Zagłębie Dąbrowskie w Unii Europejskiej. Czasopismo społeczno-kulturalne nr nr indeksu nr nr 3/4 (33/34) maj maj -- sierpień 2014 cena10zł

Transkrypt

1 Czasopismo społeczno-kulturalne nr nr indeksu nr nr 3/4 (33/34) maj maj -- sierpień 2014 cena10zł Żal za Ukrainą Eugeniusz Januła Brukseloza. O Belgii i Belgach Katarzyna Wywiał Mieszkańcy podzagłębiowskich wsi wobec religii i Kościoła na przestrzeni wieków Jacek Malikowski Wielcy architekci przełomu wieków Stefania Lazar Mój dziennik wydarzeń z wojny ( ) Ignacy Blicharski Druga konspiracja. Inspektorat sosnowiecki Delegatury Sił Zbrojnych Adam Dziuba Żołnierze zapomniani Gwardia Ludowa PPS w Zagłębiu Dąbrowskim ( ) Katarzyna Englicht, Sylwester Fertacz FELIETONY Zbigniew Adamczyk, Jadwiga Gierczycka, Michał Kręcisz, Andrzej Wasik POEZJA Wojciech Brzoska, Jacek Durski, Halina Rybak-Gredka, Diana Walawender Zagłębie Dąbrowskie w Unii Europejskiej

2 Związek Zagłębiowski Sosnowiec, ul. Będzińska 65, tel./fax: do 63, zwiazekzaglebiowski@gmail.com

3 Szanowni Państwo! Czerwiec, nie tylko w Zagłębiu, jest miesiącem organizowanych corocznie przez władze samorządowe uroczystych dni gmin i miast. Obfitują one w masowe imprezy kulturalno-sportowe, są okazją do podsumowania działalności coraz liczniejszych uniwersytetów trzeciego wieku. Znamiona nowości mają propozycje władz samorządowych zachęcające wspólnoty samorządowe do tworzenia budżetu obywatelskiego. W roku wyborów samorządowych owa inicjatywa stanowi niewątpliwie element kampanii wyborczej oraz okazję do aktywizacji społeczeństwa obywatelskiego i gromadzenia doświadczeń współpracy trzeciego sektora z jednostkami samorządu terytorialnego. Budżet obywatelski stanowi propozycję udziału mieszkańców gmin i miast w typowaniu zadań, które miałyby być włączone do wydatków w przyszłym roku budżetowym. Pomysł budżetu obywatelskiego jako sposób na zainteresowanie mieszkańców sprawami lokalnymi narodził się kilka lat temu, a jednym z miast liderów krajowych tego projektu jest Dąbrowa Górnicza. W roku wyborczym inicjatywę tworzenia budżetu obywatelskiego podjęły inne gminy i miasta. Kilka tygodni temu odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego, w których wzięło udział 23,83 proc. Polaków. W gminach i miastach Zagłębia Dąbrowskiego frekwencja wyborcza była niższa w stosunku do frekwencji w województwie śląskim oraz ogólnokrajowej. Najniższą (19,44 proc.) odnotowano w powiecie zawierciańskim, najwyższą w Sosnowcu 24,47 proc. Wybory wygrała Platforma Obywatelska, która w województwie zdobyła prawie 40 proc. głosów wyprzedzając PiS o ponad 12 proc. Koalicja SLD-UP w województwie śląskim uzyskała nieznacznie mniejsze poparcie (9,39 proc.) w stosunku do wyniku krajowego (9,49 proc.). Mandaty do PE w województwie śląskim zdobyli Jerzy Buzek, Jan Olbrycht i Marek Plura z PO, Bolesław Piecha i Jadwiga Wiśniewska z PiS oraz Adam Gierek z SLD-UP i Jan Korwin-Mikke z Komitetu Wyborczego Nowa Prawica-Janusza Korwin-Mikke. Wyniki wyborów do PE w subregionie sosnowieckim wskazują na dominację poglądów liberalnych wyborców, w tym utrzymanie się dominacji Platformy Obywatelskiej i jej znacznej przewagi nad PiS-em oraz rosnącym poparciem dla prawicy Janusza Korwin-Mikke, a także spadkiem poparcia wyborczego dla lewicy, szczególnie w Jaworznie oraz środowiskach wiejskich gmin powiatu zawierciańskiego. Powyższe, historyczne wydarzenia ustępują miejsca informacjom pochodzącym od redaktorów Wprost, którzy na stronach internetowych tygodnika zamieścili fragmenty nagranych rozmów urzędujących ministrów z szefem Narodowego Banku Polskiego oraz z byłym szefem Najwyższej Izby Kontroli będące przykładem łamania procedur państwowych i urzędniczych oraz przejawami nepotyzmu. Pikanterii całej sytuacji nadaje fakt, iż osobą podsłuchiwaną był zwierzchnik służb specjalnych. Pierwsze, gorące komentarze dziennikarzy i polityków zwracają uwagę na patologię funkcjonowania struktur państwowych oraz żenująco niski poziom kultury politycznej i urzędniczej ministrów, urzędników państwowych oraz polityków. Rozstrzygnięcie tych spraw oraz ich skutki znajdą swój finał w przyszłości i mogą się odbić na wynikach wyborów samorządowych oraz parlamentarnych. Zapraszam Państwa do lektury podwójnego, wakacyjnego wydania Nowego Zagłębia. Spis treści Nie chodzi tylko o nowe zadania i zbyt małe pieniądze Brukseloza. O Belgii i Belgach Kreując politykę społeczną, musimy wiedzieć z kim i dla kogo ją robimy Maestra śpiewu solowego PROZA Herb Dębno Wielcy architekci przełomu wieków Mieszkańcy podzagłębiowskich wsi wobec religii i Kościoła na przestrzeni wieków PLASTYKA Żal za Ukrainą POEZJA Mój dziennik wydarzeń z wojny Żołnierze zapomniani Gwardia Ludowa PPS w Zagłębiu Dąbrowskim...42 Druga konspiracja. Inspektorat sosnowiecki Delegatury Sił Zbrojnych Mieszkańcy Zagłębia Dąbrowskiego w Powstaniu Warszawskim Józef Piłsudski i udział Zagłębia Dąbrowskiego w walce o niepodległość Polski FELIETON FILM LITERATURA/POEZJA/PROZA...64 Człowiek w historię uwikłany Antoni Pączek ( ) Oddział Będziński Stowarzyszenia Autorów Polskich ZAGŁĘBIE MŁODYCH REGION...90 Marek Barański Nowe Zagłębie czasopismo społeczno-kulturalne Redaguje kolegium w składzie: Marek Barański redaktor naczelny, Paweł Sarna sekretarz redakcji, Maja Barańska, Ewa M. Walewska, Tomasz Kowalski redakcja techniczna Adres redakcji: Sosnowiec, ul. Będzińska 65, tel./ fax: do 63, redakcja@nowezaglebie.pl, Wydawca: Związek Zagłębiowski Współpracownicy: Zbigniew Adamczyk, Edyta Antoniak-Kiedos, Monika Bednarczyk, Paulina Budna, Michał Kubara, Karol Kućmierz, Krzysztof M. Macha, Dariusz Majchrzak, Jacek Malikowski, Dobrawa Skonieczna-Gawlik, Jerzy Suchanek, Joanna Wójcik Felietoniści: Zbigniew Adamczyk, Jadwiga Gierczycka, Michał Kręcisz, Andrzej Wasik Fot. na okładce: R. Paradowski Druk: Progress Sp. z o.o. Sosnowiec Nakład: 1000 egzemplarzy Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja zastrzega sobie prawo ingerencji w teksty zamówione. Reklamę można zamawiać w redakcji; za treści publikowane w reklamach redakcja nie ponosi odpowiedzialności Zasady prenumeraty Nowego Zagłębia : Prenumeratę krajową lub zagraniczną można zamawiać bezpośrednio w redakcji lub em Cena prenumeraty półrocznej (przesyłanej pocztą zwykłą) 3 wydania 20 złotych, rocznej 40 złotych Prenumerata zagraniczna przesyłana pocztą zwykłą 3 wydania 60 złotych, roczna 120 złotych Wpłat na prenumeratę należy dokonywać na konto: Związek Zagłębiowski, Bank Gospodarki Żywnościowej S.A., Informujemy, iż Redakcja czasopisma Nowe Zagłębie nie bierze odpowiedzialności za poglądy Autorów piszących na naszych łamach. Jesteśmy otwarci na wszystkie opinie i przekonania oraz staramy się, aby były one reprezentatywne dla szerokiej grupy odbiorców naszego periodyku. XX LAT ZWIĄZKU ZAGŁĘBIOWSKIEGO Druk i upowszechnianie czasopisma Nowe Zagłębie są współfinansowane przez Samorząd Województwa Śląskiego, gminę Sosnowiec, gminę Zawiercie Powiat Będziński nr 3/4(33/34) maj sierpień

4 2 Wywiad Nie chodzi tylko o nowe zadania i zbyt małe pieniądze Ze Sławomirem Brodzińskim, przewodniczącym Rady Miejskiej Będzina, rozmawia Michał Uhorczak Sławomir Brodziński, przewodniczący Rady Miejskiej Będzina. Fot. W. Borkowski nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014 Pełni Pan funkcję radnego piątą kadencję. Jak trafił Pan do samorządu? Wszystko zaczęło się w 1990 roku. Jako 22-latek wstąpiłem do Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej i tak rozpocząłem działalność polityczno-partyjną. Dwa lata później, gdy w Będzinie, po odłączeniu się Wojkowic, odbywały się wybory przedterminowe do Rady Miejskiej, bezskutecznie w nich startowałem, bo chyba jeszcze wówczas nie byłem w pełni przekonany do działalności samorządowej. Dopiero w 1994 roku mocniej zaangażowałem się w kampanię wyborczą Sojuszu Lewicy Demokratycznej do samorządu i pierwszy raz, w wieku 26 lat, zostałem radnym. A później jeszcze cztery razy uzyskiwałem jedne z największych w mieście poparcie społeczne i zostawałem radnym, w tym trzykrotnie Przewodniczącym Rady. Zresztą zawsze z list Sojuszu Lewicy Demokratycznej, bo jestem bardzo stały w uczuciach politycznych. Choć po tych 20. latach piastowania mandatu radnego muszę przyznać, że będąc nadal członkiem SLD i radnym SLD moja aktywność lokalna zmieniła się z polityczno-partyjnej w społeczno-samorządową. Dzisiaj bardziej angażuję się w wydarzenia lokalne organizowane przez Towarzystwo Przyjaciół Będzina czy Stowarzyszenie Ratujmy Kościół na Górce, w których funkcjonuję od lat. Zresztą działalności w stowarzyszeniach lokalnych było w ostatnich latach znacznie więcej. Uchodzi Pan za refleksyjnego samorządowca. Proszę powiedzieć, czy zmieniły się w ciągu 24. lat funkcjonowania samorządu gminnego relacje pomiędzy radą miejską i organem wykonawczym. Między innymi prof. Jerzy Hausner, redaktor krytycznego raportu dotyczącego negatywnych zjawisk w samorządzie, zwraca uwagę na zjawisko przenoszenia zadań rady gminy do organu wykonawczego. Czy rady naruszyły parytet zadań i kompetencji obu organów gminy? Raport Hausnera to chyba naprawdę pierwsza tak poważna diagnoza samorządu terytorialnego w Polsce po blisko 25. latach, uzupełniona ostatnio częścią programową, choć z całą pewnością też kontrowersyjna. Zespół profesora Hausnera otwarcie mówi o tym, o czym wiedzą wszyscy samorządowcy w gminach, że wprawdzie zawsze w każdej organizacji najważniejszy jest czynnik ludzki i albo ludzie potrafią współpracować z innymi albo nie, ale jednak po 2002 roku, gdy prezydentów miast wybraliśmy w bezpośrednich wyborach, doszło do poważnego, ustrojowego zachwiania równowagi w gminie pomiędzy radą a prezydentem. Dominującą pozycję ma oczywiście prezydent. To z jednej strony dobrze, bo szef może być tylko jeden, ale po pierwsze ważne, aby był to mądry człowiek i prawdziwy gospodarz z wiedzą i doświadczeniem oraz z odpowiednimi cechami charakteru, a po drugie rola radnych choć wśród nich są różni ludzie nie może ograniczać się tylko do podnoszenia rąk w głosowaniach na sesjach, bo część z nich, i to wcale nie mniejsza, posiada wiedzę i doświadczenie, aby w sposób partnerski służyć prezydentowi pomocą w zarządzaniu miastem. Z tym problemem wiąże się jeszcze jeden, a mianowicie potrzeba uporządkowania po prawie 25. latach ustrojowego prawa samorządowego. Coraz częściej środowiska samorządowe podnoszą temat kodyfikacji prawa samorządu terytorialnego. Osobiście też jestem zaangażowany w ten proces. W ogólnopolskim Stowarzyszeniu Rzeczpospolita Obywatelska opracowaliśmy kilka lat temu Kodeks ustroju samorządu terytorialnego jako propozycję poważnej debaty publicznej na temat jednej, dobrej legislacyjnie, ustawy o samorządzie terytorialnym, która mogłaby uregulować wszystkie wymagające tego problemy. Niestety, parlament, rząd czy prezydent niewiele robią w tej sprawie, a nawet zgłaszane przez nich inicjatywy ustawodawcze proponują kolejne doraźne zmiany w ustawach, które niczego nie porządkują, a jeszcze bardziej psują prawo. Od kilku lat obserwuje się nasilającą tendencję przenoszenia przez rząd na samorząd, w drodze rozporządzeń, zadań bez środków finansowych, co pogarsza sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego. Jak wygląda w praktyce skala tego zjawiska? To zjawisko bardzo dotkliwe dla samorządów. Wprawdzie Konstytucja RP chroni je przed takimi działaniami, ale samorządy nie korzystają tutaj właściwie ze swoich praw. Stąd poważne problemy finansowe wielu samorządów. Przykładem tego zjawiska jest niestety oczywiście oświata, gdzie mimo subwencji oświatowej samorządy muszą sporo dokładać. Tymczasem ustawa o finansach publicznych jest bardzo wymagają-

