Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy

Transkrypt

1 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy PODRĘCZNIK Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Kontekst WSTĘP Podręcznik "Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy" stanowi rezultat projektu IMPROVE - IMPact Of VoluntEering on personal and professional Growth (tłum. WZROST Wpływ wolontariatu na rozwój osobisty i zawodowy wolontariuszy ), realizowanego przez pięd organizacji partnerskich w ramach programu GRUNDTVIG. Ocena kompetencji jest powszechnie wykorzystywana w poradnictwie zawodowym. Stosują ją pracownicy rozmaitych instytucji i osoby poszukujące pracy, ponieważ pozwala na obiektywną analizę umiejętności, zdolności, postaw i motywacji. To z kolei umożliwia określenie preferencji zawodowych i ustalenie planu rozwojowego osoby poddanej badaniu. Intencją partnerów projektu IMPROVE było dostosowanie narzędzi służących do oceny umiejętności i kompetencji stosowanych w poradnictwie zawodowym do potrzeb działalności wolontariackiej. Stało się to możliwe dzięki współpracy na poziomie europejskim między organizacjami zajmującymi się wolontariatem lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Efektem współpracy jest ten Podręcznik. Opisane w nim narzędzia mogą byd stosowane przez organizacje i instytucje współpracujące z wolontariuszami, nastawione na wspieranie wolontariuszy w ich rozwoju. Niektóre z narzędzi zostały opracowane wspólnie przez partnerów podczas projektu IMPROVE (m.in. opisane w części Etap diagnostyczny : kwestionariusz 1

2 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy samodiagnozy, assessment center, wywiad oraz w części Etap planowania działania : plan rozwoju). Pozostałe narzędzia przedstawione w niniejszej publikacji stanowią przykład dobrej praktyki, stosowane są bowiem przez organizacje partnerskie w codziennej pracy od dłuższego czasu i z powodzeniem. Prezentowane narzędzia i instrukcje w niektórych momentach odbiegają od angielskiego oryginału - w procesie tłumaczenia na język polski niektóre treści zostały bowiem zmodyfikowane tak, żeby w jak największym stopniu stanowić odniesienie do polskiej rzeczywistości. Warto zaznaczyć na wstępie, że wolontariusz w naszym rozumieniu oznacza osobę fizyczną, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na rzecz osób, organizacji pozarządowych lub instytucji działających w różnych obszarach społecznych. Świadczenia wolontariackie wykraczają poza więzi rodzinno-koleżeńskie. Zasady tego typu świadczeń reguluje w Polsce przede wszystkim Ustawa z dn. 24 kwietnia r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U Nr 96 poz. 873). Pisząc o wolontariuszu czy wolontariuszach mamy na myśli osoby płci obojga oraz wolontariuszy zarówno lokalnych, jak i międzynarodowych tj. takich, którzy przyjeżdżają do nas z innego kraju. Opiekunami wolontariuszy są w organizacjach i instytucjach najczęściej koordynatorzy wolontariatu i liderzy grupowi. Ich rolą jest towarzyszenie w rozwoju wolontariuszom przed podjęciem przez nich działalności wolontariackiej, w trakcie jej trwania i po jej zakończeniu. Opiekunów będziemy w tej publikacji zamiennie nazywać facylitatorami (od słowa facylitacja, czyli wzajemna stymulacja zachowań członków grupy). Z kolei mianem organizacja będziemy określać tzw. stronę korzystającą ze świadczeń wolontariuszy, bez względu na to, czy jest nią organizacja pozarządowa czy instytucja publiczna. Organizacje dostrzegają wiele zalet współpracy z wolontariuszami. Po pierwsze wolontariusze wprowadzają do organizacji świeży punkt widzenia, nowe pomysły i gotowość ich realizowania. Po drugie poszerzają grono osób zaangażowanych w działalność statutową, dzięki czemu może być ona realizowania na większą skalę. Dlatego nic dziwnego, że wolontariat staje się w Polsce coraz bardziej popularny, a organizacje są gotowe profesjonalizować swoje działania w obszarze zarządzania wolontariatem. Cel podręcznika Publikacja ta ma na celu dostarczenie opiekunom narzędzi, które ułatwią im codzienną pracę z wolontariuszami, ukierunkowaną na ich rozwój osobisty i zawodowy. Podręcznik zawiera m.in. metody, które pozwalają nakreślić aktualny profil kompetencyjny wolontariusza, a zarazem opisać te kompetencje, które wolontariusz chciałby dopiero nabyć lub rozwinąć podczas swojego wolontariatu. Zwiększenie samoświadomości wolontariusza w zakresie własnych umiejętności, postaw i motywacji stanowi punkt wyjścia do określenia przez niego przy wsparciu facylitatora celów rozwojowych. Jak korzystać z podręcznika? W Podręczniku opisana została droga, którą przez określony czas i pod okiem facylitatora pokonuje wolontariusz. Na tę wspólną wędrówkę edukacyjną składają się kolejne etapy wolontariatu. Do jej rozpoczęcia potrzebna jest zgoda obu stron. Proces tzw. towarzyszenia wolontariuszowi bazuje zasadniczo na regularnych spotkaniach, podczas których facylitator dokonuje oceny kompetencji wolontariusza i wspólnie z nim opracowuje plan rozwoju oraz monitoruje wdrażanie tego planu. Dzięki instrukcjom i praktycznym wskazówkom Podręcznik nie tylko prezentuje narzędzia, ale także wyjaśnia, jak je stosowad. W przypadku konkretnego wolontariusza facylitator może zdecydowad 2

