ŻYCIE W INTEGRACJI. Stargardzki model lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną
|
|
- Amalia Mazur
- 2 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ŻYCIE W INTEGRACJI Stargardzki model lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną
2
3 POLSKIE FORUM OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ŻYCIE W INTEGRACJI Stargardzki model lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną
4 Autorzy: Marian Anasz, Krystyna Mrugalska, Joanna Wojtyńska, Maria M. Ferenc Konsultacja merytoryczna: prof. dr hab. Anna Firkowska-Mankiewicz, Kazimierz Nowicki Redakcja i korekta: Magdalena Gajda Opracowanie graficzne i skład: Julia Roczan Wydanie II, uzupełnione ISBN: Copyright by Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych, 2012, 2014 Wydawca: Publikacja bezpłatna Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r Warszawa Załącznikiem do publikacji jest film Życie w integracji. Stargardzki model lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną Scenariusz i realizacja: Joanna i Piotr Perczyńscy Publikacja i film zrealizowane w ramach projektu: Opracowanie modelu lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną na podstawie doświadczeń systemu stargardzkiego oraz nowoczesnego dorobku nauki i praktyki dotyczącego integracji osób niepełnosprawnych finansowanego ze środków PFRON w latach jako projekt badawczy. Projekt pn. Publikacja Życie w integracji. Stargardzki model lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną współfinansowany ze środków PFRON
5 Książkę tę dedykujemy wszystkim osobom z niepełno sprawnością intelektualną, których los zależy od otwartości społeczeństwa, zrozumienia i docenienia ich możliwości, a także uzyskania niezbędnego wsparcia, aby mogły uczyć się i rozwijać, pracować i uczestniczyć w życiu społeczności lokalnych oraz korzystać z przysługujących wszystkim praw człowieka. A przede wszystkim cieszyć się życiem.
6
7 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA PROF. DR HAB. IRENY LIPOWICZ, RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH JAK MĄDRZE INTEGROWAĆ?... PRZEDMOWA PROF. DR HAB. ANNY FIRKOWSKIEJ-MANKIEWICZ WPROWADZENIE ROZDZIAŁ 1 INTEGRACJA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ ZAGADNIENIA TEORETYCZNE... 1/KONCEPCYJNE PRZESŁANKI NARODZIN I ROZWOJU SYSTEMU STARGARDZKIEGO... 2/DEFINICJA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI... 3/DEFINICJA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ... 4/PARADYGMAT OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ... 5/PARADYGMAT POLITYKI SPOŁECZNEJ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH... 6/JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ... 7/REHABILITACJA I INTEGRACJA SPOŁECZNA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ... ROZDZIAŁ 2 POWSTANIE I FUNKCJONOWANIE SYSTEMU STARGARDZKIEGO... 1/POCZĄTKI I ROZWÓJ SYSTEMU STARGARDZKIEGO... 2/FUNKCJONOWANIE WARSZTATU TERAPII ZAJĘCIOWEJ (WTZ)... 3/FUNKCJONOWANIE ZAKŁADU AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ (ZAZ)... 4/FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY (ŚDS)... 5/MIESZKALNICTWO WSPOMAGANE (MW)... 6/ROLA KOŁA PSOUU W ZARZĄDZANIU SYSTEMEM STARGARDZKIM
8 ROZDZIAŁ 3 EFEKTYWNOŚĆ SYSTEMU STARGARDZKIEGO USTALENIA EWALUACYJNE... 1/CEL EWALUACJI... 2/TEORETYCZNY KONTEKST PRZEPROWADZONEJ EWALUACJI... 3/METODOLOGIA BADANIA EWALUACYJNEGO... 4/POMIAR JAKOŚCI ŻYCIA UCZESTNIKÓW SYSTEMU STARGARDZKIEGO NA TLE OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ MIESZKAJĄCYCH W POWIECIE PORÓWNAWCZYM /DOBROSTAN FIZYCZNY /DOBROSTAN MATERIALNY /ROZWÓJ OSOBISTY /RELACJE INTERPERSONALNE /SAMOSTANOWIENIE /INTEGRACJA I PARTYCYPACJA SPOŁECZNA /DOBROSTAN EMOCJONALNY... 5/PODSUMOWANIE... ROZDZIAŁ 4 REKOMENDACJE DLA MODELU LOKALNEGO SYSTEMU REHABILITACJI I WSPARCIA SPOŁECZNO-ZAWODOWEGO DOROSŁYCH OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ... 1/W POSZUKIWANIU SKUTECZNYCH INSTRUMENTÓW POLITYKI SPOŁECZNEJ WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH... 2/REKOMENDACJE /PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA KONSTRUKCYJNE I ZASADY ORGANIZACYJNE SYSTEMU /CEL SYSTEMU /OBSZAR SYSTEMU /FUNKCJE SYSTEMU /STRUKTURA SYSTEMU... 3/UWARUNKOWANIA PRAWNE FUNKCJONOWANIA I ROZWOJU SYSTEMU... BIBLIOGRAFIA
9 CONTENTS FOREWORD BY THE POLISH OMBUDSMAN, PROFESSOR IRENA LIPOWICZ HOW TO INTEGRATE WISELY?... FOREWORD BY PROFESSOR ANNA FIRKOWSKA-MANKIEWICZ INTRODUCTION... CHAPTER 1 INTEGRATION OF PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITY THEORETICAL BACKGROUND... 1/CONCEPTUAL RATIONALE BEHIND THE CREATION AND DEVELOPMENT OF THE STARGARD SYSTEM... 2/DEFINITION OF DISABILITY... 3/DEFINITION OF INTELLECTUAL DISABILITY... 4/THE PARADIGM OF A PERSON WITH INTELLECTUAL DISABILITY... 5/THE PARADIGM OF DISABILITY POLICY... 6/QUALITY OF LIFE OF PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITY... 7/REHABILITATION AND SOCIAL INTEGRATION OF PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITY... CHAPTER 2 CREATION AND FUNCTIONING OF THE STARGARD SYSTEM... 1/ORIGINS AND DEVELOPMENT OF THE STARGARD SYSTEM... 2/OCCUPATIONAL THERAPY WORKSHOP (WTZ) AND ITS FUNCTIONING... 3/VOCATIONAL ACTIVITY WORKSHOP (ZAZ) AND ITS FUNCTIONING... 4/COMMUNITY SELF-HELP CENTER (ŚDS) AND ITS FUNCTIONING... 5/SUPPORTED HOUSING... 6/THE MANAGEMENT ROLE OF STARGARD CIRCLE OF THE POLISH ASSOCIATION FOR PERSONS WITH MENTAL HANDICAP