5 Wywiad ca wobec samorządów, nawet gdy za brak środków finansowych winę ponosi rząd. Zagadnienie jest jednak poważniejsze. Nie chodzi tylko o nowe zadania i zbyt małe pieniądze. Mam na myśli dominację administracji rządowej nad samorządową. Widać to przy tworzeniu ustaw w parlamencie czy rozporządzeń w rządzie, ale stykamy się z tym problemem także w relacjach pomiędzy radą a wojewodą jako organem nadzoru, gdzie rozstrzygnięcia nadzorcze niejednokrotnie mocno wkraczają w gwarantowaną konstytucyjnie samodzielność gminy, a przecież jedynym kryterium nadzoru jest zgodność uchwał rady z prawem. Myślę tutaj także o próbie dominacji wojewody w sprawach oświadczeń majątkowych samorządowców, gdy wymaga się od nas więcej niż nakazuje nam to ustawa. Samorządy pomimo trudnej sytuacji finansów publicznych i ograniczonej możliwości zwiększenia dochodów własnych radzą sobie z realizacją zadań. W jakich obszarach działalności samorząd będziński osiągnął największe sukcesy? Udało nam się sporo. Chyba najważniejsze jest zakończenie rozpoczętej w poprzedniej kadencji rewitalizacji historycznej Góry Zamkowej, gdzie powstało urokliwe miejsce wypoczynku rodzinnego, z placem zabaw w dawnym ogródku jordanowskim i podziemiami jako kolejną atrakcją turystyczną miasta. Stworzyliśmy cieszące się wielkim zainteresowaniem mieszkańców cztery strefy aktywności rodzinnej: na Syberce, Zamkowym, Warpiu i w Grodźcu. Trzeba tutaj wspomnieć również o osiedlowych placach zabaw czy boiskach sportowych przy placówkach oświatowych. Nie bez znaczenia dla mieszkańców są też remonty ulic i placów, także dróg powiatowych we współpracy z Powiatem Będzińskim. Osobiście cieszę się z parkingów i miejsc postojowych przy największej w Będzinie pod względem liczby ludności ulicy Skalskiego na Syberce, z placów zabaw, z bezpiecznego przejścia dla pieszych przez ul. Piłsudskiego, choć pilnie trzeba jeszcze przeprowadzić kompleksową modernizację przedszkola nr 13. To tylko niektóre przykłady. Myślę, że w ostatnich czterech latach w Będzinie zrobiliśmy więcej niż w poprzednich ośmiu. Jakie są najpoważniejsze wyzwania stojące przed władzami samorządowymi kolejnej kadencji? Spraw jest naprawdę wiele. Zagospodarowanie terenów inwestycyjnych to nowe firmy, dochody budżetu i miejsca pracy. Remonty infrastruktury mieszkaniowej i drogowej są ważne dla mieszkańców. Dla mnie zawsze istotne były sprawy kultury. Mamy w Będzinie bogactwo instytucji kultury. Dlatego chciałbym, żeby znalazły się środki finansowe na niezbędne prace w Zamku Piastowskim i Pałacu Mieroszewskich, a Muzeum Zagłębia stało się także placówką naukowo-wydawniczą, bo ciągle mam niedosyt publikacji o historii Będzina, gdzie Muzeum wyręczają stowarzyszenia lokalne, które osobiście inspiruję do takiej działalności, by podać przykład albumu na 55-lecie osiedla Syberka. Chciałbym, aby Teatr Dzieci Zagłębia miał jednego właściciela, który znajdzie pieniądze na jego kompleksową modernizację zgodnie z przygotowanym projektem. Zrobiliśmy termomodernizację Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej, ale potrzebne są jeszcze prace wewnątrz budynku, a pomyśleć też wreszcie trzeba nad racjonalizacją sieci filii. Ośrodek Kultury z jego filią w Grodźcu też wymagają niezbędnych nakładów. Tym instytucjom trzeba dać trochę prawdziwej samodzielności, to będą działały efektywniej, bo nadbudowa nad nimi w postaci wydziału kultury w urzędzie nie jest już potrzebna. Najważniejsze jednak, by zrealizować strategię rozwoju miasta, którą Rada Miejska uchwaliła w listopadzie 2012 r. Zabiegałem o to od kilku lat, bo poprzednia z czerwca 1999 r., której też byłem inicjatorem, była już nieaktualna. Jej realizacja spowoduje rozwój miasta w kierunku nowoczesnej, europejskiej wspólnoty samorządowej. W tym kontekście powinniśmy też zwrócić uwagę na będzińskie zabytki i pomóc im finansowo, choćby remontowanemu obecnie kościołowi św. Trójcy, matce kościołów będzińskich. Ważnym obszarem aktywności samorządu terytorialnego jest współpraca z organizacjami pozarządowymi, która aktywizuje miejską wspólnotę samorządową. Jak Pan, również jako aktywista trzeciego sektora, ocenia rozwój społeczeństwa obywatelskiego i jego jakość kapitału społecznego? Zainteresowanie mieszkańców Będzina sprawami miasta pozostawia wiele do życzenia. Ale badania socjologiczne wykazują, że mamy dość specyficzne i trudne społeczeństwo. Niemniej jednak mieszkańcy coraz częściej aktywizują się w organizacjach pozarządowych. Jest ich sporo w Będzinie. Inicjują one i organizują wiele wydarzeń w mieście. Działają w zakresie edukacji, kultury, sportu i pomocy społecznej. A jest sporo do zrobienia. Chciałbym, aby władze miasta widziały w nich zawsze poważnego partnera społecznego, a nie ograniczały się tylko do uchwalania programów współpracy i przyznawania niewielkich dotacji. Sam działam aktywnie w kilku stowarzyszeniach lokalnych. Osobiście ostatnio skupiam się na realizacji polityki historycznej Będzina, rozumianej jako przedstawianie pozytywnej refleksji nad historią miasta i upowszechnianie świadomości historycznej wśród mieszkańców. W ponad 655-letnim Będzinie było bowiem wielu ludzi i wiele wydarzeń, o których trzeba pamiętać, chcąc myśleć poważnie o rozwoju miasta. Choćby o królu Kazimierzu Wielkim, który nadał Będzinowi prawa miejskie. Staramy się w ogólnopolskim Stowarzyszeniu Króla Kazimierza Wielkiego upowszechniać o nim wiedzę. Ale w tej lokalnej polityce historycznej jest wiele do zrobienia. Czego można Panu życzyć na przełomie końca kadencji i zbliżających się wyborów samorządowych? Najważniejsze jest zawsze zdrowie. A dla mnie najważniejsza jest rodzina. Dlatego proszę mojej rodzinie i mnie życzyć zdrowia. I realizacji naszych rodzinnych zamierzeń. A przed wyborami życzyłbym sobie pozytywnej oceny mieszkańców i uzyskania raz jeszcze mandatu radnego. Chciałbym, aby po wyborach w Będzinie nastał czas, gdy rada, prezydent i wszystkie podmioty życia lokalnego w sposób partnerski będą współpracowały dla rozwoju naszego królewskiego Będzina. Sławomir Brodziński od 1994 r. radny Rady Miejskiej Będzina. W latach i od 2010 r. Przewodniczący Rady Miejskiej. Wiceprzewodniczący Komisji Polityki Europejskiej i Współpracy Zagranicznej Związku Miast Polskich. Dyrektor Kancelarii Sejmiku w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego w Katowicach. Członek Sojuszu Lewicy Demokratycznej (wcześniej Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej). Członek organizacji społecznych o charakterze lokalnym: Towarzystwa Przyjaciół Będzina, Stowarzyszenia Dobre Ręce, Stowarzyszenia Ratujmy Kościół na Górce oraz ogólnopolskim: Stowarzyszenia Rzeczpospolita Obywatelska, Stowarzyszenia Króla Kazimierza Wielkiego, Stowarzyszenia Dom Wszystkich Polska. Członek honorowy Klubu Absolwenta przy Miejskim Zespole Szkól nr 1 w Będzinie. Za wybitne zasługi dla samorządu terytorialnego w Polsce oraz za działalność na rzecz społeczności lokalnej Będzina w 2005 r. odznaczony przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego Brązowym Krzyżem Zasługi, a w 2014 r. przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Złotym Krzyżem Zasługi. nr 3/4(33/34) maj sierpień

6 Europa Brukseloza. O Belgii i Belgach W poprzednim numerze, w dużej części poświęconym wyborom do Parlamentu Europejskiego, przypomnieliśmy, że posłowie pracują plenarnie oraz w (21) komisjach. Obrady plenarne odbywają się we francuskim Strasburgu, a komisje w Brukseli. Posłowie przemieszczają się z jednej do drugiej siedziby. Jak na razie nie widać szansy na rozwiązanie problemu dwóch stolic. Za stałą siedzibą parlamentu tylko w Brukseli przemawia wiele względów, pomysł ma sporo zwolenników, na co nie godzi się Francja, która ma wiele do powiedzenia w Unii. Postanowiliśmy w tym numerze przybliżyć ten europejski kraj oraz jego stolicę. Rozmówcami Katarzyny Wywiał są Anne-Marie, nauczycielka języka francuskiego w szkole wieczorowej w gminie Woluwe St. Pierre oraz Bojko, emerytowany pracownik dużej firmy, który do Brukseli przyjechał z Bułgarii. 10 rzeczy na temat Belgii, których mogliście nie wiedzieć: Belgia jest 10 razy mniejsza od Polski, mniejsza nawet od samego jedynie województwa mazowieckiego. Belgowie nie mają jednego wspólnego języka: większość mówi po flamandzku, druga co do liczebności grupa po francusku, a najmniejsza grupa po niemiecku. Wszystkie trzy języki widnieją na ulotkach lekarstw sprzedawanych w Belgii. Belgia ma najwięcej w świecie gwiazdek Michelina proporcjonalnie do liczby ludności. Dobre jedzenie jest tu prawie religią. W Belgii jest najwięcej w Unii lekarzy przypadających na liczbę mieszkańców. Wielu z nich to obcokrajowcy. W Belgii wytwarzanych jest ok gatunków piwa, ale do obiadu pije się głównie wino. Konstruktorem saksofonu był Belg z Dinant, Adolph Sax. Właśnie świętujemy jego 200. rocznicę urodzin. Król Belgów Filip jest bardzo sprawny fizycznie: startuje w brukselskim półmaratonie. W ubiegłym roku w Belgii przeprowadzono 1816 eutanazji (wzrost o 27% w stosunku do roku 2012), a 80% osób wybierających eutanazję to osoby mówiące po flamandzku. 27 maja swoje 112. urodziny obchodziła najstarsza Belgijka, Fanny Godin. Reprezentacja Belgii Czerwone Diabły jest na najwyższym w historii miejscu w klasyfikacji światowej. Co ciekawe, piłkarze nie mają formalnie wspólnego języka, ale trener Wilmots posługuje się francuskim. Herb Belgii Filip I, król Belgii. Fot. Lycaon Fot. David Liuzzo Atomium, 103-metrowy model atomu żelaza, Bruksela. Fot. Skier Dude

