Na egzamin! KARNE. w pigułce. 2. wydanie. szybko zwięźle i na temat. Wydawnictwo C.H.Beck

Transkrypt

1 Na egzamin! PRAWO KARNE w pigułce 2. wydanie szybko zwięźle i na temat Wydawnictwo C.H.Beck

2 PRAWO KARNE w pigułce

3 Inne w tej serii: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce Postępowanie cywilne w pigułce Prawo cywilne w pigułce Postępowanie karne w pigułce Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce Prawo handlowe w pigułce Prawo gospodarcze publiczne w pigułce Prawo finansowe w pigułce Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce Prawo konstytucyjne w pigułce Prawo rzymskie w pigułce Logika w pigułce Historia ustroju i prawa Polski w pigułce Powszechna historia państwa i prawa w pigułce Prawo Unii Europejskiej w pigułce Polecamy inne nasze publikacje: J. Ablewicz, A. Gacka-Asiewicz TERMINY USTAWOWE CYWILNE i KARNE Terminy Becka L. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 18 Podręczniki Prawnicze

4 PRAWO KARNE w pigułce 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014

5 Stan prawny: maj 2014 Darmowe aktualizacje dostępne na Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz Aktualizacja 2. wydania: Agata Papierzyńska Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: IDENTIA Druk i oprawa: Drukarnia Perfekt S.A. ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... IX XI DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO KARNE... 1 Rozdział I. Uwagi ogólne... 3 Część I. Słowniczek pojęć... 3 Część II. Zasady odpowiedzialności karnej... 6 Część III. Klasyfikacja przestępstw w Kodeksie karnym... 8 Część IV. Struktura przestępstwa Rozdział II. Formy popełnienia przestępstwa Część I. Katalog form popełnienia przestępstwa Część II. Formy zjawiskowe Część III. Formy stadialne Rozdział III. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy oraz ciąg przestępstw Część I. Zbieg przestępstw Część II. Ciąg przestępstw Część III. Zbieg przestępstw a ciąg przestępstw Część IV. Kara i zbieg kar Część V. Przestępstwo ciągłe Część VI. Czynności współukarane Część VII. Zbieg przepisów ustawy Rozdział IV. Wyłączenie odpowiedzialności karnej Część I. Uwagi ogólne Część II. Obrona konieczna Część III. Stan wyższej konieczności Część IV. Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków Część V. Zgoda pokrzywdzonego Część VI. Czynności lecznicze... 64

7 VI Spis treści Część VII. Aborcja Część VIII. Ryzyko sportowe Część IX. Ryzyko nowatorstwa Część X. Ostateczna potrzeba Część XI. Zwyczaj Rozdział V. Kary i środki karne Część I. Kary Część II. Środki karne Rozdział VI. Sądowy wymiar kary Część I. Zasady sądowego wymiaru kary i środków karnych Część II. Nadzwyczajne złagodzenie kary Część III. Odstąpienie od wymierzenia kary Rozdział VII. Powrót do przestępstwa Część I. Recydywa specjalna zwykła i wielokrotna Część II. Przestępcy zawodowi Rozdział VIII. Poddanie sprawcy próbie Część I. Warunkowe umorzenie postępowania Część II. Warunkowe zawieszenie wykonania kary Część III. Warunkowe zwolnienie z wykonania kary Rozdział IX. Łączenie kar i środków karnych Część I. Kara łączna Część II. Zawieszenie wykonania kary łącznej Rozdział X. Środki zabezpieczające Część I. Uwagi ogólne Część II. Środki izolacyjno-lecznicze Część III. Środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym Rozdział XI. Przedawnienie i zatarcie skazania Część I. Istota przedawnienia Część II. Rodzaje przedawnienia Część III. Zatarcie skazania Rozdział XII. Część szczególna Kodeksu karnego Część I. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu Część II. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu Część III. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji

8 Spis treści VII Część IV. Przestępstwa przeciwko wolności Część V. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności Część VI. Przestępstwa przeciwko mieniu DZIAŁ DRUGI. PRAWO WYKROCZEŃ Rozdział I. Podstawowe pojęcia Część I. Słowniczek pojęć Część II. Stosunek do ustaw szczególnych Rozdział II. Zasady odpowiedzialności Część I. Pojęcie wykroczenia i warunki odpowiedzialności Część II. Czas i miejsce popełnienia wykroczenia Część III. Umyślność i nieumyślność Część IV. Wyłączenie odpowiedzialności Część V. Zbieg przepisów i wykroczeń; wykroczenie a przestępstwo Część VI. Odpowiedzialność za formy stadialne i zjawiskowe Rozdział III. Kary i środki karne oraz zasady ich wymiaru Część I. Kary Część II. Środki karne Część III. Zasady wymiaru kary i środków karnych Część IV. Recydywa wielokrotna Część V. Nadzwyczajne złagodzenie i odstąpienie od wykonania Rozdział IV. Warunkowe zawieszenie kary aresztu oraz przedawnienie i zatarcie ukarania Część I. Warunkowe zawieszenie kary aresztu Część II. Przedawnienie i zatarcie ukarania Rozdział V. Część szczególna Kodeksu wykroczeń Część I. Niektóre wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu Część II. Niektóre wykroczenia przeciwko instytucjom państwowym, samorządowym i społecznym Część III. Niektóre wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji Część IV. Niektóre wykroczenia przeciwko osobie i zdrowiu Część V. Niektóre wykroczenia przeciwko mieniu Część VI. Niektóre wykroczenia przeciwko interesom konsumentów

9 VIII Spis treści DZIAŁ TRZECI. PRAWO KARNE SKARBOWE Rozdział I. Uwagi ogólne Część I. Słowniczek pojęć Część II. Przestępstwa i wykroczenia skarbowe zagadnienia ogólne Rozdział II. Zaniechanie ukarania sprawcy Część I. Czynny żal Część II. Korekta deklaracji podatkowej Część III. Poddanie się odpowiedzialności Część IV. Orzeczenie zezwalające Część V. Odstąpienie od wymierzenia kary Rozdział III. Przestępstwa i wykroczenia skarbowe Część I. Przestępstwa skarbowe Część II. Wykroczenia skarbowe

10 Wstęp Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompaktowe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem. Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Powodzenia! Redakcja

11

12 Wykaz skrótów 1. Akty prawne KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) KK... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KK z 1932 r.... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm.) KK z 1969 r.... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) KKS... ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186 ze zm.) KKW... ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) KPC... ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) KPK... ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO... ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) KW... ustawa z r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 482 ze zm.) NielU... ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 382 ze zm.) ZawLekU... ustawa z r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 277, poz ze zm.) 2. Czasopisma i publikatory OSNKW... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSNPG... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Wydawnictwo Prokuratury Generalnej PiP... Państwo i Prawo Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo

13 XII Wykaz skrótów 3. Inne skróty Dz.U.... Dziennik Ustaw KEL... Kodeks Etyki Lekarskiej n.... następny (-a, -e) post.... postanowienie SN... Sąd Najwyższy SN (7)... Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów t.j.... tekst jednolity tj.... to jest uchw.... uchwała wyr.... wyrok zob.... zobacz

14 DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO KARNE

15

16 Rozdział I. Uwagi ogólne Część I. Słowniczek pojęć POJĘCIE CZYN ZABRONIONY SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU PRZESTĘPSTWA PODOBNE KORZYŚĆ MAJĄT- KOWA LUB OSOBISTA MIENIE ZNACZNEJ WARTOŚCI MIENIE WIELKIEJ WARTOŚCI ZNACZNA SZKODA SZKODA W WIELKICH ROZMIARACH RZECZ RUCHOMA LUB PRZEDMIOT ZNACZENIE Zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Przestępstwa należące do tego samego rodzaju. Za przestępstwa podobne uważa się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogoś innego. Mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza zł. Mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza zł. Szkoda, której wysokość przekracza zł. Szkoda, której wysokość przekracza zł. Rzeczą ruchomą lub przedmiotem jest także polski albo obcy pieniądz lub inny środek płatniczy oraz dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce.

17 4 Rozdział I. Uwagi ogólne POJĘCIE MŁODOCIANY OSOBA NAJBLIŻSZA GROŹBA BEZPRAWNA FUNKCJONARIUSZ PUBLICZNY DOKUMENT ZNACZENIE Sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w I instancji 24 lat. Małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Zarówno groźba, o której mowa w art. 190 KK, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karanego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem. Funkcjonariuszem publicznym jest: Prezydent RP, poseł, senator, radny, poseł do Parlamentu Europejskiego, sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy, osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych, osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej, funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej, osoba pełniąca czynną służbę wojskową, pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe. Każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

18 Część I. Słowniczek pojęć 5 POJĘCIE STAN NIETRZEŹWOŚCI ŻOŁNIERZ ROZKAZ OSOBA PEŁNIĄ- CA FUNKCJĘ PUBLICZNĄ PRZESTĘPSTWO O CHARAKTERZE TERRORYSTYCZNYM WYSTĘPEK O CHARAKTERZE CHULIGAŃSKIM ZNACZENIE W rozumieniu KK zachodzi, gdy: zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dm 3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość. Osoba pełniąca czynną służbę wojskową. Polecenie określonego działania lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem. Funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę, lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową. Czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, popełniony w celu: poważnego zastraszenia wielu osób, zmuszenia organu władzy publicznej Rzeczpospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności, wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczpospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej a także groźba popełnienia takiego czynu. Występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, wolność, cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.

19 6 Rozdział I. Uwagi ogólne POJĘCIE HANDEL LUDŹMI NIEWOLNICTWO ZNACZENIE Werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem: przemocy lub groźby bezprawnej, uprowadzenia, podstępu, wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności, udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania, poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione powyżej. Stan zależności, w którym człowiek jest traktowany jak przedmiot własności. Część II. Zasady odpowiedzialności karnej 1. Zasada nullum crimen sine lege. Oznacza, że nie ma przestępstwa bez ustawy. Zasada ta chroni jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem się represją karną przez organy państwowe (L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2011, s. 13). 2. Zasada lex retro non agit. Zgodnie z art. 1 1 KK odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Oznacza ona dosłownie prawo nie działa wstecz. Zasada ta stanowi o nieretroaktywności prawa.

20 Część II. Zasady odpowiedzialności karnej 7 Oprócz art. 1 1 KK zasada ta wyrażona została w art. 42 Konstytucji RP, który stanowi, że odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. 3. Warunek odpowiedzialności szkodliwość społeczna. Aby sprawca poniósł odpowiedzialność na podstawie KK za czyn musi on być czynem zabronionym, którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma. Czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma nie stanowi przestępstwa. 4. Warunek odpowiedzialności wina w czasie czynu. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. 5. Zasada humanitaryzmu. Kary oraz inne środki przewidziane w KK stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka (art. 3 KK). 6. Zmiana ustawy. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednak należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy (art. 4 1 KK). Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie (art. 4 2 KK). Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności (art. 4 3 KK). Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa (art. 4 4 KK).