Problem niekontrolowanego spalania odpadów i pozostałości roślinnych w obszarze wiejskim na wybranym przykładzie

Transkrypt

1 From the SelectedWorks of Robert Oleniacz November 29, 2010 Problem niekontrolowanego spalania odpadów i pozostałości roślinnych w obszarze wiejskim na wybranym przykładzie Robert Oleniacz Barbara Bacik Available at:

2 VIII Konferencja Dla miasta i środowiska- Problemy unieszkodliwiania odpadów Poster P-5 Problem niekontrolowanego spalania odpadów i pozostałości roślinnych w obszarze wiejskim na wybranym przykładzie Robert Oleniacz, Barbara Bacik Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Al. Mickiewicza 30, Kraków; oleniacz@agh.edu.pl Wstęp Niekontrolowane spalanie odpadów i pozostałości roślinnych w obszarach wiejskich i w obrębie niskiej zabudowy mieszkalnej miast stanowi poważny problem z punktu widzenia zanieczyszczenia powietrza w wyniku podwyższonej emisji wielu substancji zanieczyszczających, w tym m.in. polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i dibenzofuranów, polichlorowanych bifenyli, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych czy chlorowodoru. Emisje z tego typu źródeł wliczane są do procesów spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym. Przykładowo udział tego sektora w całkowitej emisji polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i dibenzofuranów oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych z terenu Polski w roku 2005 został oszacowany na poziomie odpowiednio 49 i 87 % [1]. Emisje te stwarzają szczególne zagrożenie dla jakości powietrza w obszarze, w którym występują, gdyż spaliny odprowadzane są niskimi emitorami, przez co smugi emitowanych zanieczyszczeń rozprzestrzeniają na niewielkich wysokościach. Spalanie odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych lub śmieci z posesji oraz wypalanie traw jest postrzegane jako jedna z przyczyn zanieczyszczenia powietrza w coraz większej liczbie gmin w Polsce [2, 3]. Świadomość polskiego społeczeństwa dotycząca tego problemu oraz związanego z nim powstawaniem różnych zanieczyszczeń powietrza, wciąż jest jednak niewielka, o czym świadczą wyniki ankiet przeprowadzonych w jednej z gmin województwa podkarpackiego [4, 5]. W niniejszej pracy zostały omówione wyniki podobnej ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców jednej z małopolskich wsi, uwzględniającej problem niekontrolowanego spalania własnych odpadów w domowych piecach i kotłach centralnego ogrzewania oraz otwartego spalania pozostałości roślinnych. Rozwinięcie

3 VIII Konferencja Dla miasta i środowiska- Problemy unieszkodliwiania odpadów Badania ankietowe przeprowadzono wśród 203 mieszkańców wsi Łąkta Dolna (Gmina Trzciana, powiat bocheński), obejmując nimi 80,2 % ogółu gospodarstwach domowych tej miejscowości [6]. Zbiorcze zestawienia wyników ankiet w zakresie spalania odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych oraz otwartego spalania pozostałości roślinnych zamieszczono w tabelach 1-3. Tabela 1. Zestawienie ilości osób we własnych paleniskach domowych. Mieszkańcy biorący udział w ankiecie Liczba wszystkich ankiet Ilość osób spalających odpady [% ogółu ankiet] w danej grupie [%] Ogółem ,3 81,3 w tym: Kobiety ,7 87,5 Mężczyźni ,6 72,3 Wiek: < ,5 60, ,0 85, ,5 80, ,4 75,0 > ,9 72,7 Wykształcenie: Wyższe ,4 60,0 Średnie ,5 79,5 Zawodowe ,5 85,0 Podstawowe ,9 90,0 Tabela 2. Zestawienie ilości osób spalających poszczególne rodzaje odpadów. Rodzaj odpadów Ilość osób spalających poszczególne rodzaje odpadów [% ogółu spalających] Makulatura (w tym tektura, gazety lub kolorowe pisma) ,0 Kartony po sokach lub mleku (typu Tetra Pak) 45 27,3 Zużyte worki foliowe lub reklamówki 25 15,2 Plastikowe butelki po napojach (typu PET) 60 36,4 Inne opakowania z tworzyw sztucznych (np. po maśle, margarynie lub jogurtach) 38 23,0 Styropian 7 4,2 Pianka poliuretanowa 9 5,5 Pampersy 15 9,1 Zużyte ubrania / szmaty 40 24,2 Zużyte obuwie 4 2,4 Opony 1 0,6 Inne odpady z gumy (np. gumowe zabawki) 5 3,0 Odpady z PCW (np. siding, wykładziny, rury, ramy) 3 1,8 Lakierowane drewno (np. parkiet lub płyty meblowe) 67 40,6

