CHINY JAKO OBSZAR ZAINTERESOWANIA TURYSTYKI BIZNESOWEJ UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 Artur R. Kozłowski * Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku CHINY JAKO OBSZAR ZAINTERESOWANIA TURYSTYKI BIZNESOWEJ UNII EUROPEJSKIEJ Streszczenie Zamierzeniem autora jest zestawienie bomu gospodarczego w Chinach z implikacjami dla towarzyszącej temu turystyce biznesowej. Zwraca się uwagę na potencjaljaki w branży Turystycznej prezentują kraje Unii Europejskiej w kontekście rozwijającej sig wzajemnej współpracy chińsko-europejskiej. Zastosowano metodę opisową wspartą danymi statystycznymi renomowanych ośrodków badawczych. Chiny Unia Europejska jako podmioty turystyki biznesowej Turystyka biznesowa stanowi jeden z kluczowych elementów sektora usług turystycznych i chociaż stanowi ważną jego część nie można traktować jej w całkowitym oderwaniu od macierzystej branży. Z drugiej strony szeroko traktowana turystyka stanowi niewątpliwe element składowy gospodarki w całości. Zwrócenie uwagi na te wzajemne zależności jest przy okazji omawiania wzajemnych relacji chińskoeuropejskich o tyle istotne, gdyż wskazuje na rozbudowane możliwości jeszcze większej, potencjalnej współpracy. Światowa Organizacja Turystyki (Word Tourism Organisation) zwraca uwagę, że rejon Azji i Pacyfiku charakteryzuje się drugim co do wielkości poziomem wzrostu (+8%) turystyki międzynarodowej na świecie. Wyprzedza go jedynie Afryka (+9%), co można tlumaczyć stosunkowo niskim poziomem wyjściowym, a za tymi regionami plasuje się Bliski Wschód (+8%), obie Ameryki (+6%) i Europa (+4%). Trend ten utrzymuje się już od szeregu lat a i długoletnie prognozy potwierdzają obecne tendencje. Z rejonu Azji i Pacyfiku najbardziej obiecujący pod względem rozwojowym jest niewątpliwe rynek chiński co ma związek z rosnącymi powiązaniami Państwa Środka z gospodarką światową czemu wyraz najlepiej daje przystąpienie Chin do Światowej Organizacji Handlu w 2001 r. W aspekcie gospodarczym Chiny są niewątpliwie beneficjentem globalizującego się świata dostarczając taniej siły roboczej i przyciągając inwestycje zagraniczne. To zaś generuje potrzeby ruchy turystycznego określanego tu mianem turystyki biznesowej. Odniesienie się do szerszej nit Polska perspektywy warunkowane jest potrzebą zbalansowanego odzwierciedlenia opisywanego zagadnienia. W wielu międzynarodowych statystykach odnoszących się do chińskiego rynku turystycznego Polska jest 'Por. Tourism Highlights 2006, Word Tourism Organisation (UNWTO) 2006, s. 2, A.R. Kozłowski, Chiny jako obszar zainteresowania turystyki biznesowej Unii Europejskiej, [w:] Turystyka biznesowa, zbiór materiałów pokonferencyjnych Wyższej Szkoły Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku oraz Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki S.A. w Warszawie na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Gdańsk ISBN , ISBN , ss

