzynarodowy handel, nauka, kultura. Dodatkowo obszar Gminy znajduje się na trasie europejskiej osi rozwojowej wschód - zachód, stanowiącej pasmo przyspieszonych procesów przekształceń przestrzennych, strukturalnych i cywilizacyjnych, zachodzących w wyniku podwyższonej aktywności społeczno-gospodarczej, stymulowanej procesami przenoszenia potencjałów Unii Europejskiej na wschód i rozwojem metropolii berlińskiej, której zasięg oddziaływania dociera aż do Poznania. Gmina jest zaliczana do grona najbardziej rozwiniętych w województwie, charakteryzuje się korzystnymi cechami zagospodarowania, takimi jak: wskaźnik wyposażenia w infrastrukturę techniczną, plony zbóż i ziemniaków, jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej, liczba podmiotów gospodarczych na jednego mieszkańca, dochody budżetu Gminy na jednego mieszkańca, powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 mieszkańca, niska stopa bezrobocia i mały udział ludności korzystającej z pomocy społecznej. Gmina jest dość gęsto zaludniona, wskaźnik liczby mieszkańców na 1 km 2 przekracza 150 osób, proces wzrostu liczby mieszkańców jest dość poważnie związany z silną migracją z obszaru całego województwa. Jak już wspomniano, czynniki urbanizujące przestrzeń zintensyfikowały oddziaływanie z chwilą zmian ustrojowych w kraju i przekształcają bardzo szybko dotychczasowe zagospodarowanie, którego dominantą było rolnictwo. Od początku lat 90-tych w Gminie zainwestowano blisko 400 mln dolarów. Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczych oraz liczba przedsiębiorstw na terenie Gminy wynosi ponad podmiotów. Obok siebie działa wielki przemysł oraz duża liczba małych i dynamicznych przedsiębiorstw. Liczba przedsiębiorstw systematycznie rośnie. Dynamikę zmian przedstawia Wykres 2.8. Wykres 2.8. Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Tarnowo Podgórne Źródło: Dane Urzędu Gminy W 1989 roku w Gminie istniało niewiele ponad 800 podmiotów gospodarczych liczba ta podwoiła się w roku 1996, w 2006 roku była już prawie trzykrotnie większa. Większość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w 2005 roku należała do sektora prywatnego (99,3%

35 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 35 wg rejestru REGON)), osoby fizyczne prowadziły 70,3% ogólnej liczby przedsiębiorstw. Imponująco na tle średniej dla powiatu, województwa i kraju wygląda liczba podmiotów gospodarczych przypadająca na mieszkańców. Sytuację tą obrazuje Wykres 2.9. Wykres 2.9. Liczba podmiotów gospodarczych na mieszkańców (rejestr REGON) Źródło: Statystyka Publiczna, GUS 2007 Pomimo tego, że województwo wielkopolskie wypada korzystnie na tle kraju pod względem wartości tego wskaźnika, to Tarnowo Podgórne i tak wyraźnie jest lepsze. Dynamika omawianego wskaźnika zmieniała się nieznacznie na przestrzeni lat, co ma związek ze zmieniającą się liczbą ludności w Gminie, w szczególności stosunkowo dużą liczbą migracji. Kolejny Wykres przedstawia zmiany w zakresie liczby podmiotów gospodarczych przypadających na mieszkańców w ostatnich 5 latach. Wykres Liczba podmiotów gospodarczych/1000 mieszkańców (ewidencja Gminy) Źródło: Dane Urzędu Gminy