7 Anne-Marie Europa Anne-Marie, jest Pani Belgijką i francuskojęzyczną mieszkanką Brukseli. Pani kraj, miasto, a także rodzina są podzielone pod względem językowym. Czy może nam Pani wyjaśnić, jak to wszystko funkcjonuje? Trudno to wytłumaczyć! Jestem Belgijką, nauczycielką francuskiego, moja matka jest francuskojęzyczna, ojciec jest Flamandem, a ja mieszkam w Brukseli! Czuję się brukselką, osobą otwartą na świat. Napięcia między frankofonami i osobami flamandzkojęzycznymi są rzeczywiście godne pożałowania, ale da się je przezwyciężyć. Wszyscy jesteśmy Belgami i wszyscy jesteśmy ze sobą związani. Bardzo niewiele jest rodzin jednojęzycznych! Mieszkańcy Brukseli są w 90% francuskojęzyczni; jesteśmy regionem dwujęzycznym (w Belgii mamy 3 regiony: Walonię, Flandrię i Brukselę), który pod względem geograficznym jest enklawą w terytorium Flandrii. Inne regiony pragnęłyby przejąć wszystkie bogactwa Brukseli, stolicy Europy i stolicy państwa, ale to nie jest takie proste! Mimo wszystko, w samej Brukseli dobrze się rozumiemy. Taka jest historia Belgii, kraju sztucznie stworzonego w roku 1830 po to, by powstała strefa buforowa pomiędzy wielkimi mocarstwami europejskimi. Ale to już inna opowieść. Jest Pani nauczycielką francuskiego jako języka obcego. Spotyka Pani wiele osób pochodzących z różnych części świata. Czy napotyka Pani czasem problemy kulturowe lub wynikające z odmiennej mentalności? Lubię mój zawód dzięki moim uczniom mogę podróżować i otwierać się na świat! Oczywiście, że pewne komentarze czy postawy mnie zaskakują, ale pozostaję osobą otwartą i tolerancyjną. To część mojej pracy. Przede wszystkim, to wielkie szczęście uczyć tak bardzo różnorodne grupy! Mieszkała Pani kiedyś w Czechach. Czy jest kraj, do którego chciałaby się Pani przeprowadzić będąc na emeryturze z powodu lepszej pogody, jedzenia czy kosztów utrzymania? Wszyscy w Belgii marzą o pięknej pogodzie! Mam jeszcze wiele lat do emerytury, więc o tym nie myślę. Ale pomysł z wyjazdem na południe bardzo by mi pasował. Belgia słynie ze swojej znakomitej kuchni. Czy może się Pani z nami podzielić innymi typowo belgijskimi atrakcjami? Znamy komiksy Le Chat i Tintin, znamy figurkę Manneken Pisa, znamy wokalistów takich, jak Jacques Brel i Stromae, znane są belgijskie czekoladki i 1001 rodzajów piwa... Co jest dla Pani prawdziwym symbolem Belgii? To wszystko jest bardzo belgijskie, ale ważnym symbolem jest także nasz król Filip i nasza monarchia! A poza tym, czy próbowałaś już naszych małży (moules) z frytkami albo zapiekanej cykorii (chicon au gratin), albo wołowiny w piwie po flamandzku (carbonnade flamande), zupy waterzooi [zupa rybno-warzywna z żółtkiem i śmietaną przyp. Red.] czy klopsików w sosie na bazie syropu z Liège? Małże i cykorię bardzo lubię, reszta wciąż przede mną... A co to według Pani znaczy być Belgiem? Być Belgiem to iść na kompromis musimy zachować zgodę wśród nas, dlatego dużo się spieramy! Znaczy to także być otwartym na Europę i świat... Czujemy się, zwłaszcza tu w Brukseli, przede wszystkim Europejczykami. Królowa Matylda jest w połowie Polką jej mama Anna Komorowska nr 3/4(33/34) maj sierpień

8 Europa jest kuzynką naszego prezydenta Bronisława Komorowskiego. Uczy Pani francuskiego wielu Polaków, w tym mnie. Czy zna pani Polskę? Niestety nie, nigdy tam nie byłam, ale dzięki moim uczniom, w wyobraźni odwiedziłam Kraków, słuchałam Chopina i poznałam jego biografię, odkryłam różne regiony, wioski, wielką kopalnię soli i próbowałam specjałów, takich jak ogórki kiszone, kiełbasa, gołąbki... I rozumiem kilka słów, bo nauczyłam się trochę czeskiego, który trochę przypomina wasz piękny język. Serdecznie dziękuję i kto wie? do zobaczenia w Polsce! Bojko Skąd Pan pochodzi? Pochodzę z Bułgarii, na imię mam Bojko. Co Pana sprowadziło do Belgii? Kiedy Pan tu przyjechał? Wielokrotnie odwiedzałem Belgię służbowo po raz pierwszy przyjechałem tu w 1997 r., a do pracy w Brukseli w 2009 r. Czym Pan się zajmuje? Czy musiał Pan się przekwalifikować? Przez 4 lata pracowałem dla dużej międzynarodowej organizacji, a teraz jestem emerytem, który miło spędza czas w Brukseli. Jestem gotowy na nowe wyzwania w stolicy Europy. Co najbardziej podoba się Panu w Brukseli, Belgii i w Belgach? Ciągle jestem pod wrażeniem belgijskiej wielojęzycznej, wielokulturowej różnorodności i tolerancji. Życie jest bardzo dobrze zorganizowane, a ludzie ogromnie życzliwi. Bruksela jest także kulturalną stolicą Europy. Jest to jedno z najbardziej kosmopolitycznych miast świata. Bardzo lubię belgijskie piwo i czekoladę. Nigdzie chyba na świecie nie ma lepszych czekoladek. Co się tu Panu nie podoba, co chciałby Pan zmienić? Jedynym aspektem wymagającym korekty jest wielka biurokracja na poziomie lokalnym, regionalnym i federalnym. W Belgii na wszystko trzeba czasu. Za czym Pan tęskni? Lot do Bułgarii trwa jednak tylko 2 godziny i łatwo mogę znaleźć się w kraju. W jaki sposób zachęciłby Pan innych do odwiedzenia Pańskiego kraju? Bułgaria jest pięknym krajem o bogatej kulturze. Leży w sercu Półwyspu Bałkańskiego. Ludzie są tam niezwykle przyjaźni i uprzejmi, a kuchnia bułgarska oferuje pyszne potrawy. Ważnym elementem życia jest także folklor. Bułgaria jest krajem turystycznym, a także celem nowego typu turystyki nakierowanej na poznawanie kultury, architektury i historii oraz przeżywanie przygód. Latem można wybrać się nad Morze Czarne, a zimą jeździć na nartach w górach. Czy planuje Pan powrót do kraju? Kiedy? Bułgaria jest atrakcyjnym celem krótkich wycieczek. Niestety, niełatwo tam żyć na co dzień. Mam nadzieję, że moje dzieci, a kiedyś wnuki będą mogły mieszkać w Bułgarii zamożnej, demokratycznej i pozbawionej korupcji. Dziękuję za rozmowę. Dziękuję, do zobaczenia. Fot. K.Wywiał 6 nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014

9 Wywiad Kreując politykę społeczną, musimy wiedzieć z kim i dla kogo ją robimy Z prof. dr. hab. Krzysztofem Czekajem rozmawia Michał Uhorczak, współpraca Paweł Sarna W Pańskim dorobku naukowo-badawczym ważne miejsce zajmuje diagnoza problemów społecznych w różnych dziedzinach oraz jednostkach terytorialnych. Ma to zapewne związek z najgruntowniejszym opracowaniem w Polsce dorobku szkoły chicagowskiej w monografii, której jest Pan autorem. Tak, to prawda. Powiedzmy, że jest to nie tylko pogłębiona, ale pierwsza polskojęzyczna monografia szkoły chicagowskiej w socjologii, bo to trzeba podkreślić, ponieważ tych szkół chicagowskich było kilka była architektury, była filozoficzna, można wymienić jeszcze kilka. Natomiast trzeba powiedzieć o tej socjologicznej, znanej na świecie do dzisiaj, że nie miała szczęścia do socjologii polskiej. Jakoś dzięki naszemu socjologicznemu guru, czyli profesorowi Florianowi Znanieckiemu, ta szkoła chicagowska była z pewnością marginalizowana, nie była dopuszczana do naukowej debaty w Polsce. Druga wojna światowa również wpłynęła na to, że nie było dostępu do tych właśnie prac. I po niej już była zmiana kierunku, orientacji i niewielu chętnych do kontynuacji. Pierwszym, który zajął się tym profesjonalnie na nowo, był profesor Wacław Piotrowski z Uniwersytetu Łódzkiego, którego spotkałem na konferencji jedynej polskiej konferencji organizowanej w stulecie założenia Uniwersytetu Chicagowskiego. Tu u nas w Katowicach, na Uniwersytecie Śląskim w 1991 roku. Tak, że Socjologia Szkoły Chicagowskiej i jej recepcja w Polsce to pierwsza tego typu monografia w Polsce i to praca nagrodzona. Otrzymała w 2010 roku nagrodę Polskiej Akademii Nauk w zakresie socjologii, nagrodę im. Ludwika Krzywickiego przyznawaną raz na dwa lata. Myślę, że to ważne, iż dostrzeżono tę książkę. Zawdzięczam szkole chicagowskiej to, iż wiem, że problemy społeczne należy badać i monitorować różnymi metodami nie zawsze takimi, które są w polskiej socjologii modne, a mianowicie monografia, czy instytucjonalna diagnoza problemów społecznych. A zatem badanie zasobów instytucji, które się tym zajmują, no i to, co było znakiem firmowym tej socjologicznej szkoły chicagowskiej, czyli mapowanie zjawisk i problemów społecznych jak to w Polsce się dzisiaj próbuje określać czyli nanoszenie tych faktów społecznych w przestrzeń miasta, gminy i analizowanie ich różnego rodzaju uwarunkowań. Jakie znaczenie dla planowania i zarządzania samorządem lokalnym i regionalnym ma analiza problemów społecznych? Można by rzec: podstawowe, kardynalne, fundamentalne. Jeżeli nie przeprowadzi się podstawowej i zarazem pierwszej pełnej analizy faktów odnośnie problemów społecznych, to będziemy mieć do czynienia, że użyję porównania, ze swoistego rodzaju poszukiwaniem drogi we mgle. Możemy interweniować, możemy pomagać doraźnie, próbować zapobiegać, możemy przeznaczać coraz większe pieniądze na te doraźne działania i akcje do momentu, aż nie wytrzyma tego budżet samorządu lokalnego. Można i należy jednak opracować diagnozę i na jej podstawie profesjonalną, odpowiadającą jej prognozę, czyli właśnie strategię rozwiązywania zjawisk i problemów lub szerzej strategię polityki społecznej. Musimy pamiętać, że wiele współczesnych zjawisk społecznych wcale nie jest problemami. Niestety to właśnie media, panie Redaktorze, są tymi, które kreują czasami problemy na siłę też nie bazując na diagnozach, tylko na przykład aktualnym wydarzeniu. Natomiast problem polega na tym, że aby przygotowywać program rozwoju danej społeczności lub określić jej politykę społeczną, musimy najpierw wiedzieć, co jej dolega i jaki jest jej stan czyli wykonać diagnozę społeczną, a nie zbiór pobożnych życzeń. Coraz częściej w przypadku projektów UE warunkiem rozpatrywania projektu jest diagnoza, lepszej czy gorszej jakości, ale jednak diagnoza. Samorządy polskie sięgają po dobre unijne praktyki, jak np. tzw. obywatelskie budżety, gdzie to mieszkańcy wskazują potrzeby u siebie w osiedlach, dzielnicach ale to dopiero początek drogi. Jeżeli jednak ci mieszkańcy tak naprawdę nie znają sytuacji swoich środowisk, to i ich doraźne działania, choć podjęte w dobrej wierze, nie zawsze mogą trafnie realizować lokalne potrzeby. A największy problem, choć czasem nie do końca uświadamiane zja- nr 3/4(33/34) maj sierpień