2 Chiny jako obszar zainteresowania turystyki biznesowej Unii Europejskiej 295 ujmowana w kategorii others" (inne) właściwie odzwierciedlając proporcje stron. pojawiają się zaś wymieniane z nazwy inne państwa europejskie, mogące mierzyć się swym potencjałem z Państwem Środka, jednak właściwszym odniesieniem jest tu porównywanie Chiny Unia Europejska, niż Chiny a poszczególne państwa europejskie, chyba żebyśmy przyjęli porównywanie chińskich prowincji z europejskimi regionami. Z braku dostępu do opracowań uwzględniających potencjał UE jako jednego podmiotu statystycznego niniejsza praca ograniczenie to będzie uwzględniać. Chińskie kuszenie tempem wzrostu Chiny to państwo o bardzo bogatej historii, w której powiązania gospodarcze sięgają tak odległych tradycji jak szlak jedwabny z czasów starożytnego Rzymu. O turystyce biznesowej można jedynie mówić w kontekście czasów najnowszych, a ściślej od roku 1978 kiedy to Deng Xiaoping otworzył Chiny na świat wprowadzając politykę tzw. Czterech modernizacji": rolnictwa, przemysłu, obrony narodowej oraz nauki i techniki. Jego poprzednik i jednocześnie założyciel Chińskiej Republiki Ludowej prowadził daleko idącą politykę izolacjonistyczną, separując Chiny od wpływów świata zewnętrznego. Trudno było mówić o jakiejkolwiek możliwości turystycznej penetracji Chin, o kwestiach biznesowych, w ówczesnej komunistycznej rzeczywistości nie wspominając. Aby uzmysłowić sobie o jak wielkim kroku mówimy odnosząc się do cezury roku 1978 warto za Geroge Zhibin Gu przypomnieć jak wyglądała możliwość poruszania się po ówczesnych Chinach samych jej mieszkańców2. Za czasów Mao Zedonga podróżowanie jako rodzaj komercyjnej aktywności prawie nie istniało z uwagi na bariery biurokratyczne. Podróżowanie, podobnie jak i zatrudnianie się czy zamieszkiwanie w dowolnym rejonie kraju było ściśle regulowane. Dla kogoś kto chciał podróżować po kraju nie wystarczyło posiadanie środków finansowych, ani też zgody swojego pracodawcy. Na straży systemu stały ściśle dystrybuowane bony żywnościowe ograniczone swoją ważnością tylko do określonego regionu. Jeżeli ktoś chciałby wybrać się w podróż z jednego miasta do drugiego nawet w tej samej prowincji, musiałby wcześniej otrzymać kupon żywnościowy akceptowany w odwiedzanym mieście. W przypadku wyjazdu do innej prowincji otrzymanie stosownych bonów było dodatkowo skomplikowane, a już ludność wiejska miała niemal całkowity zakaz wybierania się do rejonów miejskich. Niezależnie od ograniczeń żywnościowych podróżny musiał stawić czoła biurokratycznemu rankingowi uprzywilejowanych zawodów. Nabycie czy to biletu pierwszej klasy na pociąg, czy też wynajęcie ładnego pokoju hotelowego było ściśle uzależnione od miejsca w rankingu na czele którego stali wysokiej rangi urzędnicy, a osoby zarządzające małymi przedsiębiorstwami były na szarym końcu listy. Z tego też powodu miejsca hotelowe nie w pełni byty wykorzystane i jednocześnie nie mogły być odsprzedane osobom posiadającym pieniądze, lecz nisko punktowanym w hierarchii dostępu 2 G. Zhibin Gu, The China tourism explosion, China Business" z 7 marca 2006 r., s. 2.