36 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 36 W 2006 roku Gmina osiągnęła poziom wskaźnika z roku Wyraźnie widać, że we wszystkich latach, poza rokiem 2006, dynamika liczby ludności przewyższała dynamikę liczby nowych rejestrowanych podmiotów. Strukturę branżową podmiotów gospodarczych przedstawia Wykres Wykres Struktura branżowa podmiotów gospodarczych (ewidencja Gminy) Źródło: Dane Urzędu Gminy Na Wykresie zwraca uwagę brak podmiotów związanych z rolnictwem. Pomimo tego, że struktura posiadanych gruntów wskazuje na rolniczy charakter Gminy, przetwórstwo rolnicze i agrobiznes odgrywają marginalną rolę w strukturze gospodarczej Gminy. Samo rolnictwo w Gminie miało dotychczas stosunkowo korzystne warunki do rozwoju, o czym decydowały dwa główne czynniki. Pierwszym była względnie dobra jakość większości gleb, a drugim była bliskość i dostępność miasta Poznania, które z jednej strony zgłaszało urozmaicone zapotrzebowanie na produkty wiejskie, z drugiej - oferowało mieszkańcom Gminy alternatywne formy zatrudnienia poza rolnictwem. Te możliwości podparte gospodarnością mieszkańców wykształciły dwa modele: rolnictwa rynkowego i rolnictwa pomocniczego (na zaopatrzenie rodzin), które w połączeniu z innymi funkcjami Gminy tworzą szereg przykładów wielofunkcyjnego zagospodarowania obszarów wiejskich. W 2006 roku zewidencjonowano na terenie Gminy gospodarstw, które gospodarowały na ha gruntów. Strukturę gospodarstw według wielkości oraz według zajmowanego areału przedstawiają Wykresy 2.12 i Z ogólnej liczby gospodarstw, 63%, to gospodarstwa małe, gospodarujące na obszarach do 5 ha. Gospodarstwa silne (powyżej 5 ha) stanowią zaledwie 8% ogólnej liczby gospodarstw, ale gospodarują na blisko 1/3 powierzchni. Należy się spodziewać, że w przyszłości, to głównie duże gospodarstwa będą mieć charakter rynkowy i przynosić będą dochód ich właścicielom umożliwiający odpowiednią skalę inwestycji, natomiast małe gospodarstwa spełniać będą rolę samozaopatrzeniową. Właściciele takich gospodarstw z pewnością będą także musieli znaleźć dodatkowe źródła dochodów, aby zapewnić sobie właściwy i pożądany poziom konsumpcji.

37 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 37 Wykres Liczba gospodarstw według wielkości Źródło: Dane Urzędu Gminy Wykres Struktura gospodarstw (jako suma areałów w poszczególnych kategoriach) Źródło: Dane Urzędu Gminy Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 roku, rolnictwo skoncentrowane jest głównie na uprawach zbożowych (blisko 90% całości upraw). Szczegółową strukturę przedstawia Wykres 2.14.

38 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 38 Wykres Struktura upraw w Gminie w 2002 roku Ziemniaki 1,7% Rzepak 12,6% buraki cukrowe 2,9% Pastewne 1,2% Warzywa gruntowe 1,0% Drzewa owocowe 1,3% Odłogi i ugory 6,0% Pszenica 26,0% Pszenżyto 17,8% Owies Jęczmień 1,4% 15,1% Żyto 13,1% Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002, GUS W hodowli pewne znaczenie ma chów trzody chlewnej. Podstawowe dane za rok 2002 przedstawia Tabela 2.5. Główni pracodawcy Tabela 2.5. Hodowla w Tarnowie Podgórnym w 2002 roku Wyszczególnienie Sztuki Bydło 604 w tym krowy 360 Trzoda chlewna w tym lochy Drób Źródło: Powszechny Spis Rolny Wykaz większych przedsiębiorstw zawiera Tabela 2.6. Tabela 2.6. Większe przedsiębiorstwa na terenie Gminy LP FIRMA ADRES 1. PM-LUFT LEWACO 2. SCHENKER 3. BUDERUS Technika Grzewcza ul. Owocowa Tarnowo Podgórne, ul. 25 Stycznia Tarnowo Podgórne, ul. Krucza Tarnowo Podgórne,