10 CHAPTER 3 EFFECTIVENESS OF THE STARGARD SYSTEM EVALUATION AND FINDINGS... 1/OBJECTIVES OF EVALUATION... 2/THEORETICAL CONTEXT OF THE EVALUATION PROCESS... 3/METHODOLOGY OF THE EVALUATION... 4/MEASURING THE QUALITY OF LIFE OF PARTICIPANTS OF THE STARGARD SYSTEM COMPARED AGAINST PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITIES FROM A CONTROL AREA /PHYSICAL WELL-BEING /MATERIAL WELL-BEING /PERSONAL DEVELOPMENT /INTERPERSONAL RELATIONS /SELF-DETERMINATION /INTEGRATION AND SOCIAL PARTICIPATION /EMOTIONAL WELL-BEING... 5/SUMMARY CHAPTER 4 RECOMMENDATIONS FOR A LOCAL SYSTEM OF SOCIAL/VOCATIONAL REHABILITATION AND SUPPORT FOR ADULTS WITH INTELLECTUAL DISABILITY... 1/SEARCHING FOR EFFECTIVE INSTRUMENTS OF SOCIAL POLICY ON PERSONS WITH DISABILITIES... 2/RECOMMENDATIONS /KEY ASSUMPTIONS AND ORGANIZATIONAL PRINCIPLES OF THE SYSTEM /THE GOAL OF THE SYSTEM /THE SCOPE OF THE SYSTEM /THE FUNCTIONS OF THE SYSTEM /THE STRUCTURE OF THE SYSTEM... 3/LEGAL CONDITIONS FOR FUNCTIONING AND DEVELOPMENT OF THE SYSTEM SUMMARY... BIBLIOGRAPHY
11 PRZEDMOWA PROF. DR HAB. IRENY LIPOWICZ, RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH JAK MĄDRZE INTEGROWAĆ? Nie sposób przecenić roli Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym dla ochrony praw osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce. W ciągu 50 lat swej aktywności, ten społeczny ruch rodziców, opiekunów i przyjaciół osób z niepełnosprawnością intelektualną mądrze i konsekwentnie dążył do realizacji praw podstawowych tych osób do godności, podmiotowości, rozwoju, samostanowienia, życia w integracji. Na początku lat 60. XX wieku PSOUU wzięło na swoje barki odpowiedzialność za los osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jak wspomina Krystyna Mrugalska, współtwórczyni ruchu i samego Stowarzyszenia, na jedno z pierwszych spotkań grupy inicjatywnej przyszedł ojciec, który wyprowadzał swojego niepełnosprawnego syna na spacery wyłącznie po zmroku. To był punkt startowy. Przez pół wieku PSOUU przecierało osobom z niepełnosprawnością intelektualną nowe szlaki. Tworzyło innowacyjne rozwiązania, przygotowywało projekty rozwiązań prawnych i instytuc jonalnych, pisało i mówiło o prawach tych osób wszystkim, którzy byli gotowi o nich czytać i słuchać. Jednym słowem wyprowadzało osoby z niepełnosprawnością intelektualną z mroku. W tym okresie w całej Polsce powstało wiele ośrodków wspierających osoby z tym rodzajem niepełnosprawności w godnym życiu. Stargard Szczeciński jest jednym z najbardziej dynamicznych centrów działania Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Stargardzki system wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną pokazuje najważniejsze cechy aktywności całego środowiska PSOUU. Są to jednocześnie te przymioty, którym zarówno system stargardzki jak i całe PSOUU zawdzięczają sukces mierzony stopniową poprawą jakości życia osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce. Wśród najistotniejszych cech tego systemu wymienić należy: punktem wyjścia w planowaniu działań na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich realizacji są zawsze potrzeby tych osób uwaga realizatorów skupia się jednocześnie i na potencjałach osób z tym rodzajem niepełnosprawności, i na ich wzmacnianiu; obrazuje to wybrana strategia: identyfikujemy i ograniczenia i mocne strony, ale we wsparciu koncentrujemy się na silniejszych aspektach, umiejętnościach i talentach, celem działań systemowych nie jest samo udzielanie wsparcia osobom z niepeł nosprawnością intelektualną, ale poprawa jakości ich życia poprzez rozwój
12 12 ŻYCIE W INTEGRACJI osobisty tak, aby osiągały one jak największą samodzielność, mogły o sobie stanowić, same decydować o własnym życiu, w taki sposób i w takim zakresie, jakie tylko mogą być dla nich dostępne, w planowaniu działań systemowych i ich realizacji, osoby z niepełnosprawnoś cią intelektualną i ich rodziny są podmiotami, partnerami, z którymi należy współpracować, a nie podopiecznymi, za których rozwiązuje się problemy, kompleksowe wsparcie systemowe realizowane jest według zasady: nikt nie pozostanie wykluczony, żadna potrzeba nie pozostanie niezaspokojona ; oznacza to ciągłe poszukiwanie nowych rozwiązań, podążanie za zmieniającymi się wymaganiami; Warsztat Terapii Zajęciowej, Środowiskowy Dom Samopomocy, Zakład Aktywności Zawodowej, system mieszkań wspo maganych oto elementy kompleksowego systemu rehabilitacji, wsparcia społecznego i zawodowego w Stargardzie Szczecińskim; analiza i ocena tego systemu identyfikuje nowe potrzeby, pozwala sformułować wnioski co do poszukiwania nowych form działania, rozwoju obecnego modelu, działania systemowe mają charakter wielosektorowy, długofalowy i realizowane są zgodnie z zasadą pomocniczości aby utworzyć, prowadzić i rozwijać model stargardzki konieczna była współpraca wielu instytucji, organizacji, firm i ludzi dobrej woli; ich szczegółowa lista udostępniona na stronach: 139 i 140 publikacji pokazuje, jak ogromny kapitał społeczny został uruchomio ny. System stargardzki to godny naśladowania i upowszechniania wzór współpracy między organizacjami pozarządowymi a władzą publiczną opartej na umiejętności wzajemnego reagowania na swoje potrzeby oraz efektywnej realizacji wyznaczonych ról. Wszystkie wymienione cechy powodują, że system wsparcia osób z niepełnosprawnością musi się ciągle rozwijać, stale odpowiadać na nowe potrzeby swoich beneficjentów. Badanie wskazuje, że tak też dzieje się w przypadku modelu stargardzkiego. Omówione wyżej cechy to jednocześnie, wskazywane przez naukowców, ekspertów i dokumenty międzynarodowe, zalety nowoczesnej i skutecznej polityki publicznej. Warto zatem wziąć pod uwagę wnioski i rekomendacje z przeprowadzonych i opublikowanych w niniejszej publikacji badań. Tym bardziej, iż autorzy książki wskazują w niej między innymi na bariery prawne, które hamują skuteczne działania lub wręcz zagrażają funkcjonującym już dziś rozwiązaniom. Opis stargardzkiego modelu wart jest uważnej lektury i analizy. Mogę go polecić wszystkim, którzy odpowiadają za politykę rozwoju, zarówno na poziomie lokalnym jak i centralnym oraz wszystkim zainteresowanym mądrymi społecznymi rozwiązaniami.
13 Bardzo dziękuję za zaangażowanie w tę inicjatywę. Jesteśmy często zdani na stereotypowe przekonanie, że strategie i modele rozwojowe przynoszące przełom w określonej dziedzinie muszą rodzić się wewnątrz administracji centralnej lub w ośrodkach akademickich. PSOUU współpracuje z jednymi i drugimi, ale to dzięki temu unikalnemu środowisku narodziła się spójna strategia i wizja rozwoju, a opracowany tu model stargardzki nadaje się do bezpośredniej aplikacji jako model wzorcowy w całym kraju. To w moim przekonaniu pierwsze w Polsce przykłady zrea lizowanego perfekcyjnie partnerstwa obywatelskiego i zrealizowanej w Stargardzie praktyki współpracy z organizacjami pozarządowymi, która nie polega już tylko na zabieganiu o środki finansowe i materialne znajdujące się w dyspozycji administracji samorządowej i rządowej lub fundusze europejskie, ale wybiega dalej. To z jed nej strony kompetentne opracowanie podstaw aksjologicznych działania administracji wobec osób niepełnosprawnych, z drugiej jasne wyodrębnienie elementów prawnych form działania administracji. Są to już wielkie zasługi, ale najważniejsze są skutki praktyczne pokazanie, że ten model, przy mądrym zaangażowaniu samorządu, działa! 13 Prof. dr hab. Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich
14
15 PRZEDMOWA PROF. DR HAB. ANNY FIRKOWSKIEJ-MANKIEWICZ Rzadko kiedy na rynku wydawniczym dotyczącym problematyki niepełnosprawności, a zwłaszcza niepełnosprawności uznawanej za szczególnie stygmatyzującą, jaką jest niepełnosprawność intelektualna, pojawia się pozycja o takim ciężarze gatunkowym. Myślę tu nie tylko o jej zawartości teoretycznej i praktycznej, ale także o ładun ku pozytywnej energii, jaką przekazuje. Jest kilka powodów, dla których na tę książkę powinni zwrócić baczną uwagę zarówno pracownicy naukowi i studenci dyscyplin podejmujących problematykę niepełnosprawności, jak i, a może przede wszystkim, politycy społeczni oraz przedstawiciele samorządów rozwiązujących codzienne problemy mieszkańców swoich gmin, powiatów i miast, a także liderzy organizacji pozarządowych działających w środowiskach osób niepełnosprawnych. Książka ta opisuje bowiem skutecznie wdrożony w Stargardzie Szczecińskim lokalny system społecznej i zawodowej rehabilitacji i wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną. Pokazuje, co i jak trzeba oraz warto robić, by osoby te najsilniej dyskryminowane społecznie spośród wszystkich innych kategorii osób z niepełnosprawnościami mogły żyć aktywnie i odczuwać, że są szczęśliwe i potrzebne. By osoby, stereotypowo postrzegane jako niezdolne do samodzielnego życia, pracowały zawodowo z pożytkiem dla siebie, swego środowiska i całego społeczeństwa. By nie żyły w izolacji, lecz czynnie uczestniczyły w życiu swych społeczności. Ten skutecznie, choć nie bez problemów, funkcjonujący już od wielu lat system jest dziełem Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, ważnym elementem jego pięćdziesięcioletnich dokonań. W swej warstwie intelektualnej system stargardzki dokumentuje innowacyjność polskiej myśli rehabilitacyjnej oraz jej ścisły związek z dorobkiem światowym, a zwłaszcza z ideami, które w rozwiniętej postaci zapisano w Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2006 r. oraz w Europejskiej Strategii w sprawie niepełnosprawności Natomiast, z perspektywy praktycznej system stargardzki to oddolnie wypracowane i sprawdzone, skuteczne narzędzie nowocześnie pojmowanej polityki społecznej. Znaczenie tego praktycznego dorobku, który jest osiągnięciem organizacji pozarządowej, trzeba szczególnie docenić w kontekście tak często w ostatnich latach formułowanego pod adresem prowadzonych w Polsce działań wobec osób niepełnosprawnych zarzutu, o ich niskiej efektywności. Doświadczenia stargardzkie wyraźnie wskazują, jak duże
16 16 ŻYCIE W INTEGRACJI znaczenie dla skuteczności tych działań ma kompetentne zaangażowanie się w jej realizację środowiska lokalnego. Wdrażanie ratyfikowanej przez nasz kraj we wrześniu 2012 roku Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych powinno w pierwszym rzędzie polegać na efektywnym kształtowaniu prawnych, ekonomicznych i społecznych warunków umo żliwiających respektowanie praw oraz podnoszących jakość życia osób z niepełnosprawnościami. Poszukując odpowiedzi na pytanie jak wdrażać Konwencję? z pewnością warto korzystać z opisanych w niniejszej publikacji doświadczeń. Oczywiście, uwzględniając przy tym nowe potrzeby i wymogi, które wynikają z rozwoju koncepcji niepełnosprawności oraz nowego ujmowania zakresu i funkcji procesu rehabilitacyjnego, na co autorzy książki zwracają uwagę. Doświadczenia stargardzkie pokazują ponadto, że jako kraj mamy już wartościowy dorobek legislacyjny, który zarówno warto pielęgnować, jak i trzeba w koniecznym zakresie modernizować, tak aby zdecydowanie zwiększyć potencjał i realne możliwości środowisk lokalnych w wywiązywaniu się z ich powinności wobec osób niepełnosprawnych. O teoretycznych i praktycznych walorach tej książki zadecydowało w znacznej mierze to, że zarówno projekt badawczy, jak i opracowanie publikacji wykonane zostało przez organizację pozarządową Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych, we współpracy z warszawską Akademią Pedagogiki Specjalnej. Jest to interesujący przykład generowania ważnej wiedzy i rekomendacji na temat istotnych zagadnień społecznych przez zespoły złożone z praktyków i badaczy społecznych związanych z organizacjami pozarządowymi oraz z przedstawicieli środowiska akademickiego. Taki sposób rozwijania nauk społecznych w świetle wyników zrealizowanego projektu - wydaje się bardzo owocny, obiecujący i wart poparcia. Z uznaniem docenić więc trzeba rolę Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, który sfinansował to przedsięwzięcie. Mamy nadzieję, że instytucja ta przyczyni się również do promocji proponowanych w książce rozwiązań, których skuteczność w podnoszeniu jakości życia osób z niepełnosprawnością intelektualną okazała się tak bezsporna. Byłby to jednocześnie najlepszy przykład i dowód wdrażania w Polsce Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych. Prof. dr hab. Anna Firkowska-Mankiewicz
17 WPROWADZENIE Niniejsza publikacja została przygotowana w ramach projektu badawczego pod nazwą: Opracowanie modelu lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną na podstawie doświadczeń systemu stargardzkiego oraz nowoczesnego dorobku nauki i praktyki dotyczącego integracji osób niepełnosprawnych. Inspiracją do realizacji projektu stał się problem niedostatecznej efektywności działań społecznych poświęconych integracji osób niepełnosprawnych. Wykluczenie społeczno-zawodowe tych osób jest dla polityki społecznej niezwykle trudnym zagadnieniem. Charakteryzujące je wskaźniki dotyczące zatrudnienia, edukacji oraz jakości życia wskazują na utrzymującą się od wielu lat stagnację lub niewielką skalę postępu. Potwierdzają też utrzymywanie się dużego dystansu dzielącego Polskę od krajów Europy Zachodniej. Tymczasem zakres społecznego zjawiska niepełnosprawności poszerza się wraz z procesem starzenia się ludności kraju. W ostatnich latach rośnie jego polityczne znaczenie ponieważ problematyka niepełnosprawności uplasowała się wysoko wśród centralnych kwestii europejskiej polityki społecznej. Na podstawie badań i analiz polityki społecznej prowadzonej wobec osób niepełnosprawnych można sformułować tezę, że jej niedostateczna skuteczność wiąże się w głównej mierze z niekonsekwentną i niezakończoną decentralizacją i transformacją tej polityki w trakcie przekształceń ustrojowych. Podstawowe kompetencje w zakresie formułowania i wdrażania polityki dotyczącej niepełnosprawności zostały wówczas przesunięte z poziomu centralnego na poziom samorządu terytorialnego (zwłaszcza powiatu i gminy) bez jednoczesnego zapewnienia wystarczających rozwiązań prawnych, a także przygotowania i wyposażenia lokalnych podmiotów polityki społecznej w środki finansowe oraz niezbędny potencjał kadrowy i organizacyjno-merytoryczny w skali pozwalającej na prowadzenie skutecznej działalności. W analitycznych charakterystykach realizowanej obecnie lokalnej polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych zwraca się uwagę, że: jest ona silnie zróżnicowana terytorialnie, przy czym górny pułap jakościowy wyznaczają niektóre ośrodki wielkomiejskie, w których stosowane są bar dziej nowo czesne standardy i rozwiązania. W zdecydowanej większości środowisk lokal nych mamy do czynienia z inercją, minimalizacją działań, wykonywaniem wyłącznie zobowiązań formalnych, ograniczaniem aktywności do zadań opiekuńczo-socjalnych, działaniami doraźnymi skoncentrowanymi na skutkach,
18 18 ŻYCIE W INTEGRACJI a nie na przyczynach powszechnie występujących negatywnych zjawisk społecznych; mamy do czynienia z niską jakością funkcjonowania władzy i administracji samorządowej w bezpośrednim otoczeniu osób niepełnosprawnych na pozio mie regionalno-lokalnym. Ważną przyczyną tego zjawiska są niedostateczne kompetencje lokalnych elit władzy i pracowników administracji samorządowej; władza i administracja samorządowa traktuje problematykę integracji społecznej drugoplanowo. Nie dostrzega rosnącej skali zjawiska. Problemy osób niepełnosprawnych traktowane są ogólnikowo i pobieżnie. Brakuje zainteresowania specyfiką środowisk osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności i warunkami, w jakich żyją. Marginalizacji zagadnienia niepełnosprawności towarzyszy brak przygotowania umożliwiającego kompleksowe widzenie i rozwiązywanie problemów; polityka lokalna wobec osób niepełnosprawnych charakteryzuje się brakiem działań planowych i długoterminowych; w polityce lokalnej brakuje dobrych, sprawdzonych metod i instrumentów zapewniających trwałą i stabilną poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych; władza i administracja samorządowa często traktuje politykę wobec osób niepełnosprawnych jako obszar swojej dominacji, a nierzadko wyłączności. Powszechnym zjawiskiem jest niedostateczna współpraca (bądź całkowity jej brak) sektora publicznego z pozarządowym. Występują dotkliwe niedostatki w utrzymywaniu kontaktów i komunikacji z lokalnymi liderami i autorytetami społecznymi, których zaangażowanie miałoby znaczenie dla skuteczności realizowanych zadań społecznych. Zmiana stylu i charakteru lokalnej polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych należy dzisiaj do zasadniczych czynników poprawy sytuacji życiowej oraz stanu integracji społecznej tychże osób. Badacze i eksperci zwracają uwagę na takie kluczowe kwestie jak: potrzebę zmiany standardu polityki z doraźno-interwencyjnej na długofalowo- -planową; oparcie realizowanej polityki na programach z konkretnymi i mierzalnymi ce lami; przestawienie działań z opieki i zaspokajania elementarnych potrzeb na tory trwałej poprawy szeroko rozumianej jakości życia; konieczność opracowania i wdrożenia metod oraz instrumentów, które umożliwiłyby trwałą i stabilną poprawę położenia osób niepełnosprawnych; szerokie uczestnictwo środowisk osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności w określaniu celów i metod wdrażania polityki społecznej;
19 Wprowadzenie 19 traktowanie osób z niepełnosprawnościami jako pełnoprawnych uczestników życia społecznego i gospodarczego; wzmocnienie lokalnych organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych i utrzymywanie z nimi partnerskiej współpracy przez władze i administrację samorządową; zwiększenie zaangażowania lokalnych autorytetów i liderów w przedsięwzięcia społeczne; zmiana postaw, profilu zawodowego i podniesienie kwalifikacji urzędników zaangażowanych w realizację polityki społecznej w obszarze niepełnosprawności; powołanie w lokalnej administracji publicznej odrębnych od pomocy społecznej struktur dla wdrażania polityki adresowanej do osób niepełnosprawnych. Do kluczowych kwestii doskonalenia lokalnej polityki społecznej zaliczane jest także lepsze dostosowanie przepisów prawnych do realiów i wymogów procesu eliminowania zjawisk wykluczenia społecznego osób z niepełnosprawnością. Bywa, że obowiązujące prawo ogranicza możliwości prowadzenia skutecznej polityki integracyjnej. Na podstawie doświadczeń krajów europejskich wykazujących się wysokimi wskaźnikami aktywności i uczestnictwa osób niepełnosprawnych, badacze i analitycy polityki społecznej formułują wniosek, że w dziedzinie integracji społecznej potrzebna jest dzisiaj tzw. polityka inteligentna, oferująca trafnie i precyzyjnie określone cele, a także posługująca się instrumentami dokładnie zaadresowanymi do konkretnych środowisk osób z niepełnosprawnościami oraz uwzględniającymi specyfikę problemów życiowych tych środowisk 1. Rozpoczynając projekt pod nazwą: Opracowanie modelu lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną na podstawie doświadczeń systemu stargardzkiego oraz nowoczesnego dorobku nauki i praktyki dotyczącego integracji osób niepełnosprawnych, zespół badawczy czynił to z przekonaniem, że tzw. system stargardzki dobrze spełnia kryteria skuteczności, jakie nowoczesna polityka społeczna przykłada do metod i instrumentów rozwiązywania problemów środowiskowej integracji osób niepełnosprawnych. Z całą pewnością było wówczas wiadomo, że jest to instrument zapewniający trwałą i stabilną poprawę sytuacji środowiska, precyzyjnie zaadresowany do osób z niepełnosprawnością intelektualną (stanowiących grupę niepełnosprawnych najsilniej wykluczaną w życiu społecznym) oraz dobrze dopasowany do ich złożonych problemów życiowych, co wynika m.in. z różnego stopnia niepełnosprawności oraz specyfiki kolejnych etapów życia. 1 Gąciarz B., Ostrowska A., Pańków W.: Integracja społeczna i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych zamieszkałych w małych miastach i na terenach wiejskich, IFIS PAN, Warszawa, 2008, s. 5
20 20 ŻYCIE W INTEGRACJI System stargardzki zarówno w warstwie koncepcyjnej, jak i organizacyjnej jest świadomym, planowym i wieloletnim dorobkiem Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (PSOUU). System ten budowany był przez PSOUU etapowo, z uwzględnieniem nabywanych praktycznych doświadczeń oraz merytorycznych inspiracji płynących ze światowej literatury przedmiotu, jak i z obserwacji czynionych w trakcie międzynarodowej współpracy z organizacjami o podobnym profilu z Francji, Austrii, Niemiec, Szwecji, Holandii i Wielkiej Brytanii. Środowisko budujące system obejmowało: Koło PSOUU w Stargardzie Szczecińskim, jego liderów i rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną, jak również liderów Stowarzyszenia oraz nieliczne grono ekspertów i naukowców zajmujących się problematyką niepełnosprawności intelektualnej. Nie można też pominąć udziału zbiorowego wysiłku i doświadczenia całego ogólnopolskiego PSOUU, ponad 100 kół terenowych, które każde na swoim terenie tworzyło elementy systemu. System stargardzki nie powstał zatem ani szybko, ani przypadkowo. Jest rozwiązaniem dobrze przemyślanym i zaprojektowanym. Rozwijany jest nieustannie także przy udziale obecnego personelu Koła Stowarzyszenia w Stargardzie Szczecińskim. Zdobył już renomę i uznanie specjalistów. Rozwiązania wypracowane przez stargardzkie Koło PSOUU są dzisiaj słusznie uznawane za tzw. dobrą praktykę, która jednak nigdy nie doczekała się całościowego opisu i oceny. Dotychczasowe opinie formułowano na podstawie bezpośrednich obserwacji. Podjęty projekt miał więc wypełnić luki powstałe w zakresie: po pierwsze - szerszej charakterystyki systemu; po drugie ewaluacji uzyskiwanych przez system rezultatów; po trzecie głębszej analizy i opracowania wniosków dotyczących ewentualnych usprawnień funkcjonowania systemu. Przystępując do badania założono bowiem, że system nie jest wolny od wewnętrznych dysfunkcji oraz negatywnych uwarunkowań zewnętrznych. Zrealizowanie tych trzech zadań było podstawą dla opracowania zaprezentowanego w niniejszej publikacji rekomendowanego modelu lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną. Niniejsza publikacja adresowana jest przede wszystkim do samorządowych władz i administracji, do lokalnych społeczności i organizacji pozarządowych. Ma ona umożliwić zapoznanie się ze sprawdzonymi rozwiązaniami dobrze służącymi uzyskiwaniu trwałej poprawy jakości życia i stanu integracji społecznej dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Może także być rzeczową inspiracją dla opracowania i wdrożenia podobnych rozwiązań dostosowanych do specyfiki innych środowisk lokalnych. Istotną częścią publikacji jest analiza porównawcza warunków i jakości życia osób z niepełnosprawnością intelektualną, beneficjentów systemu stargardzkiego, którą przeprowadzono na tle grupy osób z niepełnosprawnością intelektualną zamieszkałych w celowo dobranym powiecie porównawczym. Kryterium doboru
21 Wprowadzenie 21 była typowość powiatu. Miała to być jednostka terytorialna i administracyjna, jakich w Polsce najwięcej pod względem możliwości rehabilitacji i integracji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Analiza miała cel ewaluacyjny. W założeniach badania przyjęto, że w taki sposób zidentyfikowane zostaną rezultaty działania osiągane przez system stargardzki. Wysoka jakość życia osób niepełnosprawnych była bowiem celem jego powstania i pozostaje najważniejszym celem jego funk cjonowania. Ważnym obszarem przeprowadzonych badań była także charakterystyka i analiza samego systemu. W trakcie badania zwracano szczególną uwagę na rolę poszczególnych elementów oraz całego systemu w eliminowaniu barier dla rozwoju, integracji społecznej i jakości życia beneficjentów systemu. Duże znaczenie miała ponadto analiza uwarunkowań skutecznego działania systemu. Istotnym kontekstem realizacji projektu był rozwój światowego dorobku intelektualnego w podejściu do zagadnień niepełnosprawności oraz rozwijana na świecie praktyka społeczna służąca ograniczaniu zjawiska dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Podkreślić tu należy zwłaszcza idee, zasady i standardy zawarte w przyjętej 13 grudnia 2006 r. Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, która stanowi podstawę nowoczesnej polityki społecznej wobec osób z nie pełnosprawnością. Europejska polityka społeczna przejęła wszystkie za sady i standardy Konwencji ONZ w ogłoszonej w listopadzie 2010 r. Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności , oraz poprzez ratyfikowanie Konwencji przez Parlament Unii Europejskiej w grudniu 2010 r. Ważną inspiracją dla projektu była także opracowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), opublikowana w 2001 r. Międzynarodowa klasyfikacja funkcjonowania, niepełnosprawności i zdrowia (ICF). Klasyfikacja ta wprowadziła i upowszechniła nową definicję i teorię niepełnosprawności, co niesie za sobą doniosłe konsekwencje dla programowania i wdrażania działań medycznych, rehabilitacyjnych i społecznych, nakierowanych na ograniczanie dyskryminacyjnych skutków psychofizycznych deficytów człowieka. Ostatnie lata to okres burzliwych, toczonych w Europie i USA, dyskusji na temat stosowanych w polityce społecznej paradygmatów dotyczących integracji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnością intelektualną. Efektem tych debat jest intensywny rozwój poglądów i idei stanowiących bazę dla nowych praktyk i standardów. Twórcy systemu stargardzkiego uwzględniali te idee w jego budowaniu. Zwrócenie uwagi na ten dorobek, jako podstawę poszukiwania rozwiązań praktycznych było jednym z zadań w ramach zrealizowanego przedsięwzięcia. Projekt pn. Opracowanie modelu lokalnego systemu rehabilitacji i wsparcia społeczno-zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną na podstawie doświadczeń systemu stargardzkiego oraz nowoczesnego dorobku nauki i praktyki dotyczącego integracji osób niepełnosprawnych, sfinansowany ze środków
Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata
Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata 2008-2013 Wąbrzeźno, wrzesień 2008 -2- Spis treści Wstęp Rozdział 1. Nawiązanie
Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych ze szczególnymi trudnościami w wejściu i utrzymaniu się w zatrudnieniu.
Krystyna Mrugalska Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych ze szczególnymi trudnościami w wejściu i utrzymaniu się w zatrudnieniu. Przegląd trudności, wynikających z nich potrzeb oraz niezbędnych form
Innowacyjny model aktywizacji
Innowacyjny model aktywizacji zawodowej uczestników WTZ Temat innowacyjny: "Współpraca podmiotów działających w obszarze zatrudnienia oraz integracji i pomocy społecznej z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania
Po co nam Konwencja?
Po co nam Konwencja? Promowanie, ochrona oraz umożliwienie wszystkim osobom niepełnosprawnym nieograniczonego korzystania ze wszystkich fundamentalnych swobód i praw człowieka oraz promowanie poszanowania
Rozumienie niepełnosprawności jako kwestii praw człowieka
Rozumienie niepełnosprawności jako kwestii praw człowieka Maria Król POLSKIE FORUM OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Krok za krokiem w Zamościu 1 Konwencja ONZ/Preambuła/
Psychospołeczne uwarunkowania aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. nosprawnych. w Warszawie. Konferencja nt.
Konferencja nt.: Niepełnosprawni szanse i perspektywy włąw łączenia społecznego koncepcja rozwiąza zań systemowych. Warszawa: 10.10.2006 roku, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Psychospołeczne uwarunkowania
MIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Załącznik do Uchwały Nr Rady Miejskiej Leszna z dnia MIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH na lata 2014-2016 1 OPIS PROBLEMU Niepełnosprawność, zgodnie z treścią ustawy o rehabilitacji
STATUT ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY W WOLI ZACHARIASZOWSKIEJ
ZAŁĄCZNIK NR 1 DO UCHWAŁY Nr XXI/49/04 RADY GMINY ZIELONKI Z DNIA 26 LISTOPADA 2004 ROKU STATUT ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY W WOLI ZACHARIASZOWSKIEJ ROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 1. Środowiskowy
POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z ZAKRESU REHABILITACJI SPOŁECZNEJ, ZAWODOWEJ I ZATRUDNIANIA ORAZ
Załącznik do Uchwały Nr XXV/149/2008 Rady Powiatu Średzkiego z dnia 30 grudnia 2008 roku POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z ZAKRESU REHABILITACJI SPOŁECZNEJ, ZAWODOWEJ I ZATRUDNIANIA
Specyficzne potrzeby wspierania w pracy osób z niepełnosprawnością intelektualną Stargard Szczeciński, 20 listopada 2008
Krystyna Mrugalska Honorowy Prezes Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Specyficzne potrzeby wspierania w pracy osób z niepełnosprawnością intelektualną Stargard Szczeciński,
Wyzwania organizacyjne w rehabilitacji dzieci* i młodzieży* wynikające z ICF i Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych
Wyzwania organizacyjne w rehabilitacji dzieci* i młodzieży* wynikające z ICF i Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych Maria Król POLSKIE FORUM OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom
POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W roku 1980 Światowa Organizacja Zdrowia opracowała i opublikowała definicję niepełnosprawności w Międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, upośledzeń i niepełnosprawności.
MIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH. na lata /PROJEKT/
Załącznik do Uchwały Nr.. Rady Miejskiej Leszna z dnia.. MIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH na lata 2006-2007 /PROJEKT/ OPIS PROBLEMU Niepełnosprawność, zgodnie z treścią ustawy
MIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
MIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W MIEŚCIE LESZNIE OPIS PROBLEMU Niepełnosprawność, zgodnie z treścią ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ POWIATU ŻARSKIEGO NA LATA
Załącznik do Uchwały Nr... Rady Powiatu Żarskiego z dnia..2016 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ POWIATU ŻARSKIEGO NA LATA 2016-2021 Żary, 2016 r. 1 SPIS TREŚCI: I. WPROWADZENIE.3 II. DIAGNOZA..4 III. CEL
Powiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2013
Załącznik do Uchwały Nr XV/109/07 Rady Powiatu w Śremie z dnia 19 grudnia 2007 r. A B C Powiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2013 Spis Treści: 1. Wprowadzenie...3-4 2.
UCHWAŁA Nr XIX/138/2012 RADY POWIATU W OSTRÓDZIE z dnia 18 maja 2012r.
UCHWAŁA Nr XIX/138/2012 RADY POWIATU W OSTRÓDZIE z dnia 18 maja 2012r. w sprawie przyjęcia Programu Integracji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych w Powiecie Ostródzkim na 2012 rok Na podstawie
PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLICE NA LATA
PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLICE NA LATA 2014 2020 1 Spis treści 1. Wstęp 3 2. Cele Programu Aktywności Lokalnej 5 3. Kierunki działań 6 4. Adresaci Programu 7 5. Metody wykorzystywane do realizacji
PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ GMINY SZEMUD
Załącznik do Uchwały nr XXIV/196/08 Rady Gminy Szemud z dnia 08 września 2008 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ GMINY SZEMUD NA LATA 2008 2013 Szemud 2008 SPIS TREŚCI: I. WSTĘP.. 3 II. III. IV. ZAŁOŻENIA
Monitorowanie budżetu jako metoda aktywizacji obywatelskiej
Monitorowanie budżetu jako metoda aktywizacji obywatelskiej Stowarzyszenie Jeden Świat (SJŚ) i holenderski Oxfam Novib, realizują wspólny projekt pt. E-Motive, który dotyczy transferu wiedzy z Krajów Globalnego
BADANIA PARTYCYPACYJNE Z UDZIAŁEM OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ A KOMUNIKACJA ALTERNATYWNA I WSPOMAGAJĄCA DR AGNIESZKA WOŁOWICZ-RUSZKOWSKA
BADANIA PARTYCYPACYJNE Z UDZIAŁEM OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ A KOMUNIKACJA ALTERNATYWNA I WSPOMAGAJĄCA DR AGNIESZKA WOŁOWICZ-RUSZKOWSKA Praktyka idee normalizacji, integracji, obywatelskiego
Status i ochrona osób z niepełnosprawnością w prawie międzynarodowym
Małgorzata Joanna Adamczyk Kolegium MISH UW Collegium Invisibile m.adamczyk@ci.edu.pl Status i ochrona osób z niepełnosprawnością w prawie międzynarodowym Ewolucja czy rewolucja? Zdobywanie przez osoby
Warszawskie Forum Inicjatyw na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Seminarium - Bezpieczna przyszłość
Warszawskie Forum Inicjatyw na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Seminarium - Bezpieczna przyszłość Warszawskie Forum Inicjatyw na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (Forum) powstało
Załącznik do uchwały Nr XXXII/483/2009 Rady Miejskiej Środy Wielkopolskiej z dnia 20 sierpnia 2009 roku. Program Aktywności Lokalnej
Załącznik do uchwały Nr XXXII/483/2009 Rady Miejskiej Środy Wielkopolskiej z dnia 20 sierpnia 2009 roku Program Aktywności Lokalnej dla Miasta i Gminy Środa Wielkopolska na lata 2009 2013 I. Wprowadzenie
O równość, niezależność i godne życie osób z niepełnosprawnościami. Plan strategiczny Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych na lata 2015 2020.
O równość, niezależność i godne życie osób z niepełnosprawnościami. Plan strategiczny Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych na lata 2015 2020. Warszawa, czerwiec 2015 r. Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych
Koncepcja pracy Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Chełmnie
Koncepcja pracy Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Chełmnie Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (tekst jednolity Dz.U. 2004 nr 256 poz. 2572). 2. Rozporządzenie Ministra
Spółdzielnia socjalna szansą na aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością intelektualną. Poznań, 29 września 2014 r.
Spółdzielnia socjalna szansą na aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością intelektualną Poznań, 29 września 2014 r. Projekt: Innowacyjny model aktywizacji zawodowe uczestników WTZ Czas trwania: VI
KPON ONZ: Cel, ogólne zasady i kluczowe koncepcje
Seminarium dla osób pracujących w wymiarze sprawiedliwości Kraków, 3-4 września 2013 r. Rozwój międzynarodowych standardów w zakresie niepełnosprawności KPON ONZ: Cel, ogólne zasady i kluczowe koncepcje
STATUT ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY W ŁĘCZYCY
Załącznik do Uchwały Nr XXIII/176/08 Rady Miasta Łęczyca z dnia 28 marca 2008 r. STATUT ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY W ŁĘCZYCY Rozdział I Postanowienia ogólne 1 1. Środowiskowy Dom Samopomocy (Dom) w
Spełnianie wymagań jest obowiązkiem szkoły, a sposób, w jaki szkoła realizuje poszczególne wymagania, zależy od jej autonomicznych decyzji.
Ministra Edukacji Narodowej z dnia.. r. (poz..) Za rozpo Minister Joanna Kluzik-Rostkowska podpisała rozporządzenie w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Podpisane w czwartek (6 sierpnia) rozporządzenie
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020: Nowy Wymiar Aktywnej Integracji projekt
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020: Nowy Wymiar Aktywnej Integracji projekt Rezultat nadrzędny Zapewnienie dostępu do niedrogich mieszkań na wynajem umożliwiających
WYDZIAŁ NAUK PEDAGOGICZNYCH UKSW. Podyplomowe Studia Kwalifikacyjne
Załącznik do Uchwały Nr 82/2016 Senatu UKSW z dnia 19 maja 2016 r. WYDZIAŁ NAUK PEDAGOGICZNYCH UKSW Podyplomowe Studia Kwalifikacyjne PODNOSZENIE KOMPETENCJI NAUCZYCIELSKICH W PRACY Z UCZNIEM O SPECJALNYCH
Warszawa, 20 listopada 2014 r.
Podsumowanie rezultatów Priorytetu I Zatrudnienie i integracja społeczna Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Małgorzata Michalska Departament Wdrażania EFS w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej
Katowice r.
Zmiany do Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju
EFS w latach 2014-2020
Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków EFS i EFRR na lata 2014-2020 EFS w latach 2014-2020 Decentralizacja Program Operacyjny
4) Beneficjent wykorzystuje do realizacji usług aktywnej integracji następujące narzędzia:
Załącznik nr 9 Szczegółowe obowiązki Beneficjenta wynikające z realizacji projektu w ramach Poddziałania 9.1.6 Programy aktywnej integracji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym tryb pozakonkursowy
I. WPROWADZENIE Podsumowanie okresu 2005-2010
I. WPROWADZENIE Podsumowanie okresu 2005-2010 W latach 2005-2010 w przedsięwzięciach organizacyjnych, kierowanych do osób potrzebujących pomocy, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej oraz zaliczanych
Uchwała Nr XV/91/15 Rady Powiatu Opolskiego z dnia 17 grudnia 2015 r.
Uchwała Nr XV/91/15 Rady Powiatu Opolskiego z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie przyjęcia Powiatowego programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych w Powiecie Opolskim na lata 2016-2020 Na podstawie
Planowanie działań i diagnoza potrzeb - model działania PAFW - Radosław Jasiński
Planowanie działań i diagnoza potrzeb - model działania PAFW - Radosław Jasiński Dyrektor Programowy PAFW Warszawa - 7 marca 2013 O Fundacji Utworzona w 1999 w USA na mocy porozumienia z Rządem RP przez
CERTYFIKAT JAKOŚCI CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ. Przyznawany przez Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL
CERTYFIKAT JAKOŚCI CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ Przyznawany przez Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL MISJA Certyfikat Jakości Centrum Aktywności Lokalnej (CAL) podkreśla sposób działania organizacji/instytucji
Uchwała nr XXV/174/13 Rady Powiatu Opolskiego z dnia 22 marca 2013 r.
