Sprzedaż detaliczna żywności w Polsce w latach analiza

Transkrypt

1 Sprzedaż detaliczna żywności w Polsce w latach analiza data aktualizacji: prof. Krystyna Świetlik z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Państwowego Instytutu Badawczego, sporządziła niezwykle interesującą analizę sprzedaży żywności w Polsce w latach Mimo wzrostów sprzedaży, notowanych od 2014 r., w całym okresie sprzedaż żywności i napojów bezalkoholowych spadła o 1,1%, a alkoholu i wyrobów tytoniowych aż o 11,4% Cały badany okres można podzielić na dwa podokresy: i Okres pierwszy charakteryzował się istotnym spowolnieniem tempa wzrostu PKB, któremu towarzyszyły spadek zatrudnienia i wzrost bezrobocia, pogorszenie sytuacji dochodowej ludności, stosunkowo wysoka inflacja oraz malejąca dynamika spożycia indywidualnego. Okres drugi cechowały ożywienie gospodarcze, pozytywne tendencje na rynku pracy, niska inflacja przechodząca w deflację, przyspieszenie dynamiki wzrostu realnych dochodów ludności i konsumpcji prywatnej. Podstawowe dane makroekonomiczne W 2016 r. na świecie utrzymywała się stosunkowo słaba koniunktura gospodarcza. Międzynarodowy Fundusz Walutowy szacuje, że w 2016 roku w gospodarkach państw wysoko rozwiniętych tempo

2 wzrostu zmalało do 1,6% z 2,1% w 2015 r., w Unii Europejskiej spowolniło do 1,8% z 2,2%, a w strefie euro - do 1,7% z 2,0%. W rozwijających się gospodarkach europejskich, do których należy m.in. Polska obniżyło się do 3,3% wobec 3,6% w 2015 r. Szacuje się, że w Polsce w 2016 r. tempo wzrostu PKB wyniosło 2,8%. W 2016 r. realny wzrost dochodów do dyspozycji sektora gospodarstw domowych wyniósł 4,5% (r/r). Poprawa sytuacji na rynku pracy sprzyjała wzrostowi wynagrodzeń, a deflacja wpływała na wzrost ich siły nabywczej (5%. w sektorze przedsiębiorstw). Istotnym wsparciem dla dochodów gospodarstw domowych były transfery wynikające z realizacji programu Rodzina 500+, dodatkowe transfery na aktywną politykę prorodzinną i w obszarze polityki społecznej, a w ostatnich miesiącach roku wypłaty dopłat bezpośrednich dla rolników w ramach Wspólnej Polityki Rolnej - wyjaśnia prof. Krystyna Świetlik.

3 Spadek cen surowców energetycznych i rolnych na rynkach światowych w latach doprowadził do obniżenia krajowych cen paliw do prywatnych środków transportu, regulowanych administracyjnie opłat za gaz oraz cen opału i żywności. W 2016 r. średnie roczne ceny żywności spadły o 1,5% (r/r), lecz w grudniu w relacji do grudnia 2015 r. wzrosły o 12,0%, w tym: mięsa o 7,7%, cukru o 26,4%, produktów mlecznych o 28,8%, olejów i tłuszczów roślinnych o 29,3%. Jedynie ceny zbóż obniżyły się o 6,3%. - W Polsce spadek cen żywności wynikał dodatkowo z rosyjskiego embarga na import produktów żywnościowych z krajów Unii Europejskiej, a także z utraty przez polskich producentów części zagranicznych rynków zbytu na wieprzowinę w związku z wykryciem ognisk afrykańskiego pomoru świń - przekonuje prof. Świetlik.

