Przewodnik Bezpieczne maszyny. Bezpieczna maszyna w sześciu krokach

Transkrypt

1 Przewodnik Bezpieczne maszyny Bezpieczna maszyna w sześciu krokach

2 Bezpieczna maszyna w sześciu krokach Spis treści Spis treści Bezpieczna maszyna w sześciu krokach Bezpieczna maszyna w sześciu krokach Ustawy, dyrektywy, normy -1 Dyrektywy europejskie -1 Obowiązki producenta maszyn -2 Normy -5 Różne typy norm -6 Jednostki kontrolne, ubezpieczenia i władze -7 1 Ocena ryzyka 1-1 Proces oceny ryzyka Funkcje maszyny Identyfikacja zagrożeń - 1- Oszacowanie i ocena ryzyka - 1- Dokumentacja - 1- Ocena ryzyka za pomocą Safexpert Zmniejszanie ryzyka Metoda trójstopniowa Bezpieczny projekt 2-1 Konstrukcja mechaniczna 2- Koncepcja obsługi i utrzymania ruchu 2-4 Wyposażenie elektryczne 2-4 Zatrzymanie 2-8 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC) 2-9 Technika hydrauliczna i pneumatyczna 2-10 Zastosowanie w obszarach zagrożonych 2-11 Techniczne środki ochronne -1 a Zdefiniowanie funkcji bezpieczeństwa -2 b Określenie wymaganego poziomu bezpieczeństwa -7 Wdrożenie funkcji bezpieczeństwa e Walidacja wszystkich funkcji bezpieczeństwa -65 Informacja dla klienta dotycząca ryzyka resztkowego 4-1 c Projektowanie funkcji bezpieczeństwa Stworzenie koncepcji bezpieczeństwa -11 Wybór urządzeń ochronnych -16 Pozycjonowanie/wymiarowanie -29 urządzeń ochronnych Integracja urządzeń ochronnych -40 z układem sterowania Wybór produktu -47 d Weryfikacja funkcji bezpieczeństwa Walidacja całościowa maszyny Wprowadzenie V Odpowiedzialność maszyny do obrotu 6-1 użytkownika O-1 Załącznik Pomoc i wsparcie od firmy SICK i-1 Przegląd ważnych norm i-5 Przydatne linki i-8 Słowniczek i-10 Miejsce na notatki i-1 E - 2 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

3 Spis treści O podręczniku Bezpieczne maszyny stanowią podstawę bezpieczeństwa prawnego dla producenta i użytkownika. Użytkownicy maszyn spodziewają się, że oferowane są tylko bezpieczne maszyny i urządzenia. Jest to oczekiwanie na skalę światową. W związku z tym na całym świecie istnieją uregulowania dotyczące ochrony użytkownika maszyn. Posiadają one różne zakresy w zależności od regionu. Istnieje jednak szeroko zakrojona ugoda dotycząca stosowanego przez drugą stronę postępowania przy budowie i doposażaniu maszyn: Producent maszyn musi przy ich budowie rozpoznać i ocenić w procesie oceny ryzyka (określanym dawniej także mianem analizy zagrożeń) wszystkie możliwe zagrożenia i niebezpieczne miejsca. Odpowiednio do uzyskanej oceny ryzyka producent maszyny musi zlikwidować lub zmniejszyć ryzyko za pomocą odpowiednich środków. Jeśli ryzyka nie da się zlikwidować za pomocą odpowiednich środków konstrukcyjnych lub pozostałe ryzyko nie mieści się w granicach tolerancji, to producent maszyny musi wybrać i zastosować odpowiednie osłony i urządzenia ochronne, a w razie potrzeby poinformować o pozostałym ryzyku. W celu stwierdzenia, czy przewidziane środki działają prawidłowo, konieczne jest wykonanie walidacji całościowej. W procesie walidacji całościowej należy ocenić zarówno środki konstrukcyjne i techniczne, jak i związane z nimi środki organizacyjne. Pokażemy Państwu bezpieczną maszynę w sześciu krokach. Po lewej stronie przedstawiony jest sposób postępowania. O podręczniku Co? Przed Państwem znajduje się obszerny podręcznik, obejmujący podstawy prawne dotyczące maszyn oraz wyboru i stosowania osłon i urządzeń ochronnych. Przy uwzględnieniu obowiązujących dyrektyw, przepisów i norm europejskich przedstawiamy Państwu różne możliwości zabezpieczania maszyn i ochrony ludzi przed wypadkami. Podane tutaj przykłady i wypowiedzi są wynikiem naszych wieloletnich doświadczeń praktycznych należy je traktować jako typowe zastosowania. W podręczniku opisane są prawne zalecenia dotyczące maszyn we Wspólnocie Europejskiej i ich stosowanie. Zalecenia prawne dotyczące maszyn obowiązujące dla innych regionów (np. Ameryka Północna, Azja) przedstawione są w odpowiednich wersjach podręcznika. Na podstawie przedstawionych niżej wersji nie można wysuwać żadnych roszczeń, niezależnie od przyczyny prawnej, ponieważ na tle przepisów i norm krajowych i międzynarodowych każda maszyna wymaga specyficznego rozwiązania. Niniejszy podręcznik opiera się na stanie obowiązującym przy zamknięciu wydania nowej dyrektywy maszynowej (2006/42/EG), które będzie stosowana dopiero w przyszłości. Zasadniczo odsyłamy do aktualnych i opublikowanych norm obowiązujących dla daty edycji podręcznika. Jeżeli w przypadku nowych norm możliwe jest stosowanie w okresie przejściowym także poprzednich norm, to zostało to zaznaczone w odpowiednich rozdziałach podręcznika. Odsyłacze do innych norm i pomocy są zaznaczone w dalszej części podręcznika za pomocą niebieskiej strzałki. Dla kogo? Podręcznik jest przeznaczony dla producentów, użytkowników, konstruktorów, projektantów, a także dla wszystkich osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo maszyn. (Aby ułatwić czytanie, w dalszej części podręcznika stosujemy przeważnie męskie określenia). Zespół redakcyjny Od lewej do prawej: Otto Görnemann, Hans Simonyi, Rolf Schumacher, Doris Lilienthal, Jürgen Bukowski, Gerhard Dieterle, Carsten Gregorius O podręczniku Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. E -