Uchwała nr XXV/174/13 Rady Powiatu Opolskiego z dnia 22 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia Powiatowego programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych w Powiecie Opolskim na lata 2013-2015 Na podstawie
Rola sieci organizacji pozarządowych w budowaniu klimatu współpracy III sektora z samorządem
Rola sieci organizacji pozarządowych w budowaniu klimatu współpracy III sektora z samorządem Włodzimierz Puzyna Udział III sektora w kreowaniu polityk publicznych 16. 06. 2015 Plan prezentacji Podstawowe
Konsultacje społeczne
Konsultacje społeczne Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020 10 maja 2011 r. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Prezentacja drugiego celu operacyjnego: zwiększenie partycypacji społecznej
Prawo równości UE i Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych
Prawo równości UE i Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych Prof. Lisa Waddington, European Disability Forum, Chair in European Disability Law, Maastricht University Struktura
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ JAKO KWESTIA SPOŁECZNA. Paulina Łajdanowicz
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ JAKO KWESTIA SPOŁECZNA Paulina Łajdanowicz DEFINICJA Długotrwały stan występowania pewnych ograniczeń w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te spowodowane są na skutek
Propozycje Federacji do Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020. Jan M. Grabowski. Toruń, 15 stycznia 2013 roku
Propozycje Federacji do Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 Jan M. Grabowski Toruń, 15 stycznia 2013 roku Organizacje pozarządowe w regionie w 2012 roku w Polsce zarejestrowanych
POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W ZAKRESIE REHABILITACJI SPOŁECZNEJ, ZAWODOWEJ I ZATRUDNIANIA ORAZ
Załącznik do uchwały Nr XXXII/219/2006 Rady Powiatu Średzkiego z dnia 23 marca 2006 roku POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W ZAKRESIE REHABILITACJI SPOŁECZNEJ, ZAWODOWEJ I ZATRUDNIANIA
Reintegracja zawodowa osób z niepełnosprawnościami a działania podejmowane przez śląskie samorządy
Reintegracja zawodowa osób z niepełnosprawnościami a działania podejmowane przez śląskie samorządy Jakie działania na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej osób z niepełnosprawnościami mogą podejmować
SPRAWOZDANIE KOŃCOWE. z wykonania zadania publicznego
SPRAWOZDANIE KOŃCOWE z wykonania zadania publicznego WSPOMAGANIE UMIEJĘTNOŚCI POROZUMIEWANIA SIĘ - LIKWIDACJA BARIER W KOMUNIKOWANIU SIĘ DZIECI I MŁODZIEŻY NIEPEŁNOSPRAWNYCH LUB ZAGROŻONYCH NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
w sprawie utworzenia Środowiskowego Domu Samopomocy w Nowej Wsi Ełckiej
Uchwała Nr Rady Powiatu Ełckiego z dnia Projekt w sprawie utworzenia Środowiskowego Domu Samopomocy w Nowej Wsi Ełckiej Na podstawie art. 12 ust. 8 lit. i) ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie
UCHWAŁA NR 74/XI/2015 RADY GMINY MAŁA WIEŚ. z dnia 29 października 2015 r.
UCHWAŁA NR 74/XI/2015 RADY GMINY MAŁA WIEŚ z dnia 29 października 2015 r. w sprawie uchwalenia Statutu Środowiskowego Domu Samopomocy w Starych Święcicach. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. h, art.
S T A T U T. Środowiskowego Domu Samopomocy w Sandomierzu. Podstawą prawną działania jest:
Tekst ujednolicony przez Kierownika ŚDS po zmianach na podstawie - Uchwały Nr XXXIV/303/2009 Rady Miasta Sandomierza z dnia 27 maja 2009 roku o zmianie uchwały w sprawie utworzenia Środowiskowego Domu
Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych
Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Konferencja podsumowująca badania pt. Polityka publiczna wobec osób
Praca socjalna WS-SO-PS-N-1; WS-SOZ-PS-N-1
Załącznik nr 8 do Uchwały Nr 71/2014 Senatu UKSW z dnia 29 maja 2014 r. Załącznik nr 8 do Uchwały Nr 26/2012 Senatu UKSW z dnia 22 marca 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla
POSTAW NA ROZWÓJ! Kampania informacyjno - promocyjna oraz doradztwo dla osób dorosłych w zakresie kształcenia ustawicznego
POSTAW NA ROZWÓJ! Kampania informacyjno - promocyjna oraz doradztwo dla osób dorosłych w zakresie kształcenia ustawicznego Doradztwo zawodowe i edukacja dorosłych jako systemy wspierania rozwoju człowieka
MATERIAŁ NAUCZANIA. Zakres materiału konieczny do opanowania to:
Centrum Nauki i Biznesu Żak ul. Sikorskiego 33 64-920 Piła Tel. (067) 2155352 www.zak.edu.pl pila@zak.edu.pl PRAKTYKA ZAWODOWA ASYSTENT OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ MATERIAŁ NAUCZANIA Podczas jednego roku nauki
Zespół ds. aktywizacji społecznej i zawodowej wnioski i postulaty:
Zespół ds. aktywizacji społecznej i zawodowej wnioski i postulaty: Grupa pierwsza postulaty związane z obecnie funkcjonującym systemem, w tym postulaty, których realizacja wymaga korekty systemu konieczna
Uchwała Nr VIII/55/2015 Rady Miasta Nowego Sącza z dnia 24 lutego 2015 r.
Uchwała Nr VIII/55/2015 Rady Miasta Nowego Sącza z dnia 24 lutego 2015 r. w sprawie: zatwierdzenia Powiatowego Programu Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2015-2020 w Mieście Nowy Sącz. Na
OPRACOWANIE ZINTEGROWANEGO PROGRAMU AKTYWIZACJI I PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ NA TERENIE OBSZARU FUNKCJONALNEGO BLISKO KRAKOWA
OPRACOWANIE ZINTEGROWANEGO PROGRAMU AKTYWIZACJI I PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ NA TERENIE OBSZARU FUNKCJONALNEGO BLISKO KRAKOWA - w ramach projektu Razem Blisko Krakowa zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru
Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora
Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze W województwie lubuskim
WYMAGANIA WOBEC SZKÓŁ I PLACÓWEK
3 Załącznik do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia.. r. (poz..) WYMAGANIA WOBEC SZKÓŁ I PLACÓWEK I. WYMAGANIA WOBEC PRZEDSZKOLI 1) Wymaganie Charakterystyka wymagania na poziomie podstawowym
Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych
Model administracji publicznej i organizacji Czym jest Model? Systemowe podejście do z organizacjami pozarządowymi 1 Kto jest odbiorcą Modelu? Poziom krajowy: organy administracji państwowej Poziom regionalny:
Fundacja Rozwoju Środowisk Lokalnych PODPORA
FUNDACJA ROZWOJU ŚRODOWISK LOKALNYCH PODPORA WYNIKI BADANIA AKTYWNOŚC SPOŁECZNA SENIOREK W POWIECIE DĄBROWSKIM SMYKÓW 2014 Co sądzić o seniorach, a szczególnie kobietach? Jakie jest ich społeczne zaangażowanie
Załącznik do uchwały Sejmiku Województwa Śląskiego Nr III/22/6/2008 z dnia 19 marca 2008 roku
Załącznik do uchwały Sejmiku Województwa Śląskiego Nr III/22/6/2008 z dnia 19 marca 2008 roku Wojewódzki program wyrównywania szans osób niepełnosprawnych oraz przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu
PROGRAM NA RZECZ POPRAWY WARUNKÓW ŻYCIA SPOŁECZNEGO I ZAWODOWEGO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM NA LATA 2014 2018
Załącznik do Uchwały Nr Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia. PROGRAM NA RZECZ POPRAWY WARUNKÓW ŻYCIA SPOŁECZNEGO I ZAWODOWEGO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM NA LATA 2014 2018 projekt
Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej
Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej Program kształcenia studiów podyplomowych Przygotowanie pedagogiczne Gdynia 2014 r. Podstawa prawna realizacji studiów. Ustawa Prawo
Załącznik do Uchwały Nr 96/2015 Senatu UKSW z dnia 25 czerwca 2015 r.
Załącznik do Uchwały Nr 96/2015 Senatu UKSW z dnia 25 czerwca 2015 r. Podyplomowe Studia Kwalifikacyjne PEDAGOGIKA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ I TYFLOPEDAGOGIKA WYDZIAŁ NAUK PEDAGOGICZNYCH
Nauczanie języków obcych w różnorodnym środowisku: uczniowie z niepełnosprawnością w szkołach ogólnodostępnych
Nauczanie języków obcych w różnorodnym środowisku: uczniowie z niepełnosprawnością w szkołach ogólnodostępnych Katarzyna Karpińska-Szaj Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Poznań Wartośd społeczna i wartośd
GMINNY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO NA LATA
Załącznik do Zarządzenia Nr 190 /2016 Wójta Gminy Łęczyca z dnia 05.05.2016 r. PROJEKT GMINNY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO NA LATA 2016 2020 I. WPROWADZENIE Podstawą prawną do działań związanych
Koncepcja Pracy Przedszkola "Kolorowy Zakątek"
Koncepcję opracowano na lata 2015-2018 Podstawa prawna : Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2009 r. Nr 168 poz. 1324 ze zm.),
Wzrost wiedzy oraz nabycie kompetencji w zakresie współpracy międzysektorowej
Wzrost wiedzy oraz nabycie kompetencji w zakresie współpracy międzysektorowej Raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu Standardy współpracy międzysektorowej w powiecie oleckim Program Operacyjny
Uchwała Nr 125/XIII/2011 Rady Miasta i Gminy Szczekociny z dnia 20.10.2011.