10 Wywiad 8 wisko i kwestia społeczna, to jest obraz demograficzny społeczeństwa miejskiego, czy gminnego. W nowym, globalnym, że użyję tego sformułowania, podręczniku socjologii profesora Anthony Giddensa, autor wyraźnie mówi za Petersonem, o zjawisku siwienia populacji. Zjawisko siwienia populacji wynika z 2 trendów długofalowych obecnych w społeczeństwach poprzemysłowych: zmniejszającej się dzietności oraz wydłużającej się średniej długości życia. A przecież, jak na to wskazują prognozy demograficzne, około 2050 r., w przybliżeniu 1/3 mieszkańców współczesnych społeczeństw będzie miała więcej niż 65 lat. Większość polskich prognoz społeczno- -gospodarczych, większość strategii rozwoju, większość strategii polityki społecznej czy rozwiązywania problemów społecznych ma punkt dotyczący obrazu demograficznego. I jest on odnotowywany i na tym niejednokrotnie koniec. Natomiast prawda jest taka, że w ogóle się z tego nie wyciąga wniosków, które w przypadku stanu demograficznego społeczności lokalnej stanowią naturalne dyrektywy do opracowywania przyszłego i planowanego, bo przecież wszystkie kraje UE planują, choć to nie zawsze odpowiada wszystkim politykom w Polsce, myślącym stereotypami minionej epoki. A przecież pierwsze plany społeczne pochodzą ze Stanów Zjednoczonych, z Nowego Yorku czy Chicago z lat dwudziestych XX wieku. I one też budowały na demograficznym obrazie społeczności lokalnych. To właśnie w Nowym Jorku powstały obywatelskie stowarzyszenia wspierające The Regional Plan Association of New York, które to stowarzyszenia istnieją do dziś. Najlepszy dowód, że prawie we wszystkich naszych demograficznych programach mówimy: no tak, starzejemy się, srebrzy nam się włos. Natomiast to, co jest najgorsze my nie potrafimy pogodzić się z tym starzeniem, także i w lokalnej społeczności, co prawie wygląda na zaklinanie rzeczywistości. Próbujemy tworzyć miejsca pracy tam, gdzie za chwilę, jak w przypadku naszego Zagłębia bo ja pochodzę z Zagłębia należy planować i zakładać istotne wsparcie dla seniorów, bo jak to można zaobserwować na wykresie, zajmujemy niechlubne ostatnie miejsca w województwie. Biegun starości w województwie należy do gmin, miast i powiatów miejskich Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie wskaźnik przyrostu naturalnego dla powiatu będzińskiego wynosi (-4,34 ), powiatu zawierciańskiego (-4,17 ), miasta Sosnowca (-3,70 ) oraz Dąbrowy Górniczej (-2,52 ). Na drugim biegunie tego kontinuum współczynnika przyrostu naturalnego znajdują się takie gminy i powiaty grodzkie, jak: Żory (+4,01 ), pow. pszczyński (+3,88 ), pow. bieruńsko-lędziński (+2,99 ), miasto Rybnik (+1,68 ), powiat bielski (+1,34 ). To niechlubny wynik. Z pewnością tak, tylko że ten niechlubny wynik w konsekwencji układa ogólną politykę w tym regionie. Profesor Adam Gierek próbuje w swoim programie postawić na reindustrializację Zagłębia Dąbrowskiego. Z pewnością można podjąć takie próby, ale przede wszystkim należy stworzyć szeroką platformę możliwości dla rozwoju tzw. srebrnej ekonomii i gospodarki. My musimy zadbać o ludzi starszych, by mieli, po pierwsze miejsca pracy, poprzez wydłużenie wieku emerytalnego do 67 roku oraz możliwość powrotu na rynek pracy i usług choćby w ograniczonym zakresie, prawda? Po drugie, musimy część tych ludzi przyjąć z powrotem na rynek pracy i to nie jest odległa przyszłość, ponieważ nie będzie komu wykonywać pewnych określonych zawodów i pewnych określonych zadań. Tak, że trzeba będzie przyjąć emerytów na choćby dorywcze dorabianie sobie do bardzo skromnych emerytur, które mają lub mieć nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014 będą, pamiętając, że roczniki wyżu demograficznego z lat pięćdziesiątych, a była ich prawie cała dekada, właśnie wkracza w wiek emerytalny. I to dla nich należy przygotowywać istotne części polityki społecznej, nieomal w każdym z dziesięciu obszarów szczegółowych, jak to wylicza profesor Julian Auleytner. Na całym świecie, a w szczególności w starych krajach UE, srebrna gospodarka jest istotnym modułem gospodarek krajowych. U nas jeszcze tak zintegrowane moduły nie istnieją, choć pojawiły się pierwsze przedsięwzięcia tego typu. Im szybciej zrozumiemy także i w lokalnej skali o potrzebie rozwoju tej sfery, tym mniejsze będą zapóźnienia, straty i szkody także i te społeczne. Jakie problemy społeczne dominują dzisiaj w lokalnych i regionalnych wspólnotach społecznych w perspektywie ogólnopolskiej? Będę tu jednak obstawał przy stanowisku, że tym pierwszym problemem jest niewiedza na temat rzeczywistego stanu swoich zjawisk i problemów społecznych. Czyli nie wiemy po pierwsze, jaką mamy strukturę demograficzną o strukturze mówię, to znaczy myślę o proporcjach ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i ludności w wieku poprodukcyjnym. I to jest ewidentne, że jeżeli nie spojrzymy i nie określimy tych trzech kategorii ludności zgodnie z kategoriami urzędu statystycznego: do 16, i powyżej 67, to nie będziemy wiedzieli nic o problemach, które istnieją i dzieją się w gminach, po-

11 Wywiad wiatach Zagłębia. Pierwsze podstawowe zadanie to jest określić właśnie strukturę demograficzną nie tylko całych jednostek administracyjnych, takich jak miasto, czy gmina wiejska, ale należy w tych analizach zejść do poziomu dzielnic lub osiedli w zależności od przyjętego podziału. Struktura demograficzna społeczeństwa, w tym i społeczności lokalnych w dzielnicach, osiedlach określa nam de facto model polityki lokalnej. Bo się już niedługo okaże, że o wiele większym problemem jest brak miejsc na oddziałach intensywnej opieki medycznej dla osób starszych, miejsc dla osób terminalnie chorych, również innych chorób, takich jak choćby powracająca gruźlica, która odeszła do historii na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, a obecnie jako choroba cywilizacyjna powróciła. My na nowo mamy to zjawisko, problem, chorobę, która wynika właśnie ze złych warunków życia, odżywania się i tak dalej. I ta choroba już nie puka do naszych bram, ale ona jest. Jeśli spojrzymy na politykę społeczną, to trzeba tam wymienić lub zreorganizować nieomal wszystkie z 10. szczegółowych obszarów polityki społecznej. Pierwszy to właśnie polityka ludnościowa i rodzinna. Robiąc politykę społeczną musimy wiedzieć, dla kogo i z kim ją tworzymy i realizujemy czy dla młodych, czy dla pracujących, czy dla emerytów. Dopiero gdy wiemy, jaką mamy strukturę demograficzną, możemy przygotować priorytety w polityce społecznej i skupić się na rozwiązywaniu problemów i kwestii społecznych. Jakie problemy dominują w gminach i miastach Zagłębia Dąbrowskiego i czy różnią się od występujących w pozostałych częściach województwa? Na przykład w odniesieniu do Sosnowca i Katowic. To są dwa różne miasta, ponieważ każde z nich ma po pierwsze inną populację, więc już i wielkość. Po drugie, pewne funkcje administracyjne, niektóre fundusze spłyną do Katowic, a na pewno nie spłyną do Sosnowca, Dąbrowy Górniczej czy Będzina. Po trzecie brakuje, jak już powiedziałem i to jest wspólne dla województwa i dla Zagłębia autentycznej i pracującej dla potrzeb praktyki i lokalnych społeczności diagnozy demograficznej. Ja się tu będę bardzo mocno upierał, ponieważ jeżeli nie wiemy, jaka jest ta struktura demograficzna i jej przyszłościowe przesłanki, to tak jak powiedziałem z tych 10 obszarów polityki społecznej każde, w tym i to dotyczące rynku pracy ile jest bezrobotnych, i osób chorych oraz niepełnosprawnych, ilu jest pracujących, ilu oni i ewentualnie będziemy musieli przygoto- utrzymują ludzi, czyli np. członków swoich wywać się na określone działania dotyczące rodzin, jest ważne. Kolejny obszar to oświaty. Kolejny obszar polityki społecznej jest polityka mieszkaniowa. Przecież to jest to właśnie polityka oświatowa. Nie będę ogromne wyzwanie konieczna jest wiedza tutaj odkrywał tajemnicy, ale ludzie starne na temat tego, jakie są zasoby gminsi zaczynają uczestniczyć na nowo w ży- i jak wyglądają na przykład jej zasoby ciu poprzez uczenie się Internetu i z In- w zakresie mieszkań socjalnych, które ternetu, poprzez tworzenie sieci, zgodnie są zawsze najgorsze, w najgorszym standardzie, z tym, o czym pisał Manuel Castells, wy- a niedługo przyjdzie moment, że bitny socjolog światowy, że następuje usie- ludzie, którzy nie potrafią płacić czynszu, ciowienie relacji społecznych to nie tylko nie potrafią utrzymać mieszkania, będą je ta nasza ograna już Nasza Klasa, ale musieli opuścić. Gdy uwolniony zostanie i wszystkie inne portale społecznościowe. rynek mieszkań, cen, czynszów, do czego Jest tych portali bardzo dużo i myślę, że to się już parokrotnie przymierzano może jest swego rodzaju przyszłość. Jeżeli zdrowie dojść do sytuacji, choć to czarny scenariusz, nie pozwoli ludziom się spotykać na jaka była w kryzysie lat 30. ubiegłego zewnątrz poza domem, to właśnie Inter- wieku w USA, że wystawiało się ludzi net, kamera pomoże im się kontaktować za drzwi i zamykano mieszkania. A zatem ze swoimi znajomymi, przyjaciółmi, lekarzami, brak pewnej diagnozy dotyczącej tego, jakie pielęgniarkami, czy pracownikami my mamy w mieście czy w gminie zasoby, socjalnymi. A musimy sobie w przypadku i którą ich część można przeznaczyć polityki w zakresie zdrowia przypomnieć na mieszkania socjalne a którą nie, gdzie znane już prawdy i powiedzieć jedno im ich nie możemy przeznaczyć i czy wtedy dłużej będzie aktywny starszy człowiek trzeba zrobić to, co na przykład się robi senior, tym dłużej nie będziemy mieli w Siemianowicach Śląskich, że buduje się wzrostu kosztów na jego opiekę medyczną nowe mieszkania socjalne i dla kogo. Żeby pielęgniarstwo, wszelkiego rodzaju skończyć z tym myśleniem, że mieszkanie usługi medyczne bo będzie je sobie on socjalne, to jest coś najgorszego co może sam zabezpieczał, dbając o swoje zdrowie się przytrafić osobie starszej czy w potrzebie. i życie. Będzie dłużej świadomy, bę- Wszędzie w Unii mieszkania socjalne dzie dłużej aktywny, będzie obywatelem stanowią istotny element dochodów gminy, Polski i Europy. A zatem nie będzie możne bo choć one są najniższe i dostosowana uruchamiać sieci łóżek w oddziałach do zarobków osoby, która jest oceniana szpitalnych, których nie będzie, bo szpi- czy należy się jej mieszkanie to jest tal został sprzedany. I co? Trzeba będzie istotne. My jeszcze nie doszliśmy do tego, potem wybudować nowy szpital z nowymi że mieszkanie socjalne musi być dostosowane oddziałami właśnie dla osób starszych do zarobków lub braku zarobków i przewlekle chorych, tak? Ile lat to zajmie? tego człowieka, który ma się w nim znaleźć Jak szybko będą musieli przepraszam przejściowo lub stale. Podczas po- wymierać seniorzy bez takiej opieki? Jest bytu na stażu w Wielkiej Brytanii, obserwowałem tu problem ogromny. A tak wystarczy in- sytuacje, że ludzie mogli nawet wentaryzować dotychczas istniejącą bazę, wykupić mieszkania socjalne, jeżeli doszli która należy do samorządu i posiadając do takich pieniędzy lub kredytu. Tego sobie wiedzę o demografii swojej społeczności nie wyobrażam w dzisiejszej sytuacji przekształcać na potrzebne placówki. Na mieszkaniowej w Polsce. To jest odległa dzienne domy pobytu, dzienne domy aktywności polska przyszłość. Ale warto na przykład seniora, a nawet owe uniwersy- mieć mapę zasobów mieszkań socjalnych tety trzeciego wieku. Bo być może przez danej gminy. Czwarty obszar szczegółowy takie sąsiedztwo ludzie leżący czy z początku to polityka społeczna w zakresie ochrony że tak to określę świata leżących zdrowia. Najłatwiej pozamykać szpitale, będą mogli wrócić do świata aktywnych szkoły i sprzedać. Tylko, że za nie- seniorów. A to jest autentyczny cel poli- długo, wydaje mi się, że w perspektywie tyki społecznej do wygrania, by seniorzy r. będziemy musieli inwestować jak najdłużej byli aktywni i mieli równe w nowe budynki opieki zdrowotnej szanse. Bo inaczej będziemy mieli sieć od- i medycznej dla naszych właśnie emerytów działów geriatrycznych, gdzie będą leżeli nr 3/4(33/34) maj sierpień