4 Bezpieczeństwo ludzi dla ludzi Wstęp Wstęp Bezpieczeństwo ludzi dla ludzi Bezpieczeństwo ludzi dla ludzi Wymagania dotyczące zabezpieczenia maszyn coraz bardziej zmieniały się wraz z postępującą techniką automatyzacji. Dawniej zabezpieczenia procesu pracy raczej przeszkadzały, w związku z tym często całkowicie z nich rezygnowano. Dzięki innowacyjnej technice można obecnie zintegrować osłony i urządzenia ochronne w procesie pracy. Przez to nie stanowią już przeszkody, a często nawet wspomagają produktywność. Z tego powodu nie da się obecnie zrezygnować z niezawodnych i zintegrowanych w procesie pracy osłon i urządzeń ochronnych. Podstawowa potrzeba Bezpieczeństwo jest podstawową potrzebą Bezpieczeństwo jest podstawową potrzebą człowieka. Z badań wynika, że osoby stale wystawione na działanie sytuacji stresowych, są bardziej podatne na schorzenia psychosomatyczne. Człowiek jest w stanie przez długi czas działać w sytuacjach ekstremalnych, jednak powoduje to duże obciążenie indywidualne. W efekcie wynika z tego następujący cel: personel zajmujący się obsługą i konserwacją musi mieć pewność, że maszyna jest bezpieczna! Często panuje jednak pogląd, że większe bezpieczeństwo prowadzi do obniżenia produktywności nic bardziej błędnego. Większe bezpieczeństwo zwiększa motywację i zadowolenie, a w konsekwencji prowadzi do podniesienia produktywności. Podstawowe zadanie Bezpieczeństwo jest podstawowym zadaniem Osoby podejmujące decyzje w przemyśle ponoszą odpowiedzialność za swoich pracowników, a także za ekonomiczną i bezzakłóceniową produkcję. Tylko wtedy, gdy przy zarządzaniu codzienną pracą uwzględni się problem bezpieczeństwa, pracownicy nie będą też przymykać oczu na ten temat. W celu utrwalenia tego problemu eksperci proponują stworzenie szeroko pojętej kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie. Nie bez powodu w końcu dziewięć na dziesięć wypadków zdarza się w wyniku nieprawidłowego zachowania się ludzi. Włączenie pracowników Włączenie pracowników prowadzi do akceptacji Bardzo ważne jest włączenie do planowania koncepcyjnego także potrzeb personelu zajmującego się obsługą i konserwacją. Tylko inteligentna, zorientowana na proces pracy i personel koncepcja bezpieczeństwa prowadzi do niezbędnej akceptacji. Wiedza ekspertów Niezbędna jest wiedza ekspertów Bezpieczeństwo ludzi zależy w dużej mierze od prawidłowego stosowania dyrektyw i norm. Krajowe przepisy prawne w obrębie państw europejskich są dostosowane do siebie poprzez dyrektywy europejskie, np. dyrektywa maszynowa. Wspomniane wyżej dyrektywy opisują wymagania ogólne, które są skonkretyzowane w normach. Normy europejskie są często akceptowane także poza Europą. Zastosowanie wszystkich tego typu wymagań w praktyce wymaga obszernej wiedzy ekspertów, znajomości aplikacji i posiadania wieloletniego doświadczenia. Dyrektywy i normy europejskie obowiązują producentów i dystrybutorów, dostarczających maszyny w europejskim obszarze gospodarczym. E - 4 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

5 Ustawy, dyrektywy, normy Dyrektywy europejskie Dyrektywy europejskie Jednym z podstawowym zamysłów Wspólnoty Europejskiej jest ochrona zdrowia obywateli, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Drugim podstawowym zadaniem jest stworzenie wspólnego rynku ze swobodnym przepływem towarów. Aby móc równocześnie realizować cel swobodnego przepływu towarów i ochrony obywateli, Komisja Europejska, wzgl. Rada Unii Europejskiej, wydała różnego rodzaju dyrektywy, które muszą być przetransponowane przez kraje członkowskie do prawa krajowego. W dyrektywach zdefiniowane Producent są podstawowe cele i wymagania; dyrektywy posiadają w miarę możliwości charakter neutralny technologicznie. W dziedzinie bezpieczeństwa maszyn i ochrony pracy zostały wydane następujące dyrektywy: dyrektywa maszynowa, skierowana do producentów maszyn dyrektywa narzędziowa, skierowana do użytkowników maszyn dyrektywy dodatkowe, np. dyrektywa niskonapięciowa, dyrektywa EMC, dyrektywa ATEX Użytkownik Umowa UE Art. 95 Art. 17 Ustawy, dyrektywy, normy Dyrektywy europejskie Wymagania w zakresie bezpieczeństwa maszyn oraz stosowania urządzeń ochronnych określone są w poszczególnych krajach za pomocą różnych przepisów prawnych i norm technicznych. Likwidacja przeszkód w handlu na rynku wewnętrznym UE Współpraca państw EU w sprawach socjalnych Dyr. niskonap. 2006/95/ EG Dyr. masz. 2006/42/ EG Dyr. dot. bezp. prod. 2001/95/ EG Dyr. W spr. kompat. el.mag. 2004/108/ EG Dyrektywa o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy 89/91/EWG 2001/45/EG zmieniająca dyr. 89/655 EWG Dyrektywa narzędziowa 89/655/EWG Dyr. 95/6/EG zmieniająca dyr. 89/655/ EWG Ustawa o bezpieczeństwie wyrobów i urządzeń GPSG Ustawa o EMC Ustawa o bezpieczeństwie pracy Zarządzenie o bezpieczeństwie w zakładzie pracy Mandat Komisji UE. Instytut Normalizacji zajmujący się opracowywaniem norm bezpieczeństwa przy CEN/CENELEC Można przypuszczać, że w przypadku stosowania norm zharmonizowanych, przestrzegane są przepisy podane w dyrektywach. Deklaracja zgodności Oznaczenie CE Przetranspono wanie norm EN bez zmian. Zharmonizowanie po opublikowaniu Dziennika Urzędowego UE Bezpieczna maszyna W Niemczech: uregulowania branżowe Przepisy Zasady Informacje Zamówienie wg obowiązujących uregulowań Użytkownik maszyny (przejęcie odpowiedzialności) Bezpieczna maszyna pracuje W tym rozdziale Dyrektywa maszynowa Dyrektywa narzędziowa Obowiązki producenta maszyn Normalizacja światowa Normalizacja europejska Strona Normalizacja krajowa -5 Dyrektywy są bezpłatnie dostępne dla każdego np. pod adresem Jednostki kontrolne -7 Ubezpieczenia -8 Nadzór rynku władze -8 Podsumowanie -8 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. - 1

6 Dyrektywy europejskie Ustawy, dyrektywy, normy Dyrektywa maszynowa Dyrektywa maszynowa Dyrektywa maszynowa 2006/42/EG skierowana jest do producentów i dystrybutorów maszyn i elementów bezpieczeństwa. Określa zadania prowadzące do spełnienia wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dla nowych maszyn, w celu zlikwidowania barier w handlu w obrębie Europy oraz w celu zagwarantowania użytkownikom i operatorom wysokiego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Obowiązuje w dziedzinie produkcji maszyn oraz pojedynczo wprowadzanych do obrotu elementów bezpieczeństwa, a także dla używanych maszyn i urządzeń z krajów trzecich, które są po raz pierwszy wprowadzane do europejskiego obszaru gospodarczego (np. z USA lub Japonii). W 1989 r. Rada Unii Europejskiej wydała dyrektywę w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących maszyn, która jest znana jako dyrektywa maszynowa (89/92/EWG). W 1995 r. dyrektywa musiała zostać zastosowana we wszystkich krajach członkowskich WE. W 1998 r. zostały zebrane i skonsolidowane wszystkie zmiany w obecnie obowiązującej dyrektywie maszynowej (98/7/EG). W 2006 r. została wydana Nowa dyrektywa maszynowa (2006/42/EG), która zastępuje poprzednią wersję, a której stosowanie będzie wymagane we wszystkich krajach członkowskich WE dopiero od Do dnia należy stosować tylko starą dyrektywę maszynową (98/7/EG)! Od tego dnia będzie należało stosować tylko nową dyrektywę maszynową (2006/42/EG)! Dyrektywa maszynowa została przetransponowana do krajów niemieckojęzycznych w następujący sposób: Niemcy: GPSG (Ustawa o Bezpieczeństwie Wyrobów i Urządzeń), rozporządzenie dziewiąte Szwajcaria: krajowa ustawa dotycząca bezpieczeństwa sprzętu i urządzeń technicznych z dnia 19 marca 1976 r. (STEG) ze zmianami z dnia 18 czerwca 199 r. Austria: Dz.U. nr 06/1994 Rozporządzenie o bezpieczeństwie maszyn MSV Polska: Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. nr 259, poz. 2170) Kraje członkowskie nie mogą odmawiać, ograniczać ani utrudniać wprowadzania do obrotu oraz uruchamiania maszyn i elementów bezpieczeństwa, które spełniają wymagania dyrektywy maszynowej. Nie mogą także stawiać wyższych wymagań w zakresie ich właściwości poprzez ustawy, zarządzenia lub normy krajowe! Dyrektywa dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy Dyrektywa narzędziowa Jest to dyrektywa, które reguluje obowiązki pracodawcy. Dotyczy ona stosowania maszyn i urządzeń w miejscu pracy. Jej zadaniem jest zapewnienie przestrzegania minimalnych przepisów podczas stosowania sprzętu roboczego, w celu poprawy bezpieczeństwa i zwiększenia ochrony zdrowia. Każdy kraj członkowski może dodać swoje własne wymagania krajowe: na przykład w zakresie kontroli sprzętu roboczego, serwisu i terminów konserwacji, stosowania osobistego wyposażenia ochronnego, urządzania miejsca pracy itp. Wymagania dyrektywy narzędziowej, a także wymagania krajowe i przepisy zakładowe są zebrane w ustawach krajowych. Niemcy: ustawa o bezpieczeństwie pracy (ArbSchGes), zarządzenie o bezpieczeństwie w zakładzie pracy (BetrSichV) Szwajcaria: ustawa krajowa dotycząca pracy w przemyśle, gospodarce i handlu (SR , ArG) Austria: ustawa o ochronie pracowników (ASchG) Dyrektywa narzędziowa 89/655/EWG: Polska: Rozporządzenie Ministra Gospodarni z dnia 0 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. nr 191 poz. 1596) Obowiązki producenta maszyn Jakie są obowiązki producenta maszyn? Zaprojektowanie bezpiecznych maszyn Producenci mają obowiązek budowania swoich maszyn w taki sposób, aby spełniały podstawowe wymagania dyrektywy maszynowej w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Producenci muszą uwzględnić integrację bezpieczeństwa już na etapie procesu planowania i konstrukcji. W praktyce oznacza to, że konstruktor maszyny musi dokonać oceny ryzyka już w fazie projektowania urządzenia. Opracowane na tej podstawie środki muszą zostać wprowadzone bezpośrednio do konstrukcji. Kroki od 1 do 5 niniejszego podręcznika opisują szczegółowy sposób postępowania. Przygotowanie instrukcji obsługi Producent maszyny musi przygotować instrukcję obsługi tak zwaną oryginalną instrukcję obsługi. Wraz z każdą maszyną należy dostarczyć instrukcję obsługi sporządzoną w języku urzędowym kraju, w którym będzie pracować maszyna. Dostarczona wraz z maszyną instrukcja obsługi musi być oryginalną instrukcją obsługi lub tłumaczeniem instrukcji oryginalnej. W tym ostatnim przypadku należy dodatkowo dołączyć instrukcję oryginalną. - 2 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