3 - 296 Artur Kozłowski do tychże dóbr. Zasady te wraz z 1978 rokiem przechodziły do historii. Tym samym Chiny otwierały się na świat. Geroge Zhibin Gu wskazuje na sześć podstawowych powodów leżących u źródeł obecnego turystycznego bumu3: - dynamiczny rozwój ekonomiczny migracja ponad 160 milionów Chińczyków ze wsi do miast, gdzie typowym przykładem specjalna strefa ekonomiczna Shenzhen, - reaktywacja prywatnego sektora gospodarki efektem czego dziesiątki milionów biznesmenów ruszyło w podróże służbowe, - wszelki inwestycje zagraniczne wyznaczające wzrost zapotrzebowania na podróże wyznaczając co roku nowe rekordy w tej kategorii, - wzrost ekonomiczny i towarzyszący temu wzrost zamożności społeczeństwa, - dynamiczny rozwój infrastruktury, turystyka jako źródło zarobkowania lokalnych zarządów administracyjnych skłaniająca do konkurowania z innymi ośrodkami o wpływy z tej właśnie branży przykładowo rejon Xi'an posiadający światowej klasy atrakcje turystyczne odpowiednio je promując postrzega w nich źródło przychodów zwłaszcza, że ustępuje innym obszarom Chin pod względem atrakcyjności biznesowej. Reformy wprowadzone po 1978 roku przeistaczały chińską gospodarkę z nakazowo-rozdzielczej do rynkowej'. Uwarunkowania wewnętrzne szybko znalazły odzwierciedlenie w zewnętrznym zainteresowaniu zachodzącymi przemianami prorynkowymi. Atrakcyjność Państwa Środka podnosiły ułatwienia inwestycyjne dla obcokrajowców co w połączeniu z olbrzymim rezerwuarem taniej siły roboczej przyczyniło się do przeistoczenia współczesnych Chin w zaopatrującą cały świat fabrykę rozmaitych produktów. Według najnowszego raportu OECD Chiny wraz z Indiami, Brazylią i Rosją dostarczają aż 45% światowej siły roboczejs. Długofalowe kierunki ekspansji eksportowej Chin zakładają dominującą rolę w obrocie międzynarodowym dobrami przetworzonymi stanowiącymi obecnie 90% eksportu Państwa Środka6. Tak dynamicznie rozwijający się rynek chiński z coraz rozleglejszymi powiązaniami międzynarodowymi musiał znaleźć odzwierciedlenie w podobnie dynamicznie rozwijającej turystyce biznesowej. Tę zaś wzmacniały dodatkowe atrakcje na jakie może liczyć turysta przybywający do Państwa Środka. Jak mówi chińskie powiedzenie By zobaczyć 25 lat chińskiej historii należy udać się do Shenzhen, dla 150 lat odpowiednio do Szanghaju, dla 500 lat do Pekinu, a dla lat do Xi'an". Połączenie szeregu wymienionych czynników niewątpliwie sprzyja rozwojowi ruchu turystycznego. 3 ibidem, s. 3-4; szerzej: G. Zhibin Gu, China's Global Reach: Markets, Multinationals and Globalisation, Wyd. Trafford, Kanada, Victoria B. Kikolski, Plany rozwoju gospodarczego Chin, Azja-Pacyfik" 1998, nr 1/98, s OECD Employment Outkok Stałistical Annex, Wyd. OECD 2007, dane dostępne też na 6 K. Starzyk, Rozwój gospodarczy i handel zagraniczny ChRL - implikacje dla polsko-chińskich stosunków gospodarczych [wl Azja Wschodnia na przelanie XX i XXI wieku. Stosunki międzynarodowe i gospodarcze, K. Gawlikowski (red.), TRIO, Warszawa 2004, s. 312.

4 Chiny jako obszar zainteresowania turystyki biznesowej Unii Europejskiej 297 Turystyczne fakty i liczby Raport Światowej Organizacji Turystycznej wskazuje na dwa kraje najdynamiczniej rozwijające rynki branży turystycznej Turcję i Chiny. W kategorii międzynarodowych przyjazdów turystycznych Turcja odnotowała w okresie 2003/04 wzrost na poziomie 26,1%, a w okresie 2004/05 20,5%, podczas gdy Chiny odpowiednio 2003/04 26,7% i 2004/05 12,1%7. Spadek przyjazdów w roku 2004 można tłumaczyć konsekwencją obaw związanych z wcześniejszą epidemią SARS8. Można się jednak spodziewać że