3 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy o zastosowaniu wszystkich narzędzi opisanych w niniejszym podręczniku lub o wyborze tylko niektórych z nich. Znacznym udogodnieniem dla facylitatora i wolontariusza będzie korzystanie z internetowych wersji narzędzi. Autorzy Podręcznika zachęcają także do modyfikowania narzędzi w celu ich dostosowania do własnych potrzeb i specyfiki konkretnej organizacji. Krótkie wprowadzenie teoretyczne czym są kompetencje? W ciągu ostatnich kilku lat zagadnienie kompetencji w Europie stało się niezwykle popularne, a pojęcie to zaczęło pojawiad się zarówno w badaniach, jak i w programach unijnych. Kompetencja - zdolnośd jednostki (osoby) do wykonywania pracy lub aktywności w sposób właściwy, zdolnośd do pełnienia określonej roli; stan bycia odpowiednim albo o właściwych kwalifikacjach; połączenie wiedzy, umiejętności i postaw warunkujących efektywnośd działania. Kompetencje kluczowe kompetencje, które każdemu człowiekowi potrzebne są do samorealizacji i rozwoju. Pomagają zarówno w życiu osobistym jak i w pracy zawodowej, odpowiadają za tzw. odnalezienie się w społeczeostwie. Można wśród nich wyróżnid np. umiejętności komunikacyjne (komunikacja werbalna i niewerbalna, porozumiewanie się w języku ojczystym i w językach obcych), kompetencje w dziedzinie technologii i nauk ścisłych (matematyka, technologie informacyjne, obsługa urządzeo cyfrowych, marketing), umiejętnośd uczenia się, przedsiębiorczośd, świadomośd kulturową. Wyróżnia się dwie podstawowe kategorie kompetencji: - kompetencje twarde dotyczą umiejętności oraz zdolności danej osoby do wykonywania określonych zadao lub działalności; mogą byd związane z posiadaniem specjalistycznej wiedzy, konkretnych umiejętności czy postaw; posiadanie tego rodzaju kompetencji stanowi warunek konieczny wykonywania określonego rodzaju pracy, - kompetencje miękkie to cechy osobiste wpływające na interakcje jednostki, wydajnośd jej pracy i perspektywy kariery; odnoszą się do umiejętności danej osoby w zakresie efektywnego współdziałania ze współpracownikami i klientami; mają zastosowanie zarówno w pracy, jak i poza nią. Tłumaczenie i adaptacja podręcznika do warunków polskich i lokalnych Tłumaczenie Podręcznika z języka angielskiego na język polski zostało przeprowadzone przez Fundację Wspierania Organizacji Pozarządowych Umbrella z Wrocławia po zakooczeniu prac partnerstwa międzynarodowego. Wstępne tłumaczenie powstało w ramach projektu IMPROVE realizowanego w terminie r., finansowanego ze środków UE (Program Grundtvig). Adaptacja treści podręcznika do warunków polskich i lokalnych tj. na obszar Dolnego Śląska oraz korekta językowa stanowią rezultat projektu Improve Rozwijaj swoich wolontariuszy! realizowanego samodzielnie przez Fundację Umbrella w terminie r. przy współfinansowaniu Zarządu Województwa Dolnośląskiego. Celem nowego projektu jest popularyzacja Podręcznika poprzez stworzenie jego internetowej wersji, przygotowanie filmu instruktażowego oraz przeszkolenie 100 przedstawicieli organizacji/instytucji współpracujących z wolontariuszami z terenu województwa dolnośląskiego w zakresie korzystania z Podręcznika. Opis partnerstwa międzynarodowego IMPROVE Nadzór nad przebiegiem merytorycznym prac partnerstwa objął zewnętrzny ekspert - dr Agnieszka Piasecka. Absolwentka i wieloletni pracownik Uniwersytetu Wrocławskiego. Ukooczyła studia podyplomowe z zakresu public relations. Jest także dyplomowanym menedżerem zasobów ludzkich, doktorem nauk humanistycznych i certyfikowanym tutorem akademickim. Obecnie kieruje Zakładem Nauk Humanistycznych w Instytucie Nauk Ekonomicznych i Społecznych Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Autorka i współautorka dwóch książek oraz kilkudziesięciu artykułów 3

4 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy z zakresu poradnictwa i komunikacji. Ekspert i konsultant w projektach krajowych i zagranicznych. Członek Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej oraz zespołu eksperckiego walidacji akademickiej, przygotowywanej przez IBE na zlecenie MNiSW. Associazione Porta Nuova Europa to włoska organizacja non-profit promująca mobilnośd wśród młodych Europejczyków oraz wśród pracowników trzeciego sektora. Jako lokalny przedstawiciel EuroDesku organizacja ta dostarcza informacji na temat możliwości zmiany miejsca zamieszkania, by móc brad udział w szkoleniach, by znaleźd zatrudnienie lub aby podjąd wolontariat oferowany przez programy Wspólnoty Europejskiej. Świadczy też usługi z zakresu poradnictwa. W projekcie IMPROVE Associazione Porta Nuova Europa koordynowało pracę partnerstwa. Fundacja Wspierania Organizacji Pozarządowych Umbrella za swój cel stawia sobie uczenie polskich organizacji pozarządowych jak działad samodzielnie i efektywnie. Wspiera je w dynamicznym rozwoju i osiąganiu zamierzeo. Organizacja oferuje szkolenia i konsultacje, a także prowadzi działania aktywizujące społecznośd lokalną. Fundacja Umbrella koordynuje działania Wrocławskiego Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych Sektor 3, finansowanego z budżetu Gminy Wrocław. Centrul de Voluntariat Cluj-Napoca to niezależna organizacja z Rumunii, która działa w oparciu o założenie, że dana wspólnota ma szansę samorozwoju pod warunkiem, że za jej życie będą odpowiedzialni jej członkowie. Dobrym sposobem zaangażowania członków w życie społeczności, a tym samym szansą na rozwiązywanie problemów danej grupy - jest wolontariat. Bazuje na przekonaniu, że każdy człowiek ma potencjał samostanowienia. W związku z tym Cluj-Napoca Volunteer Center za cel stawia sobie rozwijanie wolontariatu i obronę praw człowieka. Asociacion Juvenil INTERCAMBIA jest hiszpaoską organizacją młodzieżową. Uczy młodych ludzi, w tym grupy młodzieżowe i osoby niezrzeszone, postaw obywatelskich takich, jak odpowiedzialnośd i aktywnośd, dostarcza im odpowiednich informacji oraz narzędzi, przeprowadza szkolenia. Stosuje metody wykorzystywane w edukacji międzykulturowej i nieformalnej. Zemgale NGO Centre jako łotewska organizacja parasolowa zrzesza organizacje pozarządowe. Jej głównymi obszarami działalności są: wspieranie NGO w regionie Zemgale (konsultacje, informacje, organizowanie wydarzeo edukacyjnych, tworzenie dokumentów strategicznych), promowanie współpracy między organizacjami pozarządowymi, instytucjami paostwowymi i przedstawicielami biznesu, promowanie fundraisingu dla NGO, rozwój wolontariatu, informowanie mieszkaoców Zemgale o działaniach trzeciego sektora. Sponsorzy podręcznika Program Komisji Europejskiej Uczenie się przez całe życie Projekty Partnerskie GRUNDTVIGA 4

5 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego ETAP INFORMACYJNY Celem etapu informacyjnego jest przede wszystkim wyjaśnienie kandydatom na wolontariuszy czym jest wolontariat sam w sobie, w jakiego typu organizacjach i instytucjach można go odbywad, na czym polega diagnoza kompetencji i planowanie ścieżki rozwoju. Etap ten służy także zebraniu wstępnych informacji na temat wolontariusza. Wiedza o organizacjach pozarządowych (tzw. trzecim sektorze ) i o wolontariacie (w tym również o Wolontariacie Europejskim i innych formach wolontariatu międzynarodowego) może zostad przekazana w ramach indywidualnych lub grupowych spotkao informacyjnych dla osób zainteresowanych wolontariatem. Podczas tego typu spotkao warto nakreślid potencjalnym wolontariuszom specyfikę funkcjonowania organizacji pozarządowych, wyjaśnid jakie występują różnice między wolontariatem a zatrudnieniem, przedstawid podstawowe prawa i obowiązki wolontariusza wynikające z prawodawstwa. Prezentacja na temat organizacji pozarządowych przygotowana w programie Power Point lub Prezi może byd wykorzystywana podczas spotkao z wolontariuszami do omówienia takich zagadnieo jak: podział na trzy sektory, typy organizacji pozarządowych, motywy angażowania się w działalnośd społeczną, finansowanie działalności NGOs. Przykład takiej prezentacji zamieszczony został w dalszej części rozdziału. Przebieg spotkao informacyjnych może się różnid w zależności od tego, jaki cel stawia sobie konkretna organizacja w odniesieniu do kandydatów na wolontariuszy. Czym innym zajmie się podczas spotkania organizacja, która poszukuje wolontariuszy wyłącznie na swoje potrzeby, a czym innym organizacja pośrednicząca, czyli taka, której rolą jest kojarzenie wolontariuszy z innymi organizacjami. W pierwszym przypadku będziemy mied do czynienia z autoprezentacją, a w szczególności ze szczegółowym przedstawieniem rodzajów zadao, jakie składają się na ofertę wolontariatu w konkretnej organizacji. W drugim przypadku dowiemy się m.in. jakie są rodzaje wolontariatu (lokalny i międzynarodowy, stały i okazjonalny), otrzymamy też adresy organizacji poszukujących wolontariuszy. Kandydat powinien opuścid spotkanie z poczuciem, że wie, czy i jaki wolontariat jest dla niego oraz jakie kroki należy podjąd, aby dobrad dla siebie właściwe miejsce. Aby rozpocząd współpracę, zarówno organizacja pośrednicząca, jak i ta, która przyjmie wolontariusza w swoje szeregi, potrzebuje informacji na jego temat. Zdobywa je za jego zgodą np. przy pomocy formularza rejestracyjnego. Poniżej prezentujemy przykłady wzorów formularzy rejestracyjnych używanych przez partnerów projektu IMPROVE w odniesieniu do wolontariuszy lokalnych i międzynarodowych. Wypełnienie tego typu formularza to pierwszy formalny krok w kontakcie z organizacją. Formularz zawiera dane kontaktowe, obszary zainteresowao, motywacje, umiejętności, ilośd czasu, jaką wolontariusz może przeznaczyd na pracę, informacje, czy kandydat chce wyjechad za granicę i, jeśli tak, w jakim terminie oraz na jak długo. Po załatwieniu powyższych formalności facylitator proponuje wolontariuszowi ścieżkę rozwoju - opisuje, na czym polega diagnoza kompetencji oraz towarzyszenie wolontariuszowi w rozwoju, ile trwa ten proces i z jakich etapów się składa. W razie potrzeby rozwiewa wszelkie wątpliwości wolontariusza. Wolontariusz może mieć bowiem szereg obaw (np. czy sobie poradzę? czy rzeczywiście odnajdę się w organizacji? czy będzie mi się dobrze współpracowało z opiekunem?). 5

6 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Jeśli wolontariusz wyrazi chęć podjęcia wyzwania rozwojowego, obie strony podpisują porozumienie w zakresie wspierania wolontariusza. Porozumienie to oprócz zobowiązań obu stron zawiera informację na temat poszczególnych etapów ścieżki rozwoju kiedy i w jaki sposób będą realizowane. Narzędzie nr 1 PREZENTACJA ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W PIGUŁCE Źródło: Fundacja Wspierania Organizacji Pozarządowych Umbrella /Wrocław/Polska Organizacje pozarządowe w pigułce 1.Dziś dowiecie się: jak funkcjonuje sektor pozarządowy w Polsce w jakich obszarach działają stowarzyszenia i fundacje jaka jest specyfika pracy w NGO w jaki sposób można współpracować z organizacjami pozarządowymi jakie organizacje działają w Waszym otoczeniu 2.Podstawy prawne działania NGO Art. 58 Konstytucji RP - każdemu zapewnia się wolnośd zrzeszania się, czyli możliwośd swobodnego zakładania organizacji o charakterze dobrowolnym i działania w nich. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalnośd są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. 4.Podstawy prawne działania NGO Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie: wprowadza definicję organizacji pozarządowej wskazuje obszary działalności pożytku publicznego określa zasady współpracy NGO z administracją publiczną (zlecanie zdań) reguluje wszystkie kwestie związane z wolontariatem 6.Podstawy prawne działania NGO Działalnośd STOWARZYSZEO jest uregulowana w Ustawie z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach. 3.Podstawy prawne działania NGO Preambuła Konstytucji RP ustanawia zasadę subsydiarności (pomocniczości), zgodnie z którą: człowiek jest gotowy do wspólnego działania w społeczeństwie; rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji powinno odbywać się na możliwie najniższym poziomie: rodziny, gminy, wspólnoty lokalnej; instytucje publiczne powinny wspierać obywateli w działaniach na rzecz dobra publicznego. 5.Podstawy prawne działania NGO Działalnośd FUNDACJI reguluje Ustawa o Fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 r. (z późniejszymi zmianami). 7.Organizacja pozarządowa Organizacjami pozarządowymi są, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia. 6

7 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy 8.Stowarzyszenie Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych (art. 2 ust. 1 Ustawy Prawo o stowarzyszeniach). Rodzaje stowarzyszeń: zarejestrowane zwykłe o statusie OPP 9.Fundacja brak definicji legalnej (ustawowej) według słownika języka polskiego to instytucja, której podstawą jest majątek przeznaczony przez jej założyciela na określony cel (dobroczynny, kulturalny) może mied status OPP 10. Działalność pożytku publicznego to działalnośd społecznie użyteczna prowadzona przez NGO w sferze zadao publicznych 33 obszary art. 4 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 12. Najbardziej popularne obszary działao NGO: 38% - sport, rekreacja, hobby 17% - kultura i sztuka 14% - edukacja i wychowanie 6% - ochrona zdrowia 6% - pomoc społeczna 5% - rozwój lokalny w wymiarze społecznym i ekonomicznym 14% - pozostała działalnośd 11. Działalność pożytku publicznego pomoc społeczna działalnośd charytatywna integracja i reintegracja zawodowa ochrona i promocja zdrowia działania na rzecz mniejszości narodowych pomoc chorym, niepełnosprawnym przeciwdziałanie uzależnieniom działania na rzecz równego traktowania kobiet i mężczyzn kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego ratownictwo i ochrona ludności wypoczynek dzieci i młodzieży promocja i organizacja wolontariatu ochrona praw konsumentów pomoc kombatantom DZIAŁALNOŚD NA RZECZ ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH etc. 13. Liczba organizacji w 2012 r: stowarzyszeo fundacji 7500 NGO na Dolnym Śląsku 14. Zasięg działań NGO: 40% organizacji działa lokalnie 37% prowadzi działania ogólnopolskie lub międzynarodowe 23% swoją działalnośd koncentruje w regionie 15. Wieś/Miasto 25% wszystkich organizacji działa na wsi 1/3 wszystkich NGO skupia się w miastach wojewódzkich 60% organizacji wiejskich działa tylko lokalnie, a 17% prowadzi działania na skalę ogólnopolską w miastach tylko 20% NGO działa lokalnie, a 56% na terenie całego kraju 7

8 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy 16. Ludzie w NGO członkowie i władze regularnie pracują bez wynagrodzenia w 94% organizacji (przeciętnie 7 osób) z wolontariuszami zewnętrznymi współpracuje 55% organizacji (przeciętnie z 8 osobami) pracowników etatowych zatrudnia 19% organizacji (przeciętnie 2 osoby) 17. Członkowie Członkowie władz: do organizacji pozarządowych należy ponad 3,5 mln Polaków (2010 r.) stowarzyszenia zrzeszają przeciętnie 35 członków, przy czym większe są organizacje w dużych miastach niż na wsi przeciętnie połowa członków stowarzyszeo jest całkowicie bierna i nie uczestniczy w działaniach organizacji; większą aktywnośd wykazują członkowie stowarzyszeo ze wsi i małych miast 18. Członkowie Członkowie władz: w zarządach 62% organizacji zasiada od trzech do pięciu osób, przy czym zarządy małe charakterystyczne są przede wszystkim dla fundacji, duże zaś dla stowarzyszeo 19. Pracownicy NGO 55% organizacji płaci za pracę na jej rzecz 39% zatrudnia stałych, regularnych pracowników (19% posiada pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, 21% ma stałych, nieetatowych współpracowników pracujących odpłatnie przynajmniej raz w miesiącu) 16% sporadycznie zleca niektóre zadania współpracownikom 20. Wolontariat Według Centrum Wolontariatu jest to: świadoma, dobrowolna działalnośd podejmowana na rzecz innych, wykraczająca poza więzy rodzinnokoleżeosko-przyjacielskie. Źródło: Wolontariusz Jest osobą fizyczną, która ochotniczo (dobrowolnie) i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie angażując się w pracę na rzecz m.in. organizacji pozarządowych, organizacji kościelnych czy administracji publicznej. Źródło: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.), art. 2 ust. 3, art. 42 ust Obowiązki wolontariusza: 23. Prawa wolontariusza: musi posiadad kwalifikacje i spełniad wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeo ma obowiązek wykonywania świadczeo zgodnie z zawartym porozumieniem porozumienie o współpracy (powyżej 30 dni powinno mied formę pisemną) pisemne zaświadczenie o odbyciu wolontariatu ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków 8

9 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy 24. Prawa wolontariusza: 25. Plusy wolontariatu informacja o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa odpowiednie środki ochrony indywidualnej pokrycie przez korzystającego kosztów podróży służbowych i diet Zapraszamy do obejrzenia filmu Inne formy współpracy: 27. Rytm działania NGO: praktyka staż 22% pracuje codziennie w godzinach pracy 45% systematycznie, ale nie codziennie 29% akcyjnie/niesystematycznie 28. Dobre praktyki 29. Zalety działania w NGO: Stowarzyszenie Promocji Sportu FAN - integruje ludzi, dla których SPORT jest inspiracją do zaangażowania w działalnośd edukacyjną, społeczną, ekologiczną, kulturalną. Najlepsza organizacja pozarządowa 2013 z terenu Województwa Dolnośląskiego. Nordic Walking FAN Team Klub Aktywnego Seniora FAN Tour Team Klub Aktywnego Siatkarza społeczny charakter pracy różnorodność wykonywanych zadań/podejmowanych tematów praca projektowa rozwój zawodowy i osobisty ciekawi ludzie pracujący z pasją elastyczność form zatrudnienia nieformalna atmosfera pracy 30. Wady pracy w NGO: 31. Gdzie szukać informacji: duża ilość wykonywanych działań brakuje ludzi do pomocy niskie zarobki przy realizowanych projektach niestabilność zatrudnienia na czas określony przy realizacji projektów niebezpieczeństwo wypalenia zawodowego Centrum Sektor 3 Portal organizacji pozarządowych Centrum Wolontariatu Pozarządowy Ośrodek Kariery Wolontariat Studencki 9

10 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Narzędzie nr 2 FORMULARZ REJESTRACJI WOLONTARIUSZA/WOLONTARIUSZKI Źródło: Centrul de Voluntariat Cluj-Napoca/Cluj-Napoca/Rumunia Tłumaczenie i adaptacja: Fundacja Wspierania Organizacji Pozarządowych Umbrella /Wrocław/Polska Nr: Data: FORMULARZ REJESTRACJI WOLONTARIUSZA/WOLONTARIUSZKI DANE OSOBOWE: Imię i nazwisko: Adres stałego zameldowania: Ulica: Nr domu: Nr lokalu: Kraj: Miasto: Kod pocztowy: Numer telefonu: Aktualny adres zamieszkania: (jeśli inny niż zameldowania): Ulica: Nr domu: Nr lokalu: Kraj: Miasto: Kod pocztowy: Obywatelstwo: Płed: Data urodzenia: Miejsce urodzenia Student TAK/NIE Zatrudniony Bezrobotny TAK/NIE TAK/NIE Zawód wyuczony: Zawód wykonywany: Czy kiedyś byłeś wolontariuszem/byłaś wolontariuszką? Jeśli tak, proszę krótko opisad rodzaj wykonywanych zadao: TAK/NIE WYKSZTAŁCENIE: Szkoła (nazwa, profil), uczelnia (kierunek studiów, aktualny rok studiów lub tytuł naukowy): Kursy dodatkowe: Dziedziny, w których masz potwierdzone dyplomy lub certyfikaty: UMIEJĘTNOŚCI: 10

11 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Język ojczysty: Języki obce: (1) (2) (3) Poziom (podstawowy, średnio zaawansowany, zaawansowany) Inne umiejętności Prawo jazdy: TAK/NIE WOLONTARIAT: Ile godzin tygodniowo możesz przeznaczyd na pracę wolontariacką? 1-5 godzin 6-10 godzin godzin Inne, jakie? W jakiej porze dnia i tygodnia możesz podjąd obowiązki wolontariackie (zanzacz wszystkie możliwe): Rano W ciągu tygodnia Po południu W weekend Wieczorem W czasie świąt Zaznacz obszary swoich zainteresowao (możesz wybrad więcej niż jeden) Kultura i sztuka Praca socjalna Sport i rekreacja Religia Edukacja Aktywnośd obywatelska, prawa człowieka Ochrona środowisko Rozwój lokalny Zdrowie Inne, jakie? Skąd dowiedziałeś/dowiedziałaś się o organizacji, z którą chciał(a)byś podjąd współpracę? Dlaczego chcesz zostad wolontariuszem/wolontariuszką? UWAGI: Zapewniamy, że będziemy przestrzegad poufności informacji zawartych w tym formularzu. Podpis wolontariusza/wolontariuszki Narzędzie nr 3 FORMULARZ DLA KANDYDATA DO UDZIAŁU W WOLONTARIACIE EUROPEJSKIM Źródło: Associazione Porta Nuova Europa/Pavia/Włochy 11

12 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Tłumaczenie i adaptacja: Fundacja Wspierania Organizacji Pozarządowych Umbrella /Wrocław/Polska Dane personalne NAZWISKO Imię /Imiona ADRES ZAMIESZK ANIA (ULICA, NUMER LOKALU) KOD POCZTO WY Kraj NUMER TELEFON U STACJONARN EGO NUMER TELEFON U KOMÓRKOW EGO DATA URODZEN IA OBYWATELST WO 12 MIASTO FAX MIEJSCE URODZENIA PŁED kobieta mężczyzna Języki Podstawowy Komunikatywny Dobry Język ojczysty Najważniejszy dyplom lub stopieo/tytuł naukowy, który uzyskałeś/uzyskałaś w procesie edukacji Czym się aktualnie zajmujesz: pracujesz, studiujesz? (proszę opisad) Czy uczestniczysz/uczestniczyłeś/aś w jakichś kursach/szkoleniach dodatkowych? (jeśli tak, wymieo je) Czy masz prawo jazdy? tak nie Czy palisz papierosy? tak nie Czy jesteś wegetarianiem/wegetarianką? tak nie

13 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Czy masz alergie? tak nie Jeśli tak, wymieo, na co? Czy masz specjalne potrzeby medyczne lub tak nie żywieniowe? Jeśli tak, jakie: INNE PRZYDATNE INFORMACJE Proszę wskazad maksymalnie 3 dziedziny, które Cię interesują. Uzasadnij swój wybór kultura i sztuka wykluczenie społeczne ochrona środowiska integracja społeczna ochrona dziedzictwa narodowego zwalczanie przestępczości rozwój obszarów wiejskich centra informacji młodzieżowej rozwój miast polityka młodzieżowa równośd szans wypoczynek dzieci i młodzieży działania przeciw rasizmowi/ksenofobii sport dzieci i młodzieży zdrowie media i komunikacja profilaktyka uzależnieo świadomośd europejska inne, jakie? 13

14 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Czy masz doświadczenie w pracy wolontariackiej? Jeśli tak, opisz je. Czy masz jakiekolwiek doświadczenie pobytu za granicą? Jakie? Czego spodziewasz się po udziale w Wolontariacie Europejskim? Co chciał(a)byś robid i czego się nauczyd? Jeżeli chcesz wziąd udział w konkretnym projekcie, prosimy o napisanie uzasadnienia oraz o podanie (jeśli znasz) numeru organizacji akredytowanej, która jest odpowiedzialna za ten projekt. Do jakiego kraju chcesz wyjechad? Dlaczego? Co chciał(a)byś robid po zakooczeniu Wolontariatu Europejskiego? Jak planujesz wykorzystad to doświadczenie? Kiedy chciał(a)byś wyjechad Początek projektu: Okres (liczba miesięcy pobytu) Dane organizacji wysyłającej: Nazwa organizacji Adres Nr telefonu Strona internetowa Osoba kontaktowa Adres Numer akredytacji

15 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Narzędzie nr 4 POROZUMIENIE W ZAKRESIE WSPIERANIA WOLONTARIUSZA Źródło: Partnerstwo IMPROVE Tłumaczenie i adaptacja: Fundacja Wspierania Organizacji Pozarządowych Umbrella /Wrocław/Polska Podpisując ten dokument, obie strony: Wolontariusz/wolontariuszka (imię i nazwisko) i Opiekun/Opiekunka (imię i nazwisko), reprezentujący (nazwa organizacji), zgadzają się na współpracę podczas całego procesu o nazwie REALIZACJA ŚCIEŻKI ROZWOJU WOLONTARIUSZA/WOLONTARIUSZKI Głównym celem tego procesu jest wsparcie przyszłego wolontariusza/wolontariuszki w odkrywaniu wolontariatu jako ważnego rodzaju aktywności życiowej oraz jako możliwości świadomego i efektywnego nabywania wiedzy i umiejętności. W tym celu przygotowany zostanie plan rozwojowy wolontariusza. Ja, Wolontariusz/Wolontariuszka, (imię i nazwisko) jestem świadomy/świadoma i zgadzam się na to, co następuje: Rozumiem cel i wagę tego rodzaju wsparcia. Zobowiązuję się z zaangażowaniem uczestniczyd we wszystkich proponowanych etapach wsparcia, według ustalonego planu (załącznik). Dołożę wszelkich starao, by wywiązad się z zadao w sposób odpowiedzialny i uczciwy, a w razie opóźnieo lub konieczności odwołania spotkania poinformuję o tym Opiekuna/Opiekunkę. Ja, Opiekun/Opiekunka, (imię i nazwisko) jestem świadomy/świadoma i zgadzam się na to, co następuje: Zobowiązuję się z zaangażowaniem uczestniczyd we wszystkich etapach wsparcia, według ustalonego planu (załącznik). Wszelkie informacje ujawnione przez Wolontariusza/Wolontariuszkę w czasie spotkao będą służyły wyłącznie realizacji ścieżki rozwoju i nie zostaną ujawnione bez jego/ jej zgody. Dołożę wszelkich starao, by wywiązad się z zadao w sposób odpowiedzialny i uczciwy, a w razie opóźnieo lub konieczności odwołania spotkania poinformuję o tym Uczestnika/Uczestniczkę. Data i podpis Wolontariusza/Wolontariuszki Data i podpis Opiekuna/Opiekunki Załącznik do porozumienia. Plan przebiegu realizacji ścieżki rozwoju ETAPY Etap informacyjny Opis: Etap diagnostyczny Opis: Etap planowania działania Opis: Etap nawiązywania współpracy Opis: Etap działania Opis: Etap dalszych działao Opis: SZCZEGÓŁY Pierwsze spotkanie indywidualne: Spotkania grupowe: Przewidywany termin ostatniego spotkania: Stosowane narzędzia: Liczba spotkao: Sposób realizacji: np. spotkania/praca indywidualna/kontakt poprzez skype'a Stosowane narzędzia: Liczba spotkao: Sposób realizacji: np. spotkania/praca indywidualna/kontakt poprzez skype'a Sposób realizacji: np. spotkania/ wiadomości Czas realizacji: Czas realizacji: Sposób realizacji: np. spotkania/ kontakt przez skype a/ kwestionariusze

16 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy ETAP DIAGNOSTYCZNY Na rynku pracy stosuje się wiele narzędzi diagnostycznych służących do oceny kompetencji. Nie są one niczym nowym, gdyż przez lata były stosowane w rozmaitych instytucjach i organizacjach. Mamy więc do czynienia z wystandaryzowanymi procedurami, które pozwalają na przeanalizowanie wiedzy, umiejętności i postaw kandydata, a także na oszacowanie poziomu jego motywacji do pracy i wskazanie obszarów, w których dana osoba doskonale sobie radzi. Gama kompetencji poddawanych diagnozie w poradnictwie zawodowym jest bardzo szeroka. Partnerstwo IMPROVE zadecydowało o wskazaniu zamkniętej listy 11 kompetencji, które można uznad za niezbędne wolontariuszom w czasie podejmowanych przez nich działao wolontariackich. Znalazły się na niej: 1. Komunikacja werbalna i niewerbalna 2. Praca w zespole 3. Kreatywnośd 4. Umiejętności organizacyjne (efektywnośd) 5. Rozwiązywanie problemów 6. Przedsiębiorczośd 7. Międzykulturowośd 8. Samoświadomośd i poczucie wpływu na rzeczywistośd 9. Umiejętnośd uczenia się 10. Wartości i etyka 11. Kompetencje specjalistyczne Pierwsze 10 kompetencji z powyższej listy można zaliczyd do grupy kompetencji miękkich (intrai interpersonalnych). Są to kompetencje społeczne, szczególnie cenione u kadry organizacji pozarządowych, w tym u wolontariuszy. Niniejszy podręcznik pozwala na ocenę poziomu wybranych kompetencji miękkich za pomocą szeregu narzędzi badawczych takich, jak kwestionariusz samooceny, assessment center i wywiad indywidualny. Kompetencje specjalistyczne, zamykające powyższą listę, należą do kategorii kompetencji twardych. Przydatnym narzędziem do ich oceny, o ile wolontariusz wyrazi taką wolę, jest YouthPass. Paszport młodzieżowy, wbrew nazwie, może byd zastosowany w każdym wieku. Służy do określenia efektów uczenia się w toku edukacji nieformalnej i/lub pozaformalnej. Opisuje osiem kluczowych kompetencji: poziom porozumiewania się w języku ojczystym, porozumiewanie się w językach obcych, kompetencje informatyczne, świadomość kulturową i ekspresję kulturalną, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, umiejętność uczenia się, inicjatywność i przedsiębiorczość, kompetencje społeczne i obywatelskie. Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć na stronie Informacje uzyskane podczas etapu diagnostycznego stanowią gwarancję dobrego dopasowania wolontariusza do organizacji i konkretnych zadao. Należy pamiętad, że jakośd zdiagnozowanych kompetencji jest znacznie ważniejsza niż ich ilośd. Czasami lepiej, gdy ktoś posiada jedną kompetencję wysoko rozwiniętą, niż kilka na poziomie podstawowym. Równie istotne jest, by pamiętad o potrzebie stałego ich doskonalenia i trenowania (idea uczenia się przez całe życie). Jeśli ktoś chce nauczyd się np. asertywności i stanowczości, powinien stale poszerzad wiedzę oraz umiejętności w tym zakresie. W dalszej części Podręcznika zajmiemy się diagnozowaniem wyłącznie kompetencji miękkich, których lista została uzgodniona przez partnerstwo IMPROVE.

17 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Diagnoza kompetencji krok po kroku Diagnoza kompetencji nie jest łatwym zadaniem. Najlepiej przeprowadzid ją zgodnie z prezentowanym poniżej schematem, krok po kroku. Tego typu metodyczne podejście pozwala uniknąd przypadkowości i wskazad kompetencje najsilniejsze, czyli takie, które w największym stopniu warunkują zachowanie danej osoby. Krok pierwszy: dokonanie samooceny poprzez wypełnienie kwestionariusza samooceny. Kwestionariusz powstał z myślą o zebraniu wiarygodnych informacji na temat umiejętności i cech wolontariuszy. Pełni funkcję motywującą, zwiększając zaangażowanie wolontariusza w realizację obranej ścieżki rozwoju. Ukazuje poziom samooceny wolontariusza oraz jego pozytywny lub negatywny obraz własny w momencie, gdy wolontariusz rozpoczyna realizację ścieżki. Krok drugi: assessment center (AC). Dwiczenie pełniące rolę testu sytuacyjnego, podczas którego wolontariusze odgrywają określone role lub wykonują zadania zgodnie ze ściśle narzuconymi wytycznymi. Uczestnicy obserwowani są przez 2-3 obserwatorów (w zależności od wielkości grupy), którzy oceniają kompetencje poszczególnych osób. Po zakooczeniu sesji AC uczestnicy otrzymują informację zwrotną na temat jej rezultatów i są zachęcani do przeanalizowania swoich emocji, uczud, zachowao, umiejętności komunikacyjnych i pozostałych kompetencji miękkich. W kroku 1. i 2. zwykle ocenie poddaje się te same kompetencje. O ile dzięki kwestionariuszowi samooceny otrzymujemy obraz subiektywny, o tyle dzięki assessment center konfrontujemy dwa punkty widzenia: to, co widzi dana osoba i to, co widzą obserwatorzy. Krok trzeci: wywiad indywidualny, czyli ustrukturyzowana rozmowa oparta na pytaniach dotyczących doświadczeo, zachowao i planu działania wolontariusza. Ujawnia wskaźniki kompetencji i poziom motywacji. Krok czwarty: podsumowanie. Obserwatorzy dokonują wspólnie kompleksową ocenę kompetencji na podstawie rezultatów uzyskanych w pierwszych trzech krokach i zostaje ona przedstawiona wolontariuszowi. Zastosowanie jednego narzędzia to za mało. Przeprowadzenie procesu opartego na trzech narzędziach może byd dla wielu organizacji z różnych względów kłopotliwe. W praktyce wystarczy zastosowad przynajmniej dwa narzędzia: kwestionariusz, assessment center lub wywiad, aby opiekun i wolontariusz byli w stanie skonfrontowad wyniki i uzyskad wiarygodny profil kompetencyjny wolontariusza. Kwestionariusz samooceny Kwestionariusz diagnozuje poziom następujących kompetencji: komunikacja werbalna i niewerbalna, praca w zespole, kreatywnośd, umiejętności organizacyjne (efektywnośd), rozwiązywanie problemów, przedsiębiorczośd, międzykulturowośd, samoświadomośd i poczucie pływu na rzeczywistośd, umiejętnośd uczenia się, wartości i etyka. Facylitator powinien upewnid się, czy wolontariusz rozumie instrukcję i wyjaśnid wszelkie wątpliwości. Uczestnik badania wypełnia kwestionariusz samodzielnie. Po wypełnieniu kwestionariusza wolontariusz razem z opiekunem analizują dokument i sumują uzyskane punkty. Poziom każdej diagnozowanej kompetencji określa się na skali: A. nie można ocenid czy wolontariusz posiada tę kompetencję, B. poziom podstawowy, C. poziom średnio zaawansowany, D. poziom zaawansowany. Następnie przeprowadzający badanie nanosi wyniki na odpowiedni formularz.

18 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Narzędzie nr 5 KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY Źródło: Partnerstwo IMPROVE Tłumaczenie i adaptacja: Fundacja Wspierania Organizacji Pozarządowych Umbrella /Wrocław/Polska Wymienione poniżej kompetencje miękkie (intra- i interpersonalne) można uznad za niezbędne wolontariuszom w czasie podejmowanych przez nich działao wolontariackich, dlatego też właśnie one zostały uwzględnione w ocenie kompetencji: 1. Komunikacja werbalna i niewerbalna 6. Przedsiębiorczośd 2. Praca w zespole 7. Międzykulturowośd 3. Kreatywnośd 8. Samoświadomośd i poczucie wpływu na rzeczywistośd 4. Umiejętności organizacyjne (efektywnośd) 9. Umiejętnośd uczenia się 5. Rozwiązywanie problemów 10. Wartości i etyka W organizacjach pozarządowych szczególnie ceni się u wolontariuszy w/w kompetencje społeczne. Stanowią one podstawę efektywnej i satysfakcjonującej współpracy między organizacją pozarządową i wolontariuszem. Niniejszy kwestionariusz pozwala ocenid ich poziom, a także wskazad mocne strony i możliwości rozwoju wolontariuszy. Zebrane dane, uzupełnione o rezultaty kolejnych badao (metodą assessment center i/lub wywiadu indywidualnego), pozwolą stworzyd profil kompetencyjny kandydata na wolontariusza. Metryczka Imię i nazwisko... Płed:... Wiek:... Obywatelstwo:... KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY Poniżej znajdziesz szereg stwierdzeo pozwalających na samoocenę. Poszczególnym cyfrom przypisano określony poziom natężenia danej cechy lub umiejętności. Zaznacz odpowiednią cyfrę przy każdym ze stwierdzeo zawartych w kwestionariuszu: 0 - Nie umiem stwierdzid, czy posiadam daną cechę/umiejętnośd, czy jej nie posiadam 1 Poziom podstawowy: Posiadam tę umiejętnośd/cechę w małym stopniu 2 Poziom średni: Czasami wykorzystuję/ujawniam tę umiejętnośd/cechę 3 Poziom wysoki: Często wykorzystuję/ujawniam tę umiejętnośd/cechę 4 Poziom bardzo wysoki: Bardzo często wykorzystuję/ujawniam tę umiejętnośd/cechę 5 Poziom doskonały: Ta umiejętnośd/cecha pozwala mi na realizowanie większości moich zadao

19 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy 1 Moje wypowiedzi są jasne i zrozumiałe 2 Staram się obserwowad emocje osoby, z którą rozmawiam i odczytywad jej intencje 3 Biorę odpowiedzialnośd za swoje decyzje 4 Wybieram i jasno określam zasady pracy w grupie i kontroluję postępy 5 Mam dużą zdolnośd dostrzegania nowych rozwiązao danego problemu 6 Umiem dobrze zaplanowad czas do realizacji danego zadania oraz niezbędne środki 7 Umiem mówid o swoich emocjach i uczuciach, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych 8 Ustalam priorytety 9 Udzielam informacji zwrotnej 10 Napotykane trudności i przeszkody nie zniechęcają mnie do kontynuowania pracy 11 Jestem otwarta/otwarty na nowe doświadczenia i podejmuję wyzwania 12 Jestem świadomy/świadoma własnej wiedzy, umiejętności, postaw 13 Jestem krytyczny/krytyczna wobec siebie 14 Kiedy uczę się czegoś nowego, potrafię szybko wykorzystad tę wiedzę w praktyce 15 Pracując z innymi zawsze przestrzegam zasad fair play 16 Staram się zrozumied intencje rozmówcy

20 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy 17 Potrafię właściwie dobierad osoby do współpracy 18 Zawsze postrzegam problem całościowo, wyróżniając jednocześnie wszystkie jego komponenty 19 Umiem wskazad mocne strony organizacji, dla której pracuję (chcę pracowad) 20 Potrafię przyjmowad informacje zwrotne, także negatywne opinie na temat podejmowanych przeze mnie działao 21 Dążę do zdobycia wpływu w grupie 22 Lubię mied wpływ na otoczenie 23 Lubię wykonywad wiele zadao jednocześnie 24 Umiem wyciągad wnioski z własnych doświadczeo 25 Zawsze się upewniam, czy zostałem/zostałam dobrze zrozumiany/zrozumiana przez innych 26 Potrafię spojrzed na dane zagadnienie z różnych perspektyw, dostrzec różne jego aspekty, także te ważne dla innych ludzi 27 Jestem w stanie poprawnie i skutecznie porozumied się z ludźmi z innych kultur (o odmiennych wartościach, normach, oczekiwaniach w stosunku do relacji itp.), nie osądzam ich 28 Zawsze przestrzegam ogólnie obowiązujących zasad, nawet jeśli pracuję sam/sama 29 Wiem, że kultura i tradycje (normy obowiązujące we wspólnocie narodowej, wartości, stereotypy itp.) otoczenia, w którym żyję, wpływają na to, w jaki sposób wykonuję pewne rzeczy oraz co (i w jaki sposób) komunikuję 30 Moje wypowiedzi są nacechowane emocjonalnie, mówię z pasją 31 Kiedy prowadzę rozmowę, staram się zapewnid każdej z osób, które biorą w niej udział, szansę na przedstawienie swojego punktu widzenia 32 Jeżeli informacja, którą posiadam jest niepełna lub nie do kooca dla mnie zrozumiała, zawsze dopytuję

21 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy 33 Umiem stworzyd hierarchię ważności dla zadao, które należy wykonad 34 Staram się dobrze poznad argumenty drugiej strony, aby użyd właściwie dobranych kontrargumentów, które pozwolą mi w osiągnięciu pożądanego celu lub wypracowaniu kompromisu 35 Stale i konsekwentnie dążę do realizacji własnych celów 36 Wiem, że na moje zachowanie wpływają stereotypy dotyczące odmienności kulturowych 37 Mam dużą swobodę wypowiadania się 38 Dostrzegam powiązania i relacje między poszczególnymi elementami problemu 39 Potrafię określid skutki (nawet odległe), które mogą byd następstwem podjętych przeze mnie działao 40 Szybko się uczę i z łatwością nabywam nowe umiejętności 41 Uważam, że to istotne, aby organizacja określiła swoje wartości i przestrzegała ich 42 Zawsze wybieram i jasno określam metody pracy 43 Potrafię zidentyfikowad i jasno określid stanowiska obu stron konfliktu oraz ich interesy 44 Wierzę w siebie i wiem, że mam duże możliwości 45 Umiem uczyd się przez obserwację

22 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy ANALIZA KWESTIONARIUSZA SAMOOCENY Komunikacja werbalna: 1, 16, 25, 32 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Komunikacja niewerbalna: 2, 7, 30, 37 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Praca zespołowa: 4, 8, 17, 31 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Kreatywnośd: 5, 18, 38 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Umiejętności organizacyjne (efektywnośd): Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) 6, 19, 33, 42 Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Rozwiązywanie problemów: 9, 20, 24, 26, 34, 43 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy

23 Podręcznik Zestaw narzędzi do oceny kompetencji wolontariuszy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Przedsiębiorczośd: 10, 21, 22, 23, 35, 39 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Międzykulturowośd: 11, 27, 29, 36 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Samoświadomośd i poczucie wpływu na Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) rzeczywistośd: 12, 13, 44 Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Umiejętnośd uczenia się: 14, 40, 45 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany = Wartości i etyka: 3, 15, 28, 41 Odpowiedź Suma Punkty (w sumie) Nie można ocenid Poziom podstawowy Poziom średnio zaawansowany Twój wynik: Poziom zaawansowany =

24 KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY MATERIAŁY DO ANALIZY DLA FACYLITATORÓW Proszę wypełnid poniższą tabelę w oparciu o odpowiedzi wolontariusza pochodzące z Kwestionariusza samooceny. Należy wpisad X w tej rubryce, która najtrafniej podsumowuje poziom jego/jej kompetencji. Imię i nazwisko Wolontariusza:... Lp. Kompetencje Charakterystyka Poziom posiadanej kompetencji A B C D 1. Komunikacja werbalna 2. Komunikacja niewerbalna Jej/jego wypowiedzi są jasne i zrozumiałe. Stara się zrozumied intencje rozmówców. Jeśli nie ma wystarczających informacji na określony temat, dopytuje o nie. Próbuje zrozumied intencje i emocje swoich rozmówców. Potrafi komunikowad swoje emocje zarówno pozytywne, jak i negatywne. Wypowiada się w sposób wyrazisty i swobodny. 3. Praca w zespole Umie określid priorytety i ustalid role członków zespołu oraz monitoruje działania grupy. Potrafi właściwie dobierad osoby do współpracy. Kiedy prowadzi dyskusję, dba, by każdy miał szansę przedstawid własny punkt widzenia. 4. Kreatywnośd Dostrzega powiązania między elementami omawianego problemu. Zawsze widzi problem całościowo, jednocześnie dostrzegając jego komponenty. Stara się szukad nowych rozwiązao. 5. Umiejętności organizacyjne (efektywnośd) 6. Rozwiązywanie problemów Wie, jak planowad działania i jakie środki będą potrzebne do ich realizacji. Potrafi ustalad priorytety. Wybiera i konkretnie określa metody pracy. Udziela informacji zwrotnej i przyjmuje ją. Umie patrzed na problem z różnych perspektyw. Stara się zrozumied argumenty drugiej strony, po to, aby móc podad kontrargumenty pozwalające osiągnąd cel lub kompromis. 7. Przedsiębiorczośd Konsekwentnie realizuje swoje cele, a przeszkody go/jej nie zniechęcają. Lubi wykonywad kilka zadao jednocześnie, widzi w odległej perspektywie efekty swoich działao. Dąży do władzy, lubi mied wpływ na otaczających ludzi. 8. Międzykulturowośd Poprawnie i skutecznie komunikuje się z ludźmi wychowanymi w innej kulturze (o odmiennych wartościach

25 i normach), nie ocenia ich. Zdaje sobie sprawę, że na jej/jego zachowanie mają wpływ stereotypy kulturowe. Wie, że kultura i tradycje, w jakich się wychował/-a wpływają na to, w jaki sposób wykonuje pewne rzeczy oraz na to, co i w jaki sposób komunikuje. 9. Samoświadomośd i poczucie wpływu na rzeczywistośd 10. Umiejętnośd uczenia się Ma świadomośd swojej wiedzy, umiejętności, postaw. Ufa sobie i wie, że ma wielki potencjał. Ma zdolnośd krytycznego myślenia (w odniesieniu do siebie). Szybko przyswaja nową wiedzę i nowe umiejętności. Umie uczyd się przez obserwację innych. Umie od razu zastosowad w praktyce to, czego się uczy. 11. Wartości i etyka Jest odpowiedzialny/odpowiedzialna za swoje decyzje. Pracując w grupie, zawsze przestrzega zasad fair play. Uważa, że ważne jest ustalenie i przestrzeganie zasad obowiązujących cały zespół. Legenda: A. nie można ocenid, czy wolontariusz posiada tę kompetencję B. posiada tę kompetencję w niewielkim stopniu (poziom podstawowy) C. jest w tym dobra/dobry (poziom średnio zaawansowany) D. radzi sobie doskonale (poziom zaawansowany) Wypracowany przez partnerstwo IMPROVE kwestionariusz samooceny może byd stosowany zarówno w odniesieniu do wolontariuszy, jak i pracowników organizacji pozarządowych. Inne testy psychometryczne i badania kwestionariuszowe W razie potrzeby warto skorzystad także z innych testów psychometrycznych lub kwestionariuszy rozpowszechnionych w procesach rekrutacyjnych i poradnictwie zawodowym. Większośd z nich dostępna jest jednakże za odpłatnością i wymaga posiadania odpowiednich kwalifikacji do ich stosowania. Wśród testów psychometrycznych w diagnozie predyspozycji i interpretacji kompetencji można wymienid: testy zdolności umysłowych: a) Test APIS-Z wykorzystywany do badania inteligencji ogólnej (skrystalizowanej), czyli takiej, która rozwija się przez całe życie, b) Test Zdolności Językowych TZJ służy do identyfikacji kompetencji językowych, umożliwiając zdiagnozowanie u jednostki jej zdolności do nauki języków obcych, testy osobowości: a) Inwentarz Osobowości NEO-FFI narzędzie do diagnozy osobowości,

26 b) Test FCZ-KT (Formalna Charakterystyka Zachowania Kwestionariusz Temperamentu) pozwala na diagnozę podstawowych wymiarów osobowości, zdeterminowanych biologicznie i opisujących formalne aspekty zachowania, c) Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS diagnozuje style, jakie jednostka wybiera, aby poradzid sobie ze stresem, d) Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KKS ocenia poziom występowania kompetencji społecznych u jednostki, e) Test Osobowości i Zainteresowao TO-Z wielowymiarowy inwentarz umożliwiający dokonanie pomiaru cech osobowości i zainteresowao, testy zainteresowao: a) Wielowymiarowy Kwestionariusz Preferencji WKP wspiera diagnozę preferencji jednostki do typów wykonywanych czynności oraz warunków pracy, b) Kwestionariusz Zainteresowao Zawodowych KZZ służy do badania zainteresowao zawodowych. Do badao metodą kwestionariuszową w diagnozie i interpretacji kompetencji można zaliczyd: a) Kwestionariusz inteligencji wielorakiej H. Gardnera - rozszerza definicję inteligencji poza standardowe elementy mierzone testami IQ,, b) Test psychologiczny według Bergera - wykorzystywany do opisu charakterologicznego i poznania podstawowych cech charakteru danej jednostki, c) Obrazkowy Test Zawodów Martina Achtnicha - test opierający się na metodzie wykorzystującej zjawisko projekcji i identyfikacji z rolą, której celem jest diagnoza skłonności i zainteresowao zawodowych, a rezultatem ocena charakteru zawodowego tzw. kapitał kariery, d) Test Ról Zespołowych Mereditha Belbina - test określający naturalne predyspozycje jednostki do realizacji określonych zadao oraz jej preferencje w zakresie pełnienia ról w pracy zespołowej, e) Kwestionariusz Moja kariera (Test Kotwice kariery ) Edgara Scheina - test mający na celu skłonienie jednostki do autorefleksji na temat obszarów własnej kompetencji, motywacji do pracy i systemu wartości, f) różnorodne kwestionariusze oparte na teorii Johna Hollanda - pozwalają ustalid preferencje jednostki do pracy przez pryzmat jej osobowości (wymagania, preferowane wartości i czynności, sposób postrzegania siebie i innych oraz tendencje do unikania określonych czynności), g) różnorodne kwestionariusze stylu uczenia - służą do ustalenia metod uczenia się stosowanych przez jednostkę, w celu dostosowania metod jego nauczania do faktycznych potrzeb danej osoby. Na potrzeby niniejszego podręcznika prezentujemy dwa bezpłatne kwestionariusze przydatne w diagnozie kompetencji wolontariuszy: Kwestionariusz Jakim wolontariuszem jestem? oraz Kwestionariusz preferowanych stylów uczenia się Mumforda i Honey a. Pozwalają one na zwiększenie samoświadomości i wiedzy o sobie, dlatego są szczególnie polecane w procesie planowania ścieżki rozwoju wolontariusza. Kwestionariusz Jakim wolontariuszem jestem? został opracowany przez Netherlands Center for Social Development MOVISIE z Holandii. Partnerstwo IMPROVE korzysta z niego za zgodą autorów. Na jego podstawie wyróżnia się 4 typy wolontariuszy: przedsiębiorca, stymulator, usługodawca i kontroler. Opisano mocne i słabe strony każdego z nich, aby można było lepiej zrozumied potrzebę angażowania się różnych osób w określony rodzaj zadao.