CIĄŻA OCZEKIWANIE PEŁNE NADZIEI. Nr 1/Luty Dr Tomasz Maciejewski: Ciąża wyzwala w organizmie kobiety zupełnie nowe reakcje fizjologiczne.

Transkrypt

1 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ Nr 1/Luty 2010 CIĄŻA 4 KROKI DO BEZPIECZNEJ CIĄŻY Niepłodność Są szanse na potomstwo prawie dla każdej pary Twoje prawa W ciąży przysługują ci specjalne prawa w pracy OCZEKIWANIE PEŁNE NADZIEI DR N. MED. BEATA STERLIŃSKA Kobiety chore na cukrzycę, które są pod opieką specjalisty mogą rodzić zdrowe dzieci Dr Tomasz Maciejewski: Ciąża wyzwala w organizmie kobiety zupełnie nowe reakcje fizjologiczne. FOT: BEATA OSOWSKA

2 2 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ WYZWANIA W ostatnich latach obserwujemy wiele zjawisk o charakterze społeczno-kulturowym, które sprawiają, że decyzja o macierzyństwie przekładana jest na później przez wiele wykształconych i aktywnych zawodowo kobiet. Ciąża odpowiedzialna radość POLECAMY STRONA 6 Prof. Anna Latos-Bieleńska Za większość wad wrodzonych odpowiadają geny. Wiele problemów z zajściem w ciążę ma podłoże genetyczne. PATRON PUBLIKACJI Współcześnie obserwujemy tendencję do odkładania decyzji o macierzyństwie na później przez wiele wykształconych, aktywnych zawodowo kobiet. Trzeba zdawać sobie sprawę, że często wiąże się to ze zwiększonymi czynnikami ryzyka, mniejszą naturalną płodnością, zagrożeniami dla płodu i samej kobiety. Dlatego tak ważne jest prawidłowe przygotowanie do ciąży i późniejszego macierzyństwa. Współczesna opieka medyczna nie ogranicza się wyłącznie do samego okresu ciąży, ale obejmuje okres prekoncepcyjny, a więc poprzedzający ciążę. Lekarz specjalista na podstawie badania i wywiadu jest w stanie w znacznym stopniu określić i pomóc w ograniczeniu czynników ryzyka. Kluczowe znaczenie mają tu zarówno styl życia przyszłej matki, jej ogólny stan zdrowia oraz ewentualne wcześniejsze zdarzenia związane z prokreacją, np. poronienia, czy przedwczesne porody. Wcześniejsza konsultacja z lekarzem pozwoli zarówno zwrócić uwagę na to, co warto zmienić w swoich zwyczajach dotyczących stylu życia, diety, sposobu wypoczywania, jak i w uzasadnionych przypadkach uzyskać pomoc związaną ze zwiększeniem szansy na zapłodnienie i ciążę. Dla wielu małżeństw, a szczególnie kobiet, problemy z zajściem w ciążę powodują panikę, poczucie zmniejszonej wartości i psychologiczne poczucie winy. Bardzo rzadko chodzi o faktyczną niepłodność. Często o czasowym niepowodzeniu prokreacji decydują stresy, styl życia, czasem drobne dysfunkcje. Jeżeli przez 12 miesięcy regularnego współżycia nie dochodzi do poczęcia, to warto skonsultować się z lekarzem. Biologiczne przyczyny niepłodności mogą leżeć zarówno po stronie kobiety i mężczyzny. Już proste badania pozwalają z reguły określić ich podłoże i określić prawidłowy sposób postępowania czy leczenia. Ciąża wyzwala w organizmie kobiety zupełnie nowe reakcje fi zjologiczne. Dr Tomasz Maciejewski, kierownik Kliniki Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka Ciąża wyzwala w organizmie kobiety zupełnie nowe reakcje fizjologiczne. Kobieta powinna skupić się na przeżywaniu tego szczególnego stanu, nauczyć odczytywać sygnały płynące od rozwijającego się płodu, zmniejszyć tempo pracy, więcej wypoczywać, właściwie odżywiać, przyjmować specjalne preparaty (podpowie je lekarz), które wspomagają rozwój płodu i ograniczają ryzyko. Bezwzględnie w tym okresie należy pozostawać pod opieką lekarza, poddawać się regularnym badaniom USG i innym zalecanym, powstrzymać od spożywania alkoholu i palenia tytoniu. Za te 9 miesięcy przyszła matka bierze odpowiedzialność. To okres gdy w znacznej mierze decyduje się przyszły rozwój naszego dziecka. Bardzo ważne jest w tym czasie życzliwe i czułe wsparcie partnera, które buduje więź i sprawia, że oboje rodzice z radością przygotowują się na wielką zmianę w ich życiu, jaką przyniosą narodziny dziecka. 1 EDYCJA LUTY 2010 Bussines Developer: Beata Kaczmarek Redakcja: Anna Jarosz Project Manager: Aleksandra Grabarczyk Tel.: aleksandra.grabarczyk@ mediaplanet.com Dystrybuowane z: Rzeczpospolita Druk: Presspublica Sp. z o.o Nakład: egzemplarzy Skład: Graphics & Design Studio, Michał Ziółkowski, Kontakt z Mediaplanet: Fax: info.pl@mediaplanet.com Mediaplanet jest wiodącym domem wydawniczym na rynku europejskim. Specjalizujemy się w tworzeniu wysokiej jakości publikacji tematycznych w prasie codziennej, online oraz broadcast. Mediaplanet nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam.