7 Ustawy, dyrektywy, normy Dyrektywy europejskie Przygotowanie dokumentacji technicznej Producent maszyny musi przygotować dokumentację techniczną. Dokumentacja techniczna powinna obejmować wszystkie plany, obliczenia, protokoły z kontroli i dokumenty, które mają istotne znaczenie dla spełnienia wymagań dyrektywy maszynowej w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. musi być przechowywana przez co najmniej 10 lat od ostatniego dnia produkcji maszyny (lub danego typu maszyny). musi być przedłożona na żądanie uprawnionych władz. Wskazówka: z dyrektywy maszynowej nie wynika obowiązek producenta do wydania dokumentacji technicznej kupującemu (użytkownikowi) maszynę. Wystawienie deklaracji zgodności Po zbudowaniu maszyny w odpowiedni sposób, jej producent musi w sposób wiążący prawnie potwierdzić dochowanie odpowiednich przepisów poprzez wystawienie deklaracji zgodności i oznakowanie maszyny (oznaczenie CE). Następnie można wprowadzić maszynę do obrotu w europejskim obszarze gospodarczym. W dyrektywie maszynowej znajduje się objaśnienie pełnego przebiegu procedury oceny zgodności. Rozróżnia się dwie procedury dla maszyn ( Procedura oceny zgodności WE dla maszyn i elementów bezpieczeństwa na stronie -4): Procedura standardowa: Maszyny, które nie zostały wyraźnie wymienione w załączniku IV, podlegają procedurze standardowej. Muszą być spełnione wymagania opisane w rozdziale Zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w załączniku dyrektywy maszynowej. Następnie producent umieszcza na własną odpowiedzialność oznaczenie CE, bez włączania w to jednostki kontrolnej lub władz ( certyfikacja własna ) Wcześniej musi jednak sporządzić dokumentację techniczną maszyny, aby móc przedłożyć ją na żądanie władz krajowych. Procedura dla maszyn, które są wymienione w załączniku IV: Maszyny, stanowiące duże zagrożenie, podlegają procesom specjalnym. Załącznik IV dyrektywy maszynowej zawiera listę odpowiednich maszyn i elementów bezpieczeństwa, do których należy także elektroczułe wyposażenie ochronne, takie jak bariery bezpieczeństwa i skanery laserowe. Następnie muszą być spełnione wymagania opisane w rozdziale Zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w załączniku i dyrektywy maszynowej. Jeśli dla maszyn lub elementów bezpieczeństwa istnieją zharmonizowane normy, obejmujące cały zakres wymagań, to świadectwo zgodności można uzyskać na trzy sposoby: certyfikacja własna badanie typu WE przez notyfikowaną jednostkę kontrolną zastosowanie sprawdzonego i pełnego systemu zarządzania jakością Jeśli dla danych maszyn nie istnieją zharmonizowane normy, ewentualnie gdy maszyna lub jej części nie zostały zbudo- wane zgodnie ze zharmonizowanymi normami, to świadectwo zgodności można uzyskać jedynie w następujący sposób: Badanie typu WE przez notyfikowaną jednostkę kontrolną: w przypadku kontroli przez notyfikowaną jednostkę kontrolną producent musi udostępnić swoją maszynę i przynależną do niej dokumentację techniczną, aby poprzez badanie typu WE można było stwierdzić, czy maszyna spełnia podstawowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Notyfikowana jednostka kontrolna sprawdza zgodność z dyrektywami i wydaje certyfikat badania typu WE, w którym przedstawione są wyniki badań. Zastosowanie sprawdzonego i pełnego systemu zarządzania jakością: Pełne zapewnienie jakości musi gwarantować zgodność z wymaganiami dyrektywy maszynowej i być sprawdzony przez notyfikowaną jednostkę kontrolną. Za skuteczne i prawidłowe zapewnienie jakości odpowiada przede wszystkim producent. Patrz też załącznik X dyrektywy maszynowej. Oznakowanie maszyny oznaczeniem CE Po spełnieniu wszystkich warunków należy oznakować maszynę oznaczeniem CE. Uwaga! Oznaczenie CE można umieścić na maszynie tylko wtedy, gdy spełnia ona wszystkie odnoszące się do niej dyrektywy europejskie. (Tylko wtedy można wprowadzić produkt do obrotu w europejskim obszarze gospodarczym.) Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. -

8 Dyrektywy europejskie Ustawy, dyrektywy, normy Przypadek specjalny: maszyna nieukończona W wielu przypadkach produkowane i dostarczane są części maszyn, podzespoły lub elementy składowe maszyn, które są bliskie definicji maszyny, ale w świetle dyrektywy maszynowej nie mogą być traktowane jako kompletna maszyna. W dyrektywie maszynowej zdefiniowano maszynę nieukończoną jako zespół, który jest prawie maszyną, ale nie może samodzielnie służyć do konkretnego zastosowania. Maszyną nieukończoną jest na przykład pojedynczy robot przemysłowy. Przeznaczeniem maszyny nieukończonej jest włączenie do lub połączenie z inną maszyną lub inną maszyną nieukończoną lub wyposażeniem, tworząc w ten sposób maszynę, do której ma zastosowanie niniejsza dyrektywa. Maszyny nieukończone nie mogą spełniać wszystkich wymagań dyrektywy maszynowej. Dyrektywa maszynowa reguluje ponadto ich swobodny obrót przy zastosowaniu specjalnej procedury: Producent musi spełnić wszystkie możliwe do spełnienia w rozsądny sposób podstawowe wymagania dyrektywy maszynowej. Producent musi wystawić deklarację włączenia. Zawiera ona podstawowe wymagania dyrektywy, które znajdują zastosowanie i które muszą być przestrzegane. Podobnie jak w przypadku maszyny należy sporządzić i przechowywać odpowiednią dokumentację techniczną. Zamiast instrukcji obsługi producent musi przygotować instrukcję montażu, którą ma obowiązek dołączyć do każdej nieukończonej maszyny. Język, w którym sporządzona jest instrukcja montażu, może zostać uzgodniony pomiędzy producentem a użytkownikiem (integratorem). Patrz też rozdział Jednostki kontrolne, ubezpieczenia i władze na stronie -7. Procedura oceny zgodności WE dla maszyn i elementów bezpieczeństwa Procedura oceny zgodności WE Czy maszyna/element bezpieczeństwa jest wymieniony w załączniku IV? Nie Tak Czy w pełni uwzględniono normy zharmonizowane? Tak Nie/brak Procedura standardowa wg załącznika VIII Badanie typu-we wg załącznika IX Pełne zapewnienie jakości wg załącznika X Wewnętrzna kontrola wytwarzania maszyny Deklaracja zgodności wg załącznika II oraz oznaczenie CE wg załącznika III (artykuł 16) - 4 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

