RAPORT Z EWALUACJI ZEWNĘTRZNEJ PROJEKTU INNOWACYJNEGO TESTUJĄCEGO ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI REALIZOWANEGO PRZEZ

Transkrypt

1 RAPORT Z EWALUACJI ZEWNĘTRZNEJ PROJEKTU INNOWACYJNEGO TESTUJĄCEGO ŚWIAT DOBREJ PRZYSZŁOŚCI REALIZOWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ INICJATYW MENEDŻERSKICH W LUBLINIE

2 Spis treści Wstęp... 3 Rozdział I. Produkt Finalny... 9 Rozdział II. Analiza dokumentacji przekazanej użytkownikom Rozdział III. Analiza losowa odbiorców Rozdział IV. Analiza ewaluacji wewnętrznej Zakończenie

3 WSTĘP Niniejszy raport dotyczy ewaluacji zewnętrznej projektu innowacyjnego Świat dobrej przyszłości realizowanego przez Fundację Inicjatyw Menedżerskich w Lublinie współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na podstawie umowy podpisanej z Samorządem Województwa Lubelskiego - Wojewódzkim Urzędem Pracy w Lublinie. Celem ewaluacji jest odpowiedź czy cele projektu i efekty zostały osiągnięte. Ewaluacja zewnętrzna realizowana jest wieloaspektowo. Jej podstawą są: 1. Analiza wszystkich dokumentów składających się na Produkt Finalny projektu innowacyjnego. 2. Analiza losowa wybranych odbiorców. 3. Analiza dokumentacji przekazanej użytkownikom. 4. Analiza ewaluacji wewnętrznej przeprowadzonej przez FIM. Raport składa się ze wstępu, czterech części oraz zakończenia. We wstępie przedstawiono założenia ewaluacji, zawarto informacje o projekcie, jego celach oraz zaplanowanych efektach. Część pierwsza zawiera analizę dokumentów składających się na Produkt Finalny. Część druga zawiera analizę dokumentacji przekazanej użytkownikom. Część trzecia prezentuje analizę wybranych losowo odbiorców. W części czwartej znajduje się analiza ewaluacji wewnętrznej przeprowadzonej przez FIM. W zakończeniu zawarto podsumowanie dotyczące stopnia realizacji założonych w projekcie celów. Projekt innowacyjny testujący Świat dobrej przyszłości realizowany jest w okresie od r. do r. Poniżej przedstawione te informacje o projekcie, które mają kluczowe znaczenie dla przeprowadzenia jego ewaluacji. 3

4 Cel główny projektu: zwiększenie o 50% skuteczności metod wychowawczych prowadzących do wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wśród 52 wychowanków domów dziecka z woj. lubelskiego do końca 2013 roku. Cele szczegółowe: 1. wypracowanie i wdrożenie innowacyjnej metody wychowawczej w województwie lubelskim w zakresie wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu wychowanków domów dziecka w oparciu o doświadczenia włoskie do 2013 r. 2. zwiększenie kompetencji 28 wychowawców domów dziecka z województwa lubelskiego w obszarze innowacyjnych metod wychowania do końca 2011 roku 3. nabycie umiejętności 52 wychowanków domów dziecka z województwa lubelskiego w zakresie prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym i kierowania rozwojem zawodowym do końca 2013 r. Opis testowania Produktu Finalnego Testowanie Produktu miało miejsce w okresie III XII Do etapu testowania Produkt Finalnego wybranych zostało 52 wychowanków (odbiorców produktu) z 12 placówek opiekuńczo-wychowawczych z terenu województwa lubelskiego. Z tych 12 placówek wytypowano do udziału w procesie testowania 28 wychowawców (użytkowników produktu), którzy pełnili w projekcie rolę tutorów. Przy wyborze odbiorców projektu brano pod uwagę 2 kryteria: - wiek - w przedsięwzięciu wzięły udział osoby w wieku lat - sytuacja społeczno-rodzinna osoby przebywające w placówkach opiekuńczowychowawczych, pochodzące z rodzin w których panowała przemoc bądź uzależnienie od alkoholu lub substancji psychoaktywnych. Poszczególne etapy testowania poprzedziły działania przygotowujące polegające na spotkaniach organizacyjnych z dyrektorami, wychowawcami, psychologami, pedagogami i wychowankami. 4

5 Działania testujące odbywały się w następujących etapach: - Etap wstępny - Przeprowadzenie diagnozy na zasobach (IV - V 2012 r.) - wstępny etap pracy, w którym wzięło udział 52 wychowanków, diagnozę przeprowadziło 28 wychowawców biorących udział w procesie testowania wraz z ekspertami. - Etap I (VI XII 2012 r.) - Bieżąca praca z wychowankami w oparciu o tutoring prowadząca do rozwoju kompetencji osobistych i społecznych. - Etap II (IX XII 2012 r.) - Bieżąca praca byłych wychowanków domów dziecka w oparciu o mentoring pomoc w rozwoju kompetencji osobistych i społecznych, pomoc w rozwoju talentów i zainteresowań podopiecznego. - Etap III (I XII 2013 r.) Rozpoczęcie procesu przygotowującego do wejścia w dorosłe życie. Tutoring : - dalsza pomoc w rozwoju kompetencji osobistych i społecznych - badanie indywidualnych predyspozycji - przygotowanie wychowanka do samodzielnego funkcjonowania - pomoc w wyborze dalszej ścieżki kształcenia - wizyty studyjne u potencjalnych pracodawców - pomoc w kreowaniu laboratorium własnych firm Mentoring: - dalsza pomoc w rozwoju kompetencji społecznych i zawodowych - rozpoczęcie i prowadzenie sesji poświęconych usamodzielnianiu się - Obozy tematyczne (VII-VIII 2013 r.) - Trzeci etap pracy wychowawczej został uzupełniony o obozy tematyczne. W obozach wzięło udział 52 wychowanków. Letni wypoczynek został połączony z zajęciami socjoterapii. 5

6 Cele, ich wskaźniki oraz źródła weryfikacji zapisane w Strategii wdrażania projektu innowacyjnego Częstotliwość Cele innowacji Proponowany wskaźnik Wartość wskaźnika docelowa Źródło wskaźnika weryfikacji pomiaru wskaźnika Cel główny Liczba W IV kwartale 2013 Raport o charakterze Marzec 2012, zwiększenie o wychowanków roku osiągnięty analizy Luty 2013, 50% skuteczności domów dziecka, u zostanie 50% wzrost porównawczej Listopad metod których skuteczności metod początkowy, Grudzień 2013 wychowawczych zaobserwowano wychowawczych okresowy i końcowy prowadzących do 50% wzrost stosowanych wśród dotyczący zachowań i wczesnej skuteczności 52 podopiecznych postaw, Raport z interwencji zastosowanych placówek ewaluacji socjalnej i działań w obszarze wychowawczo- wewnętrznej, Raport przeciwdziałania wczesnej opiekuńczych z woj. z ewaluacji wykluczeniu interwencji lubelskiego zewnętrznej społecznemu socjalnej i wśród 52 przeciwdziałaniu wychowanków społecznemu domów dziecka z woj. lubelskiego do końca 2013 roku. Cel szczegółowy Liczba placówek Do końca 2013 roku Raport eksperta Marzec 2012, nr 1 opiekuńczo- 12 placówek metodycznego, Listopad wypracowanie i z wychowawczych opiekuńczo- Raport z ewaluacji Grudzień 2013 wdrożenie woj. lubelskiego, wychowawczych wewnętrznej, Raport innowacyjnej które wdrożą i wdroży i stosować z ewaluacji metody stosować będą będzie innowacyjną zewnętrznej wychowawczej w innowacyjną metodę woj. lub. w metodę wychowawczą w 6

7 zakresie wczesnej wychowawczą, zakresie wczesnej interwencji opartą o interwencji socjalnej i socjalnej i doświadczenia przeciwdziałaniu przeciwdziałaniu włoskie społecznemu w wykluczeniu oparciu o społecznemu doświadczenia wychowanków włoskie domów dziecka w oparciu o doświadczenia włoskie do 2013 r. Cel szczegółowy Liczba Do końca 2011 roku Raport z rozmowy Grudzień 2011 nr 2 wychowawców 28 wychowawców z treningowej na domów dziecka z woj. lubelskiego zakończenie działań zwiększenie woj. lubelskiego, u zwiększy swoje szkoleniowo- kompetencji 28 których kompetencje w warsztatowych wychowawców zanotowano zakresie domów dziecka z zwiększone innowacyjnych woj. lubelskiego kompetencje w metod wychowania w obszarze zakresie innowacyjnych innowacyjnych metod metod wychowania wychowania do końca 2011 roku Cel szczegółowy Liczba W wyniku podjętych Diagnoza ex-ante, on II kwartał 2012, nr 3 wychowanków działań na etapie going i ex post dot. IV kwartał 2012, nabycie domów dziecka z testowania 52 poziomu IV kwartał 2013 umiejętności 52 woj. lubelskiego, wychowanków umiejętności wychowanków którzy nabyli domów dziecka wychowanków w domów dziecka z umiejętności nabędzie przedmiotowym woj. lubelskiego w zakresie umiejętności obszarze, Macierz 7

8 w zakresie prawidłowego w zakresie kompetencji prawidłowego funkcjonowania w prawidłowego interpersonalnych i funkcjonowania życiu społecznym i funkcjonowania w intrapersonalnych w życiu kierowania życiu społecznym i społecznym i rozwojem kierowania rozwojem kierowania zawodowym zawodowym rozwojem zawodowym do końca 2013 r. 8

9 ROZDZIAŁ I PRODUKT FINALNY 9

10 Produkt finalny to innowacyjna i zindywidualizowana metoda wychowawcza stosowana w domach dziecka. Głównym założeniem tej metody jest innowacyjne podejście do pracy z młodzieżą mające na celu zapewnienie prawidłowego rozwoju osobowego (niwelowanie skutków dziedziczenia patologii, dysfunkcji emocjonalnych i syndromu "spadłego liścia") i wczesnego przygotowania do życia na płaszczyźnie zawodowej, społecznej oraz emocjonalnej. Produkt finalny zawiera się w Podręczniku Świat dobrej przyszłości. Innowacyjna metoda i narzędzia pracy wychowawczej. Dodatkowo do podręcznika zostało opracowanych 9 załączników: - Załącznik nr 1 Bilans zasobów - Załącznik nr 2 - Macierz kompetencji - Załącznik nr 3 Baza wiedzy psychologicznej - Załącznik nr 4 Baza wiedzy z zakresu rynku pracy - Załącznik nr 5 Selfcoaching - Załącznik nr 6 Scenariusze sesji dla tutorów - Załącznik nr 7 - Scenariusze sesji dla mentorów - Załącznik nr 8 ABC Tutoringu - Załącznik nr 9 ABC Mentoringu Podręcznik Świat Dobrej Przyszłości - Innowacyjna Metoda i Narzędzia Pracy Wychowawczej Opracowanie składa się z 3 części: - Podstawy teoretyczne programu, - Koncepcja innowacyjnego programu usamodzielniania - Materiały i narzędzia pracy tutorów i mentorów W części I Podstawy teoretyczne programu przedstawiono usamodzielnianie jako zadanie instytucji i wychowanka, zagrożenia związane z procesem usamodzielnienia oraz 10

11 podstawy prawne do realizacji programu. Część ta zaopatrzona również została w bibliografię. Część II Koncepcja innowacyjnego programu usamodzielniania dotyczy następujących zagadnień: geneza koncepcji, cele programu, model wsparcia, strategia realizacji programu, metodologia przygotowania tutorów, metodologia przygotowania mentorów, diagnoza oparta na zasobach, monitoring i ewaluacja. Innowacyjność podejścia polega na; zmianie relacji pomiędzy wychowawcą a wychowankiem z opiekuńczej na wspierającą [.] W rezultacie nastąpi przesunięcie w zakresie modeli wczesnej interwencji z modelu opiekuńczego na model kompensacyjny. Innowacyjność obejmie również włączenie, w roli mentorów, byłych wychowanków domów dziecka (dostarczenie wzorów). W części III Materiały i narzędzia pracy tutorów i mentorów opisane zostały: sesje indywidualne, Bilans zasobów, Macierz kompetencji, Baza wiedzy psychologicznej, Baza wiedzy z zakresu rynku pracy, SelfCoaching, Scenariusz sesji tutorów, Scenariusze sesji dla mentorów, ABC Tutoringu. Podręcznik w sposób czytelny i prosty przybliża metodę pracy z wychowankami z domów dziecka. I w sposób przystępny charakteryzuje wszystkie materiały będące załącznikami do podręcznika. Załącznik nr 1 Bilans zasobów Bilans zasobów jest narzędziem diagnozy i ewaluacji procesu usamodzielniania, przeprowadzanych przez Wychowawcę - tutora. Bilans składa się z ośmiu narzędzi, każde z nich diagnozuje wychowanka w innym obszarze. Pierwszym i podstawowym narzędziem jest Arkusz indywidualny uczestnika, służący wstępnemu poznaniu wychowanka, uzyskaniu danych społeczno-demograficznych, jego potrzeb i oczekiwań w związku z udziałem w projekcie. Jest to podstawowe narzędzie, które stopniowo uzupełniane jest innymi 11

12 dokumentami powstającymi na podstawie wyników innych testów i materiałów diagnostycznych. Wszystkie części arkusza skonstruowane są w sposób jasny, przejrzysty, tak by tutor nie miał problemów z ich wypełnianiem. Pierwsza część arkusza odnosi się do diagnozy wychowawczej. Kolejna do diagnozy relacyjnej, w której poruszane są wszystkie obszary, od relacji z rówieśnikami, po relacje z osobami dorosłymi, relacje zadaniowe i ustosunkowanie do samego siebie. W dalszej części arkusza znajduje się program oddziaływań w ramach usamodzielnienia, na który składa się program oddziaływań socjoterapeutycznych, oddziaływań edukacyjnych, następnie potwierdzenie okresowego podsumowania realizacji programu, uzyskane efekty i ewentualne problemy do rozwiązania, ocena efektów pracy z wychowankiem i jego środowiskiem. Cały Arkusz jest tak skonstruowany, by możliwe było monitorowanie przebiegu procesu usamodzielniania się wychowanka i rejestrowanie ewaluacji tego procesu. Na uwagę zasługuje to, że arkusz jest tak skonstruowany, że może stanowić narzędzie do ewaluacji oceny skuteczności i efektywności wszelkich działań podjętych w programie usamodzielniania. Kolejnym narzędziem jest Kwestionariusz kompetencji komunikacyjnych, przeznaczony do samodzielnej pracy wychowanka. Celem niniejszej autodiagnozy z zakresu posiadanych umiejętności komunikacyjnych jest zrozumienie istoty porozumiewania się, określenie poziomu umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej oraz dostrzeżenie braków w zakresie umiejętności porozumiewania się z innymi ludźmi. Wychowanek razem z wychowawcą przedkłada wyniki diagnozy na zalecenia dotyczące jego pracy nad sobą i jego umiejętnościami w zakresie kontaktów z innymi ludźmi. Kwestionariusz jest skonstruowany w prosty i zrozumiały sposób, tak by wychowanek nie miał trudności z jego wypełnieniem. Wątpliwości budzi jednak słowo wstępu do niniejszego kwestionariusza, które ze względu na użytą terminologię może być niezrozumiałe dla wszystkich wychowanków. W dalszej części bilans zasobów dotyczy diagnozy stylów rozwiązywania konfliktów interpersonalnych. Opracowany został w tym celu Kwestionariusz styli rozwiązywania konfliktów. Zgodnie z założeniami kwestionariusz może być wykorzystywany kilkakrotnie 12

13 w trakcie trwania programu, za każdym razem, kiedy wychowanek znajdzie się w sytuacji konfliktowej lub jako element rozmowy z tutorem na temat wszelakich problemów, sytuacji konfliktowych, jakie może on napotkać w rzeczywistości szkolnej, zawodowej, rodzinnej itd. Kwestionariusz posiada krótką, prostą instrukcję i skonstruowany został tak, by wychowanek nie miał problemów z jego wypełnieniem. W dalszej części bilans zasobów odnosi się do diagnozy preferowanych sposobów postępowania w sytuacjach społecznych. W celu dokonania niniejszej diagnozy stworzony został Kwestionariusz Wzory Zachowań Interpersonalnych. Kwestionariusz może być wykorzystywany kilkukrotnie w celu poznania przez wychowanka jego osobowościowych predyktatorów postępowania wobec innych ludzi. Należałoby jednak przemyśleć konstrukcje samego kwestionariusza oraz klucza do interpretacji, ponieważ są mało czytelne i mogą być trudne do zastosowania przez tutora. Kolejnym narzędziem jest narzędzie do autodiagnozy barier psychicznych i sposobów ich pokonywania. Wychowanek dzięki temu narzędzi może dokonać autodiagnozy barier i sposobów ich pokonywania w odniesieniu do obszarów takich jak: pozytywne nastawienie do siebie, wzrost i rozwój osobisty, autonomia, adekwatne spostrzeganie rzeczywistości, kompetencja w działaniu, pozytywne relacje interpersonalne. W założeniu wychowanek po ustaleniu własnych ograniczeń w zakresie poszczególnych kompetencji razem z tutorem może ustalić sposoby ich pokonywania lub też może samodzielnie dokonać diagnozy, jednak po wcześniejszym szczegółowym wprowadzeniu w niniejszą problematykę przez tutora, gdyż rzetelna analiza barier osobowościowych i ustalanie konstruktywnych sposobów pracy nad samym sobą jest niezwykle trudnym do osiągnięcia nawet przez osoby dorosłe, o wysokim poziomie samoświadomości. W tym zakresie konieczne jest rzetelne przygotowanie tutora do pracy z wychowankiem, by mógł go odpowiednio przygotować do dokonania autodiagnozy z niniejszym zakresie. 13

14 Następnym narzędziem jest Kwestionariusz Aspiracji i Planów Życiowych. Składa się on z 21 pytań dotyczących planów, oczekiwań, potrzeb, aspiracji życiowych i marzeń wychowanka. Celem badania jest uzyskanie informacji na temat aspiracji i planów życiowych i zawodowych, które będą przydatne w planowaniu ścieżki edukacyjnej i zawodowej wychowanka. Wiedza zdobyta w wyniku niniejszej diagnozy stanowi wyznacznik dalszej drogi dla wychowawcy w procesie tutoringu i jest przydatnym materiałem do późniejszej pracy z wychowankiem, po zakończeniu programu. Kwestionariusz jest skonstruowany tak, by wychowanek nie miał trudności z odpowiedziami na żadne z pytań. Kolejnym obszarem jest diagnoza preferencji zawodowych. Do dokonania tej diagnozy służy Kwestionariusz preferencji zawodowych. Diagnoza składa się z dwóch etapów: najpierw wychowanek udziela odpowiedzi na pytania kwestionariusza, a następnie tutor rozmawia z wychowankiem na temat zawodów, w zależności od wyniku uzyskanego przez wychowanka w skalach: zawody skierowane na ludzi, zawody skierowane na pracę z przedmiotami, zawody skierowane na pracę z danymi. Kwestionariusz nie jest skomplikowany, skonstruowany został tak, by wychowanek nie miał trudności z jego wypełnieniem. W ramach bilansu zasobów powstało także narzędzie do dokonania autodiagnozy popularności wśród rówieśników. Narzędzie to może być wykorzystane do badań zarówno indywidualnych jak i grupowych. Jest doskonałym punktem wyjścia do pracy z wychowankiem z zakresu umiejętności interpersonalnych i społecznych. Wychowanek udzielając odpowiedzi na pytania ma możliwość zdiagnozowania jaką pozycję socjometryczną zajmuje w klasie, wśród rówieśników itd. Załącznik nr 2 - Macierz kompetencji Dokument ten w sposób bardzo szczegółowy opisuje kompetencje osobiste (intrapersonalne) oraz społeczne (interpersonalne), które są rozwijane przez mentorów i tutorów w trakcie pracy z wychowankami. Dokument zawiera bardzo przydatne w pracy mentorów i tutorów opisy składników kompetencji osobistych i społecznych oraz opisy 14

15 zachowań, które świadczą o posiadaniu, bądź nie posiadaniu danej kompetencji. Tutorzy i mentorzy poprzez swoją pracę powinni wesprzeć rozwój wszystkich składników kompetencji osobistych i społecznych. Załącznik nr 3 Baza wiedzy psychologicznej Załącznik Baza wiedzy psychologicznej opracowany jest na bardzo wysokim poziomie merytorycznym. Dostarcza on wystarczającej wiedzy z zakresu błędów wychowawczych, barier psychicznych i sposobów ich pokonywania, dynamiki funkcjonowania grup, specyfiki okresu dojrzewania. W szczególności dla mentorów i tutorów przydatny może być podrozdział dotyczący roli wychowawcy w procesie wychowawczym. Na szczególną uwagę zasługuje rozdział traktujący o specyfice okresu dojrzewania. Należy podkreślić, że problem okresu dojrzewania został opisany tak, by przybliżyć wychowawcom tę problematykę w najbardziej prosty i jasny sposób. Jest to szczególnie ważne biorąc pod uwagę fakt, iż mentorami zgodnie z założeniami projektu mają być byli wychowankowie domów dziecka, czyli osoby, które mają za sobą podobne doświadczenia i przeżycia jak podopieczni, z którymi będą prowadzić sesje. Wiedza psychologiczna, a w szczególności dotycząca problematyki związanej z okresem dojrzewania pomoże w szczególności mentorom rozjaśnić i zrozumieć pewne kwestie dotyczące tego, co warunkuje zachowanie młodego człowieka, znajdującego się w sytuacji takiej jak oni przed laty. Dlatego tak ważne jest to, że podręcznik posiada przejrzystą strukturę i opracowany został w sposób przystępny, zrozumiały i zachęcający do czytania. Dzięki załącznikowi tutorzy będą w stanie odświeżyć posiadaną wiedzę lub uzupełnić braki, a mentorzy będą mogli lepiej zrozumieć zachowania swoich wychowanków i kierować ich zmianą. Podsumowując, dokument posiada przejrzystą strukturę zawiera podstawową wiedzę z zakresu psychologii funkcjonowania człowieka jako jednostki i członka grupy. Dodatkowo zawiera on bogaty wykaz literatury, który może okazać się pomocny dla mentorów i tutorów chcących zgłębić poruszane w nim zagadnienia. Stanowi doskonałe uzupełnienie treści 15

16 przekazanych tutorom i mentorom podczas szkolenia, którzy w każdej chwili mogą do niego sięgnąć w celu utrwalenia bądź też przypomnienia zagadnień z zakresu psychologii, niezbędnych i pomocnych im podczas pracy z podopiecznymi. Załącznik nr 4 Baza wiedzy z zakresu rynku pracy Zgodnie z założeniami projektu zadaniem tutora i mentora jest wspieranie rozwoju zawodowego podopiecznych i pomoc im w obraniu właściwego kierunku w poszukiwaniu drogi rozwoju zawodowego. Do ich dyspozycji powstała baza wiedzy z zakresu rynku pracy, na którą składają się ogólne informacje dotyczące kształtowania ścieżki kariery i funkcjonowania na rynku pracy. Tutor i mentor prowadzą z podopiecznymi sesje dotyczące ich przyszłości zawodowej. Dokument napisany w przejrzysty i zrozumiały sposób, ma stanowić dla nich kompendium podstawowej wiedzy z zakresu planowania kariery zawodowej. Baza ma formę mini podręcznika, zawierającego zagadnienia dotyczące tego, jak należy planować karierę zawodową, jakie są etapy budowania ścieżki zawodowej, jak należy diagnozować własny potencjał, dokonywać analizy rynku pracy. Ponadto pokrótce opisana została charakterystyka współczesnego rynku pracy, wymagania pracodawców, czy też metody poszukiwania pracy. Biorąc pod uwagę fakt, iż tutorzy i mentorzy nie będą prowadzili klasycznego doradztwa zawodowego, a jedynie będą prowadzili sesje poświęcone poszukiwaniom najlepszej ścieżki kariery dla wychowanka, baza wiedzy stanowi doskonałe i wyczerpujące kompendium podstawowej wiedzy z zakresu planowania przyszłości zawodowej. Jednak można ją uzupełnić o dodatkowy mini przewodnik zarówno dla tutorów, mentorów jak i podopiecznych, zawierający praktyczne informacje odnośnie portali i serwisów internetowych stanowiących bazę wiedzy o instytucjach edukacyjnych i szkoleniowych, portali z ogłoszeniami pracodawców, serwisów rekrutacyjnych, poradniki dotyczące pisania cv, listu motywacyjnego, budowania wizerunku itd. 16

17 Załącznik nr 5 - Selfcoaching Opracowanie przeznaczone jest dla tutorów i mentorów, wpierających rozwój wychowanków domów dziecka. Przesłanką opracowania jest zasada: Aby stać się skutecznym w przewodzeniu innymi, należy najpierw zadbać o swój rozwój. Punktem wyjścia opracowania jest fakt, że najlepiej uczymy się na własnym doświadczeniu. Opracowanie stworzono na potrzeby rozwoju własnego tutorów i mentorów. Opracowanie zawiera szereg ćwiczeń do samodzielnej pracy, które pozwalają dokonać faktycznej zmiany we wskazanych obszarach. Tutor i mentor powinni przejść pełny proces selfcoachingu zanim rozpoczną prace z wychowankami. W praktyce SelfCoaching polega na pracy z kartką papieru - wykonywaniu ćwiczeń z użyciem papierowych formularzy. Poza konkretnymi formularzami ćwiczeń opracowanie zawiera informacje na temat psychologii ludzkich zachowań, w celu zrozumienia kontekstu ćwiczeń i pomagają w refleksji nad wynikami zadań. Opracowanie składa się z dwóch części: - Rozwijanie samoświadomości, - Wyznaczanie i realizacja celów. W części I Rozwijanie samoświadomości zawarto informacje o analizie transakcyjnej (stan ja-rodzic, stan ja-dorosły, stan ja-dziecko). Zamieszczono kwestionariusz pozwalający na diagnozę stanu Ja Egogram wraz z charakterystyką wyników - struktury poszczególnych stanów. Zaproponowano również Ćwiczenie pozwalające na Modyfikację Stanu Ja i Zrównoważeniem Stanu Ja. W części tej omówiono również samokoncept (czyli zbiór przekonań na własny temat) i elementy wchodzące w jego skład: własny ideał, własny obraz, samoakceptacja. Zawarto tu ćwiczenia dotyczące zmiany przekonań. W tej części opracowania skoncentrowano się również na samoocenie, przedstawiając m.in. poziomy poczucia własnej wartości (charakterystyka stabilnego i wysokie poczucia własnej wartości oraz charakterystyka chwiejnego i niskiego poczucia własnej wartości), filary poczucia własnej wartości, ćwiczenia wzmacniające poczucie własnej wartości. 17

18 W części II Rozwijanie samoświadomości zawarto informacje o tym dlaczego cele są ważne, przedstawiono składniki szczęścia, zawarto ćwiczenie pozwalające określić co jest ważne w życiu oraz ćwiczenie pozwalające określić życiowe role ważne dla nas. Przedstawiono również: różne rodzaje celów, które powinno się ustalić i osiągnąć, Tabelę celów do wypełnienia, zasadę efektywności osobistej (zasada Pareto 80:20) oraz Kluczowe 20% (20% rzeczy, na których warto się skoncentrować w trakcie realizacji celów). Na koniec opracowania przedstawiono bibliografię, zawierająca pozycje książkowe, materiały szkoleniowe i zasoby internetowe. Załącznik nr 6 Scenariusze sesji dla tutorów Scenariusz składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera 20 ćwiczeń w podziale na kompetencje osobiste, społeczne oraz zawodowe. Druga część to zestaw 17 uniwersalnych narzędzi, które można zastosować w różnych sytuacjach i przy pracy ze wszystkimi kompetencjami. W opracowaniu zawarto wskazówki dotyczące logistyki sesji, materiałów wypracowanych podczas sesji i pytań jako podstawowych narzędzi pacy. Zawarto również alternatywne inspiracje do sesji zawierające propozycję tytułów filmów zawierających ważne przesłanie oraz linki do filmików inspirujących i motywujących na portalu YouTube. Ćwiczenia zawarte w tym opracowaniu są bardzo interesujące i pozwalają tuturowi na poprowadzenie bardzo wartościowych zajęć z wychowankami. Dzięki tym ćwiczeniom wychowanek nauczy się rozwiązywać problemy, porządkować informacje i fakty, ustalać cele i planować, rozwinąć kompetencje osobiste, zwiększyć samoświadomość, zwiększyć motywację do działania, rozwinąć kompetencje społeczne, empatię, planować ścieżki kariery zawodowej. Część ćwiczeń to historyjki z ważnym morałem, które pozwolą wychowankowi na głębokie przemyślenia i wyciągnięcie wniosków ważnych dla swojego życia. 18

19 Załącznik nr 7 - Scenariusze sesji dla mentorów W założeniu Programu mentorzy będą prowadzić sesje z wychowankami w oparciu o przygotowane dla nich scenariusze. Podzielone są one na dwie części. Na pierwszą część składa się 21 ćwiczeń w podziale na kompetencje osobiste, społeczne i zawodowe. Na drugą część składa się 17 uniwersalnych narzędzi, które mają zastosowanie w różnych sytuacjach, przy pracy ze wszystkimi kompetencjami i są one takie same zarówno dla mentorów jak i dla tutorów. Mentorzy, by móc pracować z wychowankami w oparciu o niniejsze scenariusze sesji, najpierw muszą się odpowiednio przygotować m.in. poprzez zapoznanie się z takimi materiałami jak Macierz kompetencji, Baza wiedzy psychologicznej oraz Baza wiedzy z zakresu rynku pracy. Podręcznik z opisem scenariuszy zawiera przydatne informacje i instrukcje dotyczące tego, w jaki sposób zorganizować sesje z wychowankami, jak zaaranżować miejsce, w którym będą odbywały się zajęcia tak, by możliwe było stworzenie atmosfery bliskości i zaufania podczas zajęć. Ponadto zawiera bardzo przydatne, praktyczne wskazówki dla mentorów dotyczące tego, jak powinni oni prowadzić sesje, w jaki sposób powinni wspierać podopiecznego w rozwoju tak, by sesje przyniosły korzyści i zakończyły się sukcesem. Jest to bardzo ważne, tym bardziej, że w założeniu mentorami są byli wychowankowie domów dziecka, czyli najczęściej osoby, które przed przystąpieniem do Programu nie były wcześniej odpowiednio przygotowane do prowadzenia tego typu zajęć o charakterze wspierającym. Na uwagę zasługuje wspaniały pomysł z zamieszczeniem wykazu filmów o charakterze inspirującym, traktujących o jakiejś konkretnej idei, motywujących do działania w jakimś zakresie, które można obejrzeć np. na portalu YouTube. Sesje dzielą się na następujące obszary tematyczne: 1. Sesje wprowadzające dotyczą ustalenia zasad współpracy, nawiązania bliskiej relacji. 2. Rozwój kompetencji osobistych dotyczą samoświadomości, samoregulacji, samomotywacji. 3. Rozwój kompetencji społecznych tyczą się empatii, umiejętności społecznych. 19

20 4. Rozwój kompetencji zawodowych odnoszą się do zagadnień związanych z planowaniem ścieżki kariery. Do każdej sesji przypisane są gotowe ćwiczenia. Skonstruowane są one tak, by ich wykonanie nie sprawiało trudności, wyposażone są w materiały wspierające, np. formularze, informacje o innych materiałach dodatkowych potrzebnych do przeprowadzenia sesji i wykonania ćwiczenia (np. konieczność przygotowania pisaków, karteczek itp.). Należy zwrócić uwagę na to, że każde ćwiczenia dotyczące sesji wprowadzających zawierają szczegółowy opis dotyczący tego, w jaki sposób mentor powinien prowadzić rozmowę z podopiecznym. Jest to bardzo ważne, ponieważ podczas pierwszych sesji pomiędzy mentorem i podopiecznym zawiązuje się relacja, dlatego też istotne jest odpowiednie przygotowanie mentora i wyposażenie go w szereg praktycznych wskazówek dotyczących budowania relacji z jego podopiecznym i prowadzenia sesji. Podobnie ćwiczenia przypisane do innych sesji zawierają konkretne materiały do pracy z podopiecznymi oraz wyposażone są w szczegółowy opis i praktyczne, bardzo dokładne wskazówki jak należy prowadzić rozmowę z wychowankiem. Koncepcja pracy mentora z podopiecznym podczas sesji jest bardzo przemyślana, ćwiczenia są dopracowane i nie wymagają żadnych uszczegółowień. Załącznik nr 8 ABC Tutoringu Opracowanie składa się z 3 części: - Co to jest tutoring? - Coaching w pracy tutora - Narzędzia pracy tutora-coacha W części I Co to jest tutoring? skoncentrowano się na opisie czemu służy tutoring, jakie ma cele i jak powinien być realizowany w programie. Zaznaczono na czym polega różnica między tutorem a mentorem. Cel pracy jest wspólny dla tutorów i mentorów, ale same metody wsparcia różnią się zasadniczo modelem relacji z wychowankiem oraz sposobem oddziaływania. 20

21 W części II Coaching w pracy tutora zwrócono uwagę na to jakie niezbędne umiejętności powinien posiadać tutor. Wskazano na podstawową zasadę nawiązania odpowiedniej relacji tutoringu jaką jest wzajemne zaufanie i szacunek. Podkreślono, że relacja w tutoringu nie jest partnerska. Natomiast ważne jest przyjazne nastawienie, wyrozumiałość, unikanie osądzania oraz troska. I to podejście powinno spowodować, że podopieczny będzie skłonny do głębszych przemyśleń i konstruktywnych wniosków, które doprowadzą do podjęcia odpowiednich działań. W części tej znajdują się praktyczne wskazówki jak być uważnym słuchaczem i jak umiejętnie zadawać pytania. W części III Narzędzia pracy tutora-coacha przedstawiono model rozmowy coachingowej GROW (Goal, Reality, Options, Wrap up). Zaproponowany model zawiera wiele gotowych pytań do każdego z etapów rozmowy. Zawarto też narzędzie skutecznego wyznaczania celów pod nazwą POKARM (P -pozytywny, O-opisany, K- konkretny, A-ambitny, R -realny, M- mierzalny). Zwrócono uwagę, że istotny dla wychowanka jest FEEDBACK. Zawarto wskazówki dotyczące umiejętności dawania informacji zwrotnej. Szczególnie ważna jest tu konstruktywność. Jednym z narzędzi pracy tutora jest również analiza SWOT. Opisano tu w jaki sposób tutor można wykorzystać to narzędzie w pracy z wychowankiem. Najważniejsza jest wiara tutora w potencjał wychowanka. Będąc przekonanym, że podopieczny dysponuje wszystkimi zasobami koniecznymi do osiągnięcia celu, tutor głęboko wierzy w to, że jednym z licznych zasobów podopiecznego jest umiejętność zidentyfikowania i rozwiązania problemów. Na koniec opracowania przedstawiono literaturę przedmiotową. Załącznik nr 9 ABC Mentoringu Opracowanie ABC Mentoringu w sposób bardzo prosty i zwięzły przedstawia podstawową wiedzę z zakresu mentoringu. W założeniu autorów jego odbiorcami są byli 21