12 Wywiad 10 ludzie, którym nie dano szansy na aktywność i ogromną kolejkę do takich miejsc. I to jest ogromny cel następnego obszaru polityki społecznej polityki w zakresie oświaty. Nie sprzedajmy szkół tylko przeorganizowujmy je w placówki dla osób starszych. Ale żeby można je było przeorganizować znowu wracam do punktu wyjścia musimy wiedzieć, kto w tej społeczności mieszka. I żeby zamknąć ten wątek tak na razie, to powiedzmy sobie jedno. Jeżeli wiemy, że miasto jest stare, czyli ma przewagę osób w wieku poprodukcyjnym nad ludnością w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, to powiedzmy sobie szczerze, że to nie jest do końca prawda. Jak zwykle średnia statystyczna może nas oszukać, także i w polityce społecznej. Dlatego to, co robiliśmy właśnie w diagnozie Katowic, Bielska, Świętochłowic, Siemianowic Śląskich i wielu innych miejscowości, to jest pokazanie, jaki jest profil demograficzny dzielnic poszczególnych miast. Proszę sobie wyobrazić, że w takim najmniejszym powiecie grodzkim województwa śląskiego, jakim są Świętochłowice istnieje 5 dzielnic. W pierwszym badaniu z 2003 roku z tych pięciu dzielnic dwie były młode, trzy były stare i w tej chwili już tylko jedna została demograficznie młodą. Pozostała czwarta dzielnica dołączyła do dzielnic starych. A zatem zupełnie inny obraz. Tak samo, jak w przypadku Sosnowca, jak w przypadku Dąbrowy Górniczej. Trzeba zobaczyć, kto w tych dzielnicach mieszka. Jaki jest profil demograficzny poszczególnych dzielnic poszczególnych miast. I wtedy pojawiają się nowe propozycje wspólnych działań Zagłębia dla seniorów z dzielnic przylegających do siebie ościennych miast. Dzisiaj mały już nie może dużo zrobić. Dzisiaj jest potrzeb dużych koalicji. I w przypadku Zagłębia wydaje mi się potrzebna współpraca samorządów, by tworzyć wspólne strategie zorientowane na seniorów, przede wszystkim to, co tu oglądamy, ale także, tam gdzie się da, na ludzi młodych, żeby stąd nie wyjeżdżali. A jeśli będą wyjeżdżali, żeby wracali mając tutaj swoich rodziców czy innych bliskich. Dzisiejsza nowo zatwierdzona ustawa o instrumentach rynku pracy wprowadza kategorię pracowników, którzy są asystentami osób bezrobotnych, wracając do problemu. Ale także musimy pamiętać, że niedługo również tymi powracającymi na rynek będą seniorzy, którzy też będą tego asystenta potrzebowali. Ta nowiutka ustawa, która weszła raptem tydzień temu wychodzi naprzeciw takim ludziom. Dalej jest sprawa ubezpieczenia społecznego kolejna polityka w zakresie zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej. Te wszystkie MOPSy, instytucje pomocy, podkreślam pomocy, nie opieki, co bardzo często jest mylone. Opieka to jest w tym momencie medyczna, kiedy człowiek nie jest w stanie stanowić o sobie. W społeczeństwie demokratycznym mówimy o pomocy pomocy, żeby ten człowiek sam dochodził do tego, co chce z sobą zrobić. Żeby seniorzy nie leżeli w łóżkach, tylko żeby mieli aktywny styl życia nie tylko przy okazji opieki i pomocy przy wnukach, ale także nad swoim własnym życiem. Żeby odzyskali kontrolę nad swoim własnym życiem. Dziewiąta polityka to polityka w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i przeciwdziałania patologiom społecznym, choć bardzo nie lubię tego terminu bliższy mi jest termin dezorganizacji. W Polsce jest najwięcej rodzin dysfunkcyjnych i problemowych, a dopiero na końcu rodzin patologicznych. A w mediach prawie zawsze mówi się, że to wszystko są rodziny patologiczne. To nie jest tak, jak w definicji konia w osiemnastowiecznej encyklopedii, że koń jaki jest każdy widzi. Jest patologia każdy widzi. Nie! trzeba to wyraźnie powiedzieć. Jeżeli będziemy naznaczali ludzi, de facto zostawimy ich w tym samym miejscu, w którym są. To jest także przeciwdziałanie przestępczości zorganizowanej, przestępczości indywidualnej, dorosłych, nieletnich. To wszystko jest odnotowane na naszych mapach diagnostycznych i w ogóle w opracowaniach socjograficznych. Problemem jest jednak to, że nie zawsze władze samorządowe i chcą i potrafią korzystać z tych ogromnych badań. Te badania są o tyle ważne, że są to badania pełne. Te dane potrafią dzisiaj być agregowane tak szybko, że niemalże z miesiąca na miesiąc czy z półrocza na półrocze jesteśmy w stanie uzyskać dane. Ogromnym polem dezorganizacji jest przestępczość nieletnich, przestępczość dorosłych. Zacznie się przestępczość także wśród osób starszych. To jest nowe zjawisko, które się pojawi w większej skali w tych naszych gminach, no bo przecież tych zjawisk nie da się do końca nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014 wyeliminować. Dziesiąty obszar polityki społecznej to jest stopień zorganizowania społeczeństwa obywatelskiego. A zatem, czy ci seniorzy, czy ci ludzie młodzi, czy ludzie w wieku produkcyjnym funkcjonują w różnego rodzaju grupach samoorganizacji i nacisku obywatelskiego w fundacjach, w organizacjach pozarządowych. W planach Unii Europejskiej odnotowano, że do mniej więcej 2016 roku każdy obywatel powinien przynależeć do przynajmniej dwóch stowarzyszeń i to aktywnie. I wtedy będziemy mieli tę aktywność administracyjnie przez Brukselę narzuconą na poziomie akceptowalnym. Oczywiście są to bzdury brukselskie, niemniej jednak problem partycypacji społecznej tylko w rozwiązywaniu własnych problemów istnieje że płacę podatki to nic mnie nie interesuje. Ale jak się tylko coś złego dzieje, to zaraz jest wielkie halo i wielkie poszukiwanie winnych. Trzeba coś dać od siebie nie pytaj się, co państwo dało tobie, ale co ty dałeś państwu. Stare hasło amerykańskie, które prezydent Kennedy wypowiedział wyraźnie do młodych Amerykanów. Ja nie chcę, żebyśmy my najpierw dawali coś, bo to społeczeństwo seniorów dało z siebie wszystko. To są ludzie zmęczeni życiem, wyczerpani, chorzy i my jeszcze od nich oczekujemy. Niestety podniesienie wieku emerytalnego powoduje konkretne problemy społeczne, których jeszcze dzisiaj nie mogę do końca zakresowo określić, choć mogę się ich domyślać na podstawie choćby i naszych analiz. A to jest naturalnie powiązanych 10 obszarów polityki społecznej, z którymi ciężko się jest samorządom pogodzić, bo oni myślą, że tu dają na szkoły, tam dadzą na żłobek, tam dadzą na jakiś zakład opiekuńczy, to jest wszystko jeden termin ratownictwo społeczne. Prognoza to jest naprawdę naukowa perspektywa tych zjawisk, które dzisiaj mamy za 5, za 10 czy za 15 lat. Nie chcę tego nazywać wizją, bo wizje są jednak dla mnie bardziej obrazem świata narkotycznego, uzależnionego, a nie świata faktów. Jak wygląda w Pana ocenie ranking słabych i mocnych stron społecznych problemów regionu Zagłębia Dąbrowskiego? W pytaniu zawarta jest metoda SWOT. Metoda, która przyszła do polityki społecznej z ekonomii i dotyczyła perspektywy oceniania szans przedsiębiorstw na

13 Wywiad profit, na zysk. To największa i najgorsza choroba, jaka się mogła przytrafić planowaniu społecznemu. Ponieważ pyta pan, które problemy i tak dalej Nie ma prostej odpowiedzi każda społeczność, którą tu pokazano na wykresie, będziński powiat, zawierciański, miasto Sosnowiec, Dąbrowa, Będzin, Czeladź, Wojkowice i inne, które wchodzą w skład Zagłębia Dąbrowskiego, ma swoją specyfikę i różne perspektywy swoich problemów. Aby odpowiedzieć na to pytanie, musiałbym przed sobą mieć wyniki obrazu demograficznego każdego z tych miast i powiatów. Bo tylko wtedy będę mógł powiedzieć, co będzie na przykład i z miejscami pracy i ze szkołami i z budownictwem, inaczej i z mieszkaniami i ze zdrowiem i z innymi obszarami polityki społecznej. Bo wtedy można przeprowadzić symulację, co będzie się działo, jeżeli mamy starą społeczność i można sobie określać, na podstawie obecnych danych, co się będzie działo z tymi wszystkimi dziewięcioma polami polityki społecznej w perspektywie 5, 10 lat nie dalej. Czy można wskazać trendy demograficzne i społeczne kształtujące i przeobrażające subregion Zagłębia Dąbrowskiego w latach ? Tak, jak to pokazuje wykres, perspektywa tych 10 lat niestety w wielu miejscach została zmarnowana. Jeżeli Zagłębie Dąbrowskie, tak samo jak Śląsk, nie otrzyma wsparcia z centralnych programów państwowych i unijnych, to to, co widzimy na wykresie przyrostu naturalnego się niestety pogłębi. Będziemy regionem emigracji młodych ludzi, będziemy regionem zsyłkowym dla emerytów, rencistów, którzy będą terminalnie chorzy i będą wymagali opieki. To jest to, co dzisiaj mamy na granicy Polski i Niemiec. Tak, że wzdłuż granicy po stronie niemieckiej stoją mieszkania, które czekają na polskich opiekunów seniorów niemieckich. Oni tę politykę zaczęli przygotowywać już pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy dopiero przygotowywaliśmy się do wejścia do Unii Europejskiej. I wtedy właśnie, będąc na takiej konferencji w Henigsdorfie pod Berlinem, byłem wożony od Szczecina po Kottbus, gdzie pokazywano nam remontowane wysokościowce, takie jak u nas po pięter, z których Niemcy się wyprowadzili i zasiedlili rewitalizowane osiedla z lat 40.,50., 60. Natomiast te jak to mówią na Śląsku betonioki zostały przygotowane jako mieszkania dla zamykać te szkoły do końca. Bo inaczej pracowników, którzy będą opiekunami będziemy mieli import z innych miejsc osób starszych w Niemczech. Świetna polityka i miast, które szybciej zrozumieją, że sta- proszę zauważyć, że to był koniec rość, starzenie się to może być perspekty- lat dziewięćdziesiątych. Polska weszła do wa dla funkcjonowania nie tylko społecznego, Unii możemy na rynek niemiecki wprowadzać ale też gospodarczego. pracowników. Jakich? Młodych lub Czy Pana Profesora zdaniem wykreowano w gminach w średnim wieku. Z lepszymi perspektywami i miastach naszego regionu swoiste modele, zatrudnienia, mieszkania, stabilizacji może partyjne, lokalnych polityk społecznych? życiowej. Nie są to dobre perspektywy dla Nie tak dawno w telewizji, w wywiadzie, Polski, Zagłębia i Śląska w szczególności. powiedziałem wyraźnie, że nie ma w tym Dlatego trzeba się organizować to jest województwie polityk mieszkaniowych to, co powiedziałem na konferencji w Sosnowcu, chodziło mi o mieszkania socjalne. Niemach że 10-lecie funkcjonowania w rastety muszę powiedzieć, że jeśli są modele Unii Europejskiej doprowadza nas i tu zgoda partyjne to one są modelami do sytuacji, że musimy na nowo zdiagnozować partyjnymi na przetrwanie, na ra- naszą sytuację w tych wszystkich townictwo społeczne. Natomiast nie ma dziesięciu obszarach polityki społecznej, czegoś takiego, jak lokalna polityka społeczna, o których powiedziałem i wskazać naturalne a każdy, który mówi, że ma lokal- dyrektywy dla naszej lokalnej polityki ną politykę społeczną, to ja bardzo promograficznie społecznej. Wiedząc, co z nami deszę, żeby pokazał ją swojej społeczności będzie, musimy pracować lokalnej, a myślę, że dokonawszy analizy z tymi starymi i dla tych starych i starzejących tej polityki wykażę, że nie ma takiej się ludzi oczywiście dbając o perspektywy polityki. Przykładowo, stara lub starze- dla ludzi młodych. To powinien jąca się społeczność lokalna a młody sa- być główny nurt polityki społecznej. A morządowiec chce tworzyć nowe miejsca poza tym jakoś cały świat doskonale zarabia pracy. Tylko powstaje pytanie: dla kogo? na srebrnej gospodarce, na pomo- Dla seniorów trzeba stwarzać warunki dla cy i opiece organizowanej dla tych ludzi. aktywizacji społecznej i zawodowej, organizować Firmy, które powstają na przykład wzdłuż ich, by wspólnie razem przetrwa- granicy polsko-niemieckiej domy opieki li i czuli się dobrze w tej swojej starości. i spokojnej starości, gdzie Niemcy przy- Zatem nie mogę się zgodzić z tym, że istli jeżdżają do nich płacąc za swój pobyt. Bo nieje coś takiego, jak model lokalnej polityki przykładowo, jeżeli ludzie ci mają około społecznej. Nie ma jest to naśla ,00 euro emerytury, to 1700 czy 1800 dowanie wzoru centralnego, a wynika to płacą za takie miejsce w Polsce, podczas w pewnym sensie z niewiedzy, z braku korzystania gdy to samo miejsce u nich kosztuje ponad z doświadczeń i dorobku uczelni trzy tysiące, których przecież nie mają. A w tym województwie. Prawie każde miasto w polskich warunkach emeryt niemiecki w województwie, w Zagłębiu Dąbrowskim, płaci za usługi opiekuńcze i pomoc w Polsce ma coś na kształt filii, siedziby wyższej i jeszcze mu coś z tej emerytury zo- uczelni. Praktyką jest ściąganie specjali- staje. Nagle spotykają się pokolenia, które stów z Krakowa, z Wrocławia, z Warszawy, przez lata się nienawidziły i na starość potrafią z Łodzi, a nie korzystanie z ogromnej się ze sobą dogadywać. Takie programy bazy lokalnej. To jest takie nasze, polskie. już w polskich i niemieckich środkach Ci, którzy siedzą na miejscu, robią ana- masowego przekazu mieliśmy. To też jest lizy, są gorsi, bo są z Katowic, z Sosnowca biznes i to z przyszłością. Ponieważ większość czy z Dąbrowy Górniczej, za to lepszy tych domów to prywatna inicjatywa. jest ten, który nie zna w ogóle specyfiki A zatem bądźmy, jako Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębia Dąbrowskiego, ale jest z Krako- centrum edukacji dla seniorów i dla wa czy z Warszawy. To jest ogromny pro- tych, którzy się seniorami opiekują lub im blem, chociaż trzeba powiedzieć jeszcze pomagają. Uruchamiajmy centra szkoleniowe o jednej rzeczy o nowej współpracy ślą- i szkoły pielęgnacyjne, asystentów sko-małopolskiej. Mamy tworzyć wspól- osób starszych, osób niepełnosprawnych, ne dokumenty rozwoju i rozwiązywania uczmy tego w Sosnowcu, Dąbrowie, Będzinie. różnych problemów społecznych. A za- Mieliśmy dobre tradycje i może tem, tym bardziej wymaga to wspólnej warto na to na nowo zwrócić uwagę, a nie diagnozy obydwóch województw, w tym nr 3/4(33/34) maj sierpień