kolejne lata sprzyjać będą dalszym rekordom zwłaszcza osiąganym przez Chiny organizujące w roku 2008 Igrzyska Olimpijskie. Jednocześnie Chiny znalazły się na czwartym miejscu w rankingu krajów najchętniej odwiedzanych przez turystów zagranicznych z liczbą bezwzględną za 2005 rok równą 46,8 mln. Wyprzedzają ją jedynie Francja (76 mln), Hiszpania (55,6 mln) i Stany Zjednoczone (49,4 mln)9. Dane te jednak nie do końca odzwierciedlają ponadregionalną aktywność turystyczną, gdyż wyniki uzyskiwane przez kraje europejskie podnoszą wewnątrzwspólnotowe wyjazdy turystyczne, gdy w przypadku Chin i Stanów Zjednoczonych zalicza się do wymienionych wyników rzeczywiste przyjazdy z poza własnego obszaru administracyjnego. Niemniej jednak warto zwrócić uwagę, iż pośród 25 najczęściej odwiedzanych krajów na świecie za rok 2004 aż 9, w tym Polska na 15 pozycji, to kraje członkowskie UE, z liczbą turystów zagranicznych odwiedzających europejską dziewiątkę na poziomie 267,4 mln10. W tym szerszym kontekście laur pierwszeństwa niewątpliwe przysługuje Unii Europejskiej zwłaszcza, że kalkulacja nie uwzględnia pozostałych ówczesnych szesnastu członków UE. Dane te interpretować należy jako dalszy pożądany impuls w wymianie doświadczeń i rozwoju przyszłych powiązań biznesowych na linii Unia Europejska Chiny. Światowa Organizacja Turystyczna poza monitoringiem ruchu turystycznego bada także związane z nim przepływy finansowe. Z pośród 25 krajów najhojniej wydających na turystykę międzynarodową pieniędzy znalazło się aż 1 I państw członkowskich UE z wydatkami rzędu 243,8 mln $, dwa państwa europejskie nie będące członkami UE Norwegia i Szwajcaria z wydatkami na ten cel 17,2 mln $, Chiny z wydatkami 19,1 mln $ oraz ujęte w osobnej pozycji Hong Kong 13,3 mln $ i Tajwan, ujęty jako prowincja Chin, z wydatkami na poziomie 8,2mln $. Wymienione państwa przeznaczyły na wydatki turystyczne w 2004 roku 301,6 mln $ co stanowiło według przyjętej przez Światową Organizację Turystyczną aż 47,6% światowych wydatków na ten cel. Wziąwszy nawet pod uwagę wspomniane braki wynikające z obranej przez ŚOT meto- 7 Tourism Highlights , s Tourist bringing wealth to China, Xinhua" z 23 listopada 2004 r., Chiny, nr 2W ; za: EBSCO Host Research Database: Regional Business News. 9 Ibidem, s Obliczenia własne na podstawie: World's Top Touńsm Destination (absolute numbers)", Word Tourism Organisation (UNWTO) 2005, z dn. 20 czerwca 2007 r.

5 298 Artur Kozłowski dologii wyraźnie rysuje nam się kolejny powód do zacieśnia europejsko-chińskiej współpracy. Obok przepływów ludnościowych i finansowych należy także zwrócić uwagę na tendencje rozwojowe chińskiego rynku turystycznego i jego udziale w szerszym, ponadregionalnym kontekście. Spośród państw obszaru Azji i Pacyfiku to właśnie Chiny najdynamiczniej powiększają swój udział w rynku z 18,7% w roku 1990 do 28,7% w roku 2004, gdybyśmy uwzględnili jeszcze należące do Chin Hong Kong, Makao i ujmowaną w statystyce ŚOT jako chińska prowincja Tajwan, łączny udział w rynku na rok 2004 wyniósłby 45,8% z bezwzględną liczbą turystów na poziomie 67 mln. Jak przewiduje analiza ŚOT cały zaś udział rejonu Azji i Pacyfiku z obecnych 150 mln międzynarodowych podróży turystycznych ma do roku 2010 zwiększyć się do 195 mln, a do 2020 aż do 397 mln zwiększając swój udział w światowym rynku z 14,4% w roku 1995 do 25,4% w roku China National Tourist Office prezentuje szereg danych statystycznych odnoszących się do aktywności tejże branży. Na uwagę zwraca zestawienie liczbowe turystyki zagranicznej do Chin w odniesieniu do celu wizyty. Poniższa tabela prