Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy upoważniamy pana posła Artura Dębskiego.

Transkrypt

1 SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII kadencja Druk nr 3477 Warszawa, 8 kwietnia 2015 r. Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani posłowie wnoszą projekt ustawy: - o książce. Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy upoważniamy pana posła Artura Dębskiego. (-) Bartłomiej Bodio; (-) Krzysztof Borkowski; (-) Artur Bramora; (-) Jan Bury; (-) Artur Dębski; (-) Dariusz Cezar Dziadzio; (-) Romuald Garczewski; (-) John Abraham Godson; (-) Marek Gos; (-) Artur Górczyński; (-) Eugeniusz Tomasz Grzeszczak; (-) Stanisław Kalemba; (-) Mieczysław Kasprzak; (-) Eugeniusz Kłopotek; (-) Henryk Kmiecik; (-) Jan Łopata; (-) Tomasz Makowski; (-) Elżbieta Nawrocka; (-) Krystyna Ozga; (-) Michał Tomasz Pacholski; (-) Urszula Pasławska; (-) Mirosław Pawlak; (-) Waldemar Pawlak; (-) Janusz Piechociński; (-) Józef Racki; (-) Paweł Sajak; (-) Marek Sawicki; (-) Henryk Smolarz; (-) Zbigniew Sosnowski; (-) Franciszek Jerzy Stefaniuk; (-) Andrzej Sztorc; (-) Halina Szymiec- Raczyńska; (-) Genowefa Tokarska; (-) Piotr Walkowski; (-) Piotr Zgorzelski; (-) Józef Zych; (-) Stanisław Żelichowski.

2 Projekt USTAWA z dnia r. o książce Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: 1) zasady uregulowania rynku wydawniczego i dystrybucji książek; 2) zasady ustalania jednolitej ceny książki; 3) prawa i obowiązki wydawców, importerów oraz sprzedawców końcowych, związane z dystrybucją książek. Art. 2. Przepisów ustawy nie stosuje się do sprzedaży książek w ramach ponadgranicznego handlu elektronicznego, chyba że książka jest odbierana przez nabywcę końcowego na terytorium kraju w punkcie wskazanym przez sprzedawcę końcowego lub wysyłka do nabywcy końcowego następuje z terytorium kraju. Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) książce - należy przez to rozumieć publikację objętą symbolem lub Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, z wyłączeniem ulotek; 2) nabywcy końcowym - należy przez to rozumieć osobę, która nabywa książki w celach innych niż ich dalsza odsprzedaż, w szczególności w ramach wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej; 3) sprzedawcy końcowym - należy przez to rozumieć podmiot wykonujący działalność gospodarczą w zakresie obrotu gospodarczego książkami, który sprzedaje książki nabywcy końcowemu; 4) terytorium kraju - należy przez to rozumieć terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

3 Rozdział 2 Obowiązki określenia ceny książki Art Wydawca i importer są obowiązani do ustalenia, przed wprowadzeniem książki do obrotu, jednolitej ceny książki obowiązującej przy sprzedaży nabywcy końcowemu, obejmującej wartość podatku od towarów i usług, zwanej dalej ceną. 2. Cena książki obejmuje wszelkie dodatki sprzedawane wraz z książką, w szczególności zdjęcia, taśmy magnetyczne oraz inne nośniki utworów muzycznych i audiowizualnych. 3. Obowiązek ustalenia ceny nie ma zastosowania do książek: 1) w wydaniach bibliofilskich, charakteryzujących się wysoką jakością wydania, mających przeznaczenie kolekcjonerskie i wydanych w numerowanym nakładzie, nieprzekraczającym 500 egzemplarzy; 2) artystycznych, których wydanie wymagało wykorzystania metod rękodzielniczych; 3) wydanych na zamówienie, w łącznym nakładzie nieprzekraczającym 150 egzemplarzy; 4) wydanych przez zagranicznego wydawcę w języku innym niż polski i importowanych na terytorium kraju. Art Cena oraz informacja o roku i miesiącu wprowadzenia książki do obrotu powinny zostać trwale umieszczone na książce lub zamieszczone w internetowym katalogu wydawcy. 2. Wydawca i importer są obowiązani do przekazania do Biblioteki Narodowej w Warszawie, przed wprowadzeniem książki do obrotu, informacji o jej cenie. Art Cena sprzedaży książki w ramach subskrypcji lub w ramach jednorazowej sprzedaży całej serii lub kolekcji książek oraz wielotomowych encyklopedii i słowników może być różna od sumy cen ich poszczególnych części lub tomów. 2. Jeżeli sprzedaż książki nabywcy końcowemu odbywa się na raty, suma rat nie może być niższa niż określona uprzednio cena. 3. Wydawca lub importer mogą ustalić różne ceny książki w poszczególnych jej standardach edytorskich, w szczególności wydania w twardej lub miękkiej oprawie.

4 4. Wydawca lub importer mogą ustalić cenę inną niż jednolita cena dla prenumeratorów czasopism w przypadku sprzedaży książki wydanej przez wydawcę danej gazety lub czasopisma. Art Stosowanie ceny jest obowiązkowe w okresie 12 miesięcy od końca miesiąca, w którym wprowadzono książkę do obrotu. 2. Po upływie 6 miesięcy od końca miesiąca, w którym wprowadzono książkę do obrotu, wydawca i importer są uprawnieni do wycofania z rynku całego nakładu książki i ustalenia nowej ceny na okres pozostały do upływu okresu, o którym mowa w ust W przypadku podwyższenia stawki podatku od towarów i usług na książki w okresie, o którym mowa w ust. 1, wydawca i importer są uprawnieni do zmiany ceny uwzględniającej tę podwyżkę. 4. W przypadku importu na terytorium kraju książki wydanej w Polsce, a następnie objętej eksportem, cena sprzedaży nie może, w okresie obowiązywania jednolitej ceny, być niższa niż cena ustalona przez wydawcę. 5. Przepisu ust. 4 nie stosuje się w przypadku importowania książek z państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, chyba że obiektywne czynniki, a w szczególności brak rzeczywistej sprzedaży w tym państwie, pozwalają stwierdzić, że działanie to miało na celu obejście przepisów ustawy. Art Do stosowania ceny jest obowiązany sprzedawca końcowy. 2. Obowiązek sprzedaży książki po jednolitej cenie nie ma zastosowania do sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju za granicę. Art. 9. Obowiązek sprzedaży książki po określonej cenie nie ma zastosowania do jej sprzedaży: 1) wydawcy książki, 2) importerowi książki, 3) przedsiębiorcom wykonującym działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji książek, 4) pracownikom podmiotów, o których mowa w pkt 1-3, 5) autorowi książki - pod warunkiem zakupu książki na własny użytek.