22 wychowankowie domów dziecka pełniący w projekcie właśnie rolę mentorów. Opracowanie dzieli się na trzy główne części. Pierwsza część zawiera opis tego czym jest mentoring, na czym polega jego istota, jakie są jego cele i rodzaje. W dalszej części zostały opisane metody działania mentora, przedstawiono podstawowe cechy dobrego mentora, mające wpływ na skuteczność jego pracy i działań. Następnie przybliżony został sam proces mentoringu, w sposób jasny i prosty zostały opisane jego poszczególne etapy. Ostatnia część jest zarazem częścią najciekawszą, najbardziej praktyczną i z punktu widzenia prowadzenia procesu mentoringu zdecydowanie najważniejszą. Należy podkreślić, że autorzy opracowania nie przyjmują postawy pouczającej, nie epatują odwołaniami do licznych teorii, a starali się w najbardziej prosty i mało skomplikowany sposób nakreślić ideę mentoringu. Jest to niezwykle ważne, ponieważ materiał powinien być łatwy do zrozumienia przez osobę prowadzącą w ramach projektu mentoring (były wychowanek domu dziecka), która dotychczas niekoniecznie miała możliwości pełnienia funkcji mentora. Wiedza naukowa słusznie została ograniczona do niezbędnego minimum, a opisy postępowania zachęcają do posłużenia się propozycjami działania zaprezentowanymi zarówno w podręczniku jak i w opisanych w dalszej części scenariuszach sesji mentoringu. Podsumowanie Materiały stanowią zbiór doskonałych ćwiczeń i narzędzi do pracy z wychowankami z placówek opiekuńczo-wychowawczych. Wśród materiałów są zarówno materiały bezpośrednio przeznaczone dla wychowanków jak i materiały służące tutorom i mentorom do przygotowania się do pracy z podopiecznymi. W opracowanych materiałach autorzy zawarli szereg ciekawych, zróżnicowanych tematycznie zajęć w trakcie których doskonalone są kompetencje interpersonalne. Dodatkowo opracowany materiał zawiera szereg ćwiczeń, których celem jest wspieranie nie tylko rozwoju osobowego, ale również wykształcanie właściwych postaw emocjonalno-społecznych. Na szczególną uwagę zasługują narzędzia coachingowe i doradcze ze względu na ich wartość w aktywizacji i preorientacji zawodowej. 22

23 Zaproponowana w materiałach metoda stanowi wartościowy i innowacyjny program profilaktyczny, którego głównym celem jest wszechstronny rozwój osobowy, a co się z tym wiąże, lepsze przygotowanie wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych do samodzielnego życia. 23

24 ROZDZIAŁ II ANALIZA DOKUMENTACJI PRZEKAZANEJ UŻYTKOWNIKOM 24

25 WSTĘP W celu dokonania analizy dokumentacji przekazanej użytkownikom badaniem objęto wybrane części Bilansu Zasobów. W badaniu uwzględniono dokumenty wypełniane przez Użytkowników na temat tych wychowanków, którzy uczestniczyli w całej ścieżce wsparcia w ramach testowania projektu (czyli 34 komplety). Nie uwzględniono pozostałych dokumentów wypełnianych przez Użytkowników na temat tych wychowanków, którzy uczestniczyli tylko w części wsparcia (bądź rozpoczęli i wycofali się, bądź zostali zrekrutowani w miejsce tych, którzy zrezygnowali). Takie podejście jest uzasadnienie tym, że istotne jest prześledzenie pracy Użytkowników (tutorów) i zarazem losów wychowanków (odbiorców) uczestniczących w pełnym cyklu innowacyjnego wsparcia. Dane pochodzące z niekompletnego cyklu zakłóciłyby obraz. Użytkownicy (czyli tutorzy) wypełniali trzykrotnie wybrane części Bilansu Zasobów: na początku pracy z wychowankami, w połowie wsparcia i na koniec. W niniejszej analizie uwzględniono diagnozy początkowe i końcowe aby możliwe było porównanie efektów jakie tutorzy mogli osiągnąć w pracy z wychowankami. W Bilansie Zasobów znajdują się trzy części w całości wypełniane wyłącznie przez Użytkowników. W niniejszej analizie wybrano te parametry z trzech uwzględnionych części Bilansu, które w najbardziej ewidentny sposób będą wskazywały na efekty pracy wykonanej przez Użytkowników. W analizie nie uwzględniano danych metryczkowych wychowanków, sytuacji zdrowotnej, sytuacji rodzinnej i sytuacji szkolnej, koncentrując się wyłącznie na tych parametrach, na które ma wpływ praca tutora z wychowankiem. I tak w analizie uwzględniono następujące części Bilansu Zasobów : - Część I Diagnoza wychowawcza : opis relacji w rodzinie, funkcjonowanie w rzeczywistości, reakcje wychowanka na rzeczywistość, rozumienie rzeczywistości, samoświadomość własnych potrzeb, możliwość aktywnego uczestnictwa w procesie 25

26 korekcyjnym, mechanizm funkcjonowania w grupach, sposoby radzenia sobie z problemami, funkcjonowanie zadaniowe, - Część II Diagnoza relacyjna całość czyli 4 obszary: relacje z rówieśnikami, relacje z osobami dorosłymi, relacje zadaniowe, ustosunkowanie do samego siebie, - Część III - Diagnoza na zasobach wychowanka stadium niedostosowania społecznego. W celu przeprowadzenia analizy szczegółowo porównano wszystkie wyniki z I i III diagnozy wychowanków. W komentarzach opisano najważniejsze osiągnięcia wychowanków, świadczące o postępie pracy tutorów z podopiecznymi. Zatem w analizie przedstawiono podsumowania analiz dla każdego wychowanka osobno, nie podając w raporcie imion i nazwisk, stosując jedynie numerację pozwalająca na przyporządkowanie nazwisk. ANALIZA DOKUMENTACJI PRZEKAZANEJ UŻYTKOWNIKOM Wychowanek 1 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy u wychowanka: świadomość pełnionych ról społecznych, samostanowienie i samorealizację, umiejętność samokrytycznego myślenia, skłonność do autorefleksji, motywację do zmiany postaw destruktywnych, zauważanie problemów i pracę nad ich przezwyciężaniem, gotowość do pokonywania trudnych sytuacji, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o konstruktywne zachowania nabyte w wyniku wsparcia to u wychowanka zanotowano: asertywność, szczerość-prawdomówność, wyrażanie emocji zgodnie z normami społecznymi, umiejętność proszenia, umiejętność koncentracji uwagi, nie zniechęcanie się i nie porzucanie zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania. 26

27 Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 2 U wychowanka zaobserwowano następujące zmiany pomiędzy dwoma diagnozami: w relacjach koleżeńskich stał się liderem grupy, rozumie mechanizmy relacji międzyludzkich, przejawia znaczącą motywację do zmiany sytuacji szkolnej oraz gotowość do pokonywania sytuacji trudnych. Zatem w przypadku tego wychowanka nastąpiły pozytywne zmiany, ale w mniejszym stopniu niż u pozostałych wychowanków. Wychowanek 3 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy zaobserwowano następujące cechy u wychowanka: postrzeganie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, rozumienie realiów społeczno-ekonomicznych, świadomość pełnionych ról społecznych, samostanowienie i samorealizacja, poszerzenie wiedzy i umiejętności, umiejętność samokrytycznego myślenia, skłonność do autorefleksji, znacząca motywacja do zmiany sytuacji rodzinnej i szkolnej, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, obowiązkowość, sumienność, dbałość o porządek i estetykę otoczenia, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. W relacjach koleżeńskich wychowanek stał się liderem grupy. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania to w III diagnozie w 3 aspektach (relacji z rówieśnikami, relacji zadaniowych i stosunku do samego siebie) nie odnotowano już ani jednego tego rodzaju zachowania. Podczas gdy w I diagnozie w tych 3 aspektach było ich łącznie aż 9. Jeśli chodzi o zachowania konstruktywne to zanotowano w III diagnozie takie nowe zachowania, których wcześniej nie było: brak trudności w podtrzymywaniu i pogłębianiu 27

28 relacji, brak używania przemocy, umiejętność współpracy, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, szczerość, prawdomówność, koncentracja uwagi, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, prawidłowy obraz własnej osoby, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, umiejętność określania i zhierarchizowania wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 4 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy u wychowanka: adaptowanie się do rzeczywistości, tworzenie sensownych rozwiązań, umiejętność samokrytycznego myślenia, zauważanie problemów, rozumienie ich oraz praca nad sobą w celu ich przezwyciężania, odpowiedzialność, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania to w III diagnozie we wszystkich 4 aspektach (relacji z rówieśnikami, relacji z dorosłymi, relacji zadaniowych i stosunku do samego siebie) nie odnotowano już ani jednego tego rodzaju zachowania. Podczas gdy w I diagnozie w tych 4 aspektach było ich łącznie aż 8. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: brak trudności w podtrzymywaniu i pogłębianiu relacji, zdolność do kompromisów, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, umiejętność komunikowania się, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, podejmowanie działań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji i możliwości. Istotne jest to, że wychowanek w diagnozie I przejawiał objawy demoralizacji: bunt wobec autorytetów świata dorosłych. Natomiast w diagnozie III nie stwierdzono już tego faktu. 28

29 Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 5 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy: postrzeganie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, rozumienie norm społecznych, realiów społeczno-ekonomicznych, świadomość pełnionych ról społecznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, samostanowienie i samorealizacja, poszerzenie wiedzy i umiejętności, znacząca motywacja do zmiany postaw destrukcyjnych i sytuacji szkolnej, prawidłowe nawiązywanie i utrzymywanie relacji koleżeńskich, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, obowiązkowość, sumienność, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania: zamiardziałanie-skutek-wina-konsekwencje. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w aspekcie relacji z rówieśnikami to w III diagnozie nie odnotowano już żadnych tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 9 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: brak używania przemocy, umiejętność współpracy, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, umiejętność komunikowania się, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność asertywnego bronienia własnych granic, szczerość, prawdomówność, wyrażanie emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, wykonywanie zadań, koncentracja uwagi, prawidłowość organizowania zadań. Istotne jest to, że wychowanek w diagnozie I przejawiał 4 objawy demoralizacji, natomiast w diagnozie III zanotowano 2 przejawy. Aczkolwiek najpoważniejsza sprawa 29

30 pozostała bez zmian: stosowanie środków odurzających. To co przestało występować to: incydenty przemocy, brutalizacji relacji oraz bunt wobec autorytetów świata dorosłych. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 6 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy: rozumienie realiów społecznoekonomicznych, świadomość pełnionych ról społecznych, samostanowienie i samorealizacja, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, skłonność do autorefleksji, próba zrozumienia problemów, dbałość o porządek i estetykę otoczenia, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania: zamiar-działanieskutek-wina-konsekwencje. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w aspekcie relacji z rówieśnikami i w aspekcie relacji z dorosłymi to w III diagnozie nie odnotowano już żadnych tego rodzaju przejawów. Natomiast łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 11 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: brak trudności w podtrzymywaniu i pogłębianiu relacji, próby negocjowania, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, szczerość, prawdomówność, wyrażanie emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, podejmowanie działań, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, nie zniechęcanie się, nie porzucanie zadań, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości, preferencji i możliwości Istotne jest to, że wychowanek w diagnozie I przejawiał objawy demoralizacji: bunt wobec autorytetów świata dorosłych. Natomiast w diagnozie III nie stwierdzono już tego faktu. 30

31 Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 7 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy zaobserwowano następujące cechy: adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, rozumienie norm społecznych, samostanowienie i samorealizacja, dbałość o aprobatę społeczną i o przynależność do grupy rówieśniczej, znacząca motywacja do zmiany sytuacji szkolnej, pełnienie roli wspomagacza w grupie i społeczności Ośrodka, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania: zamiar-działanieskutek-wina-konsekwencje. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w aspekcie relacji zadaniowych to w III diagnozie nie odnotowano już żadnego tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 5 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: brak trudności w podtrzymywaniu i pogłębianiu relacji, próby negocjowania, zdolność do kompromisów, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, umiejętność komunikowania się, wyrażanie własnych potrzeb, obdarzanie zaufaniem, umiejętność asertywnego bronienia własnych granic, koncentracja uwagi, nie zniechęcanie się i nie porzucanie zadań, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł uraz umiejętność ich stosowania, adekwatność własnego obrazu, umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i są one wieloaspektowe. 31

32 Wychowanek 8 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy zaobserwowano następujące cechy, których we wcześniejszej diagnozie nie odnotowano: traktowanie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, nie stosowanie przemocy, obdarzanie zaufaniem, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, umiejętność podejmowania działań i wykonywania zadań, koncentracja uwagi, prawidłowe organizowanie zadań, prawidłowy obraz własnej osoby. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania to w III diagnozie odnotowano o 5 przejawy mniej w porównaniu z I diagnozą. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: brak używania przemocy, obdarzanie zaufaniem, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, podejmowanie działań, wykonywanie zadań, koncentracja uwagi, prawidłowość organizowania zadań, prawidłowy obraz własnej osoby. W diagnozie III nie odnotowano już ani jednego przejawu demoralizacji. Zatem nie występują już: ucieczki z domu/placówki, odrzucanie więzi rodzinnych, demonstrowanie wzorców podkulturowych. Zatem zmiany, które nastąpiły są wieloaspektowe. Wychowanek 9 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy, których w I diagnozie nie odnotowano: rozumienie realiów społeczno-ekonomicznych, przywiązanie do norm, znacząca motywacja do zmiany postaw destrukcyjnych, dbałość o porządek i estetykę otoczenia. 32

33 Jeśli chodzi o zaburzone zachowania we wszystkich 4 badanych aspektach to w III diagnozie nie odnotowano już żadnego tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 4 przejawy. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, łatwość w podtrzymywaniu i pogłębianiu relacji, próby negocjowania, zdolność do kompromisów, nie używanie przemocy, umiejętność współpracy, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, adekwatność własnego obrazu, poczucie własnej wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i są one wieloaspektowe. Wychowanek 10 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy, których w I diagnozie nie odnotowano: rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, skłonność do autorefleksji, znacząca motywacja do zmiany postaw destrukcyjnych i do zmiany sytuacji szkolnej, zauważanie problemów i próby ich zrozumienia, dbałość o porządek i estetykę otoczenia, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: próby negocjowania, zdolność do kompromisów, umiejętność współpracy, umiejętność proszenia, szczerość, prawdomówność, umiejętność wyrażania emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, koncentracja uwagi, prawidłowe organizowanie zadań. Objawy demoralizacji niestety występują nadal, odnotowane zarówno w I jak i w III diagnozie. Zatem zmiany, które nastąpiły są pozytywne, ale nie pozwoliły na całkowite wyeliminowanie objawów demoralizacji. 33

34 Wychowanek 11 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy, których wcześniej nie było: postrzeganie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, rozumienie norm społecznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, samostanowienie i samorealizacja, poszerzenie wiedzy i umiejętności, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, umiejętność samokrytycznego myślenia, status bohatera grupy, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, obowiązkowość, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, wdrożenie do czynności samoobsługowych. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania we wszystkich 4 badanych aspektach to w III diagnozie nie odnotowano już żadnych tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 7 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, łatwość w podtrzymywaniu i pogłębianiu relacji, zdolność do kompromisów, brak używania przemocy, umiejętność komunikowania się, umiejętność ujawniania uczuć i emocji, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, prawidłowość organizowania zadań, prawidłowy obraz własnej osoby, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości, poczucie własnej wartości. Wychowanek w diagnozie I przejawiał 1 objaw demoralizacji (wulgaryzację języka), natomiast w diagnozie III nie zanotowano już żadnych przejawów. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. 34

35 Wychowanek 12 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: postrzeganie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, świadomość pełnionych ról społecznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, samostanowienie i samorealizacja, skłonność do autorefleksji, znacząca motywacja do zmiany postaw destrukcyjnych i pozycji rówieśniczej, umiejętność samokrytycznego myślenia, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania: zamiar-działanie-skutek-wina-konsekwencje. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie nie odnotowano już żadnych tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 6 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, zdolność do kompromisów, współpracy, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, umiejętność komunikowania się, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność asertywnego bronienia własnych granic, szczerość, prawdomówność, podejmowanie działań, wykonywanie zadań, koncentracja uwagi, nie zniechęcanie się i nie porzucanie zadań, prawidłowość organizowania zadań, prawidłowy obraz własnej osoby, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości, poczucie własnej wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. 35

36 Wychowanek 13 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, przywiązanie do norm, rozumienie realiów społeczno-ekonomicznych, samostanowienie i samorealizacja, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, zdolność do introspekcji, znacząca motywacja do zmiany sytuacji rodzinnej, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, dbałość o porządek i estetykę otoczenia, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko jeden tego rodzaju przejaw (manipulowanie dorosłymi). Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 10 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, próby negocjowania, zdolność do kompromisów, brak stosowania przemocy, umiejętność współpracy, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, umiejętność wyrażania emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, podejmowanie działań, koncentracja uwagi, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, prawidłowy obraz własnej osoby, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. 36

37 Wychowanek 14 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: przejawia przywiązanie do norm społecznych, zdolność do introspekcji, skłonność do autorefleksji, umiejętność samokrytycznego myślenia, znaczącą motywację do zmiany sytuacji rodzinnej. Dodatkowo wychowanek zauważa problemy, rozumie je i pracuje nad sobą w celu ich przezwyciężenia. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko jeden tego rodzaju przejaw. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 13 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: brak trudności w podtrzymywaniu i pogłębianiu relacji, próby negocjowania, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, stosowanie się do nakazów (zdyscyplinowanie), szczerość i prawdomówność, wykonywanie zadań, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, koncentrowanie uwagi, nie zniechęcanie się i nie porzucanie zadań, prawidłowe organizowanie zadań, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, określania i hierarchizowania wartości, posiadanie poczucia własnej wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe Wychowanek 15 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, samostanowienie i samorealizacja, poszerzanie wiedzy i umiejętności, status lidera grupy, obowiązkowość i sumienność, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. 37

38 Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, próby negocjowania, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, obdarzanie zaufaniem, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, stosowanie się do nakazów i zdyscyplinowanie, podejmowanie działań, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości. W III diagnozie nie został zidentyfikowany ponownie 1 przejaw demoralizacji: ucieczki z domu/placówki. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 16 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: samostanowienie i samorealizacja, poszerzanie wiedzy i umiejętności, znacząca motywacja do zmiany: sytuacji rodzinnej, szkolnej, pozycji w grupie rówieśniczej, postaw destruktywnych, status bohatera grupy, podjęcie pracy nad zaważaniem i rozumieniem problemów, dbałość o porządek i estetykę otoczenia. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko trzy tego rodzaju przejaw. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 8 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: próby negocjowania, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, wykonywanie zadań, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć 38

39 i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność zhierarchizowania wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 17 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące konstruktywne zachowania takie, których wcześniej nie odnotowano: próby negocjowania, nieużywanie przemocy, wyrażanie własnych potrzeb, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność zhierarchizowania wartości. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano 18 ich przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 13 przejawów. Zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. W związku z tym, że sytuacja wyjściowa była wyjątkowo trudna, nie udało się całkowicie wyeliminować przejawów demoralizacji. W przypadku tego wychowanka potrzebna jest długoterminowa terapia u specjalisty. Wychowanek 18 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: dbałość o aprobatę społeczną, umiejętność samokrytycznego myślenia, skłonność do autorefleksji, odpowiedzialność, dbałość o porządek i estetykę otoczenia, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. 39

40 Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko cztery tego rodzaju przejawy. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 5 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: szczerość, prawdomówność, poczucie własnej wartości Zatem zmiany, które nastąpiły są pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 19 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: przywiązanie do norm, znacząca motywacja do zmiany sytuacji szkolnej i zmiany pozycji w grupie rówieśniczej. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano 5 tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 3 przejawy. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, próby negocjowania, ujawnianie swoich uczuć i emocji, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, koncentracja uwagi, brak zniechęcania się i brak porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji. Zatem zmiany, które nastąpiły są pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 20 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: postrzeganie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, rozumienie norm 40

41 społecznych, rozumienie realiów społeczno-ekonomicznych, świadomość pełnionych ról społecznych, samostanowienie i samorealizacja, poszerzanie wiedzy i umiejętności, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, zdolność do introspekcji, umiejętność krytycznego myślenia, znacząca motywacja do zmiany sytuacji rodzinnej, szkolnej, pozycji w grupie rówieśniczej, status wspomagacza w grupie i społeczności Ośrodka, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, dbałość o porządek i estetykę otoczenia, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko dwa tego rodzaju przejawy. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 13 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, próby negocjowania, zdolność do kompromisów, umiejętność współpracy, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, umiejętność komunikowania się, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, stosowanie się do nakazów, zdyscyplinowanie, szczerość, prawdomówność, umiejętność wyrażania emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, podejmowanie działań, wykonywanie zadań, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, koncentracja uwagi, brak zniechęcania się i brak porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości. Jeśli chodzi o demoralizację, to udało się wyeliminować jej dwa przejawy. W diagnozie III nie odnotowano już: ucieczki z domu/placówki oraz buntu wobec autorytetów świata dorosłych. 41

42 Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 21 U wychowanka zaobserwowano zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: samostanowienie i samorealizacja, dbałość o aprobatę społeczną, znacząca motywacja do zmiany sytuacji szkolnej, znacząca motywacja do zmiany postaw destruktywnych. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano 4 tego rodzaju przejawy. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 6 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: wyrażanie własnych potrzeb i podejmowanie działań. Zatem można stwierdzić, że nastąpiły pozytywne zmiany, ale mniejsze niż u innych wychowanków. Wychowanek 22 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: rozumienie realiów społeczno-ekonomicznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, zauważanie, rozumienie i podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, wdrożenie do czynności samoobsługowych, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie nie odnotowano już żadnego przejawu tego rodzaju zachowań. Natomiast w diagnozie I wystąpił jeszcze u wychowanka brak poczucia własnej wartości. 42

43 Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, próby negocjowania, zdolność do kompromisów, umiejętność komunikowania się, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, stosowanie się do nakazów, zdyscyplinowanie, szczerość, prawdomówność, umiejętność wyrażania emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, brak zniechęcania się i porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, poczucie własnej wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i są one wieloaspektowe. Wychowanek 23 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już o 2 przejawy mniej (nie ujawnianie swoich uczuć i emocji oraz brak poczucia własnej wartości). Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, ujawnianie swoich uczuć i emocji, obdarzanie zaufaniem, szczerość, prawdomówność, podejmowanie działań, koncentracja uwagi, brak zniechęcenia i brak porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, prawidłowy obraz własnej osoby, poczucie własnej wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. 43

44 Wychowanek 24 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: traktowanie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, rozumienie norm społecznych, świadomość pełnionych ról społecznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, samostanowienie i samorealizacja, poszerzanie wiedzy i umiejętności, dbałość o aprobatę społeczną, znacząca motywacja do zmiany sytuacji szkolnej, w grupie rówieśniczej, postaw destruktywnych, zauważanie problemów, rozumienie ich i podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, obowiązkowość i sumienność, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano pięć tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie z 10 przejawów do 5. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: próby negocjowania, zdolność do kompromisów, umiejętność współpracy, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, stosowanie się do nakazów, zdyscyplinowanie, brak zniechęcania się i brak porzucania zadań, prawidłowy obraz własnej osoby, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i są one wieloaspektowe. Wychowanek 25 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, zdolność do introspekcji, 44

45 zdolność do autorefleksji, prawidłowe nawiązywanie i utrzymywanie relacji koleżeńskich, odpowiedzialność, obowiązkowość, sumienność, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie nie odnotowano już ani jednego tego rodzaju przejawu. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 4 przejawy. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: ujawnianie swoich uczuć i emocji, szczerość, prawdomówność, wykonywanie zadań, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, brak zniechęcania się i brak porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 26 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: przywiązanie do norm społecznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już 2 tego rodzaju przejawy (manipulowanie dorosłymi). Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 1 przejaw (rywalizacja w relacji z rówieśnikami). Zatem zmiany, które nastąpiły są pozytywne, ale w mniejszym stopniu niż u pozostałych wychowanków. 45

46 Wychowanek 27 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: znacząca motywacja do zmiany sytuacji szkolnej i postaw destruktywnych, wdrożenie do czynności samoobsługowych, dbałość o porządek i estetykę otoczenia, sprawność rozumowania: zamiar-działanie-skutek-wina. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, zdolność do kompromisów, podejmowanie działań, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, koncentracja uwagi, umiejętność określenia i hierarchizowania wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są pozytywne, ale w mniejszym stopniu niż u pozostałych wychowanków.. Wychowanek 28 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: traktowanie rzeczywistości jako twórczej, adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, rozumienie norm społecznych, przywiązanie do norm społecznych, świadomość pełnionych ról społecznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, samostanowienie i samorealizacja, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, zdolność do introspekcji, skłonność do autorefleksji, znacząca motywacja do zmiany sytuacji rodzinnej i w grupie rówieśniczej, prawidłowe nawiązywanie i utrzymywanie relacji koleżeńskich, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie nie odnotowano już ani jednego tego rodzaju przejawu, natomiast w diagnozie I było ich 7. 46

47 Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, zdolność do kompromisów, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, stosowanie się do nakazów, zdyscyplinowanie, umiejętność wyrażania emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, podejmowanie działań, wykonywanie zadań, koncentracja uwagi, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, prawidłowy obraz własnej osoby, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, umiejętność określenia i hierarchizowania wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i są one wieloaspektowe. Wychowanek 29 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: świadomość pełnionych ról społecznych, poszerzanie wiedzy i umiejętności, dbałość o przynależność do grupy rówieśniczej, znacząca motywacja do zmiany sytuacji szkolnej, prawidłowe nawiązywanie i utrzymywanie relacji koleżeńskich, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, obowiązkowość, sumienność, dbałość o porządek i estetykę otoczenia. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już sześć tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 4 przejawy. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: zdolność do kompromisów, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, szczerość, prawdomówność, wykonywanie zadań, brak zniechęcania 47

48 się i porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, prawidłowy obraz własnej osoby, adekwatny obraz siebie, umiejętność określania i hierarchizowania wartości, poczucie własnej wartości. Jeśli chodzi o przejawy demoralizacji, to w diagnozie I stwierdzono: odurzanie się/uzależnienie. Natomiast w III diagnozie ten przejaw nie został już wskazany. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i są one wieloaspektowe. Wychowanek 30 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: traktowanie rzeczywistości jako przestrzeni twórczej, rozumienie realiów społeczno-ekonomicznych, świadomość pełnionych ról społecznych, poszerzanie wiedzy i umiejętności, zdolność do introspekcji, umiejętność samokrytycznego myślenia, skłonność do autorefleksji, podjęcie pracy nad rozwiązywaniem problemów, odpowiedzialność, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko jeden tego rodzaju przejaw (niesubordynacja, wyłamywanie się z nakazów i dyscypliny). Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 11 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, szczerość, prawdomówność, wykonywanie zadań, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, koncentracja uwagi, brak zniechęcania się i porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, umiejętność określania i hierarchizowania wartości, poczucie własnej wartości. 48

49 Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 31 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następującą cechę, której wcześniej nie odnotowano: umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko dwa tego rodzaju przejawy. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 5 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: zdolność do kompromisów, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność proszenia, obdarzanie zaufaniem, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, brak zniechęcania się i porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, adekwatny obraz siebie, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości, poczucie własnej wartości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i są one wieloaspektowe. Wychowanek 32 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: rozumienie norm społecznych, samostanowienie i samorealizacja, dbałość o aprobatę społeczną, umiejętność stawiania celów, planowania działań i realizacji zamierzeń, sprawność rozumowania. 49

50 Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano 8 tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 6 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, próby negocjowania, zdolność do kompromisów, brak stosowania przemocy, umiejętność współpracy, umiejętność przyjmowania komunikatów zarówno pozytywnych jak i negatywnych, umiejętność proszenia, umiejętność wyrażania emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, podejmowanie działań, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości. Jeśli chodzi o przejawy demoralizacji, to w diagnozie I stwierdzono trzy: popełnianie czynów zabronionych, wulgaryzacje języka oraz odrzucanie więzi rodzinnych. Natomiast w III diagnozie został wskazany tylko jeden przejaw (wulgaryzacja języka). Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 33 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: adaptowanie się do rzeczywistości i tworzenie sensownych rozwiązań, samostanowienie i samorealizacja, poszerzanie wiedzy i umiejętności, znacząca motywacja do zmiany: sytuacji rodzinnej, szkolnej, pozycji w grupie rówieśniczej i postaw destruktywnych, prawidłowe nawiązywanie i utrzymywanie relacji koleżeńskich, zauważanie, rozumienie problemów i podjęcie pracy nad ich rozwiązywaniem, odpowiedzialność, obowiązkowość, sumienność, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych, sprawność rozumowania. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko jeden tego rodzaju przejaw (trudności w zorganizowaniu działania). Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 8 przejawów. 50

51 Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość nawiązywania relacji, próby negocjowania, zdolność do kompromisów, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, umiejętność asertywnej obrony własnych granic, szczerość, prawdomówność, umiejętność wyrażania emocji w sposób zgodny z normami społecznymi, brak zniechęcania się i porzucania zadań, prawidłowość organizowania zadań, adekwatny obraz siebie, rozpoznawanie własnych potrzeb, oczekiwań, preferencji, możliwości. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. Wychowanek 34 U wychowanka zaobserwowano pozytywne zmiany pomiędzy diagnozą I i diagnozą III. Podczas III diagnozy stwierdzono następujące cechy takie, których wcześniej nie odnotowano: rozumienie norm społecznych, rozumienie realiów społeczno-ekonomicznych, świadomość pełnionych ról społecznych, rozumienie mechanizmów relacji międzyludzkich, samostanowienie i samorealizacja, dbałość o aprobatę społeczną, status wspomagacza w funkcjonowaniu w grupie i społeczności Ośrodka, gotowość do pokonywania sytuacji trudnych. Jeśli chodzi o zaburzone zachowania w 4 badanych aspektach, to w III diagnozie odnotowano już tylko 6 tego rodzaju przejawów. Łącznie w 4 aspektach zaburzonych zachowań nastąpiło zmniejszenie o 14 przejawów. Zachowania konstruktywne jakie zanotowano w III diagnozie, których wcześniej nie było to: łatwość w nawiązywaniu relacji, łatwość podtrzymywania i pogłębiania relacji, ujawnianie swoich uczuć i emocji, wyrażanie własnych potrzeb, wykonywanie poleceń precyzyjnie i do końca, koncentracja uwagi, prawidłowość organizowania zadań, znajomość norm społecznych i reguł oraz umiejętność ich stosowania, umiejętność rozpoznawania własnych uczuć i emocji, umiejętność określenia i zhierarchizowania wartości. 51

52 Jeśli chodzi o przejawy demoralizacji, to w diagnozie I stwierdzono cztery: odurzanie się/uzależnienie, wulgaryzację języka, odrzucanie więzi rodzinnych, bunt wobec autorytetów świata dorosłych Natomiast w III diagnozie tylko dwa przejawy już zostały wskazane. Najważniejszą sprawą jest to, że w III diagnozie nie wystąpiło już odurzanie się/uzależnienie. Zatem zmiany, które nastąpiły są ewidentnie pozytywne i wieloaspektowe. PODSUMOWANIE Metody wychowawcze prowadzące do wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wychowanków domów dziecka zastosowane w projekcie są wysoce skuteczne. Na 34 wychowanków objętych analizą w 28 przypadkach nastąpił bardzo duży progres, a w 6 przypadkach nieco mniejszy. Wychowankowie, w przypadku których postęp nastąpił w stopniu nieco mniejszym, opatrzeni zostali numerami: 2, 8, 10, 21, 26 i 27. Jednym z najistotniejszych zagadnień badanym w bilansie zasobów są objawy demoralizacji. W przypadku wszystkich 34 wychowanków objętych niniejszą analizą w diagnozie I odnotowano 39 przejawów demoralizacji. Natomiast w diagnozie III, pod koniec wsparcia takich przejawów odnotowano znacznie mniej 27. Jednym z przejawów marginalizacji, wymienianym przez Użytkowników, w charakterystyce wychowanków jest odurzanie się/uzależnienie. W I diagnozie takie przejawy wystąpiły w przypadku czterech wychowanków objętych analizą, natomiast w diagnozie III już tylko w przypadku dwóch. Aby zobrazować zmiany jakie zaszły w wychowankach w wyniku zastosowania metody wychowawczej, wybrano z Bilansu zasobów takie zaburzone zachowania wychowanków, które w sposób najbardziej ewidentny mogą wskazać na zaistniałe zmiany. 52

53 Uwzględniono poniżej takie przejawy zachowań które uznano za najbardziej fundamentalne dla analizy rozwoju osobistego wychowanków: - oszukiwanie i kłamanie w relacji z osobami dorosłymi, - brak poczucia własnej wartości. Oszukiwanie i kłamanie osób dorosłych w I diagnozie zaobserwowano w przypadku 11 wychowanków, natomiast w diagnozie III, na koniec wsparcia, zachowanie to odnotowano u 5 wychowanków. Zatem nastąpiło tu znaczące zmniejszenie występowania tego zaburzonego zachowania. Jeśli chodzi o brak poczucia własnej wartości jako jedno z zaburzonych zachowań w ustosunkowaniu do samego siebie, to Użytkownicy w I diagnozie zanotowali taki stan u 20 wychowanków, natomiast w diagnozie II już tylko u 8 wychowanków. I adekwatnie na poczucie własnej wartości wśród konstruktywnych zachowań w ustosunkowaniu do samego siebie tutorzy wskazali w przypadku 9 wychowanków w I diagnozie i w przypadku 20 wychowanków podczas przeprowadzania III diagnozy. Powyżej przytoczone wskaźniki w sposób ewidentny wskazują na wysoką skuteczność metod wychowawczych prowadzących do wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wychowanków domów dziecka. Wskaźniki, którymi się posłużono dla sporządzenia podsumowania w Zakończeniu to głównie przejawy zaburzonych zachowań, czyli dotyczące spraw najtrudniejszych. Jednak całość analizy w sposób szczegółowy bo poprzez analizy postępu poszczególnych wychowanków pokazuje nabywanie przez nich zachowań pozytywnych: mają oni większą motywację do działania, lepsze relacje z rówieśnikami, lepiej rozumieją rzeczywistość, lepiej potrafią rozwiązywać problemy, stawiają cele, potrafią planować. Wyniki indywidualne poszczególnych wychowanków objętych wsparciem wskazują na skuteczność zaproponowanej metody i konieczność jej upowszechnienia i stosowania długotrwałego w kolejnych Ośrodkach. 53

54 ROZDZIAŁ III ANALIZA LOSOWA ODBIORCÓW 54

55 WSTĘP W celu dokonania analizy losowej niektórych odbiorców badaniem objęto wybrane części Bilansu Zasobów, wyniki z Arkusza Obserwacji Sytuacyjnej oraz ankietę, w której proszono wychowanków o ocenę projektu. Zastosowano dobór próby losowy. Na kartkach napisano imiona i nazwiska 34 wychowanków, a następnie spośród nich wylosowano 5 osób. Biorąc pod uwagę, że przy analizie dokumentacji wypełnianej przez Użytkowników projektu wzięto pod uwagę dokumentację dotyczącą 34 wychowanków ustalono, że 5 osób będzie liczebnością wystarczającą. Analizie poddano: dokumenty wypełniane przez samych wychowanków, dokumenty wypełniane przez wychowanków wspólnie z wychowawcami oraz ankiety wypełniane tylko przez wychowawców: - Bilans zasobów: Cześć VI Uzyskane efekty wychowankowie wraz z wychowawcami okresowo wypełniają kartę, wpisując pozytywne efekty uzyskane podczas pracy w trakcie trwania Programu. - Bilans zasobów: Cześć VII Ocena efektów pracy z wychowankiem i jego środowiskiem z tej części wybrano dokument dotyczący samooceny dokonanej przez wychowanka, w której podsumowywał one swoje największe sukcesy, porażki, plany na najbliższe miesiące, obawy o jakich myśli w związku z udziałem w Programie oraz największe korzyści jakich doświadczył w związku z udziałem nim. - Arkusz obserwacji sytuacyjnej ankieta, którą wychowawcy wypełniając 3-krotnie oceniają poziom rozwoju u wychowanka zdolności interpersonalnych, zdolności komunikacyjnych oraz umiejętności osobistych. Do analizy wybrano tylko oceny początkowe i końcowe, dzięki czemu możliwe jest porównanie efektów pracy wychowawców z wychowankami. - Ocena projektu przez wychowanków ankieta, w której wychowankowie odpowiadali na pytania czy indywidualne rozmowy z wychowawcą pozwoliły lepiej 55

56 przygotować się do wejścia w dorosłe życie, o zalety współpracy z mentorami, o najważniejszą wartość związaną z udziałem w projekcie oraz co należałoby zmienić w celu osiągnięcia większej korzyści z udziału w projekcie. Dodatkowo wychowankowie odpowiadali na pytanie na ile udział w Programie sprawił, że łatwiej rozpoznają swoje mocne strony, nabyli umiejętność rozpoznawania swoich emocji, mają większą świadomość tego, co jest dla nich w życiu najważniejsze, nabyli umiejętność podejmowania decyzji zgodnie z tym, co jest dla nich w życiu najważniejsze, twórczo rozwiązują pojawiające się problemy, nabyli umiejętność planowania swojej przyszłości oraz czują sie pewniej myśląc o swoim dorosłym życiu. Do analizy wybrano te dokumenty, które będą wskazywać na efekty pracy wykonanej przez wychowawców oraz które pokażą przemiany zachodzące u wychowanków. ANALIZA LOSOWA ODBIORCÓW Wychowanek 1 W początkowej fazie realizacji Programu jako najważniejsze uzyskane efekty tutor wskazał zwiększoną motywację wychowanka do uczestnictwa w zajęciach szkolnych, nauki oraz do poszukiwania dróg zawodowych. Ponadto wychowawca wskazał na zwiększoną energię życiową wychowanka oraz ukierunkowanie swojego nastawienia i działań na rzecz innych osób. W dalszym etapie realizacji Programu tutor wskazał, że u wychowanka nastąpiła konkretyzacja planów życiowych i zmniejszenie oczekiwań wobec innych ludzi. W końcowej fazie realizacji Programu wskazano, że wychowanek już nie manipuluje dorosłymi i rówieśnikami, jest bardziej szczery i uczciwy oraz ma mniejszą skłonność do oceniania innych ludzi. Ponadto wychowanek wziął odpowiedzialność za własne życie, planuje je, jest świadomy, że od niego zależy jak jego życie będzie wyglądać. U wychowanka zauważalna jest również pozytywna zmiana w panowaniu nad emocjami. Z samooceny dokonanej przez wychowanka wynika, że jako swój największy sukces 56

57 w trakcie realizacji Programu uważa mniejszą upartość w sytuacjach trudnych, poznanie mocnych stron oraz nauczenie się okazywania uczuć. Wśród największych porażek w trakcie udziału w Programie wychowanek wymienił tylko słabe wyniki w nauce. Plany jakie wychowanek miał na najbliższe miesiące to wybór szkoły oraz dalsza praca nad sobą, przede wszystkim nad okazywaniem uczuć. Obawy wychowanka jakie miał w związku z udziałem w Programie to brak wpływu na swoje słabe strony. Natomiast największe korzyści jakie chciał uzyskać w związku z udziałem w nim to poznanie swoich mocnych stron oraz przełamanie braku motywacji do pracy nad sobą i do nauki. Wychowanek w ankiecie oceniającej projekt ocenił w 5-stopniowej skali na 5 wpływ projektu na większą świadomość tego co jest dla niego w życiu najważniejsze, natomiast na 4 ocenił wpływ projektu na łatwiejsze rozpoznawanie swoich mocnych stron, nabycie umiejętności rozpoznawania swoich emocji oraz na nabycie umiejętności planowania swojej przyszłości. Dodatkowo w odczuciu wychowanka projekt w wysokim stopniu (ocena 4) sprawił, że czuje się on bezpiecznej myśląc o swoim dorosłym życiu. Wychowanek na 3 ocenił wpływ projektu na umiejętność podejmowania decyzji zgodnie z tym, co jest dla niego w życiu najważniejsze oraz umiejętność twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów. Zdaniem wychowanka rozmowy z wychowawcą pozwoliły mu lepiej przygotować się do wejścia w dorosłe życie. Jako zalety współpracy z mentorami w ramach realizacji Programu wymienił możliwość rozmowy, uzyskania porady i wymiany doświadczeń z osobą, która była w podobnej sytuacji. Jako najważniejszą wartość uzyskaną dzięki udziałowi w Programie wychowanek uznał nabycie umiejętności podejmowania decyzji. Na pytanie co należałoby zmienić w formie pracy z wychowawcami i mentorami wychowanek odpowiedział, że jego zdaniem wsparcie było dobrze zorganizowane. Wychowawca na początku wsparcia ocenił zdolności interpersonalne wychowanka, zdolności komunikacyjne oraz umiejętności osobiste na ocenę 2 w 5-stopniowej skali. W badaniu ostatnim ocenił je na ocenę 4, co świadczy o bardzo dużym wzroście. 57

58 Wychowanek 2 Wychowanek w początkowym etapie udziału w Programie uzyskał wiedzę na temat barier komunikacyjnych, starał się być asertywny w komunikacji z innymi osobami, nauczył się wskazywać swoje mocne i słabe strony, dokonywać autoprezentacji. Ponadto uświadomił sobie własne ograniczenia, zaczął budować poczucie własnej wartości o pozytywny obraz własnej osoby, potrafi wskazywać prawidłowe zachowania swoje i innych, wskazywać dysfunkcje w rodzinie oraz określać swoje potrzeby i hierarchizować je. Ważne jest również to, że na początku realizacji sesji między wychowankiem i tutorem wytworzyła się atmosfera bezpieczeństwa, zaufania i zrozumienia. W kolejnych miesiącach realizacji Programu wychowanek nauczył się nazywać swoje uczucia i określać faktyczny stan emocjonalny, doskonalił swoje kompetencje społeczne, częściej analizował swoje zachowanie oraz zaczął zachowywać się kulturalnie w kontaktach z innymi. Nauczył się brać odpowiedzialność za swoje czyny, stawiać sobie krótkoterminowe cele i dążyć do ich realizacji oraz wywiązywać się z powierzonych obowiązków. Z własnej inicjatywy starał się poprawić swoje relacje z mamą i nauczył się prowadzić z nią kulturalny i spokojny dialog. Wychowanek dzięki udziałowi w Programie poszerzył swoją wiedzę ogólną z zakresu rynku pracy, uświadomił sobie swoje zainteresowania i preferencje zawodowe, częściej analizował swoje zachowanie i zachowywał się w sposób kulturalny w kontaktach z innymi. Bardzo ważne jest to, że zwiększył swoje zaangażowanie w sprawy szkolne, więcej czasu zaczął poświęcać na naukę i obowiązki szkolne oraz nauczył się określać wartości, którymi chce się kierować w życiu. Dzięki sesjom z tutorem nauczył się rozgraniczyć swój czas nie tylko na przyjemności, ale i na obowiązki, wykształciło się w nim większe poczucie odpowiedzialności za siebie i swoje życie, poprawił swoją samoocenę i wiarę we własne możliwości oraz nieustanie pracował nad umiejętnościami w zakresie komunikacji międzyludzkiej oraz poprawą relacji z mamą. Przejawem przemian zachodzących w wychowanku może być m.in. podjęcie przez niego pracy zarobkowej, czy też podejmowanie się przez niego działań, które kiedyś wydawały się mu niemożliwe. 58

59 Z samooceny dokonanej przez wychowanka możemy się dowiedzieć, że wychowanek jako swój największy sukces wskazywał na poprawę swojego zachowania, nieopuszczanie zajęć w szkole i poprawienie ocen. Największą porażką wychowanka w trakcie realizacji Programu było otrzymanie ocen niedostatecznych. Jego plany dotyczyły głównie poprawy ocen i dostania się do szkoły średniej w wybranym zawodzie. Tylko na początku udziału w Programie wychowanek przejawiał obawy związane z udziałem w nim i dotyczyły one tego, że z powodu braku chęci przestanie w nim uczestniczyć. Jako korzyści jakie chciał osiągnąć w związku z udziałem w Programie wymienił uzyskanie wiedzy przydatnej w życiu zawodowym oraz pracę nad sobą, które miały przełożyć się na łatwiejszy start w dorosłość. Wychowanek w ankiecie oceniającej projekt ocenił w 5-stopniowej skali na 5 wpływ projektu na większą świadomość tego co jest dla niego w życiu najważniejsze, na 4 ocenił wpływ projektu na nabycie umiejętności rozpoznawania swoich emocji, umiejętność podejmowania decyzji zgodnie z tym, co jest dla niego w życiu najważniejsze, umiejętność twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów oraz nabycie umiejętności planowania swojej przyszłości. Dodatkowo w odczuciu wychowanka projekt w wysokim stopniu (ocena 4) sprawił, że czuje się on bezpiecznej myśląc o swoim dorosłym życiu. Natomiast na 3 ocenił wpływ projektu na łatwiejsze rozpoznawanie swoich mocnych stron. Zdaniem wychowanka rozmowy z wychowawcą pozwoliły mu lepiej przygotować się do wejścia w dorosłe życie. Jako zalety współpracy z mentorami w ramach realizacji Programu wymienił zwiększenie motywacji oraz uzyskanie poczucia, że po wyjściu z placówki będzie w stanie osiągnąć założony cel. Jako najważniejszą wartość uzyskaną dzięki udziałowi w Programie wychowanek uznał możliwość spotkania z były wychowankami. Na pytanie co należałoby zmienić w formie pracy z wychowawcami i mentorami wychowanek odpowiedział, że jego zdaniem należy wprowadzić większą liczbę rozmów. Wychowawca na początku wsparcia ocenił zdolności interpersonalne wychowanka, zdolności komunikacyjne na ocenę 2, a umiejętności osobiste na ocenę 3 w 5-stopniowej skali. W badaniu ostatnim ocenił je kolejno na ocenę 5, 4 oraz 5, co pokazuje bardzo duży wzrost. 59

60 Wychowanek 3 W początkowej fazie realizacji Programu jako najważniejsze uzyskane efekty tutor wskazał brak ucieczek wychowanka z placówki, zwiększenie świadomości samego siebie tj. swoich mocnych i słabych stron, rozpoczęcie planowania ścieżki kariery poprzez wybór przedmiotów na maturę oraz pracę nad nawiązaniem pozytywnych relacji z rodziną zastępczą. W dalszych etapach wskazywano na dobrą frekwencję w szkole w porównaniu z rokiem poprzednim i uzyskiwanie pozytywnych ocen w szkole oraz większą otwartość wychowanka w stosunku do wychowawców. Dodatkowo ponownie wskazano na brak ucieczek z placówki. W końcowej fazie realizacji Programu dodatkowo tutor wskazał na stosowanie się do nakazów i przestrzeganie reguł i norm, większą chęć w uczęszczaniu do szkoły przez wychowanka, uzyskiwanie dobrych stopni oraz planowanie dalszej edukacji. Wychowanek odbudował ponadto dobre relacje z rodziną zastępczą oraz nawiązał z własnej inicjatywy kontakt z matką biologiczną. Na przestrzeni realizacji Programu wychowanek jako swój największy sukces wskazał pomoc koleżance w trudnej sytuacji, uzyskiwanie dobrych ocen oraz regularne chodzenie do szkoły, ograniczenie palenia papierosów oraz dobre oceny uzyskane na koniec semestru. Wśród porażek w początkowej fazie wsparcia wychowanek wymienił ucieczki ze szkoły w skutek czego utracił zaufanie u niektórych osób, zaniedbanie relacji z siostrą, brak realizacji postawionych celów i nerwowość w działaniu, czy też uzyskanie słabych ocen z matematyki. Wśród swoich planów na najbliższe miesiące wskazywał nie opuszczanie lekcji i uzyskiwanie dobrych stopni, poprawę relacji z siostrą, nawiązanie ponowne dobrych relacji z rodziną zastępczą oraz planowanie usamodzielnienia się i opuszczenia placówki. W związku z realizacją Programu największe korzyści jakie chciał osiągnąć dotyczyły poprawy własnego funkcjonowania, lepszego poznania siebie, nauki samodzielności i rozporządzania pieniędzmi oraz uzyskania większej otwartości na ludzi. Wychowanek w ankiecie oceniającej projekt ocenił w 5-stopniowej skali na 5 wpływ projektu na nabycie umiejętności rozpoznawania swoich emocji oraz na większą świadomość tego, co jest dla niego w życiu najważniejsze. Na 4 ocenił wpływ projektu na łatwiejsze 60

61 rozpoznawanie swoich mocnych stron, umiejętność twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów oraz nabycie umiejętności planowania swojej przyszłości. Dodatkowo w odczuciu wychowanka projekt w wysokim stopniu (ocena 4) sprawił, że czuje się on bezpiecznej myśląc o swoim dorosłym życiu, natomiast na 3 ocenił wpływ projektu na umiejętność podejmowania decyzji zgodnie z tym, co jest dla niego w życiu najważniejsze. Zdaniem wychowanka rozmowy z wychowawcą pozwoliły mu lepiej przygotować się do wejścia w dorosłe życie. Jako zalety współpracy z mentorami w ramach realizacji Programu wymienił zdobycie poczucia, że nie wolno się poddawać i należy walczyć o własne dobro. Wychowawca na początku wsparcia ocenił zdolności interpersonalne wychowanka na 3, a zdolności komunikacyjne i umiejętności osobiste na ocenę 2 w 5-stopniowej skali. W badaniu ostatnim ocenił je wszystkie na ocenę 5. Wychowanek 4 W początkowych dwóch miesiącach realizacji wsparcia wśród uzyskanych efektów tutor wymienił zwiększenie chęci do udziału w projekcie, poprawę przez wychowanka ocen oraz nabycie zaufania do samej formy wsparcia. W następnych tygodniach tutor zauważył, że wychowanek uświadomił sobie jakie ma braki i niedoskonałości, w lepszym stopniu poznał siebie oraz potrafił wskazać skąd biorą się jego problemy. Dodatkowo wskazanym przez tutora widocznym efektem pracy z wychowankiem było zmniejszenie strachu przed maturą, poprawa podejścia do swoich niepowodzeń, większe zaufanie względem samego siebie, wyciszenie się, podjęcie przez wychowanka działań mających na celu zaplanowanie dorosłego życia, których efektem było zapisywanie się przez niego na różnorodne kursy, podjęcie dorywczej pracy. Wychowanek w ramach realizacji Programu stał się lepiej zorganizowany, zdolny do samodzielnego załatwiania rozmaitych spraw oraz poprawił swoje relacje z rodziną i rówieśnikami. Jest zdolny do samodzielnego, dorosłego funkcjonowania. Z samooceny dokonanej przez wychowanka na przestrzeni realizacji projektu możemy wywnioskować, że potrafił on nie tylko identyfikować swoje największe sukcesy 61

62 oraz największe porażki. Wśród największych sukcesów wskazywał dostanie się na kurs prawa jazdy kat. B, otrzymanie promocji do klasy maturalnej, zdanie matury i dostanie się na studia. Jako porażki wychowanek wskazywał słabe oceny, zbyt dużą liczbę opuszczony zajęć, strach przed maturą. W kategorii osobistej porażki wskazał nawet na brak pieniędzy na studia. Wśród planów na najbliższe miesiące początkowo wskazał na miłe spędzenie wakacji. W kolejnych miesiącach jego plany dotyczyły nauki do matury, ogólnej poprawy swojego zachowania, zaangażowania, dostania się na studia, zdobycia pracy, kończąc na zapisaniu się na różnorodne kursy. Wśród największych obaw związanych z udziałem w Programie wskazywał głównie na obawy związane ze zbyt dużą liczbą dokumentów wypełnianych w trakcie uczestnictwa w Programie, jednakże w końcowej fazie uczestnictwa nie miał już żadnych obaw. Największymi korzyściami jakich wychowanek chciał doświadczyć w związku z udziałem w Programie to żeby to czego nauczył się w trakcie jego realizacji przełożyło się w przyszłości na jego przyszłą pracę. W końcowej fazie wskazał, że dzięki udziałowi w Programie dużo się nauczył i inaczej postrzega samego siebie. Wychowanek w ankiecie oceniającej projekt ocenił w 5-stopniowej skali na 5 wpływ projektu na nabycie umiejętności planowania swojej przyszłości, natomiast na 4 ocenił wpływ projektu na łatwiejsze rozpoznawanie swoich mocnych stron, nabycie umiejętności rozpoznawania swoich emocji, większą świadomość tego co jest dla niego w życiu najważniejsze oraz umiejętność podejmowania decyzji zgodnie z tym, co jest dla niego w życiu najważniejsze. Ponadto w odczuciu wychowanka projekt w wysokim stopniu (ocena 4) sprawił, że czuje się on bezpiecznej myśląc o swoim dorosłym życiu. Na 3 ocenił wpływ projektu na umiejętność twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów. Zdaniem wychowanka rozmowy z wychowawcą pozwoliły mu lepiej przygotować się do wejścia w dorosłe życie. Mówiąc o zaletach współpracy z mentorami w ramach realizacji Programu wymienił dobrą atmosferę, przyjazną formę zajęć oraz ciekawe ćwiczenia. Na pytanie co należałoby zmienić w formie pracy z wychowawcami i mentorami wychowanek odpowiedział, że jego zdaniem niczego nie trzeba zmieniać. 62

63 Wychowawca na początku wsparcia ocenił zdolności interpersonalne wychowanka, zdolności komunikacyjne oraz umiejętności osobiste na ocenę 3 w 5-stopniowej skali. W badaniu ostatnim ocenił je wszystkie na ocenę 5, co pokazuje bardzo duży wzrost. Wychowanek 5 Efekt realizacji Programu u wybranego wychowanka w pierwszych miesiącach objawiał się głównie coraz bardziej konkretnym planowaniem swojego życia, poprawieniem ocen na zakończenie gimnazjum i większą motywacją do nauki. Następnie w coraz mniejszym stopniu obawiał się on nauki w nowej szkole oraz był bardziej świadomy samego siebie. W kolejnych tygodniach uświadomił sobie jak niekorzystne dla jego nauki i w dalszej kolejności kariery zawodowej jest odwlekanie wykonania zadań lub prac domowych, poznał swoje emocje i starał się w większym stopniu zwracać na nie uwagę. Wychowanek ponadto zaczął wykonywać powierzone mu zadania do końca, starał się być odpowiedzialny za swoje czyny, zaczął systematycznie uczęszczać na zajęcia szkolne, poprawił oceny i zaczął myśleć nad poprawą swojej kondycji fizycznej. Wychowanek w wyniku realizowanych sesji oraz analizy testów predyspozycji zawodowych dowiedział się, że posiada zainteresowania techniczne i w mniejszym stopniu wojskowe. W wyniku udziału w projekcie wychowanek stał się bardziej pewny siebie i śmiały w kontaktach międzyludzkich, nauczył się zachowywać asertywnie i odróżniać zachowania asertywne od agresywnych. Dodatkowo z mniejszą niechęcią myśli o powrocie do obowiązków szkolnych. Rozmowy na temat opuszczania zajęć przyniosły pozytywny skutek i wychowanek wie co może zrobić już dzisiaj, aby uniknąć bezrobocia. Wśród swoich największych sukcesów wychowanek wymienił obok uzyskania zadowalających ocen, również nie uleganie nałogowi palenia papierosów i spożywania alkoholu. Jako największe porażki wskazywał na niepowodzenia związane z edukacją takie jak absencja na zajęciach czy uzyskiwanie niezadowalających ocen. Jego plany na najbliższe miesiące również skupiały się wokół edukacji i dotyczyły poprawy ocen i frekwencji w szkole. Tylko na początku udziału w Programie wychowanek przejawiał obawy związane z uczestnictwem w nim i dotyczyły one tego, że pokaże swoją osobę z jak najgorszej strony. 63

64 Korzyści jakie chciał odnieść w związku z udziałem w Programie dotyczyły lepszego poznania siebie, dowiedzenia się czegoś potrzebnego o życiu i własnym rozwoju oraz poznanie rynku pracy. Wychowanek w ankiecie oceniającej projekt ocenił w 5-stopniowej skali na 5 wpływ projektu na umiejętność podejmowania decyzji zgodnie z tym, co jest dla niego w życiu najważniejsze i nabycie umiejętności planowania swojej przyszłości. Na 4 ocenił wpływ projektu na łatwiejsze rozpoznawanie swoich mocnych stron, nabycie umiejętności rozpoznawania swoich emocji, większą świadomość tego co jest dla niego w życiu najważniejsze oraz na umiejętność twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów. Ponadto w odczuciu wychowanka projekt w średnim stopniu (ocena 3) sprawił, że czuje się on bezpiecznej myśląc o swoim dorosłym życiu. Zdaniem wychowanka rozmowy z wychowawcą pozwoliły mu lepiej przygotować się do wejścia w dorosłe życie. Jako zalety współpracy z mentorami w ramach realizacji Programu wymienił uzyskanie wiedzy na temat tego, jak uchronić się przed bezrobociem i jak radzić sobie po wyjściu z ośrodka. Jako najważniejszą wartość uzyskaną dzięki udziałowi w Programie wychowanek uznał uświadomienie sobie tego, co go czeka w przyszłości po opuszczeniu ośrodka. Na pytanie co należałoby zmienić w formie pracy z wychowawcami i mentorami wychowanek odpowiedział, że jego zdaniem nie należy niczego zmieniać. Wychowawca na początku wsparcia ocenił zdolności interpersonalne wychowanka na ocenę 2, a zdolności komunikacyjne i umiejętności osobiste na ocenę 1 w 5-stopniowej skali. W badaniu ostatnim ocenił je kolejno na ocenę 4, 5 oraz 5, co pokazuje bardzo duży wzrost. PODSUMOWANIE Z powyższej analizy losowej odbiorców wynika, że udział w projekcie miał na nich bardzo duży, pozytywny wpływ. Wszyscy wychowankowie bardzo wysoko ocenili wpływ 64

65 projektu na nabycie umiejętności planowania swojej przyszłości. Z analizy dokumentów i ankiet wynika, że dzięki udziałowi w projekcie wychowankowie nabyli przede wszystkim umiejętność wyznaczania sobie celów, konkretyzowania planów życiowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na to, że dzięki udziałowi w Programie wychowankowie nabyli umiejętność dokonania samooceny w wielu obszarach, np. poznali swoje mocne i słabe strony, nabyli umiejętność rozpoznawania swoich emocji, określania tego, co w danej chwili czują i skąd biorą się w nich dane uczucia, emocje, z czym one są związane. Ponadto, co niezwykle istotne, udział w projekcie miał wpływ na wykształcenie u wychowanków np. umiejętności podejmowania decyzji zgodnie z tym, co jest dla nich najważniejsze. Wszystko to wpłynęło na to, że wychowankowie odczuli także to, że czują się bezpiecznej myśląc o swoim dorosłym życiu, o tym, co ich czeka w przyszłości. Należy podkreślić to, że wszyscy wychowankowie jasno podkreślili, że rozmowy z wychowawcami pozwoliły im na łatwiejsze przygotowanie się do wejścia w dorosłe życie. Na pytanie, jaką najważniejszą wartość uzyskali dzięki udziałowi w Programie wychowankowie wymieniali np. nabycie umiejętności podejmowania decyzji, uświadomienie sobie tego, co czeka ich po wyjściu z ośrodka. Jedną z zalet, która pojawiła się w odpowiedziach wychowanków jest możliwość spotkania z byłymi wychowankami domów dziecka. Dodatkowo wychowawcy zanotowali bardzo duży wzrost zdolności interpersonalnych, komunikacyjnych i osobistych u wszystkich wychowanków, którzy zostali poddani analizie. Z dokonanej analizy jasno wynika, że udział wychowanków w Programie miał dla nich szczególne znaczenie, przyniósł efekty w postaci nie tylko wzrostu poszczególnych zdolności czy kompetencji, ale także sprawił, że wychowankowie dzięki pracy z tutorami oraz mentorami zostali wyposażeni w wiedzę dotyczącą ich samych. Jest to niezwykle istotne, biorąc pod uwagę fakt, iż sytuacja osób przebywających w ośrodkach opiekuńczowychowawczych jest w wielu aspektach niezwykle trudna i skomplikowana. 65

66 ROZDZIAŁ IV ANALIZA EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ 66

67 EWALUACJA WEWNĘTRZNA Fundacja Inicjatyw Menedżerskich w ramach realizacji projektu Świat dobrej przyszłości przeprowadziła ewaluację wewnętrzną w celu weryfikacji uzyskanych efektów testowania produktu finalnego w okresie W efekcie powstały 4 raporty: 1) Raport z rozmowy treningowej na zakończenie działań warsztatowych ramach projektu 2) Raport o charakterze porównawczym dotyczący zachowań i postaw 3) Raport z ewaluacji wewnętrznej (7 badań) 4) Analiza - osiągnięcie celu: nabycie przez 52 wychowanków domów dziecka z woj. lubelskiego umiejętności w zakresie prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym i kierowania rozwojem zawodowym do końca 2013 roku. 1) Raport z rozmowy treningowej na zakończenie działań warsztatowych ramach projektu Z każdym wychowawcą-tutorem w grudniu 2011 r. prowadzono indywidualną rozmowę treningową, mającą na celu ocenę praktycznych umiejętności wykorzystania w indywidualnej pracy z wychowankiem narzędzi coachingowych. Podczas rozmów treningowych, trener oceniał umiejętności tutorów w skali A-C. Na podstawie obserwacji i własnych notatek sporządził Kartę Oceny umiejętności trenersko - coachingowych każdego z uczestników rozmów treningowych. Arkusz Karty Oceny Coacha/ Tutora zawierał ocenę 3 głównych obszarów pracy coacha/tutora wraz z podkategoriami: 67

68 - Kluczowe umiejętności coacha (Budowanie zaufania, Umiejętność definiowania celu, Uważne słuchanie, Eliminowanie uprzedzeń, Umiejętność zadawania pytań). Ocena dokonywana była na czterostopniowej skali A-D: A Umiejętność w pełni opanowana; swobodne i płynne korzystanie z umiejętności. B Umiejętność opanowana; stosowanie umiejętności wymaga koncentracji. C Umiejętność stosowana nieregularnie; przemienne stosowanie i niestosowanie umiejętności. D Umiejętność niestosowana; nie zaobserwowano zastosowania umiejętności w praktyce. - Etapy rozmowy coachingowej (Dążenie, Rzeczywistość). Ocena dokonywana była na trzystopniowej skali A-C: A Dobrze przeprowadzony etap; poprawnie określony cel/rzeczywistość klienta (POKARM/PIES). B Etap przeprowadzony w stopniu umożliwiającym kontynuowanie sesji (niepełny POKARM/PIES). C Etap przeprowadzony niepoprawnie; brak prawidłowego celu/niepełna diagnoza rzeczy- -wistości. - Zastosowanie narzędzi coachingowych (Brak stosowania narzędzi coachingowych, Próba zastosowania narzędzi coachingowych, Zastosowanie prawidłowe 1 narzędzia coachingowego, Zastosowanie prawidłowe 2 lub więcej narzędzi coachingowych). Jeśli chodzi o kluczowe umiejętności tutora/coacha to ocenione zostały one od 3,14 do 3,29 na 4 stopniowej skali. Zatem wszystkie ocenione zostały na poziomie wysokim. Odnośnie etapów rozmowy coachingowej na podstawie ocen wystawionych przez trenera prowadzącego rozmowę coachingową 50 % uczestników dobrze przeprowadziło 1 etap rozmowy coachingowej, 13 osób przeprowadziło symulację w stopniu umożliwiającym kontynuowanie sesji. Analizując kolejny etap rozmowy, 13-stu osobom wystawiono ocenę wskazującą na umiejętność poprawnego określenia celu i rzeczywistości klienta, natomiast 50% uczestników przeprowadziło ten etap w stopniu zapewniającym 68

69 kontynuowanie sesji. U jednej osoby trener zaobserwował niepoprawne przeprowadzenie etapów rozmowy coachingowej, w celu wyeliminowania braków trener udzielił niezbędnych wskazówek i porad osobie, która osiągnęła powyższą ocenę. Przeprowadził z nią powtórną rozmowę. Ogólny poziom umiejętności zastosowania narzędzi coachingowych przez uczestników szkolenia został oceniony przez trenera jako wysoki. Wszystkie osoby podjęły próby zastosowania narzędzi podczas symulowanej rozmowy treningowej. Zdecydowana większość (16) potrafiła zastosować co najmniej 1 narzędzie coachingowe we właściwy sposób i 7 osób zastosowało 2 lub więcej narzędzi coachingowych. Natomiast 5 osób podejmując próbę, potrafiło zastosować częściowe narzędzia coachingowe. Trener na podstawie pogłębionej oceny każdego z elementów opracował ocenę globalną dla każdego tutora - coacha. Zdecydowana większość uczestników (ponad 80%) osiągnęła bardzo wysokie wyniki wskazujące na umiejętność samodzielnego, skutecznego prowadzenia sesji, właściwego wykorzystania narzędzi coachingowych w swojej pracy. W przypadku 4 osób pewne umiejętności wymagają ugruntowania poprzez zastosowanie samokształcenia (w oparciu o przygotowane materiały w ramach Produktu Finalnego). 2) Raport o charakterze porównawczym dotyczący zachowań i postaw Raport opracowany został na podstawie analizy arkuszy obserwacyjnych prowadzonych przez wychowawców podczas całego procesu testowania. Dokonano analizy danych na podstawie ocen początkowych, śródokresowych (luty 2013 r.) i końcowych (grudzień 2013 r.). Do oceny zastosowano skalę sześciostopniową, na której 0-było oceną najniższą, a 6-ocenę najwyższą. Badano następujące 4 obszary: - nauka szkolna, - funkcjonowanie społeczne dziecka w placówce, - samodzielność, umiejętność samoobsługi, - funkcjonowanie emocjonalne. 69

70 W przypadku każdego z 52 wychowanków obliczono odpowiednią (na podstawie arkuszy obserwacyjnych) liczbę punktów dla każdego z 4 ww. obszarów trzykrotnie. Następnie obliczono dla każdego wychowanka różnice punktów pomiędzy pomiarem początkowym i końcowym. Następnie wyliczono wartości procentowe wzrostu dla każdego wychowanka. Wśród zdecydowanej większości wychowanków zaobserwowano poprawę efektywności pracy wychowawczej w przedziale 50% 59,99 %. W grupie ¼ wychowanków nastąpiła poprawa i wzrost skuteczności w przedziale 60% - 69,99%, u pozostałych skuteczność pracy z zastosowaniem założeń nowej metody osiągnęła poziom ponad 80%. Wyniki wskazują, że na początku realizacji projektu średni uzyskiwany przez wychowanka wynik zsumowanych ocen wynosił 90, natomiast po zakończeniu wsparcia 147. Podsumowując, wyniki wskazują na wzrost skuteczności metod wychowawczych u 52 wychowanków. Wyniki ewaluacji wewnętrznej potwierdzają osiągnięcie celu głównego założonego w projekcie, tj. zwiększenie o 50% skuteczność metody wychowawczej prowadzącej do wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wśród 52 wychowanków domów dziecka z województwa lubelskiego do końca 2013 r. 3) Raport z ewaluacji wewnętrznej Raport składa się z trzech rozdziałów: I - Ewaluacja on-going II Ewaluacja wewnętrzna końcowa III Wnioski i rekomendacje. Techniki badawcze, które zostały wykorzystane do raportu to: metoda analizy delfickiej, analiza opinii i ocen prowadzona wśród odbiorców i użytkowników projektu, analiza dokumentacji prowadzonej przez użytkowników. 70

71 Rozdział I składa się z 7 części: 1) Raport z ankiet oceniających nowa metodę (ankietowani: wychowawcy i dyrektorzy placówek testujących produkt), IX 2012 r., 2) Raport z opinii wychowanków, IX 2012 r., 3) Raport z ankiet oceniających nową metodę (ankietowani: dyrektorzy placówek), V 2013 r., 4) Raport z ankiet oceniających nowa metodę (ankietowani: wychowawcy pracujący wg metody), V 2013 r., 5) Raport z opinii wychowanków, V 2013 r., 6) Opinie autorytetów w formie analizy delfickiej, 7) Analiza studium przypadku, pozwalająca ocenić oddziaływanie produktu na interesariuszy projektu. Oto charakterystyka wyników poszczególnych analiz: 1. Raport z ankiet oceniających nowa metodę (ankietowani: wychowawcy i dyrektorzy placówek testujących produkt), IX 2012 r. Badaniem objęto 40 osób. Przydatność stosowania metody wypracowanej w ramach projektu w pracy z wychowankami badani ocenili na poziomie 3,1 na skali 5-stopniowej, a zatem na poziomie średnim. Zwiększenie efektywności i skuteczności pracy wychowawczej z wychowankiem ankietowani ocenili na poziomie 3,4 na skali 5-stopniowej, a zatem również na poziomie powyżej średnim. 71

72 2. Raport z opinii wychowanków, IX 2012 r. Badaniem objęto 52 wychowanków. Podczas spotkań eksperta metodycznego i autorów koncepcji z wychowankami w okresie VII, VII, IX 2012 r. zbierano opinie młodzieży nt. udziału w projekcie. Wychowankowie oceniali swój udział wyrażając opinie ustnie podczas spotkania lub pisemnie. Opinie były zgromadzone w arkuszu opinii. Wychowankowie bardzo pozytywnie wypowiedzieli się na temat udziału w zajęciach. Rozmowy o przyszłości, szczerość i indywidualizm w podejściu, to takie elementy w opinii młodzieży, które umożliwią lepsze przygotowanie do dorosłego życia i wyjścia z placówki. Udział w projekcie traktują jako wsparcie, wzmocnienie w poczuciu własnej wartości i podejmowaniu trafnych decyzji. Co więcej w opinii samych wychowanków powoli kształtuje się pogląd, że edukacja jest jednym z najważniejszych elementów późniejszego sukcesu oraz, że od ich aktywności zależy funkcjonowanie w przyszłości. 3. Raport z ankiet oceniających nową metodę (ankietowani: dyrektorzy placówek), V 2013 r. Badaniem objęto 12 dyrektorów placówek. Przydatność stosowania metody wypracowanej w ramach projektu w pracy z wychowankami badani ocenili na poziomie 3,8 na skali 5-stopniowej, a zatem na poziomie wysokim. Badanych zapytano o to czy ich zdaniem udział w projekcie pozwoli zmniejszyć problemy wychowawcze w pracy z wychowankami. Na skali 5-punktowej ocena wynosi 3,5, zatem jest to ocena wysoka (średnia na skali 5-punktowej to 2,5). Ankietowanym zadano pytanie o to w jakim stopniu oferowane w założeniach projektu formy pracy odpowiadają na dotychczasowe potrzeby placówek opiekuńczowychowawczych. Na skali 5-punktowej ocena wynosi 3,8, zatem jest to ocena wysoka (średnia na skali 5-punktowej to 2,5). Na pytanie o to na ile proponowane elementy metody wypracowanej w ramach projektu pozwolą zwiększyć skuteczności metod wychowawczych prowadzących do wczesnej 72

73 interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wśród wychowanków placówek ankietowani dokonali oceny na poziomie 3,6 na skali 5-stopniowej, a zatem również na poziomie wysokim. Respondenci ocenili na skali 5-punktowej poziom wpływu wdrażanych w fazie testowania metod pracy z wychowankami w ramach projektu w trzech aspektach: - lepszego przygotowania wychowanków do wejścia w dorosłe życie. Ocena wynosi 3,7, zatem jest to wysoki poziom wpływu. - prawidłowego funkcjonowania wychowanków w życiu społecznym. Ocena wynosi 3,3, zatem jest to poziom wpływu powyżej średniego (średnia na skali to 2,5). - prawidłowego kierowania rozwojem zawodowym wychowanków. Ocena wynosi 3,7, zatem jest to wysoki poziom wpływu. Badani dokonali oceny metod pod kątem zwiększenia efektywności pracy wychowawczej. Wynosi ona na skali 5-punktowej 3,4. Zatem jest znacznie powyżej średniej (wynoszącej 2,5). Najwyżej respondenci ocenili dotychczas zaistniałe zmiany w zachowaniu wychowanka w wyniku pracy wychowawczej z zastosowaniem nowej metody. Na skali 5-stopniowej wynosi ona 4,3. Jest bardzo wysoka. Na 12 ankietowanych 9 osób wskazało na duże zmiany i 3 badanych na bardzo duże zmiany. 73

74 Analizując pytania otwarte ankietowani wymienili bardzo dużo efektywnych elementów składających się na nową metodę. Zwracano szczególną uwagę na istotę i ideę mentoringu, wskazując, że ważna w pracy wychowawczej jest pełna diagnoza wychowanków, planowanie etapowe pracy z wychowankiem, a przede wszystkim indywidualizacja podejścia. Wśród rekomendacji zwiększających skuteczność i efektywność działań najczęstszą odpowiedzią było objęcie projektem wychowanków niżej grupy wiekowej, realne włączenie pracodawców w proces wsparcia młodzieży i oferowane wsparcie dla rodziny. 4. Raport z ankiet oceniających nowa metodę (ankietowani: wychowawcy pracujący wg metody), V 2013 r. Badaniem objęto 28 osób. Było to badanie przeprowadzone przy pomocy tego samego narzędzia badawczego, które zastosowano w badaniu dyrektorów placówek. Przydatność stosowania metody wypracowanej w ramach projektu w pracy z wychowankami badani ocenili na poziomie 3,8 na skali 5-stopniowej, a zatem na poziomie wysokim. Badanych zapytano o to czy ich zdaniem udział w projekcie pozwoli zmniejszyć problemy wychowawcze w pracy z wychowankami. Na skali 5-punktowej ocena wynosi 3,5, zatem jest to ocena wysoka (średnia na skali 5-punktowej to 2,5). Ankietowanym zadano pytanie o to w jakim stopniu oferowane w założeniach projektu formy pracy odpowiadają na dotychczasowe potrzeby placówek opiekuńczowychowawczych. Na skali 5-punktowej ocena wynosi 3,7, zatem jest to ocena wysoka (średnia na skali 5-punktowej to 2,5). Na pytanie o to na ile proponowane elementy metody wypracowanej w ramach projektu pozwolą zwiększyć skuteczności metod wychowawczych prowadzących do wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wśród wychowanków 74

75 placówek ankietowani dokonali oceny na poziomie 3,7 na skali 5-stopniowej, a zatem również na poziomie wysokim. Respondenci ocenili na skali 5-punktowej poziom wpływu wdrażanych w fazie testowania metod pracy z wychowankami w ramach projektu w trzech aspektach: - lepszego przygotowania wychowanków do wejścia w dorosłe życie. Ocena wynosi 3,6, zatem jest to wysoki poziom wpływu. - prawidłowego funkcjonowania wychowanków w życiu społecznym. Ocena wynosi 3,8, zatem jest to wysoki poziom wpływu. - prawidłowego kierowania rozwojem zawodowym wychowanków. Ocena wynosi 3,4, zatem jest to poziom wpływu powyżej średniej. Badani dokonali oceny metod pod kątem zwiększenia efektywności pracy wychowawczej. Wynosi ona na skali 5-punktowej 3,6, zatem jest znacznie powyżej średniej (wynoszącej 2,5). Najwyżej respondenci ocenili dotychczas zaistniałe zmiany w zachowaniu wychowanka w wyniku pracy wychowawczej z zastosowaniem nowej metody. Na skali 5- stopniowej wynosi ona 4,4. Na 28 ankietowanych 16 osób wskazało na duże zmiany, 11 badanych na bardzo duże zmiany, a 1 respondent na brak zmian. Analiza pytań otwartych: Oceniając proponowaną metodę wychowawcy zwracali uwagę przede wszystkim na wysoki walor prezentowanych zestawów ćwiczeń, które dzięki indywidualnej pracy w znacznie wyższym stopniu rozwijają kompetencje osobowe, interpersonalne, a także przygotowują wychowanka do wyboru właściwej ścieżki rozwoju zawodowego. Wskazywano, że opracowane treningi rozwojowe oraz współpraca z mentorem, rozmowy pozwalają stwarzać wychowankom realny cel, empiryczne poznawać rzeczywistość, a uświadamianie mocnych stron i predyspozycji w efektywniej przygotowują wychowanka do usamodzielnienia się. Wysoko oceniano także przygotowanie i szkolenia wychowawców oraz 75

76 włączanie do pracy wychowawczej elementów coachingu. Przy ocenie problemów, które utrudniają efektywność pracy wskazywano na trudności w pogodzeniu codziennych obowiązków z wygospodarowaniem czasu na indywidualną pracę z jednym wychowankiem, niekiedy brak motywacji i zniechęcenie młodzieży do pisemnego wypełniania ćwiczeń. Analizując wskazane uwagi należy mieć na względzie, że młodzież w domach dziecka ciągle poddawana jest różnym badaniom, testom. Ogólnie zdecydowana większość przyjmuje negatywne wzorce bierności życiowej i niechętnie angażuje się w aktywne działania, potrzebuje znacznie więcej czasu, żeby przekonać się do wartości, jakie może zdobyć dzięki zaangażowaniu. Zwracano uwagę, że obecność, angażowanie rodziny i osób bliskich wychowankowi mogłoby zwiększyć efektywność działań. Wychowawcy uznali, że zasadne byłoby włączanie do programu młodzieży w młodszym wieku, z uwagi na to, że mają możliwość wyboru szkoły i preorientacja zawodowa nabyta wraz z udziałem w programie przyniesie więcej korzyści. 5. Raport z opinii wychowanków, V 2013 r. Badaniem objęto 52 wychowanków. W okresie X 2012-VI 2013 podczas spotkań eksperta metodycznego i autorów koncepcji z wychowankami pozyskiwano opinie młodzieży nt. udziału w projekcie. Wychowankowie oceniali swój udział wyrażając opinie ustnie podczas spotkania lub pisemnie. Opinie są zgromadzone w arkuszu opinii. Opinie wychowanków o udziale w projekcie są następujące: Rady dotyczące usamodzielnienia; Wzrost poczucia pewności siebie i wiara we własne możliwości; Nauka radzenia sobie w sytuacjach trudnych, pokonywanie trudności; Zwiększenie motywacji do działania i do pozytywnych zmian; Wsparcie i doświadczenie osób, które były w podobnej sytuacji; Interesujące tematy - miła atmosfera; Umiejętność planowania przyszłości; Umiejętność wyboru tego, co dobre, a rezygnacja, z tego, co niewłaściwe; 76

77 Wiedza o sobie, ale też postrzeganie siebie przez innych; Budowanie przyszłości, także preferencji zawodowych, nabycie umiejętności poruszania się po rynku pracy. Nie zanotowano negatywnych opinii. Zebrane dane wskazują na wysoką jakość prowadzenia procesu wychowawczego oraz skuteczność i trafność wprowadzenia innowacji w postaci oparcia metody na działaniach tutoringowo-mentoringowych. 6. Opinie autorytetów w formie analizy delfickiej W ramach ewaluacji on-going pozyskano opinie autorytetów z dziedziny psychologii, rozwoju zasobów ludzkich, tutoringu, mentoringu i rynku pracy: - ocena dr Elżbiety Wróbelwskiej psychologa, specjalisty ds. zasobów ludzkich, - ocena mgr Doroty Filipiuk psychologa, coacha, trenera; doradcy ds. rynku pracy, - ocena dr Andrzeja Bulzaka - doktor nauk humanistycznych w zakresie psychologii, ekspert merytoryczny z zakresu psychologii sądowej. Eksperci analizując metodologię zwracali szczególną uwagę na fakt, że projekt i jego założenia wpisują się w bardzo wysokim stopniu w potrzeby placówek opiekuńczo wychowawczych, wypełniają lukę w systemie opieki nad dorastającymi wychowankami. Zebrane kwestionariusze i scenariusze zajęć oceniono jako wartościowe, zróżnicowane tematycznie, wspomagające kształtowanie postaw emocjonalno społecznych, wspierające wszechstronny rozwój osobowy i społeczny młodzieży. Wysoko oceniono i rekomendowano narzędzia doradcze i coachingowe, z uwagi na ich wartość w aktywizacji młodzieży oraz wspomaganiu we właściwej preorientacji zawodowej. Z punktu widzenia psychologii założenia metody pozwalają również w klaryfikacji hierarchii własnej wartości przez wychowanka, co tym samym przekłada się na wzrost motywacji najpierw do wyznaczania sobie celów, a w konsekwencji także do ich realizacji przez młodzież. 77

78 Analiza delficka wskazuje na to, że metodologia wprowadza nowatorskie zmiany ukierunkowane na wzrost skuteczności oddziaływań związanych z przygotowaniem wychowanka do samodzielności. Eksperci zwracają szczególną uwagę na wysoką wartość wszechstronnej diagnozy kompetencji społecznych, preorientację zawodową, wsparcie emocjonalne i uczenie poprzez przykład z udziałem mentorów, trening kompetencji społecznych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zasoby wychowanka. Opinia ekspertów jednoznacznie podkreśla innowacyjność metody oraz potrzebę jej stosowania. Programu z powodzeniem można włączyć w zakres zadań wychowawczych każdej placówki opiekuńczo-wychowawczej. 7. Analiza studium przypadku, pozwalająca ocenić oddziaływanie produktu na interesariuszy projektu. Studium przypadku przeprowadzano w IV kwartale 2013 r. Główne obszary badawcze to: zaobserwowane zmiany w zachowaniach, budowanie relacji społecznych, konstruowanie celów życiowych, konstruowanie perspektywy przyszłości, rozwiązywanie problemów oraz budowania systemu wartości. Najbardziej widoczne pozytywne zmiany jakie zaobserwowano w zachowaniu wychowanków to: poczucie współodpowiedzialności, większe rozumienie problemów, znajdowanie i planowanie konstruktywnych rozwiązań. Ponad połowa badanych uznała, że zastosowana metoda w dużym stopniu (56% odpowiedzi) skuteczniej przygotowuje wychowanka do pełnienia ról społecznych, 29% ankietowanych uznało, że w bardzo dużym stopniu, pozostali uznali, że nastąpiło to stopniu średnim. Analizując zastosowanie metody pod kątem minimalizacji skutków pobytu wychowanka w placówce 54% osób oceniło, że minimalizacja nastąpiła w dużym stopniu, 21% uznało, że w stopniu bardzo dużym, pozostali ocenili średnią minimalizację skutków 78

79 pobytu wychowanka w placówce. W opinii aż 65% ankietowanych metoda skuteczniej przygotowała wychowanka do wejścia w dorosłe życie. Wyniki studium przypadku wskazują, że u wszystkich wychowanków zaobserwowano konstruktywne cechy we wszystkich badanych obszarach. Podsumowując, analiza studium przypadku oraz zebrane dane potwierdzają, że w wyniku zastosowanej metody wychowankowie zostali właściwiej przygotowani do pełnienia ról społecznych. Potwierdzają to spostrzeżenia i wzrosty m.in. w zakresie konstruktywnego budowania systemu wartości, pojawiających się pozytywnych zmian w zachowaniach wychowanków. Dodatkowo pozytywne zmiany w budowaniu właściwych relacji społecznych, nabycie umiejętności prawidłowego planowania przyszłości, twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów wskazują, że działania i praca projektowa skuteczniej przygotowała dziecko do wejścia w dorosłe życie. Wszystkie wskazane i opisane elementy, zebrane i przeanalizowane zachowania wychowanków pozwalają potwierdzić, że efektem podejmowanej współpracy z wychowankiem metoda zminimalizowała skutki pobytu wychowanków w placówce przekładając się na prawidłowe funkcjonowanie społeczne i edukacyjno - zawodowe wychowanków oraz właściwy wybór drogi życiowej zgodnej z hierarchią wartości wychowanka. W rozdziale II Ewaluacja wewnętrzna końcowa przedstawiono wyniki badań: 1) Wychowawców i dyrektorów, 2) Wychowanków. Poniżej przedstawiono wyniki obu analiz: 1. Raport z badań wychowawców i dyrektorów Badaniem objęto 28 wychowawców i 12 dyrektorów. W opinii 90,5 % ankietowanych w wyniku działań związanych z pracą w ramach projektu Świat dobrej przyszłości wzrosła 79

80 optymalizacja i efektywność pracy wychowawczej. Na dyrektorów i wychowawców (łącznie 40 osoób) objętych badaniem 37 osób stwierdziło wzrost optymalizacji i efektywności, natomiast 3 badanych nie miały zdania na ten temat. Wszyscy dyrektorzy i wychowawcy biorący udział w procesie testowania uznali jednomyślnie, że opracowane i wdrożone w fazie testowania rozwiązanie pozytywnie wpłynęło na jakość życia wychowanków (100% ankietowanych) i w lepszym stopniu przygotowano wychowanków do wejścia w dorosłe życie (100% respondentów). 70% badanych uważa, że dzięki udziałowi w projekcie zmniejszyły się problemy wychowawcze w pracy z wychowankiem w bardzo dużym stopniu oraz w dużym stopniu. Natomiast biorąc pod uwagę 3 kategorie odpowiedzi: bardzo duży stopień zmian, duży stopień, średni stopień 100% badanych uważa, że projekt i zastosowana w nim metodologia przyczyniły się do zmniejszenia problemów wychowawczych w pracy z wychowankiem. Połowa ankietowanych (50%) uznała, że oferowany produkt efektywniej wykorzystuje zasoby dziecka w dużym stopniu, 32,5% badanych wskazało, że prowadzone zajęcia w bardzo dużym stopniu zwiększają efekty i 17,5% respondentów wskazuje na średni stopień. Zatem łącznie na bardzo duży i duży stopień efektywności wskazuje 82,5% ankietowanych. Natomiast biorąc pod uwagę oceny bardzo dobre, dobre i średnie 100% respondentów wskazuje na efektywność wykorzystania zasobów dziecka. Na podstawie badań odnotowano również poprawę skuteczności działań wychowawczych według 13 osób nastąpiło to w stopniu bardzo dużym (32,5%), według 17 osób w stopniu dużym (42,5%) oraz 10 w stopniu średnim (25%). Zatem łącznie na bardzo dużą i dużą poprawę skuteczności wskazuje 75% ankietowanych. Natomiast biorąc pod uwagę oceny bardzo dobre, dobre i średnie 100% respondentów wskazuje na poprawę skuteczności działań wychowawczych dzięki zastosowanej metodzie. Proponowana metoda w opinii wszystkich ankietowanych spełniła oczekiwania (100%). Ponad połowa badanych - 21 osób (52,5%) wskazało na duży stopień, 80

81 15 respondentów (37,5%) na bardzo duży i 4 badanych (10%) na średni stopień. Zatem łącznie na bardzo duży i duży stopień spełnienia oczekiwań wskazuje 90% ankietowanych. Natomiast biorąc pod uwagę oceny bardzo dobre, dobre i średnie 100% respondentów wskazuje na spełnienie oczekiwań zastosowanej metody. Według 100 % respondentów opracowany produkt i metodologia są lepsze od dotychczas funkcjonujących (łączne odpowiedzi: w bardzo dużym stopniu, w dużym i w średnim). Według 14 osób badanych stopień przewagi nowej metodologii projektowej jest bardzo duży (35%), według 24 respondentów jest duży (60%) i według 2 ankietowanych jest on średni (5%). Biorąc natomiast pod uwagę tylko odpowiedzi wskazujące na bardzo dużą i dużą przewagę nowego rozwiązania względem dotychczas funkcjonujących wskaźnik wynosi 95%. Jeśli chodzi o ocenę trwałości osiągniętych efektów zastosowanej nowej metodologii, to 80% badanych uważa, że jest ona bardzo wysoka (17,5%) oraz że jest wysoka (62,5%). Natomiast biorąc pod uwagę odpowiedzi wskazujące na bardzo wysoki stopień trwałości, wysoki stopień oraz średni stopień 100% ankietowanych wskazuje na trwałość osiągniętych efektów zastosowanego wsparcia. Badani ocenili czy przyjęte rozwiązania wpływają na poprawę jakości funkcjonowania placówki. Według 85% rozwiązania te mają wpływ. Pozostali badani nie mają zdania na ten temat (15%). Respondenci też wypowiedzieli się na temat tego czy przyjęte rozwiązanie jest możliwe do zastosowania w innych placówkach w całej Polsce. 95% badanych uważa, że jest to możliwe. Natomiast pozostali ankietowani (5%) nie mają zdania w tej kwestii. Ważnym elementem jest również łagodzenie zjawiska wypalenia zawodowego wśród wychowawców. 100% ankietowanych (łącznie w bardzo dużym stopniu, w dużym i w średnim) dzięki pozyskaniu nowej wiedzy i zdobyciu doświadczenia zmniejszyło stan wypalenia zawodowego. Biorąc pod uwagę wyłącznie wskazania na bardzo wysoki stopień 81

82 złagodzenia (27,5%) oraz na wysoki stopień (55%) łącznie 82,5% badanych stwierdziło, że dzięki projektowi zmniejszyło się ich wypalenie zawodowe. Podsumowując, obserwowane przez ankietowanych zmiany były duże, wieloaspektowe i pozytywne. Uznając skuteczność metody, ankietowani zwrócili uwagę na dużą trwałość efektów pracy oraz możliwość łagodzenia zjawiska wypalenia zawodowego. 2. Analiza ankiet wypełnianych przez wychowanków Na zakończenie udziału w projekcie 52 wychowanków wypełniło ankiety oceniając zmiany własnych kompetencji oraz efekty współpracy z wychowawcami i mentorami. Wychowankowie oceniali nabycie kompetencji i wzrost umiejętności w siedmiu obszarach, dokonując oceny na pięciostopniowej skali, na której 1 - to ocena najniższa a 5 - ocena najwyższa: 1. Łatwiej rozpoznajesz swoje mocne strony (3,8) 2. Nabyłeś umiejętności rozpoznawania swoich emocji (4,0) 3. Masz większą świadomość tego, co jest dla Ciebie w życiu najważniejsze (4,4) 4. Umiesz podejmować decyzje zgodnie z tym, co jest dla Ciebie w życiu najważniejsze (4,1) 5. Twórczo rozwiązujesz pojawiające się problemy (3,8) 6. Nabyłeś umiejętność planowania swojej przyszłości (4,2) 7. Czujesz się pewniej myśląc o swoim dorosłym życiu (4,0). Otrzymane wyniki oscylują w granicach 3,8-4,4 punktów. Wychowankowie najwyżej ocenili: - zwiększenie świadomości tego, co jest w ich życiu najważniejsze (4,4) - nabycie umiejętność planowania swojej przyszłości (4,2) - umiejętność podejmowania decyzji zgodnie z tym co jest dla nich w życiu najważniejsze (4,1) Wzrost wszystkich badanych kompetencji wychowankowie ocenili na poziomie wysokim. Wszyscy badani wychowankowie pozytywnie ocenili znaczenie indywidualnych 82

83 rozmów z wychowawcami, jako pozytywnie pomagającymi w przygotowaniu się do wejścia w dorosłe życie. W odpowiedzi na pytanie dotyczące zalet współpracy z mentorami byłymi wychowankami domów dziecka, wychowankowie wskazywali na nawiązanie trwałych i silnych relacji z mentorami. Praca z mentorem pomocna była w wejściu w dorosłość, a doświadczenia i możliwość skonsultowania swoich decyzji z osobami, które były w podobnej sytuacji pozwoliła na poczucie zwiększenia własnej wartości. Z wyników ewaluacji wewnętrznej wynika, że wychowankowie skuteczniej są przygotowani do wejścia w dorosłość, a perspektywa przyszłości budzi u nich znacznie mniejszy lęk niż w chwili przystąpienia do projektu. Uczestnicy zwracają również uwagę, że zdobyli większą wiedzę nt. własnych wartości, szukania sposobów rozwiązywania swoich problemów, udział w projekcie wpłynął na znaczny wzrost samoświadomości wychowanków. Zdecydowana większość wychowanków oceniając dotychczasową pracę z wychowawcami i mentorami stwierdziła, że nic nie trzeba zmieniać w sposobie pracy. Część osób zwracała uwagę, że praca w większej części mogłaby polegać na rozmowach, a nie na wypełnianiu testów. Reasumując uzyskane wyniki pozwalają uznać, że oferowane wsparcie było trafne i użyteczne w stosunku do potrzeb wychowanków, wkład pracy i środków przyczynił się w bardzo dużym stopniu do założonych rezultatów oraz efektywnego wykorzystania zasobów dziecka. Wyniki uzyskane wskazują na to, że praca tutoringowo-mentoringowa pozwoliła zminimalizować negatywne skutki pobytu w placówkach opiekuńczych. Wychowankowie nabyli umiejętności konstruktywnego wglądu w emocje, zwiększyli świadomość dotyczącą hierarchii wartości życiowych, nabyli umiejętność twórczego rozwiązywania problemów. W Rozdziale III zawarto Wnioski i rekomendacje dotyczące ewaluacji on-going oraz ewaluacji końcowej. Wskazano, że zrealizowano wszystkie założone efekty i cele. 83

84 W podsumowaniu napisano: Przeprowadzona ewaluacja wskazuje, że wszystkie kryteria oceny ewaluacji zostały osiągnięte w opinii wszystkich badanych Odbiorców, Użytkowników, kadry zarządzającej placówkami testującymi. Jeśli chodzi o kryterium efektywności, to według raportu ewaluacji wewnętrznej to zostało spełnione w 100% ponieważ 100% ankietowanych uznało, że relacja wydatkowanych środków, posiadanych zasobów była adekwatna do uzyskanych efektów. Kryterium skuteczności według raportu ewaluacji wewnętrznej zostało również spełnione, z uwagi na to, że zrealizowano wszystkie założone efekty. W opinii 90,5% ankietowanych nastąpiła poprawa jakości i efektywności funkcjonowania placówek opiekuńczo wychowawczych. 100% Użytkowników w toku działań projektowych zdobyło unikalną wiedzę w zakresie innowacyjnej metody wychowawczej. Wprowadzenie nowych metod pracy wpłynęło na złagodzenie zjawiska wypalenia zawodowego (w opinii 55% ankietowanych w stopniu dużym, 28% w stopniu bardzo dużym, 17% w stopniu średnim). Kryterium trwałości osiągniętych efektów według raportu zostało spełnione ponieważ w opinii 62% ankietowanych rezultaty będą trwałe w dużym stopniu, 18% ankietowanych uważa trwałość efektów jako bardzo dużą, a 20% jako średnią. Analiza delficka niezależnych ekspertów rekomenduje Świat dobrej przyszłości jako metodę, która powinna zostać upowszechniona w innych placówkach opiekuńczo wychowawczych. 4) Analiza - osiągnięcie celu: nabycie 52 wychowanków domów dziecka z woj. lubelskiego umiejętności w zakresie prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym i kierowania rozwojem zawodowym do końca 2013 roku W opracowaniu tym dokonano analizy dokumentów 52 wychowanków, którzy w XII 2013 r. ukończyli udział w projekcie. Przeanalizowano etap wyjściowy i etap końcowy celem zobrazowania pojawiających się zmian. 84

85 Uwzględniono następujące wskaźniki do analizy: kompetencje komunikacyjne, popularność pozycja socjometryczna relacje, zachowanie interpersonalne, aspiracje i plany życiowe, preferencje zawodowe. Wychowawcy wyrażając opinie o nabyciu określonych umiejętności przez wychowanków w związku z udziałem w projekcie ocenili na skali 5-punktowej: prawidłowość funkcjonowania wychowanków w życiu społecznym na poziomie 4,3 oraz prawidłowość kierowania rozwojem zawodowym wychowanków na poziomie takim samym 4,3. Są to oceny wysokie. W opracowaniu przedstawiono wyniki poszczególnych uczniów. Podsumowując, wzrost kompetencji i umiejętności ważnych dla przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu jaki nastąpił dzięki zastosowanemu wsparciu w ramach projektu w przypadku większości wychowanków (28 osób) wyniósł ponad 100%. U kolejnej grupy (10 osób) nastąpił wzrost kompetencji i umiejętności w oparciu o zastosowaną metodologię w przedziale od 80% do 89,9%. Kolejna grupa (8 wychowanków) podniosła kompetencje w przedziale od 60% do 69,9%. Najmniej liczna grupa wychowanków (6 osób) podniosła kompetencje w przedziale od 70% do 79,9%. U nikogo z badanych wychowanków nie nastąpił przyrost niższy niż 60%. Są to wyniki bardzo satysfakcjonujące dla metodologii, wskazujące na to, że cel główny projektu został osiągnięty. 85

86 ZAKOŃCZENIE 86

87 Na podstawnie analizy dokumentacji otrzymanej od Fundacji Inicjatyw Menedżerskich należy uznać, że cel główny projektu, którym jest zwiększenie o 50% skuteczności metod wychowawczych prowadzących do wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wśród 52 wychowanków domów dziecka z woj. lubelskiego do końca 2013 roku został osiągnięty. W celu sprawdzenia, czy cel ten został osiągnięty posłużono się tabelą z części VII Bilansu Zasobów, w której wychowawcy na bieżąco (co dwa miesiące) oceniali na skali od 0 do 6 postępy uczniów w następujących obszarach: - nauka szkolna, - funkcjonowanie społeczne dziecka w placówce, - samodzielność, umiejętność samoobsługi, - funkcjonowanie emocjonalne, - relacje w rodzinie, - stosunek dziecka do rodziców, - stan zdrowia wychowanków. Ewaluatorzy uznali, że projekt ma wpływ tylko i wyłącznie na 4 pierwsze obszary, stąd też do analizy wybrano zsumowane wyniki z tych obszarów uzyskane przez 52 wychowanków w badaniu pierwszym i ostatnim. 87

88 Liczba wychowanków Raport z ewaluacji zewnętrznej Wzrost ocen pomiędzy badaniem pierwszym a trzecim w 4 badanych obszarach Wykres 1. Wzrost ocen pomiędzy badaniem pierwszym a trzecim w 4 badanych obszarach (nauka szkolna, funkcjonowanie społeczne dziecka w placówce, samodzielność i umiejętność samoobsługi, funkcjonowanie emocjonalne). Jak pokazuje powyższy wykres u wszystkich 52 wychowanków nastąpił co najmniej 50% wzrost ocen uzyskiwanych w badaniu ostatnim w porównaniu do badania pierwszego. Wzrost ocen w przedziale między 50,00%-59,99% zanotowano dla blisko połowy wychowanków, wyniki 25,00% osób osiągnęły wzrost w przedziale 60,00%-69,99%, a zsumowane wyniki 8 osób wzrosły w przedziale 70,00%-79,99%. Po 3 osoby zanotowały wzrost w przedziale 80,00%-89,99% i 100% lub powyżej. Najniższy wzrost wynosi 50,00%, a najwyższy ponad 120,00%. Średni wzrost ocen uzyskanych w badaniu ostatnim w porównaniu do badania pierwszego wynosi blisko 65,00%. Powyższe dane pokazują jednoznacznie, że cel główny projekt został osiągnięty, a projekt przyczynił się do wypracowania metody, która w sposób znaczący przyczynia się 88

89 do wzrostu efektywności pracy wychowawczej prowadzącej do wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu. Ponadto można stwierdzić, że zostały osiągnięte wszystkie cele szczegółowe zawarte w Strategii wdrażania projektu innowacyjnego: a) Cel szczegółowy 1 - wypracowanie i wdrożenie innowacyjnej metody wychowawczej w woj. lub. w zakresie wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu wychowanków domów dziecka w oparciu o doświadczenia włoskie do 2013 r. O realizacji powyższego celu szczegółowego świadczy analiza dokumentacji prowadzonej przez Fundację Inicjatyw Menedżerskich, z której wynika, że 12 placówek wychowawczych z województwa lubelskiego wdrożyło i stosowało innowacyjną metodę opracowaną w ramach projektu Świat dobrej przyszłości. Placówki stosowały i wdrażały metodę w okresie III.2012 XII.2013 r. Z każdą placówką podpisano umowę, w której szczegółowo określono zakres współpracy, polegającej m.in. na prowadzeniu dokumentacji zgodnej z założeniami projektu, braniu udziału w monitoringu i rozliczaniu pracy wychowawców comiesięcznymi kartami czasu pracy. b) Cel szczegółowy 2 - zwiększenie kompetencji 28 wychowawców domów dziecka z woj. lubelskiego w obszarze innowacyjnych metod wychowania do końca 2011 roku. Z dokumentacji prowadzonej przez Fundację Inicjatyw Menedżerskich wynika, że wszyscy wychowawcy pełniący w projekcie rolę tutorów zwiększyli kompetencje w obszarze innowacyjnych metody wychowania. Poziom ich wiedzy i umiejętności został sprawdzony w trakcie rozmowy treningowej z coachem podczas której byli oceniani pod względem posiadania kluczowych umiejętności coacha, prowadzenia rozmowy coachingowej i zastosowania narzędzi coachingowych. Dodatkowo poziom ich wiedzy był sprawdzony za pomocą testu wiedzy składającego się z 15 pytań zamkniętych, z którego wszyscy wychowawcy uzyskali pozytywny wynik. Poziom ich umiejętności w trakcie rozmowy 89

90 Liczba wychowanków Raport z ewaluacji zewnętrznej treningowej oraz poziom wiedzy za pomocą testu został sprawdzony w dniach grudnia 2011 r. c) Cel szczegółowy 3 - nabycie umiejętności 52 wychowanków domów dziecka z woj. lubelskiego w zakresie prawidłowego funkcjonowania w życiu społecznym i kierowania rozwojem zawodowym do końca 2013 r. Do zbadania czy powyższy cel szczegółowy projektu został osiągnięty posłużono się analizą diagnoz dotyczących poziomu umiejętności wychowanków w przedmiotowym obszarze oraz przede wszystkim wynikami z arkusza obserwacji sytuacyjnej wypełnianego przez wychowawców i ankiet wypełnianych przez wychowanków. W arkuszu obserwacji sytuacyjnej wychowawcy 3 krotnie oceniali wychowanków pod kątem rozwoju zdolności interpersonalnych, komunikacyjnych i umiejętności osobistych. Analiza ocen uzyskiwanych przez poszczególnych wychowanków pokazuje bardzo duży wzrost w 3 powyższych obszarach. Wzrost ocen pomiędzy badaniem pierwszym a trzecim w 3 badanych obszarach Wykres 2. Wzrost ocen pomiędzy badaniem pierwszym a trzecim w 3 badanych obszarach (zdolności interpersonalne, komunikacyjne i umiejętności osobiste). 90