4 VIII Konferencja Dla miasta i środowiska- Problemy unieszkodliwiania odpadów Tabela 3. Zestawienie ilości osób spalających w ogniskach pozostałości roślinne. Mieszkańcy biorący udział w ankiecie Liczba wszystkich ankiet Ilość osób spalających odpady [% ogółu ankiet] w danej grupie [%] Ogółem ,2 53,2 w tym: Kobiety ,0 54,2 Mężczyźni ,2 51,8 Wiek: < ,5 20, ,2 57, ,6 53, ,4 45,0 > ,5 45,5 Wykształcenie: Wyższe ,5 33,3 Średnie ,2 42,0 Zawodowe ,7 57,5 Podstawowe ,9 100,0 Jak wynika z przeprowadzonej ankiety, w ponad 80 % przeankietowanych gospodarstw spala się wytworzone w tych gospodarstwach odpady, natomiast do spalania pozostałości roślinnych przyznała się ponad połowa ankietowanych. Fakt spalania odpadów i pozostałości roślinnych nie jest praktycznie zależny od wieku i płci danej osoby. Odsetek osób spalających odpady i pozostałości roślinne jest jednak największy w grupach o najniższym wykształceniu, a najmniejszy w grupach o najwyższym wykształceniu. Stopień wykształcenia jest zwykle skorelowany ze świadomością dotyczącą szkodliwości tego procesu lub występowania przepisów zabraniających tego typu postępowanie z odpadami. Analizując z kolei rodzaj odpadów spalanych w paleniskach domowych (tabela 2), można było stwierdzić, że oprócz powszechnie spalanej makulatury, kolejne najczęściej spalane odpady to: lakierowane drewno (ponad 40 % przypadków), butelki PET (ponad 36 % przypadków), kartony typu Tetra Pak (ponad 27 % przypadków), zużyte ubrania i szmaty (ponad 24 % przypadków) oraz inne opakowania z tworzyw sztucznych (23 % przypadków). Zakończenie Wyniki z przeprowadzonej ankiety dokumentują skalę niekontrolowanego spalania odpadów w paleniskach domowych oraz otwartego spalania pozostałości roślinnych na przykładzie jednej z małopolskich wsi. Jednocześnie potwierdzają one wyniki z wcześniej przeprowadzonych ankiet w innym obszarze, co stanowi podstawę do stwierdzenia, że jest to typowa sytuacja dla polskiej wsi. Z bezpośrednich rozmów z ankietowanymi osobami spalającymi odpady wynika, że w większości przypadków nie widzą one nic złego w spalaniu

5 VIII Konferencja Dla miasta i środowiska- Problemy unieszkodliwiania odpadów odpadów. Szczególnie niepokojące jest powszechne spalanie lakierowanego drewna, a więc odpadów zaliczanych do niebezpiecznych, a także bardziej marginalne już spalanie odpadów z PCW, będących znacznym źródłem emisji chlorowodoru. Szansą na zmniejszenie niekontrolowanego spalania odpadów i ilości emitowanych przez to do powietrza szkodliwych substancji (w tym chlorowanych związków organicznych i chlorowodoru) może być ciągłe uświadamianie mieszkańców w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami (w tym potrzeby ich selektywnej zbiórki) oraz potencjalnych skutków niekontrolowanego ich spalania, zwłaszcza w odniesieniu do zagrożeń własnego zdrowia. Równolegle z edukacją społeczną powinny być rozwijane systemy zbiórki, odzysku i recyklingu odpadów w poszczególnych gminach w celu ich racjonalnego zagospodarowania. Praca została wykonana w ramach badań własnych AGH nr /10. Literatura [1]. Instytut Ochrony Środowiska, Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji: Inwentaryzacja emisji do powietrza SO 2, NO 2, NH 3, CO, pyłów, metali ciężkich, NMLO i TZO w Polsce za rok Warszawa, luty 2007 ( [2]. Kalbarczyk R.: Raport Problemy ochrony środowiska naturalnego gmin w Polsce u progu XXI wieku. Polski Klub Ekologiczny, Okręg Mazowiecki, Warszawa [3]. Szewczyńska M., Ekiert E., Pośniak M.: Niekontrolowane procesy spalania jako źródło powstawania dioksyn i furanów. Bezpieczeństwo Pracy 1 (2006). [4]. Oleniacz R., Tomkowicz A.: Świadomość społeczna z zakresu niekontrolowanego spalania odpadów i problemu dioksyn. Materiały z IX Konferencji Naukowej Dioksyny w Przemyśle i Środowisku. Laboratorium Analiz Śladowych Politechniki Krakowskiej, EmiPro, Hamilton Poland Ltd. Kraków-Tomaszowice, czerwca [5]. Oleniacz R., Tomkowicz A.: Uncontrolled combustion of household wastes and vegetation remains in a rural community questionnaire results. Geomatics and Environmental Engineering, Vol. 3, No. 3, (2009). [6]. Bacik B.: Ocena wpływu na jakość powietrza procesu niekontrolowanego spalania odpadów i pozostałości roślinnych. Praca magisterska pod kierunkiem dr inż. R. Oleniacza. AGH, WGGiIŚ, Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska, Kraków 2010.