39 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne SIGMA TRAKT 5. NIJHOF-WASSINK 6. JAKON 7. TES-HANDEL 8. DEMOCO POLAND 9. ZEELANDIA 10. SCHATTDECOR 11. HANSGROHE 12. VERHOEVEN POLEN 13. IMPERIAL TABACCO POLSKA 14. LIDL POLSKA 15. KRAFT FOODS POLSKA 16. DOM HANDLOWY HENRYKI i PAWŁA KORBANKÓW 17. JUCCA 18. BALMA 19. SAINT-GOBAIN Weber Terranowa 20. OPEL Witold Bońkowski 21. MAN 22. Andreas STIHL 23. HAMMER 24. ELITE CAFE 25. SKANEM INTROL 26. SANPOL 27. JOWAT 28. POZNAŃ PACK ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, ul. Krucza Tarnowo Podgórne, ul. Sowia Tarnowo Podgórne, ul. Sowia Tarnowo Podgórne, ul. Sowia 6/ Tarnowo Podgórne, ul. Sowia 6c Tarnowo Podgórne, ul. Sowia Tarnowo Podgórne, ul. Sowia Tarnowo Podgórne, ul. Sowia Tarnowo Podgórne, Jankowice, ul. Przemysłowa Tarnowo Podgórne, Jankowice, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, Jankowice, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne ul. Piaskowa Tarnowo Podgórne, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, ul. Poznańska 2B Tarnowo Podgórne, Sady, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, ul. Poznańska 4A Tarnowo Podgórne, Sady, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, Sady, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, Swadzim, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, Swadzim, ul. Poznańska 34B Tarnowo Podgórne, Swadzim, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, Sady, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, Sady, ul. Rolna Tarnowo Podgórne,

40 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne AUTO-HANDEL-CENTRUM 30. MITSUBISHI I SUZUKI 31. BUDMAR 32. AUCHAN 33. LEROY MERLIN 34. OMNICOM DESIGN 35. NICO POLSKA 36. REHAU 37. BRENNTAG POLSKA 38. HANSA FLEX 39. DEN BRAVEN EAST 40. DROGBET 41. EURODRUK POLSKA 42. HEBO 43. PAPKE CONSTRUCTION 44. EL-BAU 45. AL-KO 46. GENIA TEC 47. SENATOR 48. ARTIFEX 49. MARKHEN+ 50. ADAM S 51. ALTER 52. POJAZDY UŻYTKOWE 53. BIG DUTCHMAN ul. Poznańska Przeźmierowo, Baranowo, ul. Rolna 29A Przeźmierowo, Baranowo, ul. Poznańska Przeźmierowo, Swadzim, ul. Św. Antoniego Tarnowo Podgórne, Swadzim, ul. Św. Antoniego Tarnowo Podgórne, Swadzim, ul. Św. Antoniego Tarnowo Podgórne, Swadzim, ul. Św. Antoniego Tarnowo Podgórne, Baranowo, ul. Poznańska 1A Przeźmierowo, Jankowice, ul. Przemysłowa Tarnowo Podgórne Baranowo, ul. Przemysława Przeźmierowo, Wysogotowo, ul. Bukowska 11a Przeźmierowo Baranowo, ul. Rolna 8/ Przeźmierowo Tarnowo Podgórne, ul. Wierzbowa Tarnowo Podgórne Baranowo, ul. Rzemieślnicza Przeźmierowo, Baranowo, ul. Rzemieślnicza Przeźmierowo, Wysogotowo, ul. Szparagowa Przeźmierowo, Wysogotowo, ul. Bukowska Przeźmierowo, Wysogotowo, ul. Bukowska Przeźmierowo, Wysogotowo, ul. Bukowska Przeźmierowo, Wysogotowo, ul. Wierzbowa Przeźmierowo, ul. Ks. Józefa Bryzy Tarnowo Podgórne, Baranowo, ul. Nowina Przeźmierowo ul. Pocztowa Tarnowo Podgórne, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne, ul. Sowia Tarnowo Podgórne,