5 Art. 10. Sprzedawca końcowy jest obowiązany do oferowania książki do sprzedaży nabywcy końcowemu po cenie wynoszącej nie mniej niż 95% i nie więcej niż 100% ceny. Art Sprzedawca końcowy jest uprawniony do sprzedaży książki w cenie stanowiącej między 80% a 100% ceny, jeżeli książka jest nabywana przez: 1) bibliotekę w rozumieniu ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach; 2) instytucję kultury w rozumieniu ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej; 3) jednostki organizacyjne określone w art. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie. 2. Przepis ust. 1 stosuje się także w przypadku nabywania książek na potrzeby funkcjonowania podmiotów, o których mowa w ust Sprzedawca końcowy jest uprawniony do sprzedaży książki w cenie stanowiącej między 85% a 100% ceny podczas trwających nie dłużej niż 4 dni targów książki, podczas których książki do sprzedaży oferuje co najmniej 10 sprzedawców końcowych. 4. Sprzedawca końcowy jest uprawniony do sprzedaży książki w cenie stanowiącej między 85% a 100% ceny, jeżeli książką tą jest podręcznik kupowany przez stowarzyszenie rodziców uczniów danej szkoły korzystających z danego podręcznika, którego cele statutowe przewidują podejmowanie działań w tym zakresie. 5. Książki używane, wybrakowane, wadliwe lub uszkodzone mogą być sprzedawane po cenach innych niż określona cena, pod warunkiem poinformowania nabywcy końcowego o wadach danego egzemplarza. Art Jeżeli w punkcie sprzedaży nabywca końcowy nie ma możliwości zakupu książki objętej ofertą handlową wydawcy lub importera, sprzedawca końcowy ma obowiązek, na żądanie nabywcy końcowego i pod warunkiem dostępności książki u wydawcy lub importera, po zapłaceniu przez nabywcę końcowego ceny książki, zamówić bezpłatnie jeden egzemplarz takiej książki dla nabywcy końcowego. Kosztami związanymi wyłącznie z dostarczeniem książki sprzedawca końcowy może obciążyć nabywcę końcowego. 2. Przepisów ust. 1 nie stosuje się do punktów sprzedaży, w których główna działalność nie polega na sprzedaży książek, w szczególności punktów sprzedaży prasy i sklepów wielobranżowych.

6 Art. 13. W okresie obowiązywania ceny zakazane jest: 1) informowanie o stosowaniu cen niższych niż określona cena w miejscach innych niż miejsce sprzedaży książki nabywcy końcowemu; 2) oferowanie książki jako bezpłatnego dodatku do produktów lub usług, a także oferowania takich produktów lub usług jako dodatków do książek, zarówno jako dodatków bezpłatnych, jak i dodatków w cenie znacząco odbiegającej od ceny rynkowej tych produktów lub usług, chyba że sprzedaż tych towarów lub usług łącznie została przewidziana przez wydawcę lub importera i uwzględniona przy ustaleniu przez te podmioty ceny danej książki. Art. 14. Kto: 1) wbrew przepisowi art. 4 ust. 1 nie ustala ceny, 2) wbrew przepisom art. 5 ust. 1 nie umieszcza trwale ceny na książce albo nie zamieszcza jej w internetowym katalogu wydawcy, 3) nie stosuje ceny w okresie, o którym mowa w art. 7 ust. 1, 4) wbrew przepisowi art. 13 pkt 1 informuje o stosowaniu cen niższych niż określona cena w miejscach innych niż miejsce sprzedaży książki nabywcy końcowemu, 5) wbrew przepisowi art. 13 pkt 2 oferuje książki jako bezpłatne dodatki do produktów lub usług lub oferuje produkty lub usługi jako dodatki do książek - podlega karze grzywny. Art. 15. Orzekanie w sprawach o czyny określone w art. 14 następuje w trybie ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Rozdział 3 Przepisy zmieniające i końcowe

7 Art. 16. W ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z późn. zm.2 1 )) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 3 ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym oraz sprzedaż książek po cenach innych niż określona cena, z naruszeniem przepisów ustawy z dnia o książce (Dz. U. poz. ). ; 2) w art. 16 w ust. 1 dodaje się pkt 7 brzmieniu: 7) reklama w miejscu innym niż miejsce sprzedaży książki nabywcy końcowemu mająca na celu informowanie nabywcy końcowego o stosowaniu przez sprzedawcę cen niższych niż wymagane przez ustawę z dnia. o książce.. Art. 17. W ustawie z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych (Dz. U. Nr 152, poz. 722, z późn. zm. 2 )) w art. 5 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: 1a. Wraz z egzemplarzami obowiązkowymi do Biblioteki Narodowej w Warszawie przekazuje się informację o cenie danej książki w rozumieniu przepisów ustawy z dnia.. o książce (Dz. U. ) oraz o zmianie tej ceny.. Art. 18. Przepisy ustawy stosuje się do książek wydanych lub importowanych po dniu wejścia w życie ustawy. 1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 162, poz. 1693, Nr 172, poz. 1804, z 2005 r. Nr 10, poz. 68, z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, oraz z 2009 r. Nr 201, poz Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2003 r. Nr 130, poz. 1188, z 2008 r. Nr 171, poz oraz z 2012 r. poz

8 Art. 19. Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.

9 Uzasadnienie Ustawa o książce ma za przedmiot regulację rynku wydawniczego i dystrybucji książek w Polsce celem ustawy jest wprowadzenie do polskiego porządku prawnego regulacji siostrzanej do funkcjonujących w innych Państwach Europy, a umożliwiających wydawcy i importerowi książek ustalenie, na określony ustawą czas, stałą cenę książek, obowiązującej wszystkich sprzedawców końcowych księgarzy, księgarnie sieciowe, sklepy wielobranżowe, kioski itp. Doświadczenia innych krajów pokazują, że uregulowanie rynku książek w perspektywie doprowadziła do poszerzenia oferty wydawniczej o książki ambitne, które jako wolnorotujące były mniej opłacalne z chwilą, kiedy księgarnie nie musiały już angażować znacznych środków w prowadzenie wojen cenowych z dyskontami i sklepami wielkopowierzchniowymi i rezygnować z istotnej części swoich marż, możliwe stało się przeznaczenie części tych środków na utrzymanie szerokiej oferty wydawniczej. Przedmiotem ustawy jest uregulowanie rynku książek poprzez określenie praw i obowiązków wydawców, importerów i sprzedawców końcowych, związane z określeniem stałej ceny książek oraz określenie zasad jej ustalania. Ustawa nakłada na wydawców i importerów obowiązek tworzenia rynku książki poprzez ustalenia ceny danej książki przed wprowadzeniem jej do obrotu, przy czym cena ta musi następnie być stosowana przez wszystkie podmioty prowadzące sprzedaż książki nabywcy końcowemu (ustawodawca posługuje się tym pojęciem, świadomie nie odwołując się do pojęcia konsumenta), tj. podmiotowi kupującemu książkę w celu innym niż jej dalsza odsprzedaż, w szczególności w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Jednolita cena obejmuje wszelkie dodatki sprzedawane wraz z książką, takie jak zdjęcia, taśmy magnetyczne czy inne nośniki utworów muzycznych i audiowizualnych. Przepisów ustawy o książce nie stosuje się co do zasady do sprzedaży książek w ramach ponadgranicznego handlu elektronicznego. Ustawa znajdzie jednak zastosowanie w tym zakresie, jeżeli zamówiona przez Internet książka będzie odbierana przez nabywcę końcowego we wskazanym przez sprzedawcę końcowego stacjonarnym punkcie odbioru na terenie Polski lub też gdy wysyłka do nabywcy końcowego będzie następowała z terytorium Polski. Ostatnia z wymienionych okoliczności odnosi się do sytuacji, gdy książka, choć zamawiana od podmiotu zagranicznego, jest w rzeczywistości magazynowana przez ten podmiot na terytorium Polski i z tego miejsca wysyłana jest do nabywcy końcowego.

10 Definiując książkę powołano się w ustawie na zakres wskazany w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (pod numerem oraz ). Celem odniesienia do wskazanej regulacji było odejście od próby zdefiniowania książki poprzez odniesienie do systemu ISBN, który choć powszechny, nie stanowi bezwzględnej regulacji prawnej. Inną propozycją było odniesienie się do definicji zawartej w ustawie o VAT, która jednak jest dość szczątkowa. Ustalona cena książki powinna być podana do publicznej wiadomości, przy czym jako obowiązkowe wskazano przekazanie informacji o niej do Biblioteki Narodowej, a do wyboru wydawcy/importera pozostawiono podanie jej dodatkowo do informacji publicznej poprzez nadrukowanie na samej książce lub zamieszczenie w internetowym katalogu wydawcy. Określona cena powinna zostać podana do wiadomości publicznej. Obowiązek ten obciąża wydawcę i importera. Ustawodawca wymaga od tych podmiotów bezwzględnie przekazania informacji o ustalonej cenie do Biblioteki Narodowej a także dodatkowo, informacj o roku i miesiącu wprowadzenia książki do obrotu powinny zostać trwale umieszczone na książce lub zamieszczone w internetowym katalogu wydawcy. Ustawa przewiduje wyjątki od obowiązków nałożonych na podmioty operujące w ramach rynku książki, które mają na celu dostosowanie jej do potrzeb rynku, rozumianego nie tylko jako rynek dla wydawców / importerów / dystrybutorów, ale także jako rynek dla czytelników. Wydawca i importer są zwolnieni z obowiązku ustalenia jednolitej ceny pewnych rodzajów książek, co uzasadnione jest ich specyfiką, wyróżniającą je spośród pozostałych publikacji książkowych. Do grupy tych książek należą książki w wydaniach bibliofilskich, charakteryzujących się wysoką jakością wydania, mających przeznaczenie kolekcjonerskie i wydanych w numerowanym nakładzie, nieprzekraczającym 500 egzemplarzy, książek artystycznych, których wydanie wymagało wykorzystania metod rękodzielniczych, książek wydanych na zamówienie, w łącznym nakładzie nieprzekraczającym 150 egzemplarzy, książek wydanych przez zagranicznego wydawcę w języku innym niż polski i importowanych na terytorium kraju. Dodatkowym uzasadnieniem dla zastosowania ww. wyłączenia są książki wydane przez zagranicznego wydawcę w języku innym niż polski i importowane na terytorium kraju jest fakt, iż na zmianę kosztów ponoszonych przez importera wpływają czynniki całkowicie lub częściowo od niego niezależne takie jak zmiany kursów walut, zmiany cen wydawcy zagranicznego, zmiany kosztów transportu. Obowiązek sprzedaży książki po ustalonej cenie nie dotyczy sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju za granicę, a także nie ma zastosowania do jej sprzedaży wymienionym w ustawie podmiotom wydawcy tej książki, jej importerowi, przedsiębiorcom wykonującym

11 działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji książek, pracownikom wymienionych podmiotów oraz autorowi książki pod warunkiem zakupu książki na własny użytek. Ponadto, wzorem regulacji europejskich, zaproponowano możliwość odstępstwa od danej ceny na poziomie 5% - tylko jako obniżki ceny. Odrębnie uregulowano dopuszczalne rabaty dla bibliotek, instytucji kultury i placówek oświatowych, które mogą osiągnąć poziom 20%. Dodatkowo, dopuszczono stosowanie 15% upustów od ustalonej ceny dla nabywców końcowych dokonujących zakupu książek na targach książki. To uregulowanie koresponduje z dotychczasową praktyką sprzedaży i swoistą tradycją targów książki. Regulacją ustawy objęto także podręczniki, co jest uzasadnione ich szczególną pozycją w ramach funkcjonowania księgarni w Polsce generuje znaczne zyski. Ustawa dopuszcza udzielenie przez sprzedawcę końcowego 15% rabatu na podręczniki w sytuacji, gdy są one kupowane przez stowarzyszenie rodziców uczniów danej szkoły korzystających z danego podręcznika, którego cele statutowe przewidują podejmowanie działań w tym zakresie. W razie sprzedaży książek używanych, wybrakowanych, wadliwych lub uszkodzonych, sprzedawca końcowy, pod warunkiem poinformowania nabywcy końcowego o wadach danego egzemplarza, może zastosować cenę inną niż wcześniej określona cena. Aby zapewnić szeroką dostępność książek, ustawodawca nakłada na sprzedawców końcowych, których główna działalność polega na sprzedaży książek, obowiązek zamówienia na żądanie nabywcy końcowego jednego egzemplarza danej książki. Nabywca końcowy ma obowiązek wcześniejszego uregulowania ceny książki, a sprzedawca końcowy może go także obciążyć kosztami związanymi z dostarczeniem książki. Sama usługa zamówienia książki powinna być realizowana nieodpłatnie. Sprzedawca końcowy będzie zwolniony z opisywanego obowiązku w sytuacji, jeżeli książka jest niedostępna u jej wydawcy lub importera. Okres obowiązywania ceny został zaproponowany na poziomie 12 miesięcy. Jednocześnie, po upływie 6 miesięcy od końca miesiąca, w którym wprowadzono książkę do obrotu, dopuszczono wycofanie przez wydawcę i importera wycofanie z rynku całego nakładu książki i ustalenia nowej ceny na okres pozostały do upływu 12 miesięcy obowiązywania ustalonej ceny. Ponadto, w przypadku podwyższenia stawki podatku od towarów i usług na książki w okresie obowiązywania ustalonej ceny, wydawca i importer będą uprawnieni do jej zmiany poprzez uwzględnienie tej podwyżki. W celu uniemożliwienia obejścia ustawy, ustawodawca wprowadził regulację stanowiącą, że w przypadku importu na terytorium kraju książki wydanej w Polsce, a następnie objętej eksportem, cena sprzedaży nie może, w okresie obowiązywania ceny, być niższa niż cena ustalona przez wydawcę. Powyższe nie stosuje się do sytuacji importowania książek

12 z państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, chyba że obiektywne czynniki, a w szczególności brak rzeczywistej sprzedaży w tym państwie, pozwalają stwierdzić, że działanie to miało na celu obejście przepisów ustawy. Ustawa wprowadza karalność naruszenia przepisów w zakresie ustalenia i stosowania ceny jednolitej książek wprowadzonych do obrotu ustalając, iż stanowi to wykroczenie, którego sprawca podlega karze grzywny. Jednocześnie, w art. 16 projektu ustawy wskazano, iż sprzedaż książek po cenach innych niż dozwolone przepisami ustawy oraz reklama z naruszeniem art. 13 ustawy stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W ustawie przewidziano 6-miesięczny termin vacatio legis, co wydaje się uzasadnione ze względu na dość znaczące zmiany wprowadzane ustawą, których wprowadzenie będzie wymagało od wydawców, importerów oraz sprzedawców końcowych dokonania określonych zmian w dotychczasowym funkcjonowaniu. Wskazano także, że regulacją nie zostaną objęte książki wprowadzone na rynek przed wejściem w życie ustawy, co podyktowane jest chęcią uniknięcia zamętu, który regulacja przeciwna mogłaby wywołać na rynku, nakładając na wydawców/importerów/sprzedawców końcowych bardzo duże obciążenia. Analizując stan rynku książki w państwach europejskich, w tym także w państwach, gdzie z regulacji analogicznej do objętej ustawą o książce zrezygnowano (np. w Wielkiej Brytanii), należy zauważyć, że ustawa, obok wspierania kultury i czytelnictwa, prawdopodobnie wpłynie także pozytywnie na utrzymanie i rozwój sieci księgarskiej. Tym samym zasadnie twierdzić można, że proponowana ustawa uwzględnia i popiera interesy mikro, małych i średnich przedsiębiorców trudniących się sprzedażą książek. Projekt ustawy nie wymaga wydania aktów wykonawczych. Projekt ustawy nie pociąga za sobą obciążeń budżetu państwa ani budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Projekt ustawy w zakresie dotyczącym zasad sprzedaży książek wydawanych w Polsce jest nieobjęty prawem UE, natomiast w zakresie, w jakim wykracza poza sytuacje wewnątrzkrajowe, jest zgodny z prawem UE.

13 SEJM RZECZYPOSPOLITEJ. POLSKłEJ BAS-WAPEiM-7 40/15 O ~ t!. 1 ~ r 'J 0 V ~... _: BIURO ANAliZ SEJMOWYCH KANCELARII SEJMU Warszawa, 23 kwietnia 2015 r. Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Opinia w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu ustawy o książce (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Artur Dębski) Na podstawie m: 34 ~t. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 ro~- ~egulamm SeJ~U Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32, ze zmianamt) sporządza s1ę następującą opinię: l. Przedmiot projektu ustawy Projekt ustawy zmierza do nałożenia na wydawcę (importera) obowiązku ustalenia przed wprowadzeniem książki do obrotu jej jednolitej ceny. Do stosowania tej ceny zobowiązany ma być sprzedawca końcowy, tj. podmiot wykonujący działalność gospodarczą w zakresie obrotu gospodarczego książkami, który sprzedaje książki nabywcy końcowemu, tj. osobie, która nabywa książki w celach innych niż ich dalsza odsprzedaż. Stosowanie ceny ma być obowiązkowe w okresie 12 miesięcy od końca miesiąca, w którym wprowadzono książkę do obrotu. Obowiązek sprzedaży książki po jednolitej cenie nie ma jednak mieć zastosowania do sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju za granicę. W przypadku importu na terytorium kraju książki wydanej w Polsce, a następnie objętej eksportem, cena sprzedaży nie będzie mogła, w okresie obowiązywania jednolitej ceny, być niższa niż cena ustalona przez wydawcę. Reguła ta nie znajdzie zastosowania w przypadku importowania książek z państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, chyba że obiektywne czynniki, a w szczególności brak rzeczywistej sprzedaży w tym państwie, pozwolą stwierdzić, że działanie to miało na celu obejście przepisów projektowanej ustawy. Przepisy projektowanej ustawy nie mają mieć zastosowania do sprzedaży książek w ramach ponadgranicznego handlu elektronicznego, chyba że książka będzie odbierana przez nabywcę końcowego na terytorium Polski w punkcie wskazanym przez sprzedawcę końcowego lub wysyłka do nabywcy końcowego nastąpi z terytorium Polski. Ponadto, wskazany wyżej wymóg określenia ceny

14 nie ma mieć zastosowania do książek wydanych przez zagranicznego wydawcę w języku innym niż polski i importowanych na terytori~ P?lski... Projekt ustawy zmierza również do wprowadzerua ~an w ustawte z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, ze zmianami) oraz w ustawie z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych (Dz. U. Nr 152, poz. 722, ze zmianami). Ustawa ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. 2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii obję~ej projektem us~~ W rozumieniu projektu, książką jest (z wylączernem ulotek) publikacja objęta następującymi symbolami Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług: (książki drukowane) lub (książki wydawane na dyskach, taśmach i innych nośnikach). Projekt dotyczy więc książek utrwalonych w postaci materialnej. W świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE 1 (Trybunał, TS) należy przyjąć, że tak rozumiane książki, jako produkty, których wartość może być wyrażona w pieniądzu i mogące stanowić przedmiot transakcji handlowych, stanowią towary w rozumieniu Tfl.JE. Jednocześnie, z uwagi na ich materialną postać, nie mogą one zostać zakwalifikowane jako usługi. Wobec powyższego należy rozważyć konieczność przeprowadzenia oceny projektu w świetle art. 34 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Tfl.JE). Przepis ten zakazuje stosowania między państwami członkowskimi ograniczeń ilościowych w przywozie oraz wszelkich środków o skutku równoważnym. W orzecznictwie Trybunału pojęcie "środków o skutku równoważnym ograniczeniom ilościowym" jest interpretowane szeroko, jako wszelkie uregulowania państw członkowskich dotyczące handlu, mogące, bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie, utrudnić handel wewnątrz UE 2 Jednak zastosowanie do towarów pochodzących z innych państw członkowskich krajowych przepisów, które nie dotyczą cech produktu, a jedynie ograniczają niektóre sposoby sprzedaży lub ich zakazują, o ile tylko stosowane są one do wszystkich zainteresowanych podmiotów gospodarczych prowadzących działalność na terytorium kraju i dotyczą w ten sam sposób, z prawnego i faktycznego punktu widzenia, obrotu towarami krajowymi i towarami pochodzącymi z innych państw członkowskich, nie stanowi takiego utrudnienia. 1 Wyrok Trybunału z dnia 10 grudnia 1968 r. w sprawie 7-68 Komisja przeciwko Republice Włoskiej, Zb. Orz s. 626; wyrok Trybunału z dnia 30 kwietnia 1974 r. w sprawie Giuseppe Sacchi, Zb. Orz s. 409, pkt 6-8; wyrok Trybunału z dnia 7 maja 1985 r. w sprawie 18/84 Komisja przeciwko Republice Francuskiej, Zb. Orz s.l339, pkt 12; wyrok Trybunału z dnia 9 lipca 1992 r. w sprawie C-2/90 Komisja przeciwko Królestwu Belgii, Zb. Orz s , pkt 26. Zob. też wyrok Trybunału z dnia 5 marca 2015 r. w sprawie C-502/13 Komisja przeciwko Wielkiemu Księstwu Luksemburga, dotychczas nieopublikowany, pkt (w odniesieniu do dyrektywy 2006/112/WE). 2 Wyrok TS z dnia 11 września 2014 r. w sprawach C-204/12 do C-208/12 Essent Belgiurn NV, dotychczas nieopublikowany, pkt 77. 2

15 Jeżeli bowiem powyższe warunki są spełnione, zastosowanie uregulowań tego typu do sprzedaży towarów pochodzących z innego państwa członkowskh~go nie może uniemożliwić dostępu tych towarów do rynku lub ograniczyć tego dostępu w stopniu większym, niż ma to miejsce w odniesieniu do produktów krajowych. Takie regulacje nie mieszczą się zatem w zakresie stosowania art. 34 TfUE 3 3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa Unii Europejskiej Projekt zmierza do uregulowania kwestii związanych ze sprzedażą książek. W zakresie objętym regulacją, proponowane rozwiązania nakładają analogiczne obowiązki w zakresie określania cen książek zarówno przez wydawców krajowych, jak i importerów. Należy więc uznać, że tak z prawnego, jak i z; faktycznego punktu widzenia, proponowane środki nie stanowiłyby dalej idącego utrudnienia w sprzedaży książek importowanych, niż wydanych w Polsce. Zgodnie więc z przywołanym wyżej orzecznictwem TS, przedmiotowa regulacja nie jest objęta zakresem art. 34 TfUE. UE. 4. Konkluzja Przedmiot poselskiego projektu ustawy o książce nie jest objęty prawem 3 Wyrok Trybunału z dnia 24 listopada 1993 r. w sprawach połączonych.c-267/9~ or~ C-268/91 Keck i Mithouard, Zb. Orz I-06097, pkt 17; wyrok Trybunału z dma 30 kwtetma 2009 r. w sprawie C Fachverband der Buch- und Medienwirtschaft, Zb. Orz I-03717, pkt 17. 3

16 .. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ BAS-WAPEiM-741/15 BIURO ANALIZ SEJMOWYCH KANCELARII SEJMU Warszawa, 23 kwietnia 2015 r. Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Opinia w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o książce (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Artur Dębski) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a regulaminu Sejmu Projekt ustawy zmierza do nałożenia na wydawcę (importera) obowiązku ustalenia przed wprowadzeniem książki do obrotu jej jednolitej ceny. Do stosowania tej ceny zobowiązany ma być sprzedawca końcowy, tj. podmiot wykonujący działalność gospodarczą w zakresie obrotu gospodarczego książkami, który sprzedaje książki nabywcy końcowemu, tj. osobie, która nabywa książki w celach innych niż ich dalsza odsprzedaż. Stosowanie ceny ma być obowiązkowe w okresie 12 miesięcy od końca miesiąca, w którym wprowadzono książkę do obrotu. Projekt ustawy zmierza również do wprowadzenia zmian w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, ze zmianami) oraz w ustawie z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych (Dz. U. Nr 152, poz. 722, ze zmianami). Projekt nie zawiera przepisów mających na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej. Projekt nie jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a regulaminu Sejmu.

17 lilliiffil S EJ M RZfCZYPOSPOLITU POL.SKIU KLUB PARLAMENTARNY PoLSKIEGO STRONNICTWA LuoowEGO UL. WIEJSKA 4/6/8, WARSZAWA TEL ; FAX ; SEKRETARIAT MARSZAŁKA SEJMU WPl YNEŁO l r==. ' 113. os. zo~ j ij Nr ~::~~~5{lJ4.f.:.. J Warszawa, dnia 13 maja 2015 r. Szanowny Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu RP W imieniu grupy Posłów jako przedstawiciel wnioskodawców projektu ustawy o książce złożonego 8 kwietnia 2015 r. w odpowiedzi na pismo Marszałka Sejmu (GMS-WP z dnia 24 kwietnia 2015r. przekazuję niniejszą odpowiedź na wątpliwości przedstawione we wstępnej opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu, a dotyczące zgodności projektu ustawy z Konstytucją oraz Regulaminem Sejmu. Z poważaniem

18 l. Zgodność regulacji z art 20 w zw. z art. 22 Konstytucji Wolność działalności gospodarczej W kontekście oceny projektu ustawy z Konstytucją kluczowe są regulacje art. 4 ust. l oraz art. 8 ust. l oraz art. l O projektu ustawy. Zgodnie z tymi przepisami, wydawca i importer są obowiązani do ustalenia, przed wprowadzeniem książki do obrotu, jej ceny obowiązującej przy sprzedaży nabywcy końcowemu, obejmującej wartość podatku od towarów i usług (,jednolitej ceny") ( art. 4 ust. l), do stosowania jednolitej ceny jest obowiązany sprzedawca końcowy (art. 8 ust. 1), sprzedawca końcowy jest obowiązany do oferowania książki do sprzedaży nabywcy końcowemu po cenie wynoszącej nie mniej niż 95% i nie więcej niż 100%jednolitej ceny (art. 10). Obowiązki nałożone w ten sposób na wydawców, importerów oraz sprzedawców końcowych książek są uszczegółowione w innych przepisach projektu, w których przewidziano zasady ich stosowania oraz odstępstwa od nich (m.in. art. 5-7, art. 9 i art. 11 ). Z punktu widzenia oceny konstytucyjności projektu ustawy mają one jednak drugorzędne znaczenie. Centralną kwestią do rozstrzygnięcia pozostaje bowiem to, czy obowiązki określone w art. 4 ust. l, art. 8 ust. l i art. 10 projektu ustawy w dopuszczalny sposób ograniczają wolność działalności gospodarczej. Pozostałe przepisy projektu ustawy stanowią jedynie uzupełni~nie przywołanych regulacji, a zawarte w nich rozwiązania nie nasuwają wątpliwości konstytucyjnych. Centralnym przepisami z punktu widzenia analizy zgodności projektu ustawy z Konstytucją, na które wskazano także we wstępnej opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu, są art. 20 i art. 22 Konstytucji. Regulacje te stanowią odpowiednio, że "społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu 1 współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej" oraz "ograniczenie wolności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny". W świetle przywołanych przepisów Konstytucji wolność gospodarcza oznacza zagwarantowaną przez prawo swobodę podejmowania działalności gospodarczej, JeJ organizowania (w tym wyboru formy organizacyjno-prawnej) i samodzielność w jej prowadzeniu. Zasada ta jest związana ze swobodą konkurencji na rynku. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest natomiast dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko

19 ze względu na ważny interes publiczny. Wynika z tego, że wolność działalności gospodarczej jest prawem podmiotowym, którego treść należy wyprowadzać z łącznie stosowanych przepisów art. 20 i 22 Konstytucji. Podmiotem wolności działalności gospodarczej jest "każdy" (tzn. osoba fizyczna i jednostka organizacyjna), w szczególności ten kto podejmuje działalność gospodarczą. Wypowiadając się na temat wolności gospodarczej Trybunał Konstytucyjny (dalej "TK") stwierdzał, że wyrażona w art. 20 Konstytucji zasada obejmuje możliwość podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, której zasadniczym celem jest osiągnięcie zysku oraz że polega ona na możliwości samodzielnego podejmowania decyzji gospodarczych, w tym przede wszystkim wyboru rodzaju (przedmiotu) działalności i wyboru prawnych form ich realizacji (zob. orzeczenia TK: z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie K 33/98, z dnia 7 maja 2001 r. w sprawie K 19/00, z dnia 29 kwietnia 2003 r. w sprawie SK 24/02 oraz z dnia 14 czerwca 2004 r. w sprawie SK 21103). Wynikające z art. 4 ust. l oraz art. 8 ust. l i art. l O projektu ustawy obowiązki ustalania oraz stosowania jednolitej ceny książek przez określone podmioty stanowią bez wątpienia ingerencję w sferę wolności działalności gospodarczej. Swoboda ustalania oraz zmieniania cen towarów będących w obrocie handlowym, zarówno między podmiotami zajmującymi się zawodowo działalnością gospodarczą, jak i w relacji z konsumentami, w oczywisty sposób wiąże się ze sposobem prowadzenia tej działalności. Należy ją zatem uznać za element samodzielnego podejmowania decyzji w ramach wykonywanej działalności gospodarczej (Zob. A. Powałowski, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2009, s. 30). Jak zostanie wykazane poniżej, zaproponowany w projekcie ustawy model ingerencji ustawodawcy w swobodę wykonywania działalności gospodarczej w sferze obrotu książkami jest dopuszczalny w świetle Konstytucji. Dopuszczalność ograniczenia wolności działalności gospodarczej Wolność działalności gospodarczej nie ma charakteru wolności absolutnej, co znaczy, że może ona podlegać pewnym ograniczeniom (zob. np. wyroki TK z dnia 8 kwietnia 1998 r. w sprawie K 10/97 oraz z dnia 10 października 2001 r. w sprawie K 28/01). W art. 22 Konstytucji reguluje się przesłanki dopuszczalności ograniczania tej wolności w ten sposób,

20 że jest dopuszczalne wprowadzanie ograniczeń tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (obie przesłanki muszą być spełnione łącznie). Z uwagi na to, że oceniany projekt ustawy wypełnia pierwszą z wymienionych przesłanek (ograniczenie zostaje wprowadzone na mocy przepisów ustawowych) poniżej przedstawiam jedynie opinię co do tego, że proponowane rozwiązania są dopuszczalne "ze względu na ważny interes publiczny". W tym kontekście trzeba odnotować związek między art. 22 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji, w którym to przepisie znalazła się swego rodzaju definicja pojęcia "interesu publicznego". Stanowi on bowiem, iż ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób; ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Na temat relacji między przywołanymi przepisami Konstytucji wypowiadał się TK, uznając, że art. 31 ust. 3 oraz art. 22 Konstytucji należy interpretować łącznie, w zakresie materialnoprawnych przesłanek ograniczenia tej wolności, a także w zakresie wyrażonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji zasady proporcjonalności ustawowego ograniczenia praw i wolności, która dotyczy również ograniczenia wolności działalności gospodarczej. W ocenie TK, uzasadnione jest przyjęcie, iż każdy przypadek konieczności ochrony dóbr wykazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji mieści się w klauzuli "ważnego interesu publ~cznego" w rozumieniu art. 22 Konstytucji, jednak w zakresie owego ważnego interesu publicznego mieszczą się również wartości niewymienione w art. 31 ust. 3 Konstytucji. W konsekwencji zakres dopuszczalnych ograniczeń wolności działalności gospodarczej jest szerszy od zakresu ograniczeń tych wolności i praw, do których odnosi się art. 31 ust. 3 Konstytucji (zob. wyroki z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie K 46/07 oraz z dnia 13 sierpnia 2010 r. w sprawie Kp 1/09). Co się tyczy kwestii dotyczących naruszenia wolności działalności gospodarczej, należy również zaznaczyć, że TK konsekwentnie wskazywał, iż działalność gospodarcza - ze względu na jej charakter, a zwłaszcza bliski związek zarówno z interesami innych osób, jak i interesem publicznym - może podlegać różnego rodzaju ograniczeniom w stopniu większym niż prawa i wolności o charakterze osobistym albo politycznym. Według TK, istnieje w szczególności legitymowany interes państwa w stworzeniu takich ram

