Na egzamin! POSTĘPOWANIE KARNE. w pigułce. 2. wydanie. szybko zwięźle i na temat. Wydawnictwo C.H.Beck

Transkrypt

1 Na egzamin! POSTĘPOWANIE KARNE w pigułce 2. wydanie szybko zwięźle i na temat Wydawnictwo C.H.Beck

2 POSTĘPOWANIE KARNE w pigułce

3 Inne w tej serii: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce Prawo cywilne w pigułce Postępowanie cywilne w pigułce Prawo karne w pigułce Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce Prawo handlowe w pigułce Prawo gospodarcze publiczne w pigułce Prawo finansowe w pigułce Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce Prawo konstytucyjne w pigułce Prawo rzymskie w pigułce Logika w pigułce Historia ustroju i prawa Polski w pigułce Powszechna historia państwa i prawa w pigułce Prawo Unii Europejskiej w pigułce Polecamy inne nasze publikacje: J. Ablewicz, A. Gacka-Asiewicz TERMINY USTAWOWE CYWILNE i KARNE Terminy Becka J. Grajewski, S. Steinborn PRZEBIEG PROCESU KARNEGO, wyd. 5 Podręczniki Prawnicze

4 POSTĘPOWANIE KARNE w pigułce 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014

5 Stan prawny: czerwiec 2014 Darmowe aktualizacje dostępne na Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz Aktualizacja 2. wydania: Agata Papierzyńska Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: IDENTIA Druk i oprawa: Drukarnia Perfekt S.A. ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... XI XIII DZIAŁ PIERWSZY. POSTĘPOWANIE KARNE... 1 Rozdział I. Uwagi ogólne... 3 Część I. Uwagi wprowadzające... 3 Część II. Zasady postępowania karnego Rozdział II. Sąd Część I. Właściwość i skład sądu Część II. Wyłączenie sędziego Rozdział III. Strony, obrońcy, pełnomocnicy Część I. Oskarżyciel publiczny Część II. Pokrzywdzony Część III. Oskarżyciel posiłkowy Część IV. Oskarżyciel prywatny Część V. Powód cywilny Część VI. Oskarżony Część VII. Obrońca Część VIII. Pełnomocnik Część IX. Przedstawiciel społeczny Rozdział IV. Czynności procesowe Część I. Orzeczenia, zarządzenia i polecenia Część II. Narada i głosowanie Część III. Porządek czynności procesowych Część IV. Terminy Część V. Doręczenia Część VI. Protokoły Część VII. Przeglądanie akt i sporządzenie odpisów Część VIII. Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt... 64

7 VI Spis treści Rozdział V. Dowody Część I. Uwagi wprowadzające Część II. Przesłuchanie Część III. Wyjaśnienia oskarżonego Część IV. Świadkowie i pokrzywdzony Część V. Świadek koronny Część VI. Biegli, tłumacze, specjaliści Część VII. Oględziny, otwarcie zwłok i eksperyment procesowy Część VIII. Wywiad środowiskowy i badanie oskarżonego Część IX. Zatrzymanie rzeczy i przeszukanie Część X. Kontrola i utrwalanie rozmów Rozdział VI. Środki przymusu Część I. Podział środków przymusu Część II. Zatrzymanie Część III. Środki zapobiegawcze uwagi ogólne Część IV. Tymczasowe aresztowanie Część V. Poręczenie majątkowe Część VI. Dozór Policji Część VII. Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego Część VIII. Zawieszenie w czynnościach lub wykonywaniu zawodu Część IX. Zakaz opuszczania kraju Część X. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy Część XI. List żelazny Część XII. Kary porządkowe Część XIII. Zabezpieczenie majątkowe Rozdział VII. Postępowanie przygotowawcze Część I. Uwagi ogólne Część II. Wszczęcie śledztwa Część III. Przebieg śledztwa Część IV. Zamknięcie śledztwa Część V. Dochodzenie Część VI. Zakończenie i umorzenie postępowania przygotowawczego Część VII. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym Część VIII. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym Część IX. Akt oskarżenia