14 Wywiad/10 lat Zagłębia w Unii Europejskiej Zagłębia Dąbrowskiego, które w końcu te dwa województwa łączyło. Tu też należy upatrywać specyficzną rolę Zagłębia, którą może odegrać, jeśli nie straci swojej szansy politycznej. Jakie polityki szczegółowe z jednej strony mogą być szansą dla rozwoju regionu zagłębiowskiego, z drugiej zaś mogą zagrażać integralności i trwaniu tego historycznie wyraźnie ukształtowanego subregionu w ramach województwa śląskiego? W dzisiejszej globalnej wiosce, jaką jest świat, Polska, województwo, Europa trudno mówić o czymś, co może być wybitnie zagłębiowskie, choć częściowo o tym powiedziałem wcześniej. Ponieważ jesteśmy cząstką dużego układu. Jeżeli się z niego wyłączymy, to sami będziemy sobie winni, że będziemy skansenem skazanym de facto na finansowanie ciągłe i bez możliwości rozwoju. Osobiście uważam, tak jak przed chwilą powiedziałem, że Zagłębie ma specyficzną rolę do odegrania w połączeniu województwa śląskiego i małopolskiego. Jest łącznikiem terytorialnym i myślę mentalnym, łączącym w sobie elementy małopolszczyzny i śląskości. Duża część imigrantów do Zagłębia Dąbrowskiego pochodziła właśnie z Małopolski, a zarazem z eksportu do Śląska, gdzie były miejsca pracy. Zakopawszy wszystkie stare toporkowe wojny między Śląskiem i Zagłębiem mamy szansę być tym elementem, mostem łączącym odmienny Śląsk i odmienną Małopolskę, z racji właśnie posiadania korzeni małopolskich i śląskich tradycji pracy. Patrząc na te polityki szczegółowe, tak jak powiedziałem będę konsekwentny jeżeli postawimy na zbudowanie polityki szczegółowej w zakresie edukacji dla wieku starszego, szkół oraz różnego rodzaju stowarzyszeń, organizacji, pewnego modelu pracy ze środowiskiem osób starszych, to mamy szansę jako Zagłębie funkcjonować jako element łączący. Jeśli nie my zrobi to ktoś inny. I wtedy Zagłębie przestanie w ogóle się liczyć a czy istnieć? Nie wiem Przyszłość pokaże. Dziękuję za rozmowę lat Zagłębia Dąbrowskiego w Unii Europejskiej Dwie organizacje trzeciego sektora Związek Zagłębiowski, wydawca Nowego Zagłębia, oraz Polskie Stowarzyszenie Dom Europejski Oddział w Sosnowcu były organizatorami konferencjinaukowej pt. 10 lat Zagłębia Dąbrowskiego w Unii Europejskiej, która odbyła się 24 kwietnia w Wyższej Szkole HUMANITAS w Sosnowcu. Celem konferencji była ocena zmian społecznych i gospodarczych w regionie Zagłębia Dąbrowskiego jako części województwa śląskiego po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku. W trakcie dyskusji prelegenci podjęli próbę określenia miejsca Zagłębia w najbliższej przyszłości jako regionu europejskiego. Udział w konferencji wzięli politycy, działacze regionalni, naukowcy oraz eksperci z zakresu tematyki unijnej. Każdy z prelegentów skupił się na wybranym aspekcie głównego tematu konferencji. Prof. zw. dr hab. Adam Gierek, poseł do Parlamentu Europejskiego, mówił o Unii Europejskiej i niewykorzystanych szansach Małgorzata Staś, dyrektor Wydziału Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach, o wsparciu podregionu sosnowieckiego w ramach RPO WSL na lata oraz w perspektywie Unii Europejskiej na lata mgr Jarosław Wesołowski, dyrektor Wydziału Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach, o Europejskim Funduszu Społecznym dla Zagłębia Dąbrowskiego dr Paweł Sarna, Uniwersytet Śląski w Katowicach, o wybranych problemach życia kulturalnego w Zagłębiu Dąbrowskim prof. dr hab. Krzysztof Czekaj, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. J. Korczaka w Warszawie, o zagrożeniu demograficznym społeczności regionu Zagłębia i jego wpływie na politykę społeczną dr Halina Sobańska, radna Rady Miejskiej w Sosnowcu, o Europejskiej Karcie Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym prof. dr hab. Maria Tkocz, Uniwersytet Śląski w Katowicach, o wpływie przynależności Polski do Unii Europejskiej na sytuację gospodarczą Zagłębia Dąbrowskiego. Konferencję poprowadził dr Kazimierz Gołosz z Uniwersytetu Śląskiego. W nawiązaniu do konferencji prezentujemy rozmowę z prof. Krzysztofem Czekajem na temat zagrożenia demograficznego, które obecnie jest jednym z najważniejszych problemów i wyzwań zarówno w odniesieniu do regionu, jak i całego kraju. PS Uczestnicy konferencji, na dolnym zdjęciu prof. zw. dr hab. Adam Gierek. Fot. arch. nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014

15 Biografie W 1949 roku Irena Lewińska, pierwsza dama polskiej pieśni symfonicznej, wyjechała do Paryża, aby doskonalić talent i poznać sekrety muzykowania sławnych mistrzów. Lewińska występowała na scenach Warszawy, Poznania, Wrocławia oraz innych miast inaugurujących działalność koncertową w odbudowującej się Polsce. Wzbudzała sympatię i zdobywała popularność wśród śląskich melomanów do czego przyczyniała się opromieniająca ją sława zwyciężczyni światowego konkursu w Genewie. Podziwiali znakomitą, pełną głębokiej kultury interpretację śpiewanych przez nią pieśni Duparca i Debussy ego. Maestra śpiewu solowego cz. III Henryk Szczepański W Łodzi po raz pierwszy wystąpiła latem 1947 r. Tamtejszy sprawozdawca muzyczny zanotował: Przekonaliśmy się, że Irena Lewińska to nie tylko piękny głos, ale również poważne studia wokalne i to coś wrodzonego, dzięki czemu śpiewając nie tylko zachwyca, ale równocześnie czarem swej sztuki panuje nad słuchaczami. Wybrany repertuar (Pergolese, Bach i Mozart, a na bis dwukrotnie Szymanowski) utwierdziły nas w przekonaniu, że Irena Lewińska nie goni za tanim efektem ani też nie stara się schlebiać tzw. gustom i tzw. szerszej publiczności. Po prostu służy bezinteresownie sztuce. Można bez obawy i też ryzyka wyrazić przypuszczenie, że nazwisko naszej śpiewaczki będzie znane z pewnością i za granicą. W takim samym tonie pisała prasa, gdy ponownie zaproszona do Łodzi przyjechała w rok później: wysłuchaliśmy trzech arii z towarzyszeniem orkiestry arcydzieł repertuaru sztuki wokalnej: Pergolesa ze Stabat Mater, Bacha z Kantaty na Zielone Świątki i Mozarta Arii koncertowej. Odśpiewała je Irena Lewińska, sopranistka obdarzona pięknym głosem, umiejętnie wyszkolonym śpiewaczka o dużej kulturze muzycznej. Artystka uwydatniła w sposób bardzo ujmujący zarówno styl trzech dawnych mistrzów, jak i różnorodny nastrój uczuciowy ich kompozycji. W naddatkach usłyszeliśmy jeszcze dwie pieśni Szymanowskiego i jedną Wiechowicza, wszystkie doskonale wykonane pod względem wokalnym i uczuciowego wyrazu. Irena Lewińska odniosła sukces rzetelny, przyjmowana była bardzo gorąco pisał St. Woyna-Gwiaździński w łódzkim Kurierze Popularnym z 15 czerwca 1948 r. Zasłynęła nie tylko z talentu, ale także z ogromnej pracowitości. Docenił to Stefan Dybowski, ówczesny minister Kultury i Sztuki. Została stypendystką rady ministrów, której wtedy przewodniczył premier Józef Cyrankiewicz. Irena Lewińska, Paryż 1950, katedra Notre Dame w tle. Arch dom. Z. Lewińskiej, repr. J. Owczarek Z katedrą Notre Dame w tle W 1949 r. Irena Lewińska uzyskała stypendium artystyczne i wyjechała do Paryża, aby pogłębić studia w tamtejszym konserwatorium, słynnym Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse de Paris, którego absolwentami byli artyści tej miary, co: Maurice Ravel, Georges Bizet, Claude Debussy czy Charles Gounod. Mieściło się przy Rue de Madrid, w okolicach dworca Saint Lazare. Tam kontynuowała naukę i przystępowała do opracowania rozprawy doktorskiej. Pracowała pod kierunkiem wybitnej śpiewaczki Marii Freund ( ), legendarnej interpretatorki pieśni niemieckich romantyków (rodowitej wrocławianki z domu Henschel, sławnej przyjaciółki Arnolda Schoenberga). W arkana francuskiej pieśni impresjonistycznej wprowadzał Lewińską szwajcarski baryton koncertowy i operowy Charles Louis Panzéra ( ), wytrawny znawca tej twórczości i epoki; z usposobienia i biografii szalenie podobny do poprzedniego mistrza Lewińskiej Bronisława Romaniszyna z Krakowa. Natomiast amerykański organista i dyrygent Edmund J. Pendleton ( ) odsłaniał przed nią muzyczne sekrety oratoriów J.S. Bacha. W paryskiej uczelni była ilustratorką utworów tego kompozytora. Societe des Amis de Bach zaprosiło ją do wzięnr 3/4(33/34) maj sierpień