41 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne KOMPLET POLSKA 55. INSTALCOMPACT 56. HETTICH 57 GIZEH DISPOFAM 58 GRUNDFOS POMPY 59 GRAF-POZ 60 PANEPOL 61 POLMARK 62 PROLOGIS 63 HERLITZ 64. WYTWÓRNIA MATERIAŁÓW BUD. 65 REMMERS 66 SAUERESSIG 67 SULZER CHEMTECH Źródło: Dane Urzędu Gminy ul. Chlebowa Tarnowo Podgórne, ul. Wierzbowa Tarnowo Podgórne, Lusowo, ul. Wierzbowa Tarnowo Podgórne, Tarnowo Podgórne, ul.23października Tarnowo Podgórne Baranowo, ul. Klonowa Przeźmierowo Batorowo Tarnowo Podgórne Wysogotowo, ul. Bukowska Przeźmierowo Przeźmierowo, ul. Słoneczna Przeźmierowo Sady, ul. Poznańska Tarnowo Podgórne Baranowo, Szamotulska Przeźmierowo Batorowo, ul. St. Batorego Tarnowo Podgórne, ul. Sowia Tarnowo Podgórne ul. Krucza Tarnowo Podgórne Wysogotowo, ul. Okrężna Przeźmierowo Identyfikacja problemów Główne walory gospodarcze Gminy to: korzystne położenie wzdłuż trasy nr 92 oraz w pobliżu aglomeracji poznańskiej i berlińskiej, położenie w pobliżu międzynarodowego lotniska, wysoki poziom dochodów na mieszkańca, dominujący udział dochodów własnych w strukturze dochodów, wysoki i rosnący udział podatków i opłat lokalnych, w szczególności podatku od nieruchomości, wysoki poziom inwestycji, wysoki poziom środków wolnych i możliwości kredytowych, duża liczba podmiotów gospodarczych i jej dodatnia wysoka dynamika, znajomość/renoma, aktywna promocja. Pewne obszary wymagają uwagi władz gminnych i próby rozwiązania problemów. Główne słabości Gminy to: rozwarstwienie gospodarstw rolnych,

42 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 42 przeznaczanie części gleb wysokich klas bonitacyjnych pod budownictwo mieszkaniowe oraz aktywność gospodarczą, niski wskaźnik lesistości, niski udział podmiotów związanych z rolnictwem, usytuowanie przedsiębiorstw przemysłowych w pobliżu miejsc zabudowy mieszkaniowej, rozproszone budownictwo mieszkaniowe, wymieszanie funkcji mieszkaniowej z działalnością gospodarczą Sfera społeczna Według danych ewidencji Gminy, liczba ludności w roku 2006 wyniosła osób, w tym kobiety i mężczyzn. Na 100 mężczyzn przypadało 104,7 kobiet. Liczba ludności rosła w latach , co przedstawia Wykres Wykres Liczba ludności Gminy Tarnowo Podgórne w latach Źródło: Dane Urzędu Gminy Na zmiany liczby ludności wpływ miał dodatni przyrost naturalny (w Polsce w ostatnich kilku latach można był zaobserwować ujemne saldo przyrostu, dopiero w 2006 roku odnotowano większą liczbę urodzeń niż zgonów) oraz dodatnie bardzo wysokie saldo migracji. W 2006 roku w Gminie urodziły się 224 osoby, zmarły 124 osoby, co dało wskaźnik przyrostu naturalnego w wysokości 5,6. Jednocześnie wystąpiło dodatnie saldo migracji w wysokości blisko 500 osób. Na tak wysokie saldo z pewnością wpływ mają wysoki rozwój gospodarczy terenu, wysokie dochody Gminy, co przekłada się na wysoki stopień zaspokojenia potrzeb mieszkańców, jak również rozwój usług na rzecz aglomeracji poznańskiej. Odpowiednie dane przedstawia wykres 2.16.