4 Dynamika sprzedaży żywności Utrzymująca się deflacja, relatywnie wysoka dynamika funduszu płac, poprawa sytuacji na rynku pracy i korzystne nastroje konsumentów sprzyjały wzrostowi popytu konsumpcyjnego, w tym także na żywność. Z rachunków narodowych GUS wynika, że w 2015 r. całkowite spożycie w sektorze gospodarstw domowych zwiększyło się o 3,2% (r/r), a w 2016 r. o 3,5%. Spożycie żywności i napojów bezalkoholowych, po czterech latach spadków, w 2015 r. wzrosło o 1,1%, a w 2016 r. o około 2,0% w ujęciu rocznym. Zjawiska te znalazły odzwierciedlenie w wydatkach realizowanych przez konsumentów w handlu detalicznym. GUS systematycznie monitoruje sprzedaż detaliczną towarów konsumpcyjnych i z częstotliwością miesięczną publikuje wyniki badań z tego zakresu. Prezentowane w oficjalnej statystyce wskaźniki miesięcznej dynamiki i struktury sprzedaży detalicznej dotyczą sprzedaży w jednostkach handlowych i niehandlowych o liczbie pracujących powyżej 9 osób, a sprzedaż żywności jest ujmowana łącznie ze sprzedażą napojów bezalkoholowych i alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych. Miesięczne dane GUS o zjawiskach i tendencjach obserwowanych w handlu wewnętrznym są jedynie przybliżonym obrazem sprzedaży detalicznej żywności z dwóch powodów: po pierwsze, ujmują one łącznie żywność, napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe, a po drugie, nie dotyczą sprzedaży realizowanej w małych sklepach, co powoduje zaniżanie jej ogólnej wartości. W próbie tych przedsiębiorstw nadreprezentowane są sklepy wielkopowierzchniowe, charakteryzujące się niższym poziomem cen w stosunku do ogółu sklepów. - Statystyki handlu wskazują na zmniejszenie się liczby małych sklepów i przesunięcie sprzedaży z mniejszych punktów sprzedaży do sklepów wielkopowierzchniowych. Proces

5 ten nasilił się w latach , tj. w okresie spowolnienia gospodarczego, kiedy gospodarstwa domowe broniąc się przed ograniczeniem ilościowej konsumpcji i poszukując tańszych ofert, przeniosły zakupy do dyskontów. W tym okresie małe sklepy notowały największe spadki sprzedaży, a informacje GUS o miesięcznej sprzedaży odzwierciedlały w dużej mierze postępującą koncentrację w handlu detalicznym - wyjaśnia prof. Świetlik Dane dotyczące sprzedaży detalicznej w pełnej zbiorowości podmiotów są szacowane przez GUS dla okresów rocznych według odrębnej metodologii. Obrazują one trendy sprzedażowe na rynku detalicznym towarów konsumpcyjnych i niekonsumpcyjnych oraz w placówkach gastronomicznych. Wśród towarów konsumpcyjnych wyodrębnia się grupy: towarów żywnościowych i napojów bezalkoholowych, napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych towarów nieżywnościowych. W latach , tj. w okresie spowolnienia gospodarczego sprzedaż detaliczna żywności i napojów bezalkoholowych wykazywała tendencję spadkową, co było kontynuacją tendencji zapoczątkowanej w 2009 roku. W 2013 r., w porównaniu z 2011 r., obniżyła się ona (w cenach stałych) o 2,9%. Utrzymujące się w latach korzystne uwarunkowania rynkowe dla nabywców żywności doprowadziły do odwrócenia tej tendencji. W 2014 r., po pięciu latach systematycznych spadków, sprzedaż detaliczna żywności i napojów bezalkoholowych (w cenach stałych) wzrosła o 0,5% w porównaniu z rokiem poprzednim. Pod wpływem deflacji, pozytywnych tendencji na rynku pracy, przyspieszenia dynamiki wzrostu wynagrodzeń i poprawy nastrojów konsumentów, istotne ożywienie sprzedaży detalicznej żywności odnotowano w 2015 r. (o 1,3%). Wzrosty te nie zneutralizowały jednak wcześniejszych spadków i w 2015 r. sprzedaż detaliczna żywności i napojów bezalkoholowych (w cenach stałych) była o 1,1% mniejsza niż w 2011 r. Spadkowi sprzedaży żywności w latach towarzyszył istotny spadek sprzedaży napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (o 11,4%) oraz wydatny wzrost sprzedaży towarów nieżywnościowych (o 35,6%). Sprzedaż w placówkach gastronomicznych wzrosła o 29,4%, a sprzedaż ogółem o 11,5%. Znaczące przyspieszenie dynamiki sprzedaży w gastronomii w 2012 r. wiązało się z organizowaniem przez Polskę Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej Euro 2012, a w latach ze wzrostem dochodów i zmianą preferencji konsumentów. Bezwzględny spadek cen żywności i paliw stanowił źródło dodatkowego dochodu, który konsumenci przeznaczyli na żywienie poza domem.