16 Biografie 14 cia udziału w oratorium Johannespassion. Doskonaliła się w wykonywaniu pieśni impresjonistów francuskich, romantyków niemieckich i oratoriów bachowskich. Jej śpiew jako wzór kunsztu wokalnego prezentowano studentom. Zawsze pogodna, zawsze spiesząca na jakiś wykład czy konferencję muzyczną, ożywiona chęcią zdobycia jak największego ładunku wiedzy artystycznej, nie tylko ze względu na własne głębokie umiłowanie sztuki wokalnej, ale z rzetelnego poczucia obowiązku społecznego i narodowego, by do Polski nie wrócić z pustymi rękami. Wzrusza się, gdy w słowach uznania, których jej nie szczędzą Francuzi, podkreślają, że jest cantatrice polonaise a bawi ją niesłychanie, kiedy usiłują zgadnąć, gdzie się uczyła, jaką szkołą śpiewa, włoską czy francuską. Rozwiewa ich domysły, zaznaczając jak najmocniej, że jest pierwszy raz na studiach zagranicą, a kształciła się dotychczas tylko w Katowicach i w Krakowie pod kierunkiem prof. Romaniszyna wspominała Stefania Ciesielska Borkowska na łamach Dziennika Polskiego. Do grona przyjaciół Ireny należał znakomity francuski pianista Henry Poulenc. Mieszkała na stancji dzieląc ją ze Zdzisławą Kawką, swoją starszą koleżanką i dawniejszą sąsiadką z Sosnowca, która po kilku latach została pracownikiem naukowym Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Katowicach. Gdy powróciły nad Rawę, znów odżyła tradycja dawnych koleżeńskich spotkań. Łączyła je serdeczna przyjaźń mówi Grażyna Barbara Szewczyk, siostrzenica Zdzisławy, profesor germanista Uniwersytetu Śląskiego Zawsze miały coś do powspominania. Poznały się w dzieciństwie; mój dziadek w Sosnowcu miał dom z ogrodem. Był sąsiadem Lewińskich. Bawiły się razem z moją mamą i starszym bratem Ireny Maciejem. Po wojnie spotkały się w Paryżu, gdzie ciocia studiowała prawo i ekonomię. Na Montmartre pozowała znakomitościom, sam Buffet ją portretował dworował sobie Wojciech Żukrowski, znany z uszczypliwości, ale zawsze przyjazny Wilkowi Szewczykowi, jego rodzinie oraz Irence Lewińskiej, swojej uroczej koleżance z czasów okupacji spędzonej w Krakowie. W hołdzie Fryderykowi z Żelazowej Woli Na galowym koncercie z okazji setnej rocznicy śmierci Fryderyka Chopina śpiewała przed prezydentem Auriolem, którego po latach anegdota, plotka i doniesienia prasowe myliły z gen. Charlem de Gaullem. Koncert odbył się 17 października 1949 r. w największej sali teatralnej Sorbony, której wnętrza zdobią malowidła sławnego Puvis de Chavannes. Prócz prezydenta, artystów oklaskiwał także minister edukacji narodowej Yvon Delbos oraz Jerzy Putrament, pełniący wówczas funkcję ambasadora PRL w Paryżu. Na zakończenie koncertu, mimo owacji, zeszła ze sceny. Nie zauważyła, że przed rampą stanął przystojny mężczyzna z ogromnym koszem kwiatów. Za kulisami zrobiło się zamieszanie. Tym, który chciał jej osobiście pogratulować był Vincent Auriol, pierwszy prezydent IV Republiki Francuskiej. Wyszła jeszcze raz. W starannej francuszczyźnie podziękowała wielbicielowi i przeprosiła za swą słabowzroczność. Prezydent Auriol zapragnął osobiście poznać uroczą rodaczkę Chopina i spędził z nią kilka chwil na prywatnej rozmowie. Tego popołudnia utwory Chopina grał legendarny szopenista Aleksander Brailowsky, pierwszy gwiazdor francuskich sal koncertowych okresu międzywojennego i pierwszy pianista, który w roku 1926 wystąpił z cyklem recitali prezentujących dzieła wszystkie polskiego kompozytora. O młodej cantatrice polonaise recenzenci pisali, że zaprezentowała pełną pietyzmu a inteligentną interpretację pieśni Chopina. Chwalono jej nienaganną technikę wokalną i zwracano uwagę na niezwykle czysty i dźwięczny głos o wysokiej skali. Podczas galowego koncertu na Sorbonie, Irenie Lewińskiej przypadła w udziale prezentacja pieśni Chopina. Należały do bardziej ekspresyjnych i emocjonujących. Od wykonawcy wymagały dużej wrażliwości artystycznej i dobrego przygotowania warsztatowego. Słuchający jej recitalu paryski krytyk Henry Malherbe, na łamach tamtejszego Peuples amis, au service de la Paix (nr 19 z 1949 r.), stwierdził: Śpiewając pieśni młodego Chopina, pobrzmiewające nutą melancholijnej skargi, zachowując styl kompozytora, w nienagannej technice, głosem doskonale ukształtowanym i niezwykle czystym, Panna Irena Lewińska stworzyła odpowiedni dla nich nastrój. Jej występ wzbudził też wielkie zainteresowanie dla Sześciostronicowego zbioru melodii zgodnie z wolą autora wydanych dopiero po jego śmierci. nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014

17 Biografie Jakie były Pani występy od jesiennego koncertu w Sorbonie? W dalszym ciągu śpiewałam pieśni Chopina odpowiada artystka. Sposobność ku temu dał mi Komitet Chopinowski we Francji, w ramach imprez przezeń urządzanych występowałam kilkakrotnie, w Paryżu, w St. Etienne, Montbeliard oraz na innych koncertach. Ćwiczyła również Pani dzisiaj arię Bacha. Czy z myślą o jakimś aktualnym występie? I owszem. W ramach koncertów urządzanych w celu uczczenia dwóchsetnej rocznicy śmierci mistrza z Lipska wystąpić mam jako solistka w oratorium Pasja św. Jana. Batutę dzierżyć będzie znany dyrygent Pendleton. Pobytem młodej katowiczanki nad Sekwaną interesowała się prasa krajowa. Dziennik Zachodni z dnia 30 listopada 1949 r. informował o paryskich sukcesach Ireny Lewińskiej: Szczególnym powodzeniem cieszyły się wykonane w Paryżu po raz pierwszy, nieznane tam dotychczas, pieśni Karola Szymanowskiego. Na zaproszenie Radia Francuskiego nagrała artystka polska na płyty szereg pieśni Szymanowskiego m. in. Pieśni Kurpiowskie, Słopiewnie, Pieśni Muezzina Szalonego i Rymy dziecięce. Fascynujący sopran Po powrocie z Paryża Lewińska jest czołową solistką filhar- Irena Lewińska, Paryż 1950, okolice Konserwatorium. Arch dom. Z. Lewińskiej, repr. J. Owczarek W ramach Roku Chopinowskiego wystąpiła w Paryżu i odbyła tournée po Francji. Śpiewała w Radio National i w ambasadzie polskiej. Dała ogółem 12 koncertów, w tym 7 poświęconych twórczości romantycznego kompozytora z Żelazowej Woli. Klimat tamtych dni dobrze oddają fragmenty reportażu zatytułowanego Kwadrans ze sławną śpiewaczką polską i opublikowanego przez Polskę i świat : Dzisiaj pannę Lewińską udaje się nam zastać przy pracy, na porannej próbie śpiewu z akompaniatorką. Już od progu witają przybysza tony czystej, klasycznej melodii, którą artystka właśnie «szlifuje» jak klejnot. To aria z Pasji św. Jana Bacha objaśnia nam szeptem uczeń, czekający swej kolei. Po utworze Bacha, którego dwóchsetną rocznicę śmierci świat cały święci właśnie uroczyście, płyną dwie piękne pieśni Franciszka Schuberta. Wykonawczyni, znakomicie przygotowana, trzyma nuty w ręku, ale nie zagląda do nich ani razu i śpiewa, jak gdyby była już na estradzie. Nastaje krótka przerwa i z niej korzystamy, by dowiedzieć się coś więcej dla «Polski i świata». nr 3/4(33/34) maj sierpień

18 Biografie monii krakowskiej i katowickiej. Trasy jej tourne prowadzą przez wszystkie regiony kraju; śpiewa nie tylko w wielkomiejskich filharmoniach, ale także na estradach powiatowych miasteczek Dolnego Śląska, Mazowsza, Pomorza, Kujaw, Wielkopolski, Lubelszczyzny i Małopolski. Jest częstym gościem w audycjach muzycznych Polskiego Radia, którego z roku na rok Polacy słuchają w coraz to odleglejszych zakątkach. Współpracuje z Karolem Stromengerem, autorem popularnego Kwadransa muzycznego. Przez krytykę i publiczność uznana za fascynujący sopran liryczny zdobywa sławę cenionej i lubianej wykonawczyni dzieł; J. F. Haendla, J. S. Bacha, J. F. Rameau, W. A. Mozarta i kilku innych najznakomitszych kompozytorów XIX-wiecznej i XX-wiecznej Europy. Już od czasów studenckich występuje jako solistka w recitalach, koncertach symfonicznych i oratoryjnych oraz radiowych. Haydna Pory roku Po raz pierwszy Haydna śpiewała jako Archanioł Gabriel w Stworzeniu świata. Od tamtej pory upłynęło już 5 lat. W kolejnym oratorium wiedeńskiego prekursora baroku, prezentowanym przez Filharmonię Śląską i jej chóry, Irenie Lewińskiej przypadła w udziale rola Hanny, córki dzierżawcy Szymona. Z nim i ze swoim rówieśnikiem Łukaszem w duecie śpiewała urocze arie oraz recytatywy. Obok niej wystąpili Sławomir Zerdzicki tenor i Antoni Majak bas. Dyrygował Karol Stryja. Dzieło Haydna odznacza się naturalnością i prostotą, opowiada o zwykłych sprawach dnia powszedniego, o radościach i smutkach, o czym śpiewają Hanna, Szymon i Łukasz. Poprzez te postacie i sugestywny zapis muzyczny kompozytor żartuje i napomina, cieszy się i smuci. Wprowadza nastrój zadumy lub wesołości, jego rozmaite odcienie można było odnaleźć w kunsztownym śpiewie Ireny Lewińskiej. Przypomnijmy fabułę tej pięknej muzycznej opowieści, portretującej fazy europejskiego kalendarza. Wiosną troje bohaterów wychodzi przed dom, by pozdrowić nadchodzącą primawerę. Szymon śpiewa arię: Już rolnik wesół spieszy się, i zmierza do zajęć w polu; melodia, którą pogwizduje, to temat Andante z Haydnowskiej Symfonii Z uderzeniem w kocioł. Po pracy tercet z chórem, prosi o życiodajny deszcz. Spełnione życzenie Hanna i Łukasz witają pieśnią radości; jej tło stanowią instrumentalne impresje, naśladujące szemrzące wody, skaczące owieczki, pluskające rybki, brzęczące pszczoły, fruwające ptaki.... Irena Lewińska w oratorium Haydna Pory roku. Arch dom. Z. Lewińskiej, repr. J. Owczarek 16 nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014