9 Ustawy, dyrektywy, normy Normy Normy Normy to uzgodnienia, które zostały dokonane pomiędzy różnymi zainteresowanymi związkami (producenci, konsumenci, instytucje kontroli i rządy). Wbrew panującej ogólnie opinii normy nie są ustalane przez rządy ani władze. W normach opisano stan techniki w czasie ich tworzenia. W ciągu ostatniego stulecia normy krajowe rozwinęły się i przekształciły w standard obowiązujący na całym świecie. W zależności od miejsca zastosowania maszyny lub produktu mogą obowiązywać różne uregulowania ustawowe, które wymagają zastosowania różnych norm. Prawidłowy wybór odpowiednich norm jest dla producenta maszyny środkiem pomocniczym do spełnienia wymogów prawnych. Normy Organizacje i struktury normalizacji światowej ISO (International Standardization Organisation, Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna) ISO jest światową siecią złożoną z organizacji normalizacyjnych pochodzących z 157 państw. ISO opracowuje i publikuje międzynarodowe standardy ze szczególnym uwzględnieniem technologii nieelektrycznych. IEC (International Electrotechnical Commission, Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna) Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna (IEC) jest globalną organizacją, która zajmuje się opracowaniem i publikowaniem międzynarodowych standardów w dziedzinie elektrotechniki (np. elektroniki, telekomunikacji, kompatybilności elektromagnetycznej, wytwarzania energii) i technologii pokrewnych. Normalizacja światowa Organizacje i struktury normalizacji europejskiej CEN (Comité européen de normalisation/ Europejski Komitet Normalizacyjny) CEN jest grupą organizacji normalizacyjnych z państw członkowskich UE, krajów EFTA oraz przyszłych państw członkowskich UE. CEN tworzy normy europejskie (EN) w dziedzinach nieelektrycznych. CEN ściśle współpracuje z ISO w celu uniknięcia sytuacji, w której normy stanowią przeszkodę w handlu. Przy zastosowaniu procedury głosowania, CEN decyduje o przyjęciu norm ISO i publikuje je jako normy europejskie. CENELEC (Comité européen de normalisation electrotechnique/ Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki) CENELEC jest instytucją porównywalną do CEN, działającą na polu elektrotechniki, która opracowuje i publikuje normy europejskie (EN) w tej dziedzinie. CENELEC, podobnie jak w przypadku CEN i ISO, przejmuje w przeważającej mierze normy IEC oraz ich numerację. Normalizacja europejska Organizacje i struktury normalizacji krajowej Z reguły każdy kraj członkowski UE posiada własną organizację normalizacyjną, taką jak np. DIN, ON, BSI, AFNOR, PKN. Zajmują się one opracowaniem i publikowaniem norm krajowych na podstawie przepisów prawnych odpowiednich państw członkowskich. W celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w Unii Europejskiej oraz likwidacji barier w handlu, normy europejskie są przejmowane przez krajowe organizacje normalizacyjne. W przypadku norm krajowych i europejskich obowiązują następujące zasady: Jeśli dla przejętych norm europejskich istnieją takie same normy krajowe, to należy je wycofać. Jeśli dla pewnych aspektów lub maszyn nie istnieją możliwe do zastosowania normy europejskie, to można stosować istniejące normy krajowe. Krajowa organizacja normalizacyjna może stworzyć nową normę krajową dopiero po zgłoszeniu takiego zamiaru, jeśli nie istnieje zainteresowanie na poziomie europejskim (np. W CEN lub CENELEC). Normalizacja krajowa Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. - 5

10 Normy Ustawy, dyrektywy, normy Normy europejskie dotyczące bezpieczeństwa maszyn Normy europejskie dotyczące bezpieczeństwa maszyn Aby móc jednakowo przełożyć w praktyce cele i wymagania zdefiniowane w dyrektywach europejskich, normy techniczne powinny szczegółowo opisywać i konkretyzować tego typu wymagania. Stan norm jest wskazywany za pomocą różnego rodzaju skrótów: Norma z prefiksem EN jest uznawana i stosowana we wszystkich krajach UE. Norma z prefiksem pren jest obecnie w opracowaniu. Norma z prefiksem HD posiada takie same właściwości jak EN, ale posiada różne dopasowania krajowe (dokument harmonizacyjny). Dokument posiadający dodatkowy prefiks TS jest specyfikacją techniczną i służy jako projekt normy (ang. prestandard). Rozróżnia się projekty CLC/TS lub CEN/TS. Dokument posiadający dodatkowy prefiks TR jest raportem o stanie techniki. Zharmonizowana norma europejska powstaje w opisany niżej sposób. 1. Komisja UE, jako organ wykonawczy UE, wystawia mandat dla CEN lub CENELEC w celu opracowania normy europejskiej, która konkretyzuje wymagania dyrektywy. 2. Opracowanie odbywa się w przeważającej mierze w gremiach międzynarodowych, w których określa się specyfikacje techniczne, pozwalające na spełnienie istotnych wymagań dyrektyw(-y) w zakresie bezpieczeństwa.. Po przyjęciu normy poprzez głosowanie zostaje ona opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE. Od tej pory obowiązuje ona jako zharmonizowana norma europejska i wspomaga odpowiednią dyrektywę. Zharmonizowana norma europejska służy jako referencja i zastępuje wszystkie normy krajowe dotyczące danego tematu. Zgodność elementu bezpieczeństwa lub maszyny z normą zharmonizowaną potwierdza przypuszczenie, że istnieje zgodność z podstawowymi wymaganiami w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, określonymi w dyrektywach, np. w dyrektywie maszynowej (domniemanie zgodności). Informacje dotyczące normalizacji: Wykaz norm posiadających domniemanie zgodności dla dyrektyw można znaleźć pod adresem Różne typy norm Różne typy norm Rozróżnia się trzy typy norm: Normy typu A (Podstawowe normy dotyczące bezpieczeństwa) zawierają podstawowe terminy, zasady projektowania oraz aspekty ogólne, mające zastosowanie dla wszystkich maszyn. Normy typu B (Grupowe normy bezpieczeństwa) dotyczą określonego aspektu bezpieczeństwa lub określonego rodzaju urządzeń służących bezpieczeństwu, które mogą być zastosowane w wielu różnych maszynach. Normy typu B można podzielić na: normy typu B1 dotyczące specjalnych aspektów bezpieczeństwa, np. bezpieczeństwa elektrycznego maszyn, obliczania odległości bezpieczeństwa, wymagań w odniesieniu do systemów sterowania) normy typu B2 dotyczące urządzeń służących bezpieczeństwu, np. urządzenia sterowania oburęcznego, osłony i elektroczułe wyposażenie ochronne Normy typu C Normy typu C zawierają wszystkie wymagania dotyczące bezpieczeństwa określonej maszyny lub typu maszyny. Jeśli taka norma istnieje, to jest ona ważniejsza niż norma typu A lub B. Mimo to norma typu C może odnosić się do normy typu A lub B. W każdym przypadku muszą być spełnione wymagania dyrektywy maszynowej. W chwili obecnej wiele norm typu A i B, a także ważne normy typu C, podlega ponownemu opracowaniu. Powoduje to zmianę numeracji w konwencji norm EN ISO. Z reguły istnieją jednak okresy przejściowe. W związku z tym faktyczne zastosowanie normy, która obecnie podlega ponownemu opracowaniu, może nastąpić dopiero po 5, a nawet 6 latach. Lista ważnych norm znajduje się w załączniku, w ustępie Przegląd ważnych norm na stronie i Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