3

4 4 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ INsPIrACJE 1KROK BADAJ SIĘ REGULARNIE Masz swoje prawa Kobiety oczekujące dziecka mają szczególne prawa nie tylko w czasie ciąży, ale i bezpośrednio po niej. Gwarantuje im to Kodeks Pracy i odpowiednie przepisy wykonawcze. Te szczególne przywileje dotyczą pań, które są zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Na różnorodne ułatwienia nie mogą liczyć kobiety pracujące w oparciu o umowę zlecenie, o dzieło oraz prowadzące działalność gospodarczą. Ciąża pod kontrolą Pytanie: Czy lekceważenie badań kontrolnych może być groźne dla rozwijającego się dziecka? Odpowiedź: Comiesięczna kontrola stanu zdrowia kobiety i jej dziecka pozwala lekarzowi na bieżąco reagować na wszelkie niepokojące zmiany. Lista badań, jakie trzeba wykonywać w kolejnych trymestrach ciąży jest długa. Niektóre trzeba regularnie powtarzać, inne wystarczy zrobić raz. Zwykle pierwszym badaniem jakie wykonuje kobieta spodziewająca się dziecka jest test ciążowy. Wiarygodne zestawy można kupić w aptece. Kolejne badania zleca już lekarz. I trymestr W tym czasie należy przeprowadzić badania, które ocenią: morfologię krwi, czyli oznaczenie liczby czerwonych i białych krwinek oraz poziomu hemoglobiny. Badanie powtarza się co miesiąc. poziom glukozy we krwi, który wyklucza lub potwierdza cukrzycę. WR wykrywa nosicielstwo kiły, choroby groźnej dla rozwoju dziecka. badanie grupy krwi i oznaczenie czynnika Rh potwierdza lub wyklucza konflikt serologiczny. Kartkę z grupą krwi trzeba nosić przy sobie. badanie przeciwciał w kierunku toksoplazmozy jeżeli nie było robione przed ciążą. przeciwciała przeciw wirusowi cytomegalii, czyli wirusa, który przenika przez łożysko i zagraża dziecku. badanie moczu, które robi się co miesiąc daje informacje o ogólnej FAKTY Prawo dla ciebie U niektórych pań konieczne jest wykonanie badań specjalistycznych. Test PAPP-A to ocena biochemicznych parametrów krwi matki i parametrów ultrasonograficznych płodu. Pozwala wykryć u dziecka zespół Downa, zespół Edwarda i zespół Patau. Test potrójny HCG to badanie krwi matki pod kątem oceny ryzyka urodzenia dziecka z aberracją chromosomową (zespół Downa, zespół Edwarda) lub otwartą wadą ośrodkowego układu nerwowego. Pod koniec ciąży na wizyty należy zgłaszać się co 3 4 tygodnie, badać mocz i krew. Dr n. med. Jacek Tulimowski ginekolog-położnik kondycji. cytologia jest zalecana, jeżeli nie była robiona w ciągu roku. ciśnienie krwi lekarz bada przy każdej wizycie, nie powinno przekraczać 139/89 mmhg. Aminopunkcja badanie wód płodowych, które pozwala wykryć zespół Downa, uszkodzenia układu nerwowego oraz hemofilię Biopsja kosmówki (trofoblastu) polega na pobraniu wycinka błony otaczającej zarodek. Pomaga rozpoznać genetyczny zanik mięśni i niedokrwistość sierpowatą. Kordocenteza to analiza krwi pępowinowej, którą pobiera się przez powłoki brzuszne matki. Badanie wykrywa niektóre choroby genetyczne u dziecka. KALENDARZ BADAŃ Regularne wykonywanie badań, w tym USG pozwala kontrolować prawidłowy rozwój dziecka. FOT: ISTOCK II trymestr U zdrowych kobiet zaleca się ogólne badanie moczu, morfologię, ocenę poziomu cukru we krwi (wykluczenie cukrzycy ciężarnych), pomiar ciśnienia tętniczego oraz badanie na toksoplazmozę, jeżeli pierwsze badanie nie wykazało przeciwciał. III trymestr Pod koniec ciąży na wizyty należy zgłaszać się co 3 4 tygodnie. Każdego miesiąca trzeba zbadać mocz i krew. Oprócz tego lekarz zaleca oznaczenie we krwi wirusa zapalenia wątroby typu B (WZWB). Wynik dodatni spowoduje, że po urodzeniu u dziecka będzie oznaczone ewentualne nosicielstwo. Ponownie wykonuje się badanie WR oraz posiew z pochwy w kierunku paciorkowców typu B. Zarazki mogą w czasie porodu zakazić dziecko. U kobiet bez przeciwciał wobec toksoplazmozy robi się kolejne badanie, które wyklucza świeże zakażenie. Popularnym badaniem, które pozwala dokładnie kontrolować rozwój dziecka jest USG. Badanie przez pochwę można przeprowadzić między szóstym a ósmym tygodniem ciąży. Pozwala określić wiek płodu i jego położenie w macicy. Zwykle USG robi się trzy razy około 12., 20. i 32. tygodnia, ale lekarz może zalecić je częściej, bo jest bezpieczne. KTG to badanie, które ocenia pracę serca i czynność skurczową macicy. Pierwszy raz wykonuje się je około 38. tygodnia i powtarza aż do porodu. Wypowiedzenie Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży oraz urlopu macierzyńskiego. Nie dotyczy to umów na okres próbny, krótszy niż miesiąc. Jeżeli umowa o pracę jest zawarta na czas określony, na czas wykonania jakiegoś zadania lub okres próbny przekraczający miesiąc, a ulegałaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży musi być automatycznie przedłużona do dnia rozwiązania. Przepis ten nie dotyczy pań, które były zatrudnione na umowę o pracę w ramach zastępstwa za innego pracownika. Przedłużona z mocy prawa umowa, wygasa w chwili narodzin dziecka, a kobieta nie otrzymuje prawa do urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, a jedynie zasiłek macierzyński. Pracodawca może zwolnić kobietę jeżeli naruszyła ona podstawowe obowiązki pracownicze, popełniła przestępstwo, które uniemożliwia zatrudnianie jej lub gdy przestępstwo jest udokumentowane prawomocnym wyrokiem. W przypadku upadłości lub likwidacji zakładu pracy, umowa może być wypowiedziana zarówno w czasie ciąży, jak i urlopu macierzyńskiego. Godziny nadliczbowe i delegacje Ciężarna nie może pracować w nocy ani w godzinach nadliczbowych, warunkach szkodliwych i niebezpiecznych dla zdrowia, nawet jeśli wyrazi na to zgodę. Gdy jest to niemożliwe ze względów organizacyjnych, pracodawca powinien zwolnić kobietę ze świadczenia pracy. Wynagrodzenie W czasie choroby, która jest związana z ciążą, kobieta otrzymuje sto procent wynagrodzenia. Wraz ze zwolnieniem (L-4) musi dostarczyć stosowne zaświadczenie od lekarza.

5 NOWOŚCI 2KROK 5 DIETA DLA DWOJGA NA ZDROWIE Dobrze dobrane suplementy diety zapewniają zdrowie przyszłej mamie oraz jej dziecku. FOT: ISTOCK Odpowiednia suplementacja Pytanie: Czy suplementy diety można bezpiecznie przyjmować w ciąży? Odpowiedź: Tak. Mogą być doskonałym uzupełnieniem codziennej diety i silnym wsparciem dla organizmu kobiety. A więc, czym są suplementy diety? To środki spożywcze, które mają uzupełnić normalną dietę. Nie są lekami, a więc są bezpieczne zarówno dla przyszłych mam, jaki i ich dzieci. Są skoncentrowanym źródłem witamin, składników mineralnych lub substancji mających działanie odżywcze. Po suplementy diety chętnie sięgają kobiety oczekujące dziecka i karmiące piersią. Nudności, brak apetytu czy niechęć do pewnych potraw (nawet tych kiedyś lubianych) to jeden z powodów wspierania organizmu suplementami. Wszystko po to, aby przyszła mama dobrze się czuła, a jej dziecko prawidłowo się rozwijało. Standardem stało się przyjmowanie przez kobiety, jeszcze przed zajściem w ciążę, suplementów kwasu foliowego. Związek ten zapobiega rozwojowi wady cewy nerwowej, a więc urodzeniu dziecka z poważnymi wadami rozwojowymi. Przyszła mama powinna zażywać kwas foliowy, co najmniej miesiąc przed zajściem w ciążę, i później do jej końca, bo w drugim i trzecim trymestrze chroni on kobietę przed anemią. Większość pań dowiaduje się o ciąży 2 3 tygodnie po zapłodnieniu a cewa zaczyna się zamykać około 16 dnia od poczęcia dziecka. Dzienna dawka 0,4 mg kwasu zmniejsza o ponad 70 proc. ryzyko urodzenia dziecka Dr Grzegorz Borstern Specjalista chorób wewnętrznych. z wadą wrodzoną. Warto wiedzieć, że gdy brakuje witaminy B9, może dojść do niedorozwoju łożyska i poronienia. Kwas foliowy otrzymuje się syntetycznie, bo nie występuje w przyrodzie, ale jego budową i działaniem jest podobna do folianów znajdujących się w żywności. Największe ilości folianów dostarczają surowe zielo ne warzywach (brokuły, brukselka, szpinak, kapusta włoska, szparagi, sałata, jarmuż, nać pietruszki), roślinach strączkowych (groch, fasola). Większość folianów ginie w trakcie przygotowania gotowania, dlatego sama dieta nie wystarcza. Uzupełnianie folianów poprzez podawanie kwasu foliowego stało się już standardem. Od pewnego czasu wśród suplementów diety dostępne są także preparaty zawierające metafolinę. Jest to szczególna forma folianu, bo gotowa do wykorzystania i przyswojenia przez organizm. Mówiąc inaczej metafolina jest biologiczną formą kwasu foliowego. Zanim organizm z niej skorzysta nie musi być najpierw opracowana przez wątrobę. W czasie ciąży wiele kobiet odżywia się nieregularnie, a posiłki nie zawsze są pełnowartościowe. W organizmie zaczyna szybko zaczyna brakować cennych składników. Z nich niedoboru może się pojawić anemia, próchnica zębów, czy wreszcie niedowaga u rozwijającego się dziecka. Niedobory te można uzupełnić suplementami diety, chociaż lekarze podkreślają, że dla ciężarnych najwartościowsze jest prawidłowe odżywanie. Jednak mówią także, że właściwe przyjmowanie suplementów diety przynosi kobietom oczekującym dziecka bardzo wiele korzyści. Najcenniejszą jest ochrona dziecka przed wrodzoną wadą cewy nerwowej. Osoby, które cierpią na choroby metaboliczne czy mają skłonności do tworzenia się kamieni nerkowych używanie suplementów powinny uzgodnić z lekarzem.

6 6 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ NOWOŚCI BADANIA GENETYCZNE W DIAGNOSTYCE 3KROK PORADNICTWO GENETYCZNE Pytanie: Czy wady wrodzone to tylko skutek działania wadliwych genów? Odpowedź: Wiele wad wrodzonych powstaje wskutek mieszanych wpływów genetyczno-środowiskowych. W Polsce aż 2 proc. dzieci rodzi się z poważnymi wadami rozwojowymi, które są podstawową przyczyną zgonów niemowląt lub głównym powodem niepełnosprawności fizycznej u dzieci, często współistniejącą z upośledzeniem intelektualnym. Wśród przyczyn wad wrodzonych bardzo ważną rolę odgrywają czynniki genetyczne. Urodzenie dziecka z poważną wadą rozwojową lub zespołem wad, nakłada na rodzinę obowiązki, którym nie zawsze może sprostać. Szczególnym problemem są tzw. choroby rzadkie. Bywa, że cierpi na nie zaledwie kilka, kilkanaście bądź kilkadziesiąt osób w kraju. Opiekunowie tych osób muszą sami zabiegać nie tylko o byt, ale równie często także o leki, dające ich bliskim szanse na godne życie. Dlatego właśnie tak ważne jest określenie, ile dzieci z wadami rodzi się w Polsce. Nie byłoby to możliwe, gdyby z inicjatywy prof. Anny Latos- prof. dr hab. med. Anna Latos-Bieleńska Przewodnicząca Zespołu PRWWR Bieleńskiej w 1997 roku nie powstał Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych (PRWWR). Rejestr to ważne źródło informacji o wadach wrodzonych w Polsce oraz część europejskiego i światowego systemu monitorowania wad wrodzonych. W 2001 r. został największym członkiem EUROCAT, choć jest oryginalnym polskim osiągnięciem. PRWWR gromadzi dane dotyczące częstości i rodzajów wad na terenie Polski, dostarcza danych dla organizatorów opieki medycznej, co ułatwia ocenę potrzeb diagnostycznych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych dla dzieci. Umożliwia też prowadzenie badań dotyczących etiologii wad wrodzonych. Szczególny nacisk kładziony jest na rozpoznanie różnic regionalnych w czynnikach wpływających na powstanie określonej wady. Są to niezmiernie ważne informacje, mogące przyczynić się do rozpoznania i eliminacji występujących lokalnie szkodliwych czynników. Badania nad genetycznymi przyczynami wad wrodzonych, dla których punktem wyjścia jest PRWWR, prowadzą do poprawy poradnictwa genetycznego. Poradnictwo genetyczne dotyczy nie tylko dzieci z wrodzonymi wadami. Wiele problemów z zajściem w ciążę, które dotykają coraz większej liczby par, ma podłoże genetyczne. Nawet u zdrowych kobiet aż proc. oocytów i 6-8 proc. plemników u mężczyzn ma uszkodzone chromosomy. Gdy dojdzie do zapłodnienia z udziałem takich komórek, rozwijający się płód ma w każdej komórce nieprawidłowy materiał genetyczny i zwykle w pierwszych trzech miesiącach ciąży dochodzi do samoistnego poronienia. Szczególnie ważne jest przeprowadzenie badań genetycznych u obojga parterów przed planowanym zabiegiem in vitro. Jeśli problemy z płodnością wynikają z wady genetycznej, należy oszacować prawdopodobieństwo wad genetycznych u dziecka. PROF. DR HAB.MED. ANNA LATOS-BIELEŃSKA Przewodnicząca Zespołu PRWWR Kierownik Katedry Genetyki UM w Poznaniu Dyrektor NZOZ Centrum Genetyki Medycznej GENESIS

7 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ 7 JUŻ CIĘ KOCHAMY Badania genetyczne pozwalają poznać przyszłość dziecka, ocenić szanse na normalne życie. FOT: ISTOCK Wszystko zaczyna się w genach Choć niektóre wady powstają wskutek mieszanych wpływów genetyczno-środowiskowych, to za większość z nich odpowiadają geny. Dlatego tak ważne jest poradnictwo genetyczne w każdym przypadku utraty ciąży lub stwierdzenia u dziecka wad rozwojowych. Badania wykrywające ciężkie choroby płodu we wczesnym okresie ciąży, którymi dysponują ośrodki diagnostyczne, dostarczają lekarzowi oraz rodzicom informacji o wadzie lub chorobie genetycznej dziecka i skutkach, jakie pociąga za sobą urodzenie dziecka z wadą wrodzoną. Wiele ciąż kończy się poronieniem zanim pojawi się możliwość wykonania takiego badania. dr Renata Glazar NZOZ Centrum Genetyki Medycznej GENESIS Zarodki i płody z genetycznymi wadami rozwojowymi obumierają przeważnie w pierwszych 3 miesiącach ciąży. Często trudno jednoznacznie wskazać przyczynę utraty dziecka. Aby przebadać materiał biologiczny po samoistnym poronieniu, ginekolog podczas oczyszczania jamy macicy pobiera kosmówkę i umieszcza ją w pojemniku z solą fizjologiczną. W taki sposób można też zabezpieczyć materiał biologiczny z poronienia po samoistnym wydaleniu jaja płodowego, a nawet przeprowadzić badania genetyczne materiału archiwalnego (kostki parafinowe) po wielu latach od poronienia. Badanie wykonuje się metodami cytogenetyki lub biologii molekularnej. Są one tak dobrane, by wykryć najczęstsze aberracje chromosomowe występujące u poronionych samoistnie zarodków i płodów. W praktyce można wykryć proc. aberracji liczby chromosomów. Badania warto przeprowadzić już po pierwszej utracie ciąży. Wyniki pozwalają lekarzowi zaplanować dalsze postępowanie, a u niedoszłych rodziców świadomość, że przyczyną obumarcia ciąży była aberracja, znosi poczucie winy. Po drugim poronieniu konieczne jest badanie kariotypu (kompletny zestaw chromosomów) u obojga partnerów, które finansuje NFZ. U około 5 proc. par doświadczających wczesnej utraty ciąży, jeden z partnerów to nosiciel zrównoważonej aberracji chromosomowej - sam nie ma objawów, więc nie zdaje sobie sprawy z ryzyka przekazania zmiany w materiale genetycznym dziecku, które może urodzić się z wadami wrodzonymi. CZY WIESZ, ŻE... Ciężarne kobiety powinny prosić swoich lekarzy o wykonanie badań w kierunku zakażeń: Chlamydioza 1 Jest powszechną chorobą przenoszoną drogą płciową. Wywołuje ją bakteria a jej następstwem może być uszkodzenie żeńskich narządów płciowych prowadzące nawet do niepłodności. Objawy chlamydiozy są zwykle łagodne lub w ogóle nie występują. Mykoplazma 2 Ma przebieg podobny do grypy, może więc być z nią mylona. Chorobę wywołują bakterie, które swoją budową i rozmiarami przypominają wirusy. Atakują głównie układ oddechowy. Ureaplazma 3 Chorobę wywołuje bakteria przenoszona drogą płciową. U kobiet przejawia się częstym parciem na mocz, niewielkim wyciekiem z pochwy, słabo nasilonymi objawami zapalenia cewki moczowej. HSV 1 i 2 4 To wirus opryszczki. Występują dwa typy HSV-1 i HSV-2. Opryszczka narządów płciowych jest chorobą przenoszoną drogą płciową. Charakteryzuje ją wysiew pęcherzyków, które pękając tworzą bolesne owrzodzenia. Taka infekcja jest groźna dla rodzącego się dziecka. Może być bezpośrednim wskazaniem do cesarskiego cięcia.

8 8 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ NOWOŚCI 4KROK KONTROLUJ CUKIER 6 TAJEMNICE WITAMIN 1 Dawka potrzebnej konkretnej witaminy zależy od wieku i płci oraz aktywności. Zwiększone zapotrzebowanie na witaminy mają panie w ciąży oraz mamy karmiące piersią. słodkie oczekiwanie Pytanie: Czy dziecko kobiety chorej na cukrzycę też jest zagrożone tym schorzeniem? Odpowiedź: Ryzyko zachorowania na cukrzycę dziecka urodzonego przez mamę chorującą na cukrzycę, jest takie samo, jak w przypadku kobiety, która nie choruje. Zaawansowana cukrzyca bywa przeciwwskazaniem do planowania potomstwa, ale zdarza się to rzadko. Dzięki terapii insuliną, diabetyczki zachodzą w ciążę nie rzadziej niż zdrowe kobiety. Zazwyczaj jeszcze przed zajściem w ciążę panie te przechodzą leczenie wysokooczyszczonymi insulinami. To sprawia, że poziom glikemi we krwi utrzymuje się u nich na takim samym poziomie, jak u kobiet zdrowych. Terapia obniża ryzyko wystąpienia powikłań nie tylko u przyszłej mamy, ale i u dziecka. FAKTY Opieka nad ciężarną Leczenie cukrzycy w ciąży rozpoczyna się od ustalenia diety cukrzycowej. Dr n. med. Beata Sterlińska ginekolog-położnik, specjalizuje się w prowadzeniu ciąż cukrzycowych MNIEJSZE PORCJE W ciąży cukrzycowej trzeba jeść mniejsze porcje, ale częściej oraz ograniczać węglowodany. FOT: ISTOCK Bez względu na rodzaj cukrzycy, taka ciąża jest zaliczana do tzw. ciąży podwyższonego lub wysokiego ryzyka. Mimo wielkiego postępu w położnictwie i leczeniu cukrzycy nadal 6-9 proc. matek z cukrzycą rodzi dzieci z wadami wrodzonymi. Najczęściej są to choroby mięśnia sercowego, wady nerek i ośrodkowego układu nerwowego. Ale przy prawidłowym postępowaniu, wielu powikłań można uniknąć. Cukrzyca, która nazywa się ciążową to nietolerancja węglowodanów, która pierwszy raz ujawnia się w czasie ciąży lub wtedy zostaje rozpoznana. Specjaliści są zdania, że część zachorowań na ten rodzaj cukrzycy stanowi pierwszy etap rozwijającej się w ukryciu cukrzycy typu 2. Potwierdzają to badania. U proc. kobiet z cukrzycą ciężarnych, 10 lat po W czasie ciąży codziennie trzeba oznaczać poziom cukru we krwi. Pierwsze zastrzyki z insuliny robi się w poradni diabetologicznej pod okiem lekarza lub pielęgniarki, a potem samodzielnie w domu. Zwykle do iniekcji używa się penów, czyli strzykawek przypominających długopis z bardzo cienką igłą. Dawka insuliny musi być dobrana do poziomu cukru we krwi. Po urodzeniu dziecka, za zgodą lekarza, stopniowo zmniejsza się dawkę hormonu.insulina podawana z zewnątrz nie zaszkodzi rozwijającemu się dziecku. Wręcz przeciwnie może ochronić jego organizm przed następstwami przecukrzenia krwi matki. Opieka medyczna jest bezpłatna. NFZ refunduje także koszty przyjmowanych hormonów oraz pasków do oznaczania poziomu glukozy we krwi. Glukometr trzeba kupić za własne pieniądze. W ciąży nasilają się powikłania cukrzycowe, zwłaszcza dotyczące oczu i nerek, dlatego tak ważna jest kontrola cukru. porodzie rozwija się pełnoobjawowa cukrzyca typu 2. Ryzyko cukrzycy ciążowej rośnie, gdy kobieta decyduje się na macierzyństwo po 35. roku życia, jest otyła lub gdy już urodziła dziecko o masie ciała ponad 4,5 kg. U kobiet ciężarnych bardzo ważnym elementem prawidłowego prowadzenia ciąży jest regularne oznaczenie poziomu cukru we krwi. Objawy cukrzycy mogą być bardzo łagodne i dopiero kilkakrotne oznaczenie wysokiej glikemii jest podstawą do rozpoznania choroby. To ważny moment, bo nadmiar cukru we krwi matki sprawia, że płód wytwarza dodatkowe ilości insuliny, która w okresie płodowym działa jak hormon wzrostu. Efekt dziecko rodzi się bardzo duże i często chore. Nadmiar insuliny zaburza metabolizm potasu, co skutkuje schorzeniami serca, a w najgorszej sytuacji prowadzi do śmierci dziecka. Leczenie cukrzycy w ciąży rozpoczyna się od ustalenia diety cukrzycowej, czyli małych, ale częstych posiłków z mała ilością węglowodanów. Eliminuje się cukier i słodycze. Gdy dieta nie wystarcza, aby utrzymać cukier na właściwym poziomie, konieczne jest przyjmowanie insuliny. Nie podaje się natomiast doustnych leków przeciwcukrzycowych. 2 Większość witamin znajduje się w warzywach i owocach, a więc w czasie ciąży, dieta powinna być bogata w składniki cenna dla niej i dziecka. Witaminy z grupy B można znaleźć w wątróbce drobiowej, gruboziarnistym pieczywie, a witaminę D w rybach, jajkach, mleku i jego przetworach. 3 Kobieta oczekująca dziecka dostarcza średnio procent dziennego zapotrzebowania organizmu na witaminy. Dlatego powinna brać specjalne preparaty wielowitaminowe, które uzupełniają niedobory. Dzisiejsze witaminy syntetyczne są niemal identyczne z naturalnymi, ale to nie znaczy, że może je łykać każdy, w każdej sytuacji i stale. Należy przyjmować tylko to i tyle, ile zaleci lekarz prowadzący ciążę. 4 Kobiety w ciąży chorujące na cukrzyce lub nią zagrożone powinny unikać witamin w drażetkach, bo mają one cukrową otoczkę. Dla tych pań lepsze są witaminy w saszetkach. 5 Aby witaminy dobrze działały najlepiej przyjmować je po posiłku. Tylko witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli A, D, E i K popijajmy mlekiem, resztę wodą. 6 Kobieta powinna dostarczyć organizmowi witaminy B9, bo zapobiega rozwojowi wady cewy nerwowej, żelaza, ponieważ chroni matkę przed anemią, magnezu, który wspiera rozwijający się u dziecka układ nerwowy i uczestniczy w budowie kości i zębów, cynku, bo ten wspiera siłę układu immunologicznego i sprzyja prawidłowej masie ciała u dziecka, jodu, który chroni dziecko przed upośledzeniem umysłowym, a jego mamę przed chorobami tarczycy. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, E, D i K, kobiety oczekujące dziecka powinny przyjmować po uzgodnieniu tego z lekarze. Można je przedawkować.

9 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ 9 Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

10 10 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ WYZWANIA Niepłodność dotyka 20 proc par w wieku rozrodczym. W 30 proc. przyczyny niepłodności leżą po stronie kobiety i w 30 proc. po stronie mężczyzny. W 30 proc. kłopoty z płodnością mają oboje partnerzy, a u 10 proc. występuje niepłodność idiopatyczna, czyli taka, której przyczyn współczesna medycyna nie potrafi wyjaśnić. Niepłodność to nie wyrok Rozpatrując problem niepłodności trzeba mieć na uwadze oboje partnerów, bo to dramat dwójki ludzi starających się o dziecko. Zgodnie z klasyfikacją WHO, niepłodność to choroba, oznaczona numerem statystycznym N97. O niepłodności mówimy, gdy po roku współżycia bez zabezpieczeń, para nie doczeka się ciąży. Jeśli kobieta ma skończone 35 lat, pomocy powinna szukać już po upływie 6 miesięcy. Diagnostykę należy zacząć od zbadania nasienia partnera. Gdy kobieta podejrzewa, że z powodu operacji czy stanów zapalnych w obrębie narządów rodnych może mieć problemy z naturalnym poczęciem, przed rozpoczęciem starań o dziecko powinna sprawdzić, czy jest na to gotowa. Już wiemy, że niepłodność to choroba, ale choroba, która można skutecznie leczyć. Niestety, w Polsce wciąż głównie w prywatnych klinikach, pokrywając z własnej kieszeni koszt badań i wszystkich procedur medycznych. Trzeba chcieć Dobre nastawienie do leczenia ma duże znaczenie dla powodzenia terapii. Diagnostyka, leczenie i doświadczenia z tym związane dla wielu par są trudnym przeżyciem. Pomoc najbliższych, przyjaciół jest na wagę szczęśliwego życia dwójki ludzi i może stanowić ogromne wsparcie. Łatwiej pokonujemy trudności, kiedy możemy liczyć na zrozumienie bliskich. Utarło się, że problem z zajściem w ciążę leży głównie po stronie kobiety. Ale tak nie jest. Problem w równym stopniu dotyczy obu płci. Czas zatem, aby mężczyźni zabrali głos, aby ich akceptacja dla leczenia niepłodności stała się przyczynkiem do rozwiązania formalnych i emocjonalnych problemów leczenia schorzenia. Coraz powszechniejsza niepłodność to również znaczne obniżenie przyrostu naturalnego, problem szybkiego starzenia się społeczeństwa, a więc większych wydatków państwa na świadczenia dla osób, które nie pomnażają dochodu narodowego. Są na to sposoby Najskuteczniejszą metodą, z punktu widzenia prawdopodobieństwa uzyskania ciąży, jest zapłodnienie pozaustrojowe. Jego skuteczność przewyższa naturalną płodność pary w najlepszym reprodukcyjnym wieku. Z tym, że zapłodnienie pozaustrojowe to zabieg ostateczny, stosowany wtedy, gdy są po temu wyraźne wskazania, albo wówczas, kiedy prostsze metody nie dają rezultatów. Współczesna medycyna daje szanse posiadania potomstwa prawie Skuteczność in vitro przewyższa naturalną płodność pary w najlepszym reprodukcyjnym wieku. Dr Katarzyna Kozioł Ginekolog położnik, kierownik laboratorium IVF, Senior Clinical Embryologist ESHRE. Przychodnia Leczenia Niepłodności novum. każdej parze. Kobieta, której organizm nie wytwarza w ogóle jajeczek, może skorzystać z komórki jajowej dawczyni a mężczyzna, który nie wytwarza plemników, może skorzystać z pomocy materiału zgromadzonego w banku nasienia. Można również zaadaptować zarodek, który oddała anonimowa para. Jak wybrać klinikę Dla przyszłych rodziców wybór kliniki, w której będą się leczyli, to bardzo ważna decyzja. Czym się kierować, aby osiągnąć cel i nie stracić niemałych przecież pieniędzy. Przy wyborze kliniki warto zwracać uwagę na efekty leczenia ośrodka, i na koszty właśnie w tej kolejności. Mniej istotne jest to, ile kosztuje jeden zabieg, a bardziej to, ile trzeba wydać na uzyskanie ciąży zakończonej porodem. Na świecie przywiązuje się wielkie znaczenie do tzw. wskaźnika take home baby rate, czyli statystyki leczenia w danej klinice zakończonego porodem. Ważne też, aby sprawdzić, jak długo klinika zajmuje się leczeniem niepłodności, ile zabiegów wykonuje w ciągu roku, czy oferuje pełny zakres usług medycznych, czy łatwo skontaktować się z lekarzem i wreszcie jakimi dysponuje warunkami lokalowymi. Warto poszperać w internecie i zasięgnąć opinii innych pacjentów. 4 CZY WIESZ, ŻE... Kriokonserwacja 1 Metoda przechowania komórek jajowych, plemników i zarodków. Jest szansą na biologiczne rodzicielstwo dla osób, które muszą przejść leczenie onkologiczne powodujące bezpłodność. Badanie ogólne nasienia 2 Określa ilość plemników w nasieniu, ich żywotność, ruchliwość i budowę. Tylko około 3-5 proc. mężczyzn z nieprawidłowymi parametrami nasienia jest bezpłodna, pozostali mają obniżoną płodność, z którą medycyna sobie radzi. Diagnostyka genetyczna niezapłodnionej komórki jajowej 3 Ciałko kierunkowe to zewnętrzny fragment komórki jajowej powstający w wyniku jej dojrzewania i przez który pozbywa się nadmiaru chromosomów. Fragment ten, bez szkody dla komórki, można poddać badaniu genetycznemu, gdy zachodzi podejrzenie, że u dziecka mogą wystąpić choroby genetyczne, których źródłem jest materiał genetyczny kobiety. Z raportu ESHRE 4 Przedstawionego w 2009 roku wynika, że w 2005 roku średnio wykonano 1095 zabiegów in vitro na jeden milion mieszkańców Europy. W Polsce na 1 milion mieszkańców przypadły 133 takie zabiegi. Przychodnia Leczenia Niepłodności uzyskanych w wyniku leczenia niepłodności z zastosowaniem wszystkich dostępnych technik rozrodu wspomaganego o udowodnionej skuteczności. Pełna diagnostyka, inseminacja, IVF-ET, ICSI, PESA, TESA, IVM, diagnostyka genetyczna komórek jajowych, bank nasienia, kriokonserwacja komórek, bank komórek macierzystych uzyskanych z krwi pępowinowej. znakomite efekty leczenia, od 1999 roku raportowane do rejestru Europejskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (ESHRE), 30 lekarzy specjalistów z zakresu ginekologii rozrodu, położnictwa, andrologii, endokrynologii, urologii, anestezjologii, genetyki, interny, psychologii i seksuologii a także ok. 90 osób personelu pomocniczego. Zabiegi akupunktury i pomoc dietetyka. Doświadczenie lekarzy skraca okres diagnozowania i leczenia Pacjenta!