19 Biografie Podczas upalnego lata Hanna marzy o orzeźwiającym cieniu ciemnego lasu; orkiestra imituje szelest listowia, słychać bzykające owady, dźwięczy fujarka pastusza. Ale nagle coś mąci spokojny nastrój: Szymon, Łukasz i Hanna śpiewają o nadciągającej burzy; grzmią kotły a błyskawice naśladują syczące triole fletów. Po chwili ciszy wybucha nawałnica... Jesień to roztańczone, pełne radości święto winobrania. Zimą Hanna z Szymonem śpiewa o dokuczliwościach tej pory roku, a potem wraz z chórem intonuje popularną pieśń prządek, której towarzyszy akompaniament naśladujący warkot kołowrotka. W swawolny ton uderza opowieść o wykpionym przez dziewczynę szlachcicu. Utwór ten, podobnie jak święto winobrania w Jesieni, bywa porównywany z dawnym malarstwem ukazującym życie holenderskiego włościanina. W tym oratorium Irenie Lewińskiej przypadła główna rola. Spotkało się z aplauzem publiczności muzycznej. Najpierw 8 maja 1953 roku śląscy filharmonicy wystąpili w Bytomiu, a nazajutrz w Gliwicach. W gmachu Filharmonii przy ulicy Sokolskiej 2 zaprezentowali się dwukrotnie w dniach 10 i 29 maja; 30 maja ich występ został powtórzony w Bielsku Białej. Lewińska była gwiazdą i znów święciła tryumfy. W stronę muzyki dawnych mistrzów Katowicka śpiewaczka podbiła serca melomanów Filharmonii Wrocławskiej i tamtejszego surowego krytyka Wojciecha Dzieduszyckiego, który w Odrze nr 23(80) zauważył: Laureatka genewskiego konkursu Irena Lewińska odśpiewała czystym, pięknie wyrównanym, o fletowym brzmieniu głosem trzy pieśni Karłowicza z towarzyszeniem orkiestry i K. Szymanowskiego cztery Pieśni kurpiowskie przy niezawodnym akompaniamencie prof. Piotra Łoboza. Muzykalność, kultura i piękno, głęboko odczute podanie tekstu, stawia tę młodą artystkę w rzędzie naszych najlepszych pieśniarek. W 1956 r. Dzieduszycki, oceniając premierę mozartowskiego Requiem we Wrocławiu, jeszcze raz powtórzył werdykt sprzed lat i wskazał ścisłą czołówkę ówczesnego polskiego pieśniarstwa: Soliści dali nam dużo satysfakcji. Wątpię, czy szukając najpilniej znaleźlibyśmy w Polsce lepszych wykonawców i lepiej dobrane głosy do oratorium, jak właśnie równe w brzmieniu i emisji, idealnie czyste w intonacji głosy Ireny Lewińskiej, Krystyny Szczepańskiej, Bogdana Paprockiego i Edmunda Kossowskiego. Niebawem, jako solistka grupy wokalnej zespołu Musica antiqua, na scenie Filharmonii Narodowej w Warszawie dotychczas uznana mistrzyni pieśni impresjonistycznej wkroczyła w nową dla siebie dziedzinę i zaprezentowała kilka utworów polskiego baroku: Irena Lewińska wykonała szereg dawnych arii z XVII i XVIII wieku. Jej głos, o dużej, wyrównanej skali, ciepły i czysty, brzmiał bardzo pięknie, jedyne zastrzeżenia, to niewyraźna dykcja, co jednak w tych właśnie ariach mniej raziło napisał Zygmunt Mycielski w Przeglądzie Kulturalnym z 22 maja 1957 r. W 1966 r. Irena Lewińska śpiewała w Lublinie z kwintetem tamtejszych filharmoników: Z tą samą wnikliwością w stylu XVIII w. opracowali oni koncerty solowe (wokalno- -instrumentalne) S. Szarzyńskiego Ave Regina oraz Pariendo non gravaris); tym razem wespół z solistką, Ireną Lewińską (sopran), śpiewaczką o długim stażu artystycznym i omalże historycznym znaczeniu w wokalistyce PRL, bowiem jako pierwsza śpiewaczka w Polsce po wojnie zdobyła laury na międzynarodowym konkursie w 1946 r. W jej też interpretacji usłyszeliśmy jeszcze 4 pieśni Schuberta, choć wykonane już nie z młodzieńczą ekspresją, za to kulturalnie odnotował anonimowy sprawozdawca Kuriera Lubelskiego z 26 kwietnia 1966 r. U kolebki muzyki barokowej Wybitne znawstwo muzyki dawnej i najwyższą klasę w jej interpretacji Irena Lewińska potwierdziła w 1967 r. Przed audytorium Filharmonii Śląskiej śpiewała partie tytułowej bohaterki w Koronacji Poppei Claudio Monteverdiego. Orkiestrą i chórem dyrygował Karol Stryja. Dodajmy, że katowicka artystka przyjaźniła się i spotykała z prof. Nellą Anfuso, śpiewaczką i muzykologiem z Florencji specjalistką w dziedzinie pieśni starowłoskiej. Spotykała się z nią we Włoszech i w Polsce. Korzystała z porad i konsultacji tej wybitnej znawczyni literatury i muzyki dawnych mistrzów. Wysoką ocenę kunsztu wokalnego śpiewającej po włosku Lewińskiej wystawił M. Józef Michałowski ( Dziennik Zachodni z 4 lipca 1967 r.): Nie wszyscy młodzi śpiewacy operowi, którym zaproponowano udział we wczesnobarokowej operze Monteverdiego zdolni byli sami dopracować się właściwego stylu wykonawstwa wokalnego i pogłębionej, przemyślanej interpretacji. Najwyższą bez wątpienia kulturę wokalną i interpretacyjną zaprezentowała Irena Lewińska w tych recitatiwach i ariach, które były napisane dość wysoko dla lirycznego sopranu, jakim ta wybitna śpiewaczka, laureatka genewska, rzeczywiście dysponowała. Obok niej wiele kultury i znajomości stylu wykazał, obyty już z estradą i dawna muzyką, Henryk Grychnik. Ocena ta nie dotyczy warunków głosowych pozostałych solistów. Od pięknego głosu do artyzmu wykonawczego wiedzie bowiem dość daleka droga, na której zdobywa się pełne władanie swoim instrumentem i głęboką kulturę muzyczną. Koronacja Poppei napisana przez ojca opery, za jakiego uchodzi Claudio Monteverdi, wymaga od śpiewaków dobrego profesjonalnego przygotowania. Wydarzenia, na których jest oparta, osnuwa artystyczna legenda. Poppea Sabina była drugą żoną Nerona, którą uwielbiał i w której był zakochany. Zabił ją jednak w przypływie furii. Uchodziła za piękną, niezwykle inteligentną i dowcipną. To ona kąpała się w mleku oślicy. Za najbardziej wzruszający uchodzi duet Poppei i Nerona z finałowej części wczesnobarokowego arcydzieła, którego libretto nawiązuje do starożytnych kronik Tacyta. Katowice, 26 kwietnia 2014 nr 3/4(33/34) maj sierpień

20 Proza Jacek Durski JA WOBEC WŁASNEGO JESTESTWA (TRZECH JESTESTW) 18 Od godziny w lustrze. Płonąca wysokość. Jeszcze bez kształtu. Dopiero zakwita z ognia czaszki. Bóg wyzwolił moją masę. Przyrasta płomień w płomieniu. Pędzę od jestestwa do jestestwa, od tego na Ziemi do tego na Orionis. Co jest pomiędzy? Klatka dla poety? Więzienie grzechów nagich? Pośrodku moja druga świadomość Inteligencja Świętej Geometrii. Odrzuciłem dynamikę liniową. Strzelił z istoty rdzeń. Nie ma tu kół, kątów nie ma. Są kule w heksaedrach. Świecą ściany czarnych brył zapisane purpurowymi liczbami. Przykładam do nich pragnienia. Muszę zrozumieć te wzory, paradygmat świętych krzywizn. Mój umysł w czarnym kubiku, w sześciu ścianach. Słychać dźwięk zamknięty w figurze z sygnaturami wibracji. Dzięki nim doświadczam w sercu całą Ziemię, Wszechświat. Ja, czeladnik materii. Ja, mistrz ducha. Całuję bryły, ich ekspresję. Trzecia świadomość. Jestem wśród pozaziemskich inteligencji. Wielka prostota porozumiewania. Pierścień fraktalny wiruje z moim pierścionkiem świata rzeczywistego i sfer metafizycznych. Pobieram wir do zarodka mej duszy. Zalążek gęsty. Ruch zwięzły. Cofam się w przeszłość i wibruję w przyszłość do planet, które powstaną. Wprowadzam w DNA wiedzę istot kosmosu, humanoidów w nie-czasie. W końcu mam to, czego szukałem. Naukowo odkrytą duszę. Jest! Jest między masą a energią. Siłą grawitacji a zdolnościami układów. Posiadłem wiedzę zastrzeżoną przez Boga. Wydostałem się ze zwyczajności, nie pełznę już rowem pieniądz to życie. Głos mój w galaktykach będzie wyraźnie słyszany. Głos, który pragnie kreacji, szafiru z błękitną obwiednią. Zamanifestuję się w Świętej Geometrii opartej na siatce energetycznej. Na liniach zakrzywiających powierzchnię Kosmosu. Uniwersum kołem duszy. Ugięte światło. Odwracam głębię. W oku Boga dno Wszechświatów. Skąd ta ciemność? Wylew mały zaczernił moje wewnętrzne ja. (Bóg igra ze mną?). Wtłoczony w fizyczność, w pierwsze jestestwo, zapraszam w siebie swoją wyższą jaźń, nieziemskie zainteresowania. W czaszce gwiazda M42. Dotykam jej z każdej strony. Poznaję gwiazdę absolutną. Wrosłem w nowe światło, w inną energię. Durski ssak międzyplanetarny odczuwa z daleka czarną dziurę. Pierwsze drżenie w kościach. Umysł odepchnął niepokój. Rozchylam czerń. Przede mną M45 z muzyką jej planet. Które wibracje dla mnie najlepsze? M42 czy M45? Młyn naszego świata obrócił się znowu. Nowe atomy gwiazdy Orionis. Wszechświat w skroniach. Czuję mocno całym sobą to niepojęte. Postrzegam z najwyższego rzędu Świętej Geometrii, z najniższego. Byłem na Orionie popatrzeć na planety z cywilizacją humanoidów. Opisać inteligentnych. Jestem teleobserwatorem. (Przeszkolonym przez, nieważne przez kogo). Mój skafander już stary, ale umysłowość! A Duch! Opowiem o sobie kilku paniom. Każda trafiona CV. Dla każdej będę osią wszystkiego. Najważniejszym bytem. Na przykład dla Kaczmarek z Poznania. Uzależnię swobodną. Lecz powinienem uważać. Te wspaniałe całą triadą zawsze mnie w coś wrobiły, w coś wmotały. Mój duch jest światłem w kamieniu. Duch w trzech jestestwach w obręczach świata ułożony. Bez kości, bez skór. Tylko dusza, aura duszy. Gęste koło mocno jarzy. W końcu eksplozja Ducha. Rozprysnął się na kilka parseków. Za gwiazdę moich urodzin, za pierwsze błyski. Poza Początek. Moje klony z różnych planet. Teraz na powrót w pierwszym jestestwie, ziemskim. Poluję na ludzi. Zza biurka. Powieść do napisania! Kropla z krzyku pali usta Ogień z obu skroni Czaszka nagrzanym kryształem Dłonie jedną myślą Biurko w metaforach. Mogę pieścić, straszyć. Mija czas, krew w oku, powieść na twarzy. Już nie oddycham. Odwrócone lustro ze śmiercią popękało od przymierzania masek. Od wydzieranek ze skroni, od szaleństwa. Zapalcie mi kulę w gębie, kulę z gardła z tym kłamstwem. (Nie pamiętam jakim. W końcu chodziłem na NLP). Raczej dużym, skazą w krysztale. Stanę się w płomieniu samą Prawdą dla Was, dla Czytelników. W lustrze niskie tony. Mój sobowtór. Miażdży fotel prozaika. Ze ścian ruszają zmarli, postacie książek. Prawo do kłamstw wyjątkowe. Błądzę w nocy po Katowicach podświetlony Aniołem. Porzucam życie tu, inkarnuję się (który to już raz), aby doświadczać Nowego. Stawać się lepszym w nowym wcieleniu. Pojawia się Małgorzata. Trzepot rąk szczupłych. Zakrzyczymy razem na szczycie kosmosu, na Mariackiej. Dzisiaj żywa z żywym. Powiedz, Boże, czy zawsze tak będzie? Nie chcę być ze zmarłą. Niepokój. Ciosy ciszy. Tylko Bóg. Pan Lęku. Wrastam w biurko czarną blizną. Noc pomniejszona do szklanki herbaty. Telefon Stamtąd. Zirytował mnie bardzo Najwyższy, krytykując pytania w moim dramacie. Kiedy bez lęku będziemy przechodzić przez Czarną Bramę? Przestań wreszcie filozofować. Przestań mnie męczyć swoim zagubieniem zakrzyczał mi w środku mózgu. Nie męcz co kwadrans o Tajemnicę. Już lepiej otwórz swoje lustro do brzegów kryształu. Zobaczysz, jak runie wielki świat. Wybuch Supernowej. Mnóstwo orbit z okruchami planet. Siła narodzin straszna. I tak nie moglibyście współpracować z Wszechświatem. Zbyt dużo w człowieku okrucieństwa. Na Ziemi nie ma Aniołów, tylko przymierze metali. Mój dom z kartek w płomieniach. Słowa w papier zawinięte, w ogień. nr 3/4(33/34) maj sierpień 2014