43 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 43 Wykres Saldo migracji i przyrost naturalny w latach Przyrost naturalny Saldo migracji Źródło: Dane Urzędu Gminy Dokładne dane dotyczące struktury ludności Gminy przedstawia kolejne zestawienie. Tabela 2.7. Ludność Gminy Tarnowo Podgórne w latach Wyszczególnienie Mieszkańcy ogółem w tym kobiety mężczyźni Wiek przedprodukcyjny kobiety mężczyźni Wiek produkcyjny kobiety mężczyźni Wiek poprodukcyjny kobiety mężczyźni Źródło: Dane Urzędu Gminy

44 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 44 Strukturę wiekową ludności według jej aktywności zawodowej przedstawiają także Wykresy i Wykres Ludność Gminy w podziale na wiek przed-, po- i produkcyjny (ujęcie nominalne) Źródło: Dane Urzędu Gminy Wykres Ludność Gminy w podziale na wiek przed-, po- i produkcyjny (ujęcie relatywne) Źródło: Dane Urzędu Gminy

45 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 45 Struktura aktywności ekonomicznej ludności jest stosunkowo korzystna Gmina charakteryzuje się dużą liczbą osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym (obie wartości powyżej średniej krajowej), jak również niską liczbą osób w wieku poprodukcyjnym (średnia krajowa w 2006 roku to 15,7%). Zauważyć należy, że w 1999 roku wskaźniki te były korzystniejsze, ale podobnie były korzystniejsze dla całego kraju (np. liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym dla kraju to blisko 30%). Bezrobocie w Gminie należy do najniższych w kraju. Zgodnie z danymi Powiatowego Urzędu Pracy stopa bezrobocia w 2006 roku wyniosła 4,3%, podczas gdy średnia dla kraju w grudniu 2006 roku to 14,9%. Prawdziwie imponujący wymiar stopa bezrobocia miała w 1998 roku, gdy wyniosła zaledwie 0,8%. Od tego czasu systematycznie się zwiększała do roku 2004, by później znowu się zmniejszać. Zmiany stopy bezrobocia i zatrudnienia w Gminie przedstawia Tabela 2.8. oraz Wykres Tabela 2.8. Dane o zatrudnieniu i bezrobociu na terenie Gminy w latach Wyszczególnienie Pracujący ogółem w tym Liczba bezrobotnych w tym kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni Źródło: Polska Statystyka Publiczna GUS b.d. b.d Wykres Stopa bezrobocia w Gminie w latach Źródło: Dane Urzędu Gminy Spis Powszechny z 2002 roku dostarcza także danych w zakresie wykształcenia ludności Gminy. Odpowiednie dane przedstawia Tabela 2.9.

46 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 46 Tabela 2.9. Wykształcenie ludności w wieku 18 lat i więcej Gminy w roku 2002 Wykształcenie Liczba osób Ogółem Mężczyźni Kobiety % Wyższe ,6% Policealne 428 3,1% Średnie ogólnokształcące ,8% Średnie zawodowe ,4% Zasadnicze zawodowe ,9% Podstawowe ,8% Nieustalone 39 0,3% Źródło: Spis Powszechny 2002; GUS Warszawa 2003 Ponad połowa ludności Gminy nie posiada wykształcenia średniego. Sytuacja jest zróżnicowana w obrębie płci kobiety charakteryzują się wyższym stopniem wykształcenia, niż mężczyźni. Poziom wykształcenia ma wpływ na rynek pracy i możliwości znajdowania zatrudnienia. Analizując dane Spisu Powszechnego z 2002 roku w zakresie aktywności ekonomicznej ludności Gminy (ludność powyżej 15 roku życia), można wyciągnąć następujące wnioski: współczynnik aktywności zawodowej w Gminie wyniósł 60,5 (wyższy niż w Polsce), liczba osób bezrobotnych wyniosła 997 osób, co dało stopę bezrobocia na poziomie 12,4%, co wskazuje na relatywnie dobrą sytuację Gminy w porównaniu do średniej kraju i województwa (dane Spisu Powszechnego różnią się od danych Powiatowego Urzędu Pracy), bezrobocie najniższe jest wśród osób z wykształceniem wyższym (4,1%) oraz średnim zawodowym (11,3%); wskaźnik stopy bezrobocia podnosi bezrobocie wśród osób z wykształceniem podstawowym, gdzie wynosi 25%, bezrobocie jest wyższe wśród kobiet (14,0%), niż u mężczyzn (11,1%), większość bezrobotnych poszukiwało pracy 4-12 miesięcy (499 osób), jak również ponad rok (311 osób); do 3 miesięcy pozostawało bez pracy 171 osób.