8 Spis treści VII Rozdział VIII. Postępowanie przed sądem I instancji Część I. Wstępna kontrola oskarżenia Część II. Jawność rozprawy głównej Część III. Rozprawa główna przepisy ogólne Część IV. Rozpoczęcie rozprawy głównej Część V. Przewód sądowy Część VI. Wyrokowanie Rozdział IX. Postępowanie odwoławcze Część I. Uwagi ogólne Część II. Apelacja Część III. Zażalenie Rozdział X. Postępowania szczególne Część I. Postępowanie uproszczone Część II. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego Część III. Postępowanie nakazowe Część IV. Postępowanie przyspieszone Rozdział XI. Nadzwyczajne środki zaskarżenia Część I. Kasacja Część II. Wznowienie postępowania Rozdział XII. Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia Część I. Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego Część II. Odszkodowanie Część III. Ułaskawienie Część IV. Wyrok łączny Rozdział XIII. Postępowanie karne w sprawach międzynarodowych Część I. Ekstradycja uwagi ogólne Część II. Ekstradycja czynna Część III. Ekstradycja bierna Część IV. Europejski nakaz aresztowania zagadnienia ogólne Część V. Wystąpienie do państwa członkowskiego UE o przekazanie osoby ściganej na podstawie ENA Część VI. Wystąpienie państwa członkowskiego UE o przekazanie osoby ściganej na podstawie ENA Część VII. Przejęcie i przekazanie ścigania karnego Część VIII. Wydanie oraz przewóz osób ściganych albo skazanych Część IX. Przejęcie i przekazanie orzeczeń do wykonania Część X. Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym

9 VIII Spis treści Rozdział XIV. Koszty procesu Część I. Przepisy ogólne Część II. Zwolnienie od kosztów sądowych Część III. Zasądzenie kosztów procesu Część IV. Koszty związane z powództwem cywilnym i zasądzeniem odszkodowania z urzędu DZIAŁ DRUGI. POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA Rozdział I. Zasady ogólne Część I. Przesłanki negatywne Część II. Rodzaje postępowań Rozdział II. Właściwość i skład sądu oraz rozstrzygnięcia sądu Część I. Właściwość sądu Część II. Skład sądu Część III. Rozstrzygnięcia sądu Rozdział III. Oskarżyciel publiczny, obrońca, obwiniony i pokrzywdzony Część I. Oskarżyciel publiczny Część II. Obwiniony i jego obrońca Część III. Pokrzywdzony Rozdział IV. Postępowanie zwyczajne, nakazowe, przyspieszone i mandatowe Część I. Rozprawa Część II. Postępowanie nakazowe Część III. Postępowanie przyspieszone Część IV. Postępowanie mandatowe Rozdział V. Nadzwyczajne środki zaskarżenia Część I. Kasacja Część II. Wznowienie postępowania DZIAŁ TRZECI. POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O PRZESTĘPSTWA I WYKROCZENIA SKARBOWE Rozdział I. Uwagi ogólne Część I. Przepisy wprowadzające Część II. Właściwość sądu i organów postępowania przygotowawczego

10 Spis treści IX Rozdział II. Strony i ich przedstawiciele procesowi Część I. Strony postępowania Część II. Oskarżyciel publiczny Część III. Obrońca i pełnomocnik Rozdział III. Pociągnięcie do odpowiedzialności za zgodą sprawcy Część I. Postępowanie mandatowe Część II. Zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności Rozdział IV. Postępowanie przygotowawcze i przed sądem Część I. Postępowanie przygotowawcze Część II. Postępowanie przed sądem I instancji Część III. Postępowanie odwoławcze i nadzwyczajne środki zaskarżenia Rozdział V. Postępowanie nakazowe i w stosunku do nieobecnych Część I. Postępowanie nakazowe Część II. Postępowanie w stosunku do nieobecnych

11

12 Wstęp Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompaktowe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem. Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Powodzenia! Redakcja

13

14 Wykaz skrótów 1. Akty prawne AlkU... ustawa z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz ze zm.) KK... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS... ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186 ze zm.) KKW... ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) KP... ustawa r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC... ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101) KPK... ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KPW... ustawa z r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 395) KRO... ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) KW... ustawa z r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 482 ze zm.) NarkU... ustawa z r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 124 ze zm.) NielU... ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 382) PolU... ustawa z r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 287, poz ze zm.) PrUSP... ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 427 ze zm.) RPrU... ustawa z r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) SNU... ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 499)

15 XIV Wykaz skrótów ŚwKoronU... ustawa z r. o świadku koronnym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 ze zm.) 2. Inne skróty Dz.U.... Dziennik Ustaw ENA... Europejski Nakaz Aresztowania KZS... Krakowskie Zeszyty Sądowe OSNKW... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna OSNwSK... Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych post.... postanowienie Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo s.... strona SN... Sąd Najwyższy t.j.... tekst jednolity TK... Trybunał Konstytucyjny uchw.... uchwała UE... Unia Europejska wyr.... wyrok zob.... zobacz

16 DZIAŁ PIERWSZY. POSTĘPOWANIE KARNE

17

18 Rozdział I. Uwagi ogólne Część I. Uwagi wprowadzające 1. Sądowe postępowanie karne. Postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów toczy się według przepisów KPK (art. 1 KPK). 2. Cele postępowania karnego. Postępowanie karne uregulowane przepisami KPK ma na celu, aby: sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności, przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego, uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. 3. Udział czynnika społecznego w postępowaniu. Postępowanie karne w granicach określonych w ustawie odbywa się z udziałem czynnika społecznego (art. 3 KPK). 4. Bezstronność organów prowadzących postępowanie. Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 KPK).

19 4 Rozdział I. Uwagi ogólne 5. Domniemanie niewinności oskarżonego. Jedną z podstawowych zasad postępowania karnego jest zasada domniemania niewinności oskarżonego, wyrażona w art. 5 KPK. Zgodnie z tym przepisem oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. Wątpliwości, których nie da się usunąć, rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. 6. Prawo do obrony. Podejrzany lub oskarżony (tj. osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub osoba, wobec której skierowano do sądu akt oskarżenia) ma prawo do obrony, które obejmuje prawo do korzystania z pomocy obrońcy. O tym uprawnieniu należy podejrzanego i oskarżonego pouczyć. Prawo do obrony można rozumieć m.in. jako: prawo do posiadania obrońcy oraz obowiązek działania obrońcy na korzyść oskarżonego (art KPK), prawo do informacji o treści zarzutów i ich zmianach (art KPK), prawo do odmowy składania wyjaśnień i odpowiedzi na pytania (art KPK), prawo dostępu do akt (art. 156 KPK), aktywne formy obrony (np. prawo do składania wniosków o przeprowadzenie dowodu art. 167 KPK, prawo do zadawania pytań podmiotom przesłuchiwanym art KPK, prawo do zaskarżania orzeczeń). 7. Zasada swobodnej oceny dowodów. Zasada swobodnej oceny dowodów wyrażona została w art. 7 KPK. Polega ona na tym, że organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. 8. Niezależność sądu. Sąd karny jest niezależny w swoich rozstrzygnięciach. Rozstrzyga on samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu. Jednak prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są wiążące (np. unieważnienie małżeństwa, orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu jest dla sądu karnego wiążące).

20 Część I. Uwagi wprowadzające 5 Należy jednak pamiętać, że sąd karny związany jest orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego (wynika to z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP). Ponadto sąd karny związany jest wykładnią prawa dokonaną przez inne sądy w następujących przypadkach: art KPK stanowisko sądu odwoławczego jest wiążące dla sądu, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania (wskazania te nie mogą dotyczyć jednak oceny określonych faktów, jeśli narusza to zasadę swobodnej oceny dowodów), art KPK uchwała Sądu Najwyższego zapadła w wyniku rozpoznania zagadnienia prawnego przekazanego przez sąd odwoławczy jest wiążąca także dla sądu I instancji, gdyby wyrok został uchylony i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, Sąd Najwyższy związany jest uchwałą wydaną przez ten sąd, gdy ma ona rangę zasady prawnej art. 62 SNU. 9. Zasada oficjalności. Zgodnie z zasadą oficjalności, jeżeli ustawa nie wymaga w danej sprawie wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo zezwolenia władzy, organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu (art. 9 1 KPK). Strony i inne osoby bezpośrednio zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie również tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu. 10. Zasada legalizmu. Zasada legalizmu wyrażona została w art KPK. W myśl tego przepisu organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego. Natomiast oskarżyciel publiczny ma także obowiązek wnieść i popierać oskarżenie o czyn ścigany z urzędu. Instrumentem kontrolnym służącym stronom do wymuszenia na organach procesowych przestrzegania zasady legalizmu są np. środki zaskarżenia (postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub umorzenia śledztwa można zaskarżyć. W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania istnieje możliwość wniesienia prywatnego aktu oskarżenia art KPK).