6 Podsumowanie i wnioski W latach w Polsce, podobnie jak w całej UE, zmiany poziomu sprzedaży detalicznej żywności były wyraźnie skorelowane z tempem wzrostu gospodarczego i bardziej wrażliwe na wahania koniunktury gospodarczej niż sprzedaż towarów nieżywnościowych. Z danych GUS dotyczących sprzedaży detalicznej realizowanej w pełnej zbiorowości podmiotów wynika, że ogólną tendencją obserwowaną w handlu wewnętrznym był wzrost całkowitej sprzedaży detalicznej (o 11,5%), przy istotnych zmianach jej struktury. Wysokiemu wzrostowi sprzedaży towarów nieżywnościowych (o 35,6%) oraz sprzedaży w placówkach gastronomicznych (o 29,4%) towarzyszył spadek sprzedaży żywności i napojów bezalkoholowych (o 1,1%) oraz napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (o 11,4%). Zmiany te w poszczególnych latach badanego okresu były odmienne, zróżnicowane pod względem tempa i kierunku. Spowolnienie gospodarcze w latach przyniosło obniżenie obrotów w handlu detalicznym towarami żywnościowymi, napojami alkoholowymi i towarami niekonsumpcyjnymi. Nie miało ono natomiast negatywnego wpływu na sprzedaż towarów nieżywnościowych oraz sprzedaż w placówkach gastronomicznych. W latach , w warunkach ożywienia gospodarczego, przyspieszenia dynamiki wzrostu dochodów ludności i spadku cen detalicznych artykułów żywnościowych, wzrosła skłonność konsumentów do zakupów żywności. Wzrost sprzedaży detalicznej żywności był stosunkowo niewielki (w 2014 r. wyniósł 0,5%, a w 2015 r. - 1,3% w ujęciu rocznym). Poprawa sytuacji dochodowej ludności znalazła odzwierciedlenie głównie we wzroście popytu na towary nieżywnościowe i żywność sprzedawaną w gastronomii. (W 2015 r., w porównaniu z 2013 r. sprzedaż detaliczna towarów nieżywnościowych wzrosła o 18,8%, a w placówkach gastronomicznych o 17,6%).

7 W strukturze sprzedaży detalicznej wzrosła ranga towarów nieżywnościowych oraz towarów sprzedawanych w gastronomii, a zmalało znaczenie żywności oraz alkoholu i tytoniu. Powyższe zmiany są wyrazem ewolucji preferencji zakupowych Polaków pod wpływem wzrostu zamożności, konsumpcjonizmu oraz dążenia do unowocześnienia konsumpcji i upodobnienia polskiego modelu spożycia do struktur realizowanych w rozwiniętych gospodarczo krajach UE. Wyniki analiz sprzedaży detalicznej żywności, napojów i wyrobów tytoniowych w jednostkach zatrudniających powyżej 9 osób oraz sprzedaży żywności i napojów bezalkoholowych w pełnej zbiorowości podmiotów różnią się od siebie. Szacowana na podstawie danych miesięcznych przeciętna roczna sprzedaż żywności, napojów i tytoniu w podmiotach o liczbie pracujących powyżej 9 osób była w 2015 r. o 5,1% większa w porównaniu z 2011 r., podczas gdy sprzedaż żywności i napojów bezalkoholowych zrealizowana w pełnej zbiorowości podmiotów uległa redukcji o 1,9%. Dane te sugerują duży ubytek małych sklepów i wzrost znaczenia handlu wielkopowierzchniowego. Kierunki rozwoju sprzedaży detalicznej towarów konsumpcyjnych, w tym żywności w Polsce były zbieżne z kierunkami sprzedaży w Unii Europejskiej. W Polsce, podobnie jak w UE, sprzedaż żywności rosła wolniej, niż sprzedaż ogółem, przy czym w Polsce zarówno wzrost sprzedaży żywności, jak i sprzedaży ogółem był większy od średniego w UE. Ożywienie sprzedaży detalicznej żywności w latach przeczy obiegowym opiniom o nasyceniu popytu na żywność w Polsce. Coraz poważniejszą alternatywą dla konsumpcji żywności w gospodarstwie domowym i konkurencją dla handlu detalicznego staje się gastronomia. Wzrost zainteresowania konsumentów żywieniem poza domem jest realną szansą na zwiększenie chłonności rynku żywnościowego. Rynek żywnościowy nie jest wprawdzie głównym beneficjentem programu Rodzina 500+, ale jego ożywienie pod wpływem tych transferów jest ewidentne. Tekst oraz wszystkie infografiki pochodzą z pracy: prof. Krystyna Świetlik, IERiGŻ-PIB Warszawa, SPRZEDAŻ DETALICZNA ŻYWNOŚCI W POLSCE I UNII EUROPEJSKIEJ W LATACH Referat "Sprzedaż detaliczna żywności w Polsce i UE w latach " został wygłoszony przez dr hab. Krystynę Świetlik, prof. Instytutu Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB w trakcie zorganizowanej przez Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur konferencji pt. "Handel w latach oraz uwarunkowania i scenariusze rozwoju handlu w perspektywie 2020 r." Źródło: