Dioksyny w żywności czy rzeczywiste ryzyko dla zdrowia?
|
|
- Antoni Wójtowicz
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Adam Grochowalski Politechnika Krakowska Dioksyny w żywności czy rzeczywiste ryzyko dla zdrowia? Dioksyny od ponad 30 lat są jednymi z najbardziej spektakularnych zanieczyszczeń środowiska. Na badania nad tymi związkami wydano w samych Stanach Zjednoczonych ponad 10 miliardów dolarów (wg. Danych z konferencji Dioxin w Bostonie). A więc praktycznie tyle, ile na poszukiwanie leku przeciwko wirusowi HIV. Szkodliwe działanie dioksyn (polichlorowanych dibenzodioksyn i dibenzofuranów) oraz polichlorowanych bifenyli (PCB) polega głównie na zakłóceniu funkcji endokrynnego wydzielania hormonów sterydowych, co powoduje problemy prokreacyjne. To zostało udowodnione na podstawie szeroko przeprowadzonych badań. Działanie rakotwórcze, mutagenne i teratogenne nie zostało do dziś do końca potwierdzone. Istnieje wiele kontrowersji na temat takiego sposobu ich szkodliwego działania. W badaniach nad promotorami rozwoju tkanek nowotworowych wykazano nawet, że dioksyny powodowały zahamowanie rozwoju niektórych nowotworów, jakkolwiek są to substancje uznane przez IARC za kancerogen grupy A. Alergiczne działanie dioksyn uwidacznia się dopiero, gdy występują w znacznie większych stężeniach niż spotykanych w środowisku. Działanie toksyczne (śmiertelne) powoduje stężenie niespotykane w środowisku ani w żywności. Pomimo to, rosnące zainteresowanie problemem zanieczyszczenia żywności dioksynami spowodowane jest kilkoma powodami: Ponad 90% masy dioksyn występujących w tkance ludzkiej pochodzi od zanieczyszczonej nimi żywności. Zakłócenie wydzielania progesteronu powoduje trudności z zajściem w ciążę oraz poronienia. Obserwuje się narastanie tego problemu w ostatnich latach. Taki wpływ dioksyn na organizm człowieka udowodniono w latach Wprowadzono bardzo rygorystyczne granice zawartości dioksyn w żywności i zarówno producenci jak importerzy muszą wykazać na podstawie badań, że żywność trafiająca na rynek spełnia te wymagania. Nacisk opinii publicznej spowodowany przypadkami wykrycia dużej zawartości dioksyn w niektórych produktach spożywczych (belgijskie kurczaki w roku 1999). Pojawienie się nowych zagrożeń chemicznych występujących w żywności tzw. polibromowanych eterów difenylowych (PBDE) wprowadzanych do tworzyw sztucznych jako środki przeciwzapalne. Udowodnienie ich podobnego do dioksyn działania i stwierdzenie ich wzrastającego stężenia w żywności spowodowało nacisk opinii publicznej na opracowanie nowych metod ich wykrywania w żywności i stworzenie nowych regulacji prawnych w odniesieniu do tych zanieczyszczeń. W latach 70 i 80 ubiegłego wieku głównymi źródłami dioksyn do środowiska były spalarnie odpadów, głównie komunalnych. Obecnie to już historia. Współczesne spalarnie emitują spaliny zawierające dioksyny w takim stężeniu jakie występuje w zanieczyszczonym powietrzu miejskim. Wycofanie z produkcji chloroorganicznych środków ochrony roślin oraz zaprzestanie bielenia papieru chlorem spowodowało znaczne zmniejszenie emisji dioksyn do środowiska w odniesieniu do tych źródeł w porównaniu z latami Obecnie, głównym źródłem dioksyn jest niekontrolowane spalanie odpadów gospodarczych w piecach domowych. Z przeprowadzonych przeze mnie badań na terenie Krakowa i okolic w latach wynika, że spaliny z pieców domowych, gdzie spala się odpady gospodarcze (ponad 50% kominów) zawierają dioksyny w stężeniu średnio 20 ng-teq/m 3. Spaliny z nowoczesnych spalarni odpadów komunalnych 0,05-ng-TEQ/m 3. Opadające wraz z sadzą i
2 popiołem dioksyny z niekontrolowanego spalania odpadów gospodarczych przedostają się do gleby i na powierzchnię roślin liściastych często już a terenie uprawianym przez właściciela posesji, powodując znaczny wzrost stężenia dioksyn na jej powierzchni, nawet do 100 ng- TEQ/kg (z badań próbek gleby pobranych przez autora na tych terenach). Według ustaleń WHO z 1998 roku tolerowana przez organizm ludzki dawka dzienna dioksyn przyjmowana wraz z pożywieniem (TDI) nie może przekraczać 4 pg-teq/kg masy ciała / dzień (0,004 ng-teq/kg/dzień). Zawartość dioksyn w tkance ludzkiej zależy w znacznej mierze od diety i sposobu życia. Osoby otyłe mają sumarycznie znacznie większą masę dioksyn, gdyż zawarte są one głównie w tkance tłuszczowej. Człowiek żyjący w nie skażonym przemysłowo ekosystemie przyjmuje z pożywieniem dziennie ok pg- TEQ w odniesieniu do 80 kg masy ciała, czyli około 1,2 2,5 pg-teq/kg/dzień [1]. Wartość ta może być nieznacznie większa po