11 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ PANEL eksperta 11 Dr n. med. Jan Karol Wolski, specjalista urolog Przychodnia Leczenia Niepłodności novum Dr n. med. Jacek Łempicki, urolog, androlog. Jatros lecznica położniczo-chirurgiczna w Warszawie Pytanie 1 Co decyduje o rozpoznaniu męskiej niepłodności? Pytanie 2 Czy wszyscy mężczyźni mają szansę zostać ojcem? Diagnostyka płodności mężczyzny jest zdecydowanie prostsza niż kobiety. Mężczyzna, po parodniowej abstynencji seksualnej (3 do 7 dni), oddaje nasienie do badania, w którym ocenia się ilość, ruchliwość, żywotność i budowę plemników. Dopiero w przypadku dwukrotnie stwierdzonych nieprawidłowych parametrów wdraża się rozszerzoną diagnostykę np. ocenę USG układu moczowo-płciowego, poziomów hormonów, wykonuje posiewy w kierunku bakterii, grzybów, chlamydii. Doświadczenia wielu zespołów leczących niepłodność dowiodły, że badania kobiety i mężczyzny najlepiej wykonać w jednym ośrodku, gdzie decyzja o wyborze metody leczenia oparta jest o ocenę potencjału pary. W ciągu ostatnich 60 lat dokonał się ogromny postęp w medycynie rozrodu. Stworzenie ośrodków kompleksowego leczenia niepłodności, możliwości diagnostyki obrazowej i laboratoryjnej, wprowadzenie do szerokiego stosowania badań genetycznych, kriokonserwacja nasienia, zarodków czy komórek jajowych, czy wreszcie, dalszy rozwój technik ART obok inseminacji domacicznej, pojawienie się in vitro (jak również ICSI, PESA, TESA) dało szansę zostania ojcem szerokiej rzeszy mężczyzn z istotnie obniżonymi lub skrajnie niskimi parametrami nasienia. Przyjmuje się, że w nowoczesnych ośrodkach leczenie niepłodności pary spowodowane czynnikiem męskim, w przeważającej części przypadków kończy się sukcesem. Pielęgnacja okolic intymnych chłopca często decyduje o możliwości zostania ojcem. Już przedszkolaki trzeba uczyć, by podczas mycia same go zsuwały i myły żołądź. Gdy do 3. roku życia napletek nie odklei się od żołędzi, trzeba iść do urologa. Specjalista oceni, co jest powodem kłopotu sklejenie napletka z żołędzią czy stulejka. Pomocy lekarskiej wymagają też wszelkie zmiany zapalne. Zaniedbanie ich może doprowadzić do zbliznowacenia napletka i powstawania stulejki wtórnej. Ważne jest, aby do moszny zeszły oba jądra. Sprowadzenie ich przed 2. rokiem życia to szansa na przyszłe ojcostwo. Gdy zabieg wykonuje się u młodzieńca, rośnie ryzyko problemów z wytwarzaniem plemników. W okresie dojrzewania, u chłopców intensywnie uprawiających sport, może dojść do skręcenie powrózka nasiennego, co często kończy się utratą jądra. Później na płodność mogą wpływać żylaki powrózka nasiennego, które utrudniają przepływ krwi, a więc prowadzą do przegrzania jąder, a tym samym zmian w składzie nasienia. Niebezpieczne dla młodego mężczyzny są zapalenia jąder, które są powikłaniem po śwince. Zdarzają się guzy jąder. Dlatego każdy nastolatek i każdy mężczyzna raz w miesiącu powinien badać sobie jądra, tak jak kobiety badają piersi. Szanse na przyszłe ojcostwo podnosi także dieta bogata w witaminy C i E. Obniża je natomiast palenie papierosów, alkohol, narkotyki i duże ilości kawy.

12 12 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ Karmienie piersią po polsku artykuł sponsorowany Wielu osobom niewtajemniczonym wydaje się, że nigdy wcześniej z karmieniem piersią nie było lepiej, że wszyscy nawołują do promocji karmienia piersią, że młode mamy są świetnie przygotowane do tego zadania. Każde kolorowe czasopismo kierowane do rodziców poświęca, co najmniej 1 2 strony na artykuły edukacyjne. Każde wystąpienie na medycznych konferencjach, w temacie żywienia niemowląt, rozpoczyna się od słów: WHO zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka. Trochę zamętu wprowadza kontrowersyjne zalecenie podawania farmakologicznych ilości glutenu po ukończeniu 4 miesiąca życia dziecka, ale rzecz biorąc ogółem Ministerstwo Zdrowia, ginekolodzy, neonatolodzy, pediatrzy, specjaliści od żywienia i położne zalecają nowonarodzonemu maleństwu przez pierwszych 6 miesięcy jego życia jeść tylko mleko mamy. Niestety zadanie to w polskich warunkach jest najczęściej mission impossible. Gdy nikt nie wie jak jest naprawdę, to kłopotów jest mniej. Czyli jak zwykle problemy są obiektywne a winnych nie ma. Nikt w Polsce nie jest w stanie udzielić odpowiedzi na pytanie: ile kobiet i jak długo karmi wyłącznie piersią? Ta wiedza wydaje się być niepotrzebną, zarówno Ministerstwu Zdrowia jak i Krajowym Konsultantom. Od kilkunastu lat nie prze prowadza się badań na ten temat, a jak przypłyną jakieś trudne pytania spoza granic kraju, odpowiedzi tworzy się na kolanie. Kobieta przychodzi do porodu świetnie wyedukowana. Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa NFZ z listopada 2008 może być odwiedzana przez położną już od 26 tygodnia ciąży, nie częściej niż dwa razy w tygodniu. Jeśli rozwiązanie (poród) jest o czasie to wypada nam wizyt edukacyjnych. Wygląda na to, że nikt inny na świecie nie ma tak efektywnego systemu edukacji przedporodowej. W związku z tym tak świetnie przygotowanej młodej mamie wsparcie na terenie szpitala wydaje się być niepotrzebne. Należy jej jedynie przypomnieć, że najlepsze jest karmienie piersią i oczywiście mama słyszy to z każdej strony nikomu, niczego zarzucić nie można. Tylko tak po cichutku, wieczorkiem ktoś zasugeruje podanie sztucznej mieszanki, żeby dziecko przed wypisem zaczęło przybywać na wadze, ale o tym sza oficjalnie wszyscy są za karmieniem piersią, za a nawet przeciw. Szczególnie głośno tłumaczy się zalety karmienia piersią matkom wcześniaków. Tych najmniejszych, których z przyczyn istoty rzeczy nie mogą karmić bezpośrednio piersią przez pierwszych kilka kilkanaście dni. Tym matkom mówi się bardzo głośno: najlepsze jest Twoje mleko. Tylko jak je wydobyć z piersi, jeśli nie ma przy niej dziecka? To już nie jest nasz problem. Biegaj, szukaj, przynoś do szpitala swój sprzęt, bo my nic dla Ciebie nie mamy. Nam dawać Ci nic nie kazano. My powiedzieliśmy, co jest najlepsze i basta. Czasem pechowo trafia na ambitną matkę, której mąż przyniósł profesjonalny odciągacz i mleczko leci. Niestety mama po kilku dniach wychodzi ze szpitala, maleństwo zostaje. Co ona może zrobić lepszego niż dostarczać dziecku własny pokarm? Ale i z tym nie jest łatwo. Pani nam coś przynosi? A w czym? A ręce Pani myła? A może to jest pokarm sprzed dwóch dni? Wie Pani, co? To, co Pani nam tu przyniosła, może być dla dziecka niebezpieczne. Niech się Pani nie męczy, my tu mamy coś lepszego Departament d/s Matki i Dziecka twierdzi, że jest to właściwa mieszanka, indywidualnie dobrana do potrzeb Pani dziecka. Mama dziecka urodzonego o czasie, w trzeciej dobie wychodzi do domu. Pobyt w szpitalu lepiej lub gorzej, ale jakoś przeminął. Ważne, że są z dzieckiem w domu. Niestety po kilku próbach podania piersi głodne maleństwo wzywa ratunku. Na jaką pomoc może liczyć wtedy mama? Domownicy zaczynają się denerwować, serwując raz po raz coraz to bardziej do- WHO zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka. Niestety zadanie to w polskich warunkach jest najczęściej mission impossible. tkliwe opinie o umiejętnościach macierzyńskich i stanie piersi młodej adeptki wyć się chce. Idealna byłaby wtedy wizyta konsultantki laktacyjnej, niestety Ministerstwo Edukacji na podstawie opinii Konsultantów Krajowych twierdzi, że taka osoba ma zbyt mały zakres obowiązków, by mogła oficjalnie istnieć. Do tej pory tylko około 200 osób (na nowo rodzących się maleństw każdego roku) uwierzyło, że nieoficjalne funkcjonowanie może też być piękne i pożyteczne, dlatego nie łatwo je znaleźć. No cóż, mama zaciska zęby i czeka na położną, która tym razem ma ją odwiedzić po porodzie co najmniej 4 razy. Mamy za sobą 5 dni płaczu, zarówno mamy jak i dziecka. Pozostała rodzina, z utęsknieniem wyczekująca ciszy, tylko czeka w blokach startowych by wyrwać do apteki i przynieść upragnioną, samosterylizującą się butelkę, ruszającą się jak pierś mamy z super dynamicznym smoczkiem, plus najbardziej reklamowaną sztuczną mieszankę, ale mama się uparła i prosi o jeszcze jedną szansę. Nasza mama okazuje się być wyjątkową szczęściarą do niej położna zagląda już w szóstej dobie po urodzeniu dziecka. Niestety w czasie krótkiej wizyty ma poruszyć ponad 20 różnych tematów. Karmienie piersią jest tylko jednym z nich z pomocy nici. Ostatni gwóźdź do trumny karmienia piersią wbija pediatra, który na pierwszej wizycie stwierdza słabe przybywanie na wadze dziecka. Diagnoza jest prosta chude mleko w piersiach. Zalecenie dokarmianie sztuczną mieszanką przy pomocy butli i smoka. Szczęśliwa rodzina z otwartymi ramionami wita załamaną matkę, zasypując ją wcześniej zakupionym sprzętem dynamicznym i samosterylizującym się. I po sprawie. Nie wszystkie matki przechodzą przez taki koszmar. Dla wielu z nich wystarczy, że o nim usłyszą. Podejmują wtedy jedyną słuszną decyzję o sposobie karmienia swojego maleństwa. Krówki się cieszą, że nowy klient na ich mleczko właśnie się pojawił, raciczki zacierają. Maleństwo może nie będzie tak zdrowe jak mogłoby być, może będzie odrobinę zagubione i zalęknione, ale świat się przecież nie zawali, a poza tym wyspać się będzie można. Tylko niedobitkom się czasem udaje. Pomimo i na przekór pokonały przeciwności losu, pozostały głuche na podszepty. Zainwestowały trochę grosza w opłatę prywatnej wizyty wróżki mlecznej i sprzęt, o którym powiedziała, że pomoże. Udało się im czasem nawet wyrwać się do fryzjera czy kosmetyczki. Po czterech miesiącach wróciły do pracy, odciągały pokarm w łazience, ale o karmieniu piersią sza. O tym lepiej rozmawiać tylko z wąskim gronem im podobnych, bo to niby w modzie, ale nie wypada. Nie przespały żadnej nocy przez pierwszy rok życia dziecka, ale nie płaczą z tego powodu dziecko rozwija się znakomicie i to jest ich malutkie szczęście. Na jego leczenie NFZ wyda o wiele mniej, ale tego tematu również poruszać nie należy. I tak powolutku kręci się polskie koło karmienia i nie karmienia piersią. Oficjalnie mówi się, że matki mają prawo do wyboru i wiedzą, co robią. Nieoficjalnie, wiadomo, że matki nie mają wielkiego wyboru. Przez brak jakiegokolwiek wsparcia, brak zrozumienia rzeczy, przez słowotok, który do niczego nie prowadzi są przepięknie podprowadzane do podjęcia jedynej słusznej decyzji; jak ryba na haczyku do podbieraka. Przedwczesne przerwanie karmienia piersią nie jest ich winą, to nie jest ich wolny wybór, to smutna, polska konieczność kilkuset tysięcy młodych matek każdego roku. o czym donosi Wasz uprzejmy i zatroskany honorowy konsultant laktacyjny. Szukającym pomocy w rozwiązywaniu problemów z karmieniem piersią, problemów laktacyjnych, aktualnej wiedzy, kompetentnego wsparcia, konsultanta laktacyjnego blisko miejsca zamieszkania polecam stronę Fundacji Mleko Mamy (