Uchwała Nr 125/XIII/2011 Rady Miasta i Gminy Szczekociny z dnia 20.10.2011. w sprawie: przyjęcia Programu Promocji Zdrowia Psychicznego dla Gminy Szczekociny na lata Na podstawie art. 18 ust 2 pkt 15 ustawy
PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLANICA ZDRÓJ NA LATA 2010-2013
Załącznik do Uchwały Nr XL/222 /2010 Rady Miejskiej w Polanicy Zdroju z dnia 28 stycznia 2010 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLANICA ZDRÓJ NA LATA 2010-2013 1.Wstęp Program Aktywności Lokalnej
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH Każde dziecko ma prawo do pełnego dostępu do edukacji bez względu na to, jaki prezentuje potencjał rozwojowy. Przedszkole
Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora
Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze Ekonomia społeczna to
Program Współpracy Organizacji Pozarządowych
Program Współpracy Organizacji Pozarządowych Współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rostkowo 2014. Program Współpracy
ROCZNY PLAN WSPOMAGANIA PRZEDSZKOLE W BANIACH ROCZNY PLAN WSPOMAGANIA W OBSZARZE. Praca z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Projekt realizowany przez Powiat Gryfiński pn. Bezpośrednie wsparcie rozwoju szkół poprzez zmodernizowany system doskonalenia nauczycieli w powiecie gryfińskim współfinansowany przez Unię Europejską ze
Cele kluczowe W dziedzinie inwestowania w zasoby ludzkie W zakresie wzmacniania sfery zdrowia i bezpieczeństwa
Cele kluczowe Idea społecznej odpowiedzialności biznesu jest wpisana w wizję prowadzenia działalności przez Grupę Kapitałową LOTOS. Zagadnienia te mają swoje odzwierciedlenie w strategii biznesowej, a
Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA
Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 9/2014 z dnia 7 stycznia 2014 r. o projekcie programu Powiatowy program promocji zdrowia na rok 2013 Pomóż mi
IPET Indywidualny Program Edukacyjno- Terapeutyczny dla dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego
IPET Indywidualny Program Edukacyjno- Terapeutyczny dla dziecka z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego Wydział Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych Jolanta Rafał-Łuniewska Dziecko z niepełnosprawnością
Uchwała Nr 69 /2012. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 31 maja 2012 roku
Uchwała Nr 69 /2012 Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach z dnia 31 maja 2012 roku w sprawie określenia efektów kształcenia dla kierunku zarządzanie na poziomie drugiego stopnia o profilu
Wsparcie osób z niepełnosprawnościami w nowym okresie programowania 2014-2020. Warszawa, 23 marca 2015 r.
Wsparcie osób z niepełnosprawnościami w nowym okresie programowania 2014-2020 Warszawa, 23 marca 2015 r. Kontekst programowania 2014-2020 Konieczność zapewnienia dostępności dla osób o różnych potrzebach
wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej w celu przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności
wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej w celu przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności Co rozumiemy przez deinstytucjonalizację Deinstytucjonalizacja
Studia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr)
Studia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr) Termin: 25.03.2017; 22.04.2017 godz. 9:00 Czas trwania 3 semestry (kwalifikacyjne) Łączna
Cel bezpośredni
2012-05-31 1 Model współpracy ośrodka pomocy społecznej, powiatowego urzędu pracy i organizacji pozarządowej w celu realizacji usługi integracji społeczno-zawodowej 2012-05-31 2 Cel bezpośredni Stworzenie
Koncepcja Pracy Miejskiego Przedszkola Nr 8 w Żyrardowie ul. Nietrzebki 6.
Koncepcja Pracy Miejskiego Przedszkola Nr 8 w Żyrardowie ul. Nietrzebki 6. JAK TWORZYLIŚMY KONCEPCJĘ PRACY PRZEDSZKOLA? Nasze przedszkole jest dobrym miejscem do nauki i do zabawy. Nikt nam nie dał jakości
I. WYMAGANIA WOBEC PRZEDSZKOLI 1)
I. WYMAGANIA WOBEC PRZEDSZKOLI 1) Wymaganie Charakterystyka wymagania na poziomie D Charakterystyka wymagania na poziomie B 1. Przedszkole realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój dzieci Przedszkole
Joanna Jasińska ZMIANY. w organizacjach. sprawne zarządzanie, sytuacje kryzysowe i warunki osiągania sukcesu
Joanna Jasińska ZMIANY w organizacjach sprawne zarządzanie, sytuacje kryzysowe i warunki osiągania sukcesu Recenzent prof. zw. dr hab. Janusz Soboń Opracowanie redakcyjne i korekta Jolanta Sierakowska
Aktywność zawodowa jako element przygotowania do życia małżeńskorodzinnego osób niepełnosprawnych
Aktywność zawodowa jako element przygotowania do życia małżeńskorodzinnego osób niepełnosprawnych Wojciech Otrębski Instytut Psychologii Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Plan wystąpienia: Skala
Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
Dz.U. z 2013 poz. 1273 Brzmienie od 31 października 2013 Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku
Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE. www.bras-edukacja.pl
Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE Działalność szkół, placówek oświatowych, instytucji wsparcia oświaty finansowana będzie w ramach dwóch głównych Programów Operacyjnych: 1. Regionalny
Kultura organizacji pozarządowych. Demokracja w życiu NGO.
Kultura organizacji pozarządowych. Demokracja w życiu NGO. Współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rostkowo 2014. Kultura
Część I. Kryteria oceny programowej
Część I Kryteria oceny programowej 1. Jednostka formułuje koncepcję rozwoju ocenianego kierunku. 1) Koncepcja kształcenia nawiązuje do misji Uczelni oraz odpowiada celom określonym w strategii jednostki,
Obywatele dla Demokracji program dla organizacji pozarządowych finansowany z funduszy EOG
Obywatele dla Demokracji program dla organizacji pozarządowych finansowany z funduszy EOG Realizatorzy: Fundacja im. Stefana Batorego w partnerstwie z Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży budżet: 37 mln
KARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010
KARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010 Wrzesień 2005 ROZDZIAŁ I Definicje i określenia 1. Definicje: - działalność pożytku publicznego jest to działalność społecznie
Dziecko. autystyczne. Prawdziwa opowieść o Maciusiu
Dziecko autystyczne Prawdziwa opowieść o Maciusiu Beata Zawiślak Mojemu synkowi Maciusiowi, mojej rodzinie, wszystkim specjalistom, których spotkałam na swojej drodze i którzy okazali się bardzo pomocni
MODEL KOMPETENCYJNY DYREKTORA
MODEL KOMPETENCYJNY DYREKTORA JAKO NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE ZARZĄDZANIE PLACÓWKĄ ZARZĄDZANIE PO WROCŁAWSKU prof. UWr Kinga Lachowicz-Tabaczek Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, HR Projekt Wrocław
efektywności instytucji publicznych
Działania KPRM zorientowane na zwiększenie efektywności instytucji publicznych W oczach obywatela nie jest tak źle! Osobiste doświadczenia Polaków związane z załatwianiem różnego rodzaju spraw urzędowych
KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA (EKK)
I. EFEKTY KSZTAŁCENIA ZDROWIE PUBLICZNE II STOPNIA 2013-2015: 1) Tabela odniesień kierunkowych efektów kształcenia (EKK) do obszarowych efektów kształcenia (EKO) Nazwa kierunku studiów: ZDROWIE PUBLICZNE