11 Ustawy, dyrektywy, normy Jednostki kontrolne, ubezpieczenia i władze Możliwości wyboru urządzeń ochronnych i odpowiednich norm O O O Normy typu A Normy typu B Normy typu C Ocena ryzyka EN ISO (dawniej EN 1050) Techniczne urządzenia ochronne EN ISO (dawniej EN 292) Środki nietechniczne Osłony EN 95 Odległości bezpieczeństwa EN ISO Urządzenia ochronne inne niż osłony EN 999/EN ISO Stałe Ruchome Z funkcją zbliżeniową Stacjonarne Ruchome Ogrodzenia, bariery Możliwość usunięcia tylko za pomocą narzędzia lub blokowanych elektrycznie Klapy, bramy i drzwi Z elementem ryglującym Bez elementu ryglującego EN 999 Uruchamiane mechanicznie, dotykowe Ochraniacze Wyłączniki krańcowe Maty czułe na nacisk Elektroczułe wyposażenie ochronne (ESPE) Urządzenie sterowania oburęcznego Zatrzymanie awaryjne 1) Przycisk potwierdzający do specjalnych trybów pracy EN ISO EN 1088 EN ISO EN 1088 EN 1760 EN EN 574 EN ISO EN Np. EN ISO Roboty przemysłowe 1) Zatrzymanie awaryjne jest środkiem bezpieczeństwa, a nie urządzeniem ochronnym! Dyrektywa maszynowa nie wymaga stosowania norm, niezależnie od tego, czy są zharmonizowane, czy nie. Stosowanie norm zharmonizowanych uzasadnia jednak tak zwane domniemanie zgodności, że maszyna spełnia przepisy dyrektywy maszynowej. Jeśli dla danego typu maszyny istnieje norma typu C, to jest ona ważniejsza od wszystkich innych norm typu A i B oraz informacji podanych w tym podręczniku. W takim przypadku tylko norma typu C stanowi podstawę domniemania zgodności w celu spełnienia wymogów odpowiedniej dyrektywy. Jednostki kontrolne, ubezpieczenia i władze Jednostki kontrolne Jednostki kontrolne zajmujące się doradztwem w zakresie bezpieczeństwa Firmy, które chcą wiedzieć, czy ich maszyny są zgodne z aktualnie obowiązującymi dyrektywami i normami europejskimi, mogą zasięgnąć w jednostkach kontrolnych informacji dotyczących bezpieczeństwa technicznego. Akredytowane jednostki kontrolne Akredytowane jednostki kontrolne to instytucje kontroli, potwierdzające zgodność z procedurami i kryteriami kontroli uznanych instytucji krajowych. Są to m. in. branżowe jednostki kontrolne i zakłady ubezpieczeń od następstw nieszczęśliwych wypadków, które z reguły posiadają bardzo kompetentne specjalistyczne jednostki kontrolne. Notyfikowane jednostki kontrolne Każdy kraj członkowski WE jest zobowiązany do podania jednostki kontrolnej zgodnie z minimalnymi wymaganiami określonymi w dyrektywie maszynowej i zgłoszenia ich do Komisji Europejskiej w Brukseli. Tylko te jednostki kontrolne są uprawnione do wykonywania badań typu WE i wydawania certyfikatów badania typu WE dla maszyn i elementów bezpieczeństwa, podanych w załączniku IV dyrektywy. Nie każda notyfikowana jednostka kontrolna może kontrolować każdy rodzaj produktu. Wiele jednostek kontrolnych posiada notyfikację tylko dla specjalnych zakresów działań. Jednostki kontrolne, ubezpieczenia i władze Jednostki kontrolne Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. - 7

12 Podsumowanie Ustawy, dyrektywy, normy Ubezpieczenia Ubezpieczenia Instytucje branżowe W Niemczech ustawowy obowiązek ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków przejmują na siebie instytucje branżowe i inne podmioty. Instytucje branżowe skupiają się w związkach branżowych, co powala im ma lepsze spełnianie specyficznych wymagań w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Towarzystwa ubezpieczeniowe Wiele towarzystw ubezpieczeniowych posiada placówki doradcze, oferujące kompletne doradztwo fachowe, szczególnie w zakresie unikania ryzyka związanego z odpowiedzialnością, wynikającego z nieznajomości lub nieprzestrzegania ustawowych wymagań. Nadzór rynku władze Nadzór rynku władze W krajach UE i EFTA ochrona pracy i nadzór rynku są w zakresie kompetencji władz krajowych. W Niemczech są to państwowe urzędy ochrony pracy w poszczególnych landach. Austria posiada szereg inspektoratów ochrony pracy. Do każdego z nich mogą zwracać się producenci maszyn, w celu uzyskania fachowych porad w przypadku pytań związanych z bezpieczeństwem maszyn i pracy. W Szwajcarii za nadzór rynku odpowiada Państwowy Sekretariat ds. Ekonomicznych (SECO). Sprawami wykonawczymi zajmuje się Szwajcarski Zakład Ubezpieczeń Wypadkowych (Schweizerische Unfallversicherungsanstalt, Suva), wyróżniający się też wysokimi kompetencjami technicznymi. W Polsce jest to Państwowa Inspekcja Pracy oraz Urząd Dozoru Technicznego. Wykaz ważnych adresów znajduje się w załączniku w rozdziale Przydatne linki na stronie i-8. Podsumowanie Podsumowanie: Ustawy, dyrektywy, normy Jako producenta maszyn obowiązuje Państwa między innymi dyrektywa maszynowa: Należy spełnić podstawowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zamieszczone w dyrektywie maszynowej. Należy zaplanować integrację bezpieczeństwa już na etapie procesu planowania i konstrukcji. Do deklaracji zgodności należy zastosować procedurę standardową lub procedurę dla maszyn opisaną w załączniku IV dyrektywy maszynowej. Należy przygotować dokumentację techniczną, a w szczególności wszystkie istotne dla bezpieczeństwa dokumenty dotyczące konstrukcji. Należy dostarczyć instrukcję obsługi sporządzoną w języku urzędowym kraju, w którym będzie pracować maszyna. Należy też dostarczyć wersję oryginalną. Wypełnić deklarację zgodności i oznakować maszynę lub element bezpieczeństwa oznaczeniem CE. Jako producenta maszyn obowiązuje Państwa między innymi dyrektywa narzędziowa: Należy spełnić wymagania podane w odnośnej dyrektywie. Zasięgnąć informacji, czy istnieją inne wymagania krajowe (np. kontrola sprzętu roboczego, terminy serwisowania i konserwacji itp.) i spełnić je. Normy Normy techniczne konkretyzują cele zdefiniowane w dyrektywach europejskich. Stosowanie norm zharmonizowanych uzasadnia tak zwane domniemanie zgodności, czyli przypuszczenie, że maszyna spełnia przepisy dyrektywy. Oznacza to, że w sytuacji, gdy dla maszyny lub urządzenia wybiorą Państwo i zastosują właściwe normy, można zakładać, że zostały spełnione wymagania ustawowe. Istnieją normy typu A (podstawowe normy dotyczące bezpieczeństwa), normy typu B (grupowe normy bezpieczeństwa) oraz normy typu C (normy dotyczące bezpieczeństwa maszyn). Jeśli istnieje norma typu C, to jest ona ważniejsza niż norma typu A lub B. - 8 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