uwzględnieniu w bilansie dioksyn występujących w powietrzu i wodzie. Dawka na poziomie 10 pg-teq/kg/dzień może spowodować kumulację dioksyn w stopniu stymulującym znaczne zakłócenie endokrynnego wydzielania hormonów głównie progesteronu odpowiedzialnego za utrzymanie ciąży. Szczególna uwaga zwrócona jest w ostatnich latach na problem dużej zawartości dioksyn w mleku ludzkim. Mleko ludzkie zawiera dioksyny na poziomie ng-teq/kg tłuszczu. Zawartość dioksyn na tym poziomie potwierdziły badania w większości krajów wysoko rozwiniętych, również w Polsce. Jest to następstwem laktacji występującej u kobiet letnich. Niemowlę karmione piersią, przy spożyciu 150 ml mleka o zawartości tłuszczu 3% przyjmuje w ciągu doby więcej dioksyn niż człowiek dorosły o wadze 80 kg przy typowej diecie. Wynika stąd, że niemowlę karmione piersią przyjmuje dziennie wraz z pożywieniem krotnie większą dawkę dioksyn niż człowiek dorosły. Dioksyny są bardzo słabo rozpuszczalne w wodzie, natomiast bardzo dobrze rozpuszczają się w substancjach hydrofobowych, zwłaszcza w tłuszczach. Zawartość dioksyn w czystej wodzie pitnej nie przekracza poziomu 0,1 pg-teq/l. Przyjmując, że średnio człowiek wypija 2L wody na dobę, to jest to mniej niż 0,2 pg-teq/dobę. Stanowi to około 0,5% ilości dioksyn wchłanianych wraz z pożywieniem. Podstawowym źródłem dioksyn w organizmie człowieka jest pożywienie, szczególnie zawierające tłuszcz zwierzęcy. Zawartość dioksyn w tłuszczach roślinnych jest zdecydowanie niższa i w przypadku oleju słonecznikowego wynosi ng-teq/kg. Olej wyciskany z nasion okrytonasiennych roślin oleistych zawiera śladowe ilości dioksyn. Problem występuje w przypadku jadalnych części roślin narażonych na kontakt z zawierającym dioksyny pyłem zawartym w powietrzu atmosferycznym w przypadku jadalnych liści roślin, np. kapusty lub sałaty. Rośliny uprawiane na wolnym powietrzu w terenach zanieczyszczonych przemysłowo, stale narażone na opad pyłu z powietrza zawierają dioksyny na poziomie 0,6 11 ng-teq/kg w przeliczeniu na suchą masę. Wyniki wieloletniego badania dioksyn w polskiej żywności (badania autora). Produkty żywnościowe w całej Unii Europejskiej są przedmiotem oznaczania w nich zawartości dioksyn. Szczególnie te, które zawierają tłuszcze zwierzęce. Wymagania w tym zakresie określono w rozporządzeniach Rady Unii Europy oraz Komisji UE: Council Regulation (EC) No: 2375/2001 of 29 November 2001 i Commission Recommendation 2002/201/EC of 4 March 2002, na podstawie Commission Directive 2002/69/EC. Poniżej, w tabeli 1 zestawiono wyniki oznaczania dioksyn w próbkach żywności pochodzenia zwierzęcego z terenu Polski. Dane pochodzą z badań ponad 1500 próbek. Oznaczenia przeprowadzono w latach
3 Tab. 1. Produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego z terenów Polski. Zawartość dioksyn podano w odniesieniu do 1 kg masy tłuszczu występującego w danym produkcie. Produkt polski Oznaczone stężenie w ng-teq/kg tłuszczu Mleko 2 3,5% tłuszczu 0,1 6,0 Mleko w proszku 0,25 5,5 Masło 0,2 7,5 Ser żółty (różne gatunki) 0,2 11,2 Jogurty niskotłuszczowe ( w odniesieniu do całej masy suchego produktu) Poniżej 0,01 Jogurty powyżej 2% tł. 0,1 2,8 Wieprzowina 0,05 2,4 Wieprzowina lub wołowina grilowana na otwartym ogniu (węgiel drzewny) Drób 0,3 12,8 Wołowina 0,9 12,6 Ryby słodkowodne polskie (na tłuszcz) 1,2 9,4 Ryby morskie (bałtyckie na tłuszcz) 4,2 60,0 Olej rybny (z ryb bałtyckich) 11,2-40 Olej rybny (import ze Skandynawii) 12,6-50 Jaja (żółtko w przeliczeniu na tłuszcz) 0,6 8,3 Olej roślinny świeży 0,01 0,1 Olej roślinny zużyty (po smażeniu frytek) 0,15 1,2 Mączka rybna 6,5-50 (import ze Skandynawii w latach ) Mączka kostna polska ,25 11,0 Wyroby czekoladowe 0,05 0,75 Mięso kurczaków belgijskich karmionych zanieczyszczoną paszą (luty-czerwiec 1999) 700 Tab. 2. Produkty spożywcze pochodzenia roślinnego. Zawartość dioksyn podano w odniesieniu do 1 kg suchej masy produktu. Produkt polski i pochodzący z UE Oznaczone stężenie w ng-teq/kg Warzywa korzenne w przeliczeniu na suchą masę 0,001 0,1 Warzywa liściaste (sałata, kapusta) 0,025 1,5 ***
4 Warzywa z krzewów niskopiennych (ogórek, dynia) 0,008 0,35 Warzywa z krzewów wysokopiennych (pomidor) 0,005 0,075 Owoce z krzewów niskopiennych (truskawka) 0,015 0,12 Owoce z krzewów wysokopiennych (maliny, porzeczki) 0,010 0,15 Owoce z drzew liściastych 0,005 0,15 Orzechy laskowe 0,002 0,09 Orzechy włoskie 0,015 0,20 Rośliny strąkowe (groch, fasola) 0,001 0,1 Olej roślinny (rzepak, słonecznik) 0,001 0,15 Kukurydza 0,002 0,030 Pszenica 0,001 0,005 Żyto 0,001 0,005 Ryż (dane literaturowe) 0,001 0,020*** *** - Rośliny rosnące na terenach nie skażonych ekologicznie Na terenach, gdzie wypalane są łąki i spalane odpady gospodarcze w piecach domowych zawartość dioksyn w roślinach liściastych sięga do 11 ng-teq/kg. Konkluzje: Wiem, że takie stwierdzenie może wywołać kontrowersję w wielu środowiskach naukowych i społecznych, ale uważam, że problem zagrożenia zdrowia ludzi spowodowany obecnym stanem zanieczyszczenia środowiska dioksynami jest wyolbrzymiony. Zarówno w badaniach toksykologicznych jak i endokrynologicznych prowadzonych z reguły na wyizolowanych matrycach próbek w których bada się wpływ samych dioksyn lub niekiedy nawet tylko wpływ TCDD nie bierze się zupełnie pod uwagę synergicznego lub antagonistycznego wpływu innych zanieczyszczeń obecnych w środowisku. Przecież człowiek w tkance oprócz dioksyn ma WWA, metale ciężkie, pozostałości środków ochrony roślin (DDT) i inne substancje chemiczne o wysokim stopniu szkodliwego działania również obecne w środowisku. Nie można wyciągać jednoznacznych wniosków (często spotykanych w literaturze naukowej) na podstawie nawet szeroko przeprowadzonych badań na próbkach traktowanych tylko dioksynami. Za kuriozalne uważam traktowanie mleka ludzkiego jako szkodliwe, gdyż zawiera dużą zawartość dioksyn. To prawda, że w odniesieniu do wymogów WHO mleko to uważać można za szkodliwe, ale wartość TDI 4 pg-teq/kg/dzień została ustalona właśnie na podstawie wyizolowanych badań, w większości zresztą przeprowadzonych na zwierzętach, czego zupełnie nie można odnieść do działania na ludzi. Pomijając fakt, że mleko ludzkie zawiera również inne, szkodliwe zanieczyszczenia wielu autorów udowadnia w swoich publikacjach, że dioksyny zawarte w mleku ludzkim powodują opóźniony rozwój niemowląt, uszkodzenia mózgu i inne poważne kłopoty w rozwoju, co jest absurdem, gdyż taki efekt może powodować wiele innych czynników. Nie da się przeprowadzić eksperymentów polegających na karmieniu niemowląt mlekiem zawierającym jako zanieczyszczenia tylko dioksyny.
5 Zakłócenie endokrynnego wydzielania hormonów sterydowych przez dioksyny jest rzeczywiście udowodnione, ale podobny wpływ ma również wiele innych ksenobiotyków, takich jak inne, aromatyczne związki zawierające chlor np. triclosan, stosowany powszechnie w pastach do zębów, bez jakiegokolwiek protestu społecznego. O zawartości triclosanu informują na tubach pasty producenci). Takie działanie mają również współcześnie stosowane, wolne od chloru, niektóre chemiczne środki ochrony roślin. Nie bez znaczenia jest fakt, że panika dioksynowa jaka ogarnęła społeczeństwa w latach 80 spowodowała zaostrzenie wymagań w odniesieniu do spalania odpadów komunalnych, szpitalnych i przemysłowych, co spowodowało nie tylko ograniczenie emisji dioksyn, ale również metali ciężkich, sadzy, popiołów, tlenku węgla i innych zanieczyszczeń. Uważam, że właśnie dzięki obawie przed dioksynami znacznie poprawił się stan naszego środowiska. Właśnie dlatego wycofano ze stosowania znaczną liczbę organicznych związków chloru (np. chlorofenole z impregnacji drewna) itd. Stwierdzenie obecności dioksyn w spalinach samochodowych spowodowało przyspieszenie wycofania benzyn etylizowanych. Biorąc pod uwagę zawartość dioksyn w żywności, uważam, że nie ma żadnych obaw przed spożywaniem ryb bałtyckich, zawierających jakkolwiek ponad krotne większe stężenie dioksyn niż ryby z innych akwenów morskich (efekt zrzutu do Bałtyku ścieków z fińskich zakładów celulozowo-papierniczych w latach 60-80). Za skandaliczne uważam wprowadzenie ograniczenia zawartości dioksyn w mięsie ryb bałtyckich do 3 ng-teq/kg świeżego mięsa przez Unię Europejską. Po naszej pełnej akcesji do UE praktycznie ryb bałtyckich nie będzie można sprzedać na polskim ani europejskim rynku. Powstanie kolejny problem likwidacji firm trudniących się połowami na Bałtyku. Dla przykładu podam pewne obliczenie. Jeśli spala się odpady gospodarcze w domu (brak jakichkolwiek regulacji prawnych zabraniających tego procederu!) to oddychając przez kilka godzin zadymionym powietrzem emitowanym przez komin o wysokości 5 mb nad powierzchnią gruntu, spalając dzienną porcje odpadów z gospodarstwa z 4-osobowej rodziny, możemy wchłonąć do 10 ng-teq dioksyn, czyli tyle ile jedząc 3 kg ryb bałtyckich. Dioksyny stały się potężną bronią w ręku administracji gospodarczej wielu krajów, a w niektórych przypadkach do rozwiązania niektórych problemów politycznych. Od stycznia 2005 wszystkie produkty żywnościowe sprzedawane na rynku europejskim będą musiały być analizowane na zawartość dioksyn. To znacznie podniesie koszty wytwarzania żywności, a zatem bezpośrednio dotknie konsumenta. Tylko wyspecjalizowane laboratoria potrafią dziś oznaczać zawartość dioksyn w żywności, a to czyni te badania bardzo kosztownymi. Z własnej praktyki wiem, że wiele produktów spożywczych musiało zostać wycofanych z rynku ze względu na wykrycie podwyższonej w stosunku do wymagań zawartości dioksyn. To zgodne z prawem, tylko że w wielu przypadkach dotyczyło wołowiny. Dla przykładu wołowina nie może zawierać więcej niż 2 ng-teq/kg tłuszczu. Produkt wycofany zawierał 2,2 ng-teq/kg tłuszczu. Należało zniszczyć kilkadziesiąt ton wolnego od BSE mięsa. Jeśli jednak wołowina zawierająca 1 ng-teq/kg tłuszczu (powszechnie spotykana zawartość) poddana zostanie intensywnemu smażeniu na patelni w temperaturze C lub grilowana na otwartym ogniu, to ta sama wołowina będzie zawierała podczas spożywania do 50 ng-teq/kg wskutek reakcji powstawania dioksyn w podwyższonej temperaturze tak, jak podczas niekontrolowanego spalania odpadów.
Termiczne przekształcanie odpadów w komunalnych
Termiczne przekształcanie odpadów w komunalnych Niektóre mity mity i i fakty na na temat zagroŝenia ekologicznego ok. 63,5% N 2 Wg koncepcji UV&P O 2 ca. 10,5% CO 2 ok. 7% H 2 O ok. 19% Pyły Hg HCl HF
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia chemiczne
Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia w środkach spożywczych Podstawa prawna: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 749
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 749 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 18 maja 2018 r. Nazwa i adres AB 749 POLITECHNIKA
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoTabelaryczne zestawienie informacji o źródłach i potrzebnych ilości witamin w życiu codziennym
Tabelaryczne zestawienie informacji o źródłach i potrzebnych ilości witamin w życiu codziennym Witaminy rozpuszczalne w wodzie Nazwa witaminy Źródło witamin w postaci pożywienia Zalecane dzienne zapotrzebowanie
Bardziej szczegółowoOcena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy
Ocena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy Andrzej Drozd Toruń, 30 listopada 2016 r. 1 Gospodarka Ukrainy na tle gospodarki Polski Wyszczególnienie Ukraina Polska 2012 2015 2015 Ludność
Bardziej szczegółowoNormy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015
Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 1 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów
Bardziej szczegółowoZadania związane z przeciwdziałaniem spalaniu odpadów na powierzchni ziemi, w paleniskach domowych, wypalaniu traw
Zadania związane z przeciwdziałaniem spalaniu odpadów na powierzchni ziemi, w paleniskach domowych, wypalaniu traw Janina Kawałczewska RCEE w Płocku Seminarium w ramach projektu pn. Spalanie odpadów i
Bardziej szczegółowoKONKURENCYJNOŚĆ PRODUKCJI SEKTORA ROLNEGO UKRAINY. Profesor dr hab. Tatjana Mostenska Państwowy Uniwersytet Przetwórstwa Żywności Ukrainy
KONKURENCYJNOŚĆ PRODUKCJI SEKTORA ROLNEGO UKRAINY Profesor dr hab. Tatjana Mostenska Państwowy Uniwersytet Przetwórstwa Żywności Ukrainy Konkurencyjność produkcji wyznaczają wskaźniki: jakości, właściwości
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY
SCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY Hasło: Czynności życiowe człowieka. Czym się odżywiamy? Temat: Składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu. Cele: 1. Poziom wiadomości - uczeń - zna podstawowe składniki
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoWYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU
WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU ZA GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ UWAŻANE SĄ: -przemysł -transport -rolnictwo -gospodarka komunalna Zanieczyszczenie gleb Przyczyny zanieczyszczeń gleb to, np.: działalność
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowo8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum
8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte
Bardziej szczegółowoŻywienie dziecka. Żywienie dziecka. Budowa nowych tkanek (rozrost) Odnowa zużytych tkanek. Wytwarzanie energii. Utrzymywanie temperatury ciała
Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowoOcena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy
Ocena porównawcza sektora rolno-spożywczego Polski i Ukrainy mgr Mirosława Tereszczuk Warszawa, 25 listopada 2016 r. 1 Gospodarka Ukrainy na tle gospodarki Wyszczególnienie Polski Ukraina Polska 2012 2015
Bardziej szczegółowoWYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY
WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoŻywienie dziecka. dr n.med. Jolanta Meller
Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym
Bardziej szczegółowoPozostałości substancji niepożądanych w żywności i paszach - ocena zagrożeń. Andrzej Posyniak, Krzysztof Niemczuk PIWet-PIB Puławy
Pozostałości substancji niepożądanych w żywności i paszach - ocena zagrożeń Andrzej Posyniak, Krzysztof Niemczuk PIWet-PIB Puławy Substancje niepożądane w żywności i paszach Substancje anaboliczne hormonalne
Bardziej szczegółowoL 32/44 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 4.2.2006
L 32/44 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 4.2.2006 DYREKTYWA KOMISJI 2006/13/WE z dnia 3 lutego 2006 r. zmieniająca załączniki I i II do dyrektywy 2002/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
Bardziej szczegółowoW WIEKU PRZEDSZKOLNYM
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność
Bardziej szczegółowoŻywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
Bardziej szczegółowoMONITORING DIOKSYN W TŁUSZCZACH I OLEJACH PRZEZNACZONYCH DO śywienia ZWIERZĄT ZGODNIE Z ROZPORZĄDZENIEM 225/2012 Z DNIA 15 MARCA 2012R.
MONITORING DIOKSYN W TŁUSZCZACH I OLEJACH PRZEZNACZONYCH DO śywienia ZWIERZĄT ZGODNIE Z ROZPORZĄDZENIEM 225/2012 Z DNIA 15 MARCA 2012R. Kamila Pietrasiak Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Łodzi Definicje
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej Zdrowe odżywianie polega na odpowiednim wyborze produktów i przygotowaniu posiłków umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu poprzez
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum
Scenariusz zajęć edukacja zdrowotna - gimnazjum Autor: mgr Beata Draczko Temat lekcji: Wiem, co jem. Zasady racjonalnego odżywiania się człowieka. Cel ogólny: - zapoznanie uczniów z zasadami racjonalnego
Bardziej szczegółowoRAPORT Z MONITORINGU POZOSTAŁOŚCI PESTYDYCÓW W PRÓBKACH ŻYWNOŚCI W POLSCE PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 R.
RAPORT Z MONITORINGU POZOSTAŁOŚCI PESTYDYCÓW W PRÓBKACH ŻYWNOŚCI W POLSCE PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 R. Warszawa, 2008 rok MONITORING I URZĘDOWA KONTROLA POZOSTAŁOŚCI PESTYCYDÓW
Bardziej szczegółowoSpalanie śmieci w domowych piecach truje i rujnuje. Prezentacja multimedialna
Spalanie śmieci w domowych piecach truje i rujnuje Prezentacja multimedialna Informacje ogólne Zgodnie z raportem Komisji Europejskiej, co roku na choroby związane ze złym stanem powietrza umiera w Polsce
Bardziej szczegółowoMonitoring pozostałości pestycydów w żywności w woj. śląskim w latach
Monitoring pozostałości pestycydów w żywności w woj. śląskim w latach 2013 2015 Ze względu na wysoką toksyczność wielu pestycydów ustalono szereg zaleceń i sformułowano przepisy zabezpieczające populacje
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 5. Oszacowanie pobrania zanieczyszczeń z racją pokarmową i wybranymi potrawami
Ćwiczenie 5. Oszacowanie pobrania zanieczyszczeń z racją pokarmową i wybranymi potrawami 1. Wiadomości wprowadzające Niekorzystne skutki zdrowotne wynikające z pobierania chemicznych zanieczyszczeń zawartych
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Bardziej szczegółowo2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia?
Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? A. Jarosz Woda głównym składnikiem ciała i podstawowym składnikiem pożywienia stanowi 50 80 %masy ciała zasoby wodne organizmu muszą być stale
Bardziej szczegółowoOdżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW
Odżywiamy się zdrowo! PREZENTACJA DLA PRZEDSZKOLAKÓW CO POWINNY JEŚĆ DZIECI WITAMINY PRODUKTY ZBOŻOWE PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZETWORY MLECZNE ZASADY ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoKWESTIONARIUSZ OCENY SPOSOBU ŻYWIENIA
KWESTIONARIUSZ OCENY SPOSOBU ŻYWIENIA Proszę uzupełnić poniższe dane: Data badania... Wiek (lata)... Masa ciała (kg)... Wzrost (cm)... 2. Liczba posiłków w ciągu dnia: 1-2 posiłki 3-4 posiłki 5 i więcej
Bardziej szczegółowoZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoNajlepsze dostępne technologie i wymagania środowiskowe w odniesieniu do procesów termicznych. Adam Grochowalski Politechnika Krakowska
Najlepsze dostępne technologie i wymagania środowiskowe w odniesieniu do procesów termicznych Adam Grochowalski Politechnika Krakowska Termiczne metody utylizacji odpadów Spalanie na ruchomym ruszcie
Bardziej szczegółowoJedzmy zdrowo na kolorowo!
Jedzmy zdrowo na kolorowo! Dlaczego powinniśmy jeść warzywa? Ponieważ są źródłem: -witamin: głównie: beta-karoten, witamina C, kwas foliowy oraz witaminy K, niacyna oraz witaminy E -składników mineralnych:
Bardziej szczegółowoAktualne rozpodrządzenia polskie oraz UE dotyczace dopuszczalnych zawartości zanieczyszczeń w spalinach z procesów przemysłowych
Adam Grochowalski Politechnika Krakowska agrochow@chemia.pk.edu.pl Aktualne rozpodrządzenia polskie oraz UE dotyczace dopuszczalnych zawartości zanieczyszczeń w spalinach z procesów przemysłowych Od 2000
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowodr inż. Marta Jeruszka-Bielak Wszechnica żywieniowa Warszawa, 21 października 2015 r.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące żywienia w stołówkach i asortymentu w sklepikach szkolnych szansą na poprawę sposobu żywienia i stanu zdrowia dzieci i młodzieży. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 sierpnia 2015 r. Poz. 1256 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do
Bardziej szczegółowoPłyny (mleko, soki itp.) podać w ilości szklanek podać rodzaj soku, zaw. tłuszczu w mleku
DIETA BIEGACZA Poniższe ankiety posłużą do określenia zapotrzebowania energetycznego w warunkach przygotowań do startu w zawodach. Wyniki te zostaną odniesione do zapotrzebowania energetycznego bezpośrednio
Bardziej szczegółowoZnaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży. Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka
Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka JAK PRAWIDŁOWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Zalecenia żywieniowe 6 + 1 U według S. Bergera Urozmaicenie
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1
Grupy środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagania, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci
Bardziej szczegółowoProblem niekontrolowanego spalania odpadów i pozostałości roślinnych w obszarze wiejskim na wybranym przykładzie
From the SelectedWorks of Robert Oleniacz November 29, 2010 Problem niekontrolowanego spalania odpadów i pozostałości roślinnych w obszarze wiejskim na wybranym przykładzie Robert Oleniacz Barbara Bacik
Bardziej szczegółowoDioksyny w spalinach ze spalarni i w żywności
Adam Grochowalski Politechnika Krakowska agrochow@chemia.pk.edu.pl 1. Wstęp Dioksyny w spalinach ze spalarni i w żywności Nie ma wątpliwości, że rozwój cywilizacji przyczyniając się bezpośrednio do poprawy
Bardziej szczegółowoRAPORT BADANIA MORFOLOGII ODPADÓW KOMUNALNYCH POCHODZĄCYCH Z TERENU MIASTA GDAŃSKA. Warszawa, styczeń 2014 r.
RAPORT BADANIA MORFOLOGII ODPADÓW KOMUNALNYCH POCHODZĄCYCH Z TERENU MIASTA GDAŃSKA Warszawa, styczeń 2014 r. RAPORT DLA ZADANIA: Badania morfologii odpadów komunalnych pochodzących z terenu miasta Gdańska
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.
ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,
Bardziej szczegółowo10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną
Bardziej szczegółowoMIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA
MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA Wartość odżywcza Żywność z tej grupy należy do grupy produktów białkowych. Białko mięsa, ryb i jaj charakteryzuje sie dużą wartością
Bardziej szczegółowoNiska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA
Niska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA Obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych biomasą, paliwem gazowym oraz węglem Prowadzący: Tomasz Lis Małopolska
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoŻyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia
Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Co to jest? Zdrowe odżywianie sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.
Bardziej szczegółowoBadane cechy Metoda badawcza Badane obiekty Metodyka Płomieniowa absorpcyjna spektrometria atomowa. Zawartość ołowiu i kadmu A PB-LFZ/LFI-10
strona/stron 1/6 Wykaz metodyk badawczych stosowanych do badań żywności, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków w Oddziale Laboratoryjnym Badania Żywności i Oddziale
Bardziej szczegółowoZalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach
Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach NORMY ŻYWIENIA DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SZKOLNYM W POLSCE OPRACOWANO W INSTYTUCIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I ZATWIERDZONE ZOSTAŁY PRZEZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowoń Ż Ń Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz
5 1 0 2 ia w o I r C d Ś Z O ń zie WN Y D Ż y O ow t W a T i S w Ń Ś E Z C E I BEZP Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz 7 kwietnia 2015 r. Światowy Dzień Zdrowia hasło tegorocznej
Bardziej szczegółowoZagadnienia bezpieczeństwa współspalania paliw alternatywnych w cementowniach
Politechnika Krakowska Zakład Chemii Analitycznej Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej Adam Grochowalski Zagadnienia bezpieczeństwa współspalania paliw alternatywnych w cementowniach Warszawa, 15.10.2013
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoHandel zagraniczny towarami rolno-spożywczymi w 2013 r.
Biuro Analiz i Programowania Warszawa, marzec 2014 r. Handel zagraniczny towarami rolno-spożywczymi w 2013 r. Od akcesji Polski do UE sukcesywnie rosły obroty towarami rolnospożywczymi oraz ich udział
Bardziej szczegółowoII. Analiza sensoryczna w ocenie jakości produktów spożywczych
SPIS TREŚCI Wprowadzenie 11 I. Jakość żywności, systemy zarządzania jakością i klasyfikacja żywności 13 1. Wstęp 13 2. Określenia jakości 14 3. Systemy zapewniające prawidłową jakość produktów spożywczych
Bardziej szczegółowozanieczyszczenia powstające w wyniku procesów spalania paliw w lokalnychkotłowniach i piecach domowych sektora komunalno bytowego.
Emisja niska zanieczyszczenia powstające w wyniku procesów spalania paliw w lokalnychkotłowniach i piecach domowych sektora komunalno bytowego. Umownie przyjmuje się wszystkie kominy o wysokości do 40
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 749
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 749 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 8 Data wydania: 24 kwietnia 2014 r. Nazwa i adres AB 749 POLITECHNIKA
Bardziej szczegółowoCo pacjent z cukrzycą typu 1 je? To, co lubi. A co lubi? Wszystko! Czego nie powinien jeść? Tego, na co nie potrafi podać insuliny!
Co pacjent z cukrzycą typu 1 je? To, co lubi. A co lubi? Wszystko! Czego nie powinien jeść? Tego, na co nie potrafi podać insuliny! Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby dieta osób chorujących
Bardziej szczegółowoDIETA LUDZI PIERWOTNYCH CZYLI KILKA SŁÓW O PALEO
DIETA LUDZI PIERWOTNYCH CZYLI KILKA SŁÓW O PALEO Dieta Paleo może być nie lada wyzwaniem dla większości Polaków lubujących się w potrawach mącznych jak pierogi czy naleśniki. Mimo to, coraz więcej osób
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
29.3.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 91/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 277/2012 z dnia 28 marca 2012 r. zmieniające załączniki I i II
Bardziej szczegółowoŻywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk?
Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Podczas intensywnego treningu organizm produkuje energię znacznie szybciej, niż wówczas, gdy aktywność jest mała. W trakcie ćwiczeń serce bije częściej,
Bardziej szczegółowo9.4. Scenariusz narażenia 4 : Zastosowanie jako substancja wspomagająca przetwarzanie (oczyszczanie wody)
9.4. Scenariusz narażenia 4 : Zastosowanie jako substancja wspomagająca przetwarzanie (oczyszczanie wody) Scenariusze cząstkowe dla środowiska: Zastosowanie jako substancja wspomagająca przetwarzanie ERC
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 sierpnia 2015 r. Poz. 1256 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży
Bardziej szczegółowoProdukty Mleczne Tłuszcze Mięso, ryby, jaja Piramida żywienia Czego powinniśmy unikać Napoje gazowane, Chipsy Słodycze, Fast Foody PAMIĘTAJ!!
Zdrowy tryb życia Co robić żeby zdrowo żyć? Co otrzymujemy dzięki zdrowemu stylowi życia? Jak wygląda plan zdrowego żywienia? Chcesz być szczupła? Zdrowe odżywianie Węglowodany Warzywa i owoce Produkty
Bardziej szczegółowoOdżywiamy się zdrowo! Filip Batko
Odżywiamy się zdrowo! Filip Batko KATEGORIE ŻYWIENIOWE WITAMINY PRODUKTY ZBOŻOWE PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO PRZETWORY MLECZNE ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA WIERSZE NA ZDROWIE
Bardziej szczegółowoFITMIN MINI. 2-10 miesięcy 10 miesięcy - 11 lat ponad 11 lat. Fitmin Mini Puppy. Fitmin Mini Maitenance. Fitmin Mini Performance.
FITMIN MINI Seria karm Fitmin przeznaczona jest dla psów ras miniaturowych i małych, których waga nie przekracza 13 kg. Karmy wyróżniają się między innymi mniejszymi granulkami dla łatwiejszego gryzienia
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
16.3.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 77/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 225/2012 z dnia 15 marca 2012 r. zmieniające załącznik II do
Bardziej szczegółowoŚwiadomi dla czystego powietrza
Świadomi dla czystego powietrza Szkolenia z zakresu przeciwdziałania niskiej emisji Zanieczyszczenia powietrza w Polsce Zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego jest wprowadzenie do powietrza substancji
Bardziej szczegółowoSpecyfikacja produktu
1. INFORMACJE OGÓLNE Nr artykułu: Określenie produktu: Mieszanka do wyrobu ciastek Opis produktu: Mieszanka w proszku do wyrobu wysokiej jakości ciastek 2. STOSOWANIE / DOZOWANIE 1000 g mieszanki do wyrobu
Bardziej szczegółowoTŁUSZCZE. Technologia gastronomiczna. Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie
TŁUSZCZE Technologia gastronomiczna Zespół Szkół Gospodarczych im Spytka Ligęzy w Rzeszowie Materiały przygotowali: mgr inŝ. Krzysztof Matłosz mgr Sabina Walat RZESZÓW 2005 Tłuszcze to estry gliceryny
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 749
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 749 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 11 Data wydania: 31 maja 2017 r. Nazwa i adres AB 749 POLITECHNIKA
Bardziej szczegółowoPiec to nie jest kosz na śmieci!
Piec to nie jest kosz na śmieci! Zaczęły się jesienne chłody, przed nami zima. Dymiące kominy świadczą o tym, że sezon grzewczy już się rozpoczął. Niektórzy oszczędni właściciele domów ogrzewają mieszkania
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3
1 ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3 Uniwersytet Medyczny w Łodzi DIETA DZIECKA POWINNA BYĆ: Urozmaicona pod względem doboru produktów spożywczych, Uregulowana pod względem częstości i pory spożywania posiłków,
Bardziej szczegółowoKontrolowane spalanie odpadów komunalnych
Kontrolowane spalanie odpadów komunalnych Jerzy Oszczudłowski Instytut Chemii UJK Kielce e-mail: josz@ujk.edu.pl Alternatywne metody unieszkodliwiania odpadów komunalnych Chrzanów, 07-10-2010 r. 1 Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoKrótki przewodnik po Wspólnym Słowniku Zamówień
Krótki przewodnik po Wspólnym Słowniku Zamówień (CPV) Podstawa prawna: Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 2151/2003 z 16 grudnia zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2195/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady
Bardziej szczegółowoPiramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które
DROGI RODZICU Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy w ciągu dnia. Przy czym obowiązuje zasada,
Bardziej szczegółowoDIETA PRZY CHOROBACH SERCA
ZALECENIA OGÓLNE Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (należy dbać o urozmaicenie posiłków). W skład produktów spożywczych wchodzą niezbędne składniki odżywcze zawarte w różnych ilościach i
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia
Metadane scenariusza Zasady zdrowego żywienia 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: - zna zasady prawidłowego żywienia, - zna piramidę zdrowego żywienia, - zna zapotrzebowanie energetyczne dla osób w danym
Bardziej szczegółowoCo jadłem/jadłam wczoraj?
1 Co jadłem/jadłam wczoraj? 2 Talerz zdrowia 2 Pieczywo i produkty zbożowe Podstawowe źródło węglowodanów złożonych w diecie i pokarm o stosunkowo dużej wartości odżywczej. Produkty zbożowe dostarczają
Bardziej szczegółowoMyślę co jem - profilaktyka otyłości i chorób dietozależnych wśród dzieci. Temat 2: Jak jem? Opracowanie: mgr Agnieszka Augustyniak
1. Cel główny Uczeń ocenia swój sposób żywienia Temat 2: Jak jem? Opracowanie: mgr Agnieszka Augustyniak 2. Cele szczegółowe Uczeń: ocenia wielkość porcji poszczególnych grup produktów spożywczych identyfikuje
Bardziej szczegółowoOCENY I PROGNOZY RYZYKA DLA ZDROWIA WYNIKAJĄCE Z NARAŻENIA NA TZO (HCB, PCDD/F, PCB)
Faza inwentaryzacji projektu GEF w Polsce MATERIAŁY ROBOCZE DO SPORZĄDZENIA PROFILU TZO W POLSCE (do ograniczonego korzystania) GF/POL/INV/R.14 OCENY I PROGNOZY RYZYKA DLA ZDROWIA WYNIKAJĄCE Z NARAŻENIA
Bardziej szczegółowoTemat lekcji: Ekologiczne grzechy główne Cz.I
Temat lekcji: Ekologiczne grzechy główne Cz.I EDUKACJA EKOLOGICZNA Zajęcia lekcyjne dla uczniów gimnazjum PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ na lata 2013 2015 w ramach Projektu Gospodarka odpadami w obrębie
Bardziej szczegółowooznacza wprowadzenie przez człowieka, bezpośrednio lub pośrednio, substancji lub energii do powietrza, powodujących następujące szkodliwe skutki:
Aleksandra Łukasz 1 oznacza wprowadzenie przez człowieka, bezpośrednio lub pośrednio, substancji lub energii do powietrza, powodujących następujące szkodliwe skutki: zagrożenie zdrowiu ludzkiemu wyrządzenie
Bardziej szczegółowoPowstają w wyniku niecałkowitego spalania materii organicznej.
mgr Tomasz Kiljanek Zakład Farmakologii i Toksykologii Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. WWA w żywności pochodzenia zwierzęcego Państwowy Instytut Weterynaryjny Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Bardziej szczegółowoAdam Grochowalski Instytut Chemii i Technologii Nieorganicznej Politechnika Krakowska BADANIA DIOKSYN W POWIETRZU KRAKOWA. Raport za lata 1995-1997
Adam Grochowalski Instytut Chemii i Technologii Nieorganicznej Politechnika Krakowska BADANIA DIOKSYN W POWIETRZU KRAKOWA Raport za lata 1995-1997 Powietrze atmosferyczne narażone jest na zanieczyszczenia
Bardziej szczegółowoDokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość
2011R1259 PL 23.12.2011 000.001 1 Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość B ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 1259/2011 z
Bardziej szczegółowoL 32/34 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
L 32/34 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 4.2.2006 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 199/2006 z dnia 3 lutego 2006 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 466/2001 ustalające najwyższe dopuszczalne dla niektórych
Bardziej szczegółowoA, D, E, K, B2, B6, B12,
Nie zapominajmy o witaminach! Nasz organizm nie jest w stanie samodzielnie wytwarzać witamin. W celu zachowania prawidłowego funkcjonowania musimy mu dostarczać ich odpowiednią ilość. Niektóre witaminy
Bardziej szczegółowo