47 Ogółem Najemnej Na własny rachunek Z gospodarstwa rolnego Emerytury Renty Nie ustalono Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 47 Sytuację w zakresie źródeł utrzymania ludności przedstawia Tabela 2.10 Tabela Ludność według źródeł utrzymania w 2002 roku Ludność utrzymująca się z Pracy Innych źródeł Wyszczególnienie Ogółem Posiadający własne źródło utrzymania Mężczyźni Kobiety Źródło: Powszechny Spis Powszechny 2002, GUS Połowa ludności utrzymuje się z pracy najemnej, około 1/5 ludności prowadzi działalność na własny rachunek, tylko 4,2% utrzymuje się z gospodarstwa, blisko ¼ utrzymuje się z emerytur i rent. Grupy społeczne wymagające wsparcia Pełne zestawienie środowisk objętych pomocą według powodów zawiera Tabela Tabela Liczba środowisk objętych pomocą społeczną (według powodów) w 2003 i 2006 r. Powód trudnej sytuacji życiowej Liczba świadczeniobiorców Ubóstwo Sieroctwo Bezdomność Potrzeba ochrony macierzyństwa Bezrobocie Niepełnosprawność Długotrwała choroba Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego 9. Alkoholizm 36 36

48 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne Narkomania Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego Przemoc w rodzinie Zdarzenia losowe b.d Sytuacja kryzysowa b.d Klęska żywiołowa lub ekologiczna b.d. 2 Źródło: Dane Urzędu Gminy Z powyższego zestawienia wynika, że głównymi problemami społecznymi w Gminie są: ubóstwo, bezrobocie, długotrwała choroba oraz niepełnosprawność. Niepokojem może napawać fakt, że jeszcze w 1999 roku z tytułu bezrobocia świadczenia pobierało zaledwie 10 osób, a 5 lat później już 156 osób i wskaźnik ten nie spadł przez kolejne lata. Także silnie, wzrosła liczba świadczeniobiorców z powodu ubóstwa. Może to wskazywać na ubożenie społeczeństwa, a więc również konieczność podniesienia wydatków związanych z opieką społeczną. Z punktu widzenia kategorii zadań pomoc społeczna w Gminie przedstawiała się następująco: Tabela Liczba środowisk objętych pomocą finansową i pracą socjalną w 2006 roku Wyszczególnienie Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych Świadczenia przyznane w ramach zadań własnych Źródło: Dane GOPS Tarnowo Podgórne L. osób, którym przyznano świadczenia Liczba rodzin, którym przyznano świadczenia Koszty (zł) Szczegółowy rozkład udzielonej pomocy w zakresie zadań własnych przedstawia Tabela Tabela Świadczenia pomocy społecznej w ramach zadań własnych Gminy w 2006roku L.p. Rodzaj świadczenia Koszty 1 Zasiłki okresowe Posiłek dla dzieci w okresie nauki w szkole Schronienie Usługi opiekuńcze Zasiłki celowe na pokrycie wydatków na zdarzenia losowe Inne zasiłki celowe i w naturze Razem Źródło: Dane GOPS Tarnowo Podgórne W 2006 roku ponad 45% całej pomocy przeznaczono na zasiłki celowe, około 25% na zasiłki okresowe, 16,7% na posiłki dla dzieci w okresie nauki w szkole i 12% na usługi opiekuńcze. Pozostała pomoc miała charakter marginalny.

49 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 49 Dane, dotyczące udzielonych świadczeń w ramach zadań zleconych Gminie, zostały zamieszczone w Tabeli Tabela Świadczenia pomocy społecznej w ramach zadań zleconych Gminie w 2006 roku Formy pomocy Liczba świadczeń Kwota świadczeń w zł 1 Zasiłki stałe Zasiłki celowe na pokrycie wydatków 2 związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną Razem (suma wierszy 1-11) Źródło: Dane GOPS Tarnowo Podgórne W ramach zadań zleconych, w 2006 roku 58% środków przeznaczono na zasiłki celowe, resztę stanowiły zasiłki stałe. Przestępczość W 2006 roku Policja zanotowała incydenty związane z aktami przestępczymi. To mniej, niż w poprzednich latach. Dokładne dane przedstawia Tabela 2.15 Tabela Przestępczość w Gminie Tarnowo Podgórne w latach Wyszczególnienie Kradzieże Kradzieże z włamaniem Przestępstwa przeciwko życiu Znęcanie się nad rodziną Uchylanie się od płacenia alimentów Wykroczenia przeciwko ładowi i porządkowi Wykroczenia drogowe Podejmowane interwencje domowe Źródło: Dane Urzędu Gminy Strukturę przestępczości w Gminie w roku 2006 przedstawia Wykres Z Wykresu wynika, że Policja podejmuje głownie interwencje domowe, drugą grupę stanowią wykroczenia domowe.

50 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Tarnowo Podgórne 50 Wykres Przestępczość w Gminie w 2006 roku Źródło: Dane Urzędu Gminy Straż Gminna (na podstawie sprawozdania z działalności Straży Gminnej) Straż Gmina realizuje następujące zadania: 1. Działania o charakterze prewencyjnym i interwencyjnym W 2006 roku Straż Gminna nałożyła łącznie 507 mandatów karnych na sumę zł. Główną grupę ukaranych (70%) stanowiły osoby przyjezdne, kierowcy i piesi. Większość wykroczeń dotyczyło bezpieczeństwa komunikacji (893 na ogółem 1.387), następnie zachowywania aktów miejscowych, szkodnictwa leśnego i ogrodowego oraz wykroczenia przeciwko obiektom użyteczności publicznej. W 2006 roku Straż Gminna pouczyła 878 osób w związku z popełnieniem wykroczeń mniejszej wagi, wylegitymowała osób. Przeprowadziła czynności o charakterze interwencyjnym, z czego najwięcej dotyczyło naruszeń administracyjno-porządkowych. Straż przeprowadziła także 31 spotkań, pogadanek i prelekcji dotyczących problemów bezpieczeństwa, udzielania pierwszej pomocy i innych. 2. Zabezpieczanie uroczystości, zgromadzeń, imprez. Konwoje dla potrzeb Gminy oraz zabezpieczanie obiektów komunalnych Straż Gminna zabezpiecza szereg imprez o charakterze masowym. W 2006 roku realizacji zabezpieczania imprez poświęconych zostało 79 służb, co dało w przeliczeniu 632 godziny. W 2006 roku wykonano także 88 konwojów. Na bieżąco wykonywane są patrole nadzorujące gminne ujęcia wody. 3. Kontakty z mieszkańcami Skuteczność działania Straży podnoszą ścisłe kontakty z mieszkańcami. Wspólnym kontaktom służą zebrania wiejskie, zebrania rad sołeckich i różne incydentalne spotkania z mieszkańcami podczas służby. 4. Współpraca z Policją Straż Gminna ściśle współpracuje z Policją. Najważniejsze formy współpracy, to: wspólne działania związane z ochroną ładu i porządku publicznego, zabezpieczanie imprez masowych, wspólne patrole (w 2006 roku łącznie 64 wspólne służby),