13 Ocena ryzyka Proces oceny ryzyka Krok 1: Ocena ryzyka Ocena ryzyka W procesie planowania i konstruowania maszyny należy przeanalizować możliwe ryzyko i w razie potrzeby przewidzieć środki ochrony operatora przed istniejącymi zagrożeniami. Pomocą dla producenta maszyn przy wypełnianiu tego zadania są normy, które definiują i opisują proces oceny ryzyka. Ocena ryzyka jest efektem kroków logicznych, umożliwiających systematyczną analizę i ocenę ryzyka. Maszyna musi być zaprojektowana i wykonana przy uwzględnieniu wyników oceny ryzyka. Jeśli to konieczne, ocena ryzyka pociąga za sobą zmniejszenie ryzyka poprzez zastosowanie odpowiednich środków ochronnych. Zastosowanie środków ochronnych nie może spowodować powstania nowego ryzyka. Powtórzenie całej procedury, ocena i zmniejszenie ryzyka może być konieczne, w celu maksymalnego możliwego wyeliminowania zagrożeń i dostatecznego zmniejszenia rozpoznanego ryzyka. W wielu normach typu C podana jest ocena ryzyka w odniesieniu do maszyn i procesów. Jeśli nie ma możliwości zastosowania norm typu C lub są one niewystarczające, to można wykorzystać przepisy podane w normach typu A i B. 1 Ocena ryzyka norma typu A: EN ISO Zmniejszenie ryzyka norma typu A: EN ISO , EN ISO Proces oceny ryzyka Proces oceny ryzyka Początek Funkcje maszyny (określenie granic) 1-2 Identyfikacja zagrożeń 1- Ocena ryzyka wg normy EN ISO Oszacowanie ryzyka 1- Ocena ryzyka 1- Czy odpowiednio zmniejszono ryzyko? Tak Koniec Nie W tym rozdziale Strona Proces zmniejszania ryzyka 2-1 Proces oceny ryzyka 1-1 Funkcje maszyny 1-2 Identyfikacja zagrożeń 1- Procedurę należy wykonać dla wszystkich zagrożeń. Należy ją powtarzać (proces iteracyjny) tak długo, aż pozostałe ryzyko resztkowe będzie małe i możliwe do zaakceptowania. Uzyskane wyniki oceny ryzyka i zastosowaną procedurę należy udokumentować. Oszacowanie i ocena ryzyka 1- Dokumentacja 1- Safexpert 1-4 Podsumowanie 1-5 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. 1-1

14 Funkcje maszyny Ocena ryzyka Funkcje maszyny (określenie granic) 1 Funkcje maszyny Ocena ryzyka rozpoczyna się wraz z określeniem funkcji maszyny. Może to być: specyfikacja maszyny (co jest produkowane, maksymalna wydajność produkcji, przewidywane materiały) granice przestrzenne i przewidywane miejsce zastosowania planowany okres użytkowania planowane funkcje i tryby pracy spodziewane nieprawidłowe działania i awarie osoby uczestniczące w procesie związanym z maszyną produkty mające związek z maszyną zamierzone zastosowanie, a także niezamierzone działania personelu zajmującego się obsługą lub możliwe do przewidzenia w rozsądny sposób niewłaściwe użycie maszyny (nadużycia) Możliwe do przewidzenia niewłaściwe użycie Możliwymi do przyjęcia w rozsądny sposób, niezamierzonymi działaniami personelu zajmującego się obsługą lub możliwym do przewidzenia niewłaściwym użyciem maszyny może być między innymi: utrata kontroli nad maszyną przez operatora (przede wszystkim w przypadku maszyn trzymanych w rękach lub ruchomych) odruchowe działanie ludzi w przypadku nieprawidłowego działania, awarii lub uszkodzenia podczas używania maszyny nieprawidłowe zachowanie z powodu braku koncentracji lub nieuwagi nieprawidłowe zachowanie, które można określić jako działanie po najmniejszej linii oporu przy realizacji zadania działanie pod presją konieczności utrzymania pracującej maszyny w każdych warunkach zachowanie określonej grupy ludzi (np. dzieci, młodzieży, osób upośledzonych) Spodziewanie nieprawidłowe działanie i awarie Duży potencjał zagrożeniowy związany jest z nieprawidłowym działaniem i zakłóceniami w pracy elementów istotnych dla działania funkcji eksploatacyjnych maszyny (przede wszystkim sterowania). Przykłady: zmiana kierunku ruchu walców (możliwość wciągnięcia rąk) ruch robota poza jego normalnym obszarem pracy 1-2 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