21 prawnych obrotu gospodarczego, które pozwolą zminimalizować niekorzystne skutki mechanizmów wolnorynkowych, o ile skutki te ujawniają się w sferze, która nie może pozostać obojętna dla państwa ze względu na ochronę powszechnie uznawanych wartości (zob. wyroki z dnia 8 kwietnia 1998 r. w sprawie K 10/97, z dnia 14 czerwca 2004 r. w sprawie SK 21/03 oraz z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie SK 54/08). W świetle powyższego można uznać, że ustawodawca dysponuje szeroką swobodą, jeśli chodzi o ingerencję w wolność działalności gospodarczej jednostek. Przede wszystkim pomimo tego, że w art. 31 ust. 3 Konstytucji wskazano, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób, to już na podstawie art. 22 Konstytucji wolność działalności gospodarczej może być ograniczana z uwagi na szerszej pojmowany interes publiczny. Dodatkowo wymaga odnotowania, że chociaż stosownie do art. 31 ust. 3 Konstytucji, wszelkie ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności nie mogą naruszać ich istoty, to w odniesieniu do wolności działalności gospodarczej zasada ta podlega modyfikacji ze względu na art. 216 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którym dopuszcza się możliwość ustanowienia monopolu w drodze ustawy. Skoro więc dozwolone są ograniczenia wolności gospodarczej idące tak daleko jak monopol, to tym bardziej dopuszczalne są inne ograniczenia, jeżeli znajdują uzasadnienie w ważnym interesie publicznym. Jak wskazano wyżej, TK stoi przy tym na stanowisku, że w kategorii "ważnego interesu publicznego" mieszczą się nie tylko przesłanki materialnoprawne określone w art. 31 ust. 3 Konstytucji, ale również inne na tyle merytorycznie uzasadnione, aby w konflikcie z zasadą swobody działalności gospodarczej rachunek aksjologiczny przeważał na ich korzyść (zob. wyrok TK z dnia 8lipca 2008 r. w sprawie K 46/07.) Warto zauważyć, że w orzecznictwie TK za ograniczenia wolności działalności gospodarczej nieuznaje się takich regulacji ustawowych, które mają charakter uniwersalny i odnoszą się do wszystkich przedsiębiorców, stawiając im wymagania i obowiązki w zakresie: l) legalizacji działalności gospodarczej poprzez uzyskiwanie wpisu w rejestrze przedsiębiorców lub ewidencji działalności gospodarczej, 2) obowiązków wobec statystyki publicznej, rejestracji podatkowej i w zakresie ubezpieczeń społecznych, 3) przestrzegania wymagań związanych z oznaczeniem przedsiębiorcy i jego towarów, 4) podstawowej organizacji finansów

22 przedsiębiorstwa, właściwej dla jego formy organizacyjno-prawnej, 5) przestrzegania zasad ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz bezpieczeństwa, moralności publicznej i ochrony środowiska, a także wymagań natury technicznej i technologicznej (policja gospodarcza), 6) zapewnienia wykonywania czynności objętych działalnością gospodarczą przez osoby posiadające wymagane uprawnienia zawodowe, 7) przestrzegania zasad pozyskiwania kontrahentów, 8) ochrony konkurencji i konsumentów, 9) obciążeń publicznoprawnych, 10) korzystania z pomocy publicznej, 11) przestrzegania norm prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, 12) kontroli i nadzoru państwowego. Ponieważ tak rozumiane regulacje prawne - mimo że uciążliwe dla przedsiębiorców - nie mają na celu ograniczania przedsiębiorczości, TrybWiał nie traktuje ich jako ograniczeń wolności prowadzenia działalności gospodarczej rozumianej jako prawo podmiotowe rekonstruowane z art. 20 i art. 22 Konstytucji (wyrok z dnia 19 stycznia 2010 r. w sprawie SK 35/08). Ważny interes publiczny Jeśli chodzi o pojęcie "interesu publicznego", to można wskazać, że w doktrynie prawajest ono określane jako wartości oraz stany, które będą się przyczyniały do dobra możliwie dużej liczby ludzi i które zaspokoją interesy i potrzeby jak najszerszego kręgu obywateli, przy równoczesnym wywołaniu zła lub negacji interesu indywidualnego u jak najmniejszego, relatywnie niewielkiego grona osób (Zob. M. Szydło, Wolność działalności gospodarczej jako prawo podstawowe, Bydgoszcz 2011, s. 176). Co więcej powinno się wspomnieć, że pojęciem, które coraz częściej występuje w kontekście uzasadniania wprowadzania ustawowych ograniczeń w odniesieniu do wolności konstytucyjnych jest "dobro wspólne" w rozumieniu art. l Konstytucji. Może ono uzasadniać wprowadzenie ograniczeń działalności gospodarczej oraz jest elementem składowym pojęcia "porządek publiczny" określonego w art. 31 ust. 3 Konstytucji. W orzecznictwie TK wskazuje się, że pojęcie "dobra wspólnego" ma charakter wielowymiarowy i może być rozumiane m.in. w znaczeniu materialnym (zob. wyrok z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie K 24/08). Akcentuje się związek pomiędzy dobrem wspólnym a dopuszczalną możliwością ograniczania wolności działalności gospodarczej. TK bezpośrednio wskazał, że przy interpretacji art. 20 Konstytucji należy uwzględnić jego związek z art. l i art. 2 Konstytucji. Z art. l Konstytucji wynika dyrektywa przedłożenia w razie potrzeby dobra ogólnego ponad dobro indywidualne czy partykularny interes grupowy (wyrok z dnia 30

23 stycznia 200 l r. w sprawie K 17 /00). Trybunał podkreślił, że pierwszą przyczyną, dla której prawa jednostki mogą być ograniczane jest ochrona dobra wspólnego (wyrok z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie K 3/01). Przechodząc do rozważenia tego, jaki interes publiczny uzasadnia wkroczenie poprzez projektowane regulacje w wolność działalności gospodarczej należy w pierwszej kolejności sięgnąć do treści art. 31 ust. 3 Konstytucji. Stanowi on, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Wydaje się, że ograniczenia wynikające z projektu ustawy nie mogą w bezpośredni i wystarczający sposób być uzasadnione w świetle przesłanek określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Jednakże, jak opisano powyżej, z art. 22 Konstytucji wynika, że wolność działalności gospodarczej może być ograniczana z uwagi na ważny interes publiczny pojmowany szerszej niż ustalono to w art. 31 ust. 3 Konstytucji. W przypadku analizowanego projektu ustawy zasadne jest przywołanie przepisów konstytucyjnych, w których jest mowa o dobrach kultury. Przede wszystkim art. 6 ust. l Konstytucji stanowi, że Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. Ponadto, w myśl art. 73 Konstytucji, każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury. Celem projektu ustawy jest takie kształtowanie rynku książek w Polsce, aby dostęp do niej był jak najbardziej powszechny, a oferta książek była zróżnicowana. Nie ulega wątpliwości, że książka (chociaż jest przedmiotem obrotu handlowego) nie może być traktowana identycznie jak inne przedmioty na rynku, ponieważ stanowi onajednocześnie dobro kultury. Z tego powodu regulacje zawarte w przedstawionym projekcie ustawy mogą być uznane za instrument służący realizacji art. 6 ust. l Konstytucji, tzn. stwarzaniu warunków upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, a w pewnym stopniu także wspierający zapewnianie każdemu wolności korzystania z dóbr kultury, zgodnie z art. 73 Konstytucji. Warto zauważyć, że w wyroku z dnia 24 stycznia 2006 r. w sprawie SK 40/04 TK, przy dokonywaniu oceny przepisów ustawowych dotyczących tabel wynagrodzeń za korzystanie z

24 utworów lub artystycznych wykonań objętych zbiorowym zarządzaniem, nawiązując do pojęcia interesu publicznego skonfrontowal je z innym dobrem publicznym, jakim jest dostęp do działalności twórczej w zakresie wytwarzania dóbr kultury, sztuki i nauki (art. 6 ust. l i art. 73 Konstytucji). Dodatkowo należałoby przywołać wyrok z dnia 8 października 2007 r. w sprawie K 20/07, w którym TK uznał, iż deklaracja umiejscowiona wart. 6 ust. l Konstytucji jest uzupełniona wyrażoną w art. 73 Konstytucji wolnością korzystania z dóbr kultury. Podstawowym zagadnieniem rozważanym w tej sprawie była relacja pomiędzy przepisami ustawowymi dotyczącymi ochrony zabytków a konstytucyjną zasadą ochrony prawa własności. Trybunał uznał za oczywiste, że konieczność ochrony zabytków leży w interesie publicznym, choć jednocześnie wskazał, że w art. 31 ust. 3 Konstytucji nie wymieniono jako przesłanki ograniczenia prawa własności - ochrony dóbr kultury czy zabytków ani innych wartości związanych z dostępem do szeroko rozumianej kultury. Przyjął jednakże, iż ograniczenia własności zabytków są dopuszczalne w celu ochrony szczególnej wolności innych osób, wymienionej w art. 73 Konstytucji, tj. wolności do korzystania z dóbr kultury. W ocenie TK, aby ta wolność mogła być zrealizowana niezbędne są działania władz publicznych mające na celu ochronę zabytków, zaś podstawę tych działań stanowią przepisy ustawy o zabytkach. Przykład ten pokazuje, że potrzeba ochrony konstytucyjnych gwarancji wiążących się z dostępem do dóbr kultury może stanowić przesłankę ograniczenia innych praw określonych w ustawie zasadniczej. Jak wskazano w jednej z opinii ekonomicznych stworzonych na potrzeby analizy skutków projektu ustawy (Opinia Biblioteki Analiz, stanowiąca Załącznik nr l do niniejszego pisma): " Wprowadzenie regulacji postulowanych w projekcie Ustawy o jednolitej cenie książki jest niezbędne dla zachowania niepodważalnie istotnej pozycji książki w przestrzeni społecznej. Środowisko książki alarmuje, że bez podjęcia zdecydowanych kroków zapobiegawczych w krótkim czasie z polskich miast i miasteczek zniknie większość księgarń, a książki będą dostępne w internecie u jednego dominującego i globalnego dostawcy, który będzie dyktował ceny i reguły współpracy ekonomicznej. Dostęp do książki zostanie w ten sposób bardzo utrudniony i gwałtownie wzrośnie liczba

25 obywateli wykluczonych z bezpośredniego dostępu do książki. Szacuje się, że odległość potencjalnego czytelnika do najbliższej księgarni może wzrosnąt w przypadku osób mieszkających poza większymi ośrodkami kulturalnymi nawet do kilkudziesięciu kilometrów. Polskie biblioteki, dla których wskaźnik zakupu nowości na jednego czytelnika należy do najniższych w Europie (7,2 woluminy na l 00 mieszkańców w 2011 roku, gdy średnia europejska wynosi 25 woluminów na l 00 mieszkańców), nie będą w stanie wypełnić tej luki, a poprawa zaopatrzenia bibliotek do poziomu średniej europejskiej wymagałaby dodatkowych wydatków z budżetu państwa na książki na poziomie ok. 0,5 mld zł rocznie. Kryzysowa sytuacja obserwowana jest już w tych krajach europejskich (Wielka Brytania), które nie podjęły w odpowiednim czasie działań prewencyjnych, natomiast w krajach, gdzie we właściwym momencie skonsolidowane środowisko książki przeforsowało regulacje rynkowe (Francja, Niemcy), udało się skutecznie obronić tę niezwykle delikatną substancję kulturalną, jaką jest ogólnokrajowa sieć księgarń, obejmującą nie tylko duże ośrodki miejskie, ale też sięgającą do mniejszych miejscowości. Udało się też zachować małe wydawnictwa, będące alternatywą dla zwykle komercyjnej i sprofilowanej pod przeciętne gusta oferty wydawniczych koncernów. Pluralizm wymiany myśli w obszarze książki wydaje się być dzisiaj zagrożony, a jest on równie ważny jak pluralizm na rynku mediów informacyjnych. Książka wciąż jest jedynym medium, które oddziałuje długofalowo, kształtując poglądy i postawy obywateli. Trwające od kilku lat niekorzystne zmiany, to nie tylko efokt szybkich przemian technologicznych i cywilizacyjnych, ale również rezultat brutalnych praktyk konkurencyjnych licznych sklepów wielkopowierzchniowych i niektórych sieci księgarskich wobec księgarń niezależnych. Wielkie podmioty wykorzystują swoją pozycję dla wymuszania maksymalnych rabatów, co pozwala im sprzedawać książki w cenach na granicy dumpingu, co z kolei powoduje odpływ klientów od mniejszych, ale profesjonalnych placówek księgarskich, które pełnią jednocześnie wspomniane funkcje kulturotwórcze, a których znaczenia dla rozwoju społecznego nie można przecenić. W wielu ważnych obszarach tematycznych (książka dziecięca, poradniki, literatura popularna) duże sieci mają dziś pozycję niemal monopolistyczną, dyktując ceny i warunki handlowe.