15 Ocena ryzyka Identyfikacja zagrożeń Identyfikacja zagrożeń Po określeniu funkcji maszyny następuje najważniejszy krok przy ocenie związanego z nią ryzyka. Jest to systematyczna identyfikacja możliwych do przewidzenia zagrożeń, niebezpiecznych sytuacji i/lub niebezpiecznych zdarzeń. Identyfikacja zagrożeń Producent maszyny powinien uwzględnić przedstawione niżej zagrożenia zagrożenia mechaniczne zagrożenia elektryczne zagrożenia termiczne zagrożenia powodowane hałasem zagrożenia powodowane drganiami zagrożenia powodowane promieniowaniem zagrożenia powodowane przez materiały i substancje zagrożenia na skutek ominięcia zasad ergonomii podczas planowania i konstruowania maszyn zagrożenia na skutek poślizgnięcia, potknięcia lub upadku zagrożenia związane z otoczeniem roboczym maszyny zagrożenia powstające z połączenia w w. zagrożeń we wszystkich fazach okresu użytkowania maszyny. Transport, montaż i instalacja Uruchomienie Nastawy Normalna praca i usuwanie awarii Konserwacja i czyszczenie Wycofanie z eksploatacji, demontaż i utylizacja 1 Oszacowanie i ocena ryzyka Po zidentyfikowaniu zagrożeń należy przeprowadzić oszacowanie ryzyka dla każdej rozpatrywanej sytuacji niebezpiecznej. Ryzyko = Rozmiar szkód Prawdopodobieństwo wystąpienia Ryzyko związane z rozpatrywaną niebezpieczną sytuacją zależy od następujących elementów: rozmiaru szkód, jakie mogą być spowodowane przez dane zagrożenie (lekkie obrażenia, poważne obrażenia itp.) oraz Narzędzia i tabele: Raport techniczny ISO/TR prawdopodobieństwa wystąpienia danej szkody. Wynika ono z: ekspozycji na zagrożenie osoby/osób wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia oraz technicznych i ludzkich możliwości uniknięcia lub ograniczenia szkody Istnieją różne narzędzia, służące od oszacowania ryzyka, np. tabele, grafy ryzyka, metody numeryczne itp. Podczas oceny ryzyka na podstawie wyników oszacowania ryzyka ustala się, czy konieczne jest zastosowanie środków ochronnych i kiedy uzyska się wymagane zmniejszenie ryzyka. Oszacowanie i ocena ryzyka Dokumentacja Dokumentacja dotycząca oceny ryzyka musi zawierać zastosowaną procedurę i uzyskane wyniki, a także następujące informacje: dane dotyczące maszyny, takie jak specyfikacje, granice, zamierzone zastosowanie itp. ważne założenia, które zostały dokonane, takie jak obciążenia, wytrzymałości, współczynniki bezpieczeństwa wszystkie zidentyfikowane zagrożenia i niebezpieczne sytuacje oraz brane pod uwagę niebezpieczne zdarzenia wykorzystywane dane i ich źródła, takie jak historie wypadków i doświadczenia związane ze zmniejszaniem ryzyka w porównywalnych maszynach opis zastosowanych środków ochronnych opis zadań związanych ze zmniejszeniem ryzyka, możliwych do zrealizowania z pomocą tych środków ochronnych ryzyko resztkowe mające jeszcze związek z maszyną wszystkie dokumenty opracowane podczas oceny ryzyka Dyrektywa maszynowa nie wymaga przekazywania dokumentacji dotyczącej oceny ryzyka wraz z maszyną! Dokumentacja Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. 1 -

16 Safexpert Ocena ryzyka 1 Safexpert Ocena ryzyka za pomocą Safexpert Proces oceny ryzyka jest przedstawiony w Safexpert, oprogramowaniu wspomagającym bezpieczeństwo maszyn i urządzeń. Jego wykonanie ułatwia przedstawiona w programie lista zagrożeń, drzewa do wyboru zestrukturyzowanej oceny ryzyka oraz schemat do oceny ryzyka i niezbędnego poziomu bezpieczeństwa przy środkach związanych z techniką sterowania. Użytkownik jest prowadzony poprzez przepisy ustawowe i normatywne. Manager norm pomaga utrzymać niezbędne normy zawsze w zgodzie z aktualnym stanem. Zagrożenia są pogrupowane odpowiednio do miejsc ich występowania i rozpatrywane w odpowiednich fazach eksploatacji maszyny. Ocena pojedynczych zagrożeń umożliwia optymalny wybór środków zmniejszających ryzyko. W programie Safexpert wykorzystuje się połączenie grafu ryzyka z macierzą (tabela). Oszacowanie jest wykonywane przed (IN) i po (OUT) zastosowaniu środka ochronnego (np. urządzenia ochronnego). Ryzyko jest klasyfikowane na skali od 0 (brak ryzyka) do 10 (największe ryzyko). Safexpert służy nie tylko do oceny ryzyka. Za pomocą programu Safexpert można efektywnie przeprowadzić i udokumentować całą procedurę zgodności wg dyrektywy maszynowej. W internecie dostępna jest wersja demo Safexpert (Guided Tour) Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

17 Ocena ryzyka Podsumowanie Podsumowanie: Ocena ryzyka Podsumowanie Informacje ogólne Należy wykonać ocenę ryzyka dla wszystkich zagrożeń. Taki proces iteracyjny musi uwzględniać wszystkie zagrożenia i ryzyko, tak aby nie pozostało żadne lub pozostało tylko możliwe do zaakceptowania niewielkie ryzyko resztkowe. Proces oceny ryzyka Ocenę ryzyka należy rozpocząć wraz z określeniem funkcji maszyny. Podczas oceny ryzyka należy uwzględnić przede wszystkim możliwe do przewidzenia niewłaściwe użycie maszyny i awarie. Następnie należy zidentyfikować zagrożenia (mechaniczne, elektryczne, termiczne itp.), pochodzące od maszyny. Takie zagrożenia należy uwzględnić we wszystkich fazach okresu użytkowania maszyny. Następnie należy oszacować związane z nimi ryzyko. Zależy ono od rozmiaru szkód oraz od prawdopodobieństwa wystąpienia szkody. Wyniki oceny ryzyka należy udokumentować. 1 Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. 1-5

18 Podsumowanie Ocena ryzyka Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.

19 Zmniejszanie ryzyka Metoda trójstopniowa Kroki 2 do 4: Zmniejszanie ryzyka Zmniejszanie ryzyka Jeśli ocena ryzyka wykazała, że niezbędne są środki prowadzące do zminimalizowania ryzyka, to należy zastosować metodę trójstopniową. Metoda trójstopniowa Przy wyborze środków producent maszyny musi stosować następujące zasady w podanej kolejności: 1. Bezpieczny projekt: Wyeliminowanie lub zminimalizowanie ryzyka, tak dalece jak jest to możliwe (projektowanie i wykonywanie maszyn bezpiecznych z samego założenia) 2. Techniczne środki ochronne: Podjęcie koniecznych środków ochronnych przed ryzykiem, którego nie można wyeliminować w sposób konstrukcyjny. Informacja dla klienta dotycząca ryzyka resztkowego Początek Minimalizacja ryzyka poprzez bezpieczny projekt 2- Koniec/Następne zagrożenie Metoda trójstopniowa Proces zmniejszania ryzyka 2 Czy odpowiednio zmniejszono ryzyko? Tak Nie Minimalizacja ryzyka poprzez techniczne środki ochronne -1 Nie Czy odpowiednio zmniejszono ryzyko? Tak Czy pojawiły się nowe zagrożenia? Nie Zmniejszenie ryzyka poprzez informację dla użytkownika 4-1 Tak Czy odpowiednio zmniejszono ryzyko? Nie Tak Ponownie: Proces oceny ryzyka 1-1 Zasady dot. procesu zmniejszania ryzyka: EN ISO , -2 (normy typu A) Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone. 2-1

20 Metoda trójstopniowa Zmniejszanie ryzyka Wszelkie prawa oraz zmiany danych technicznych i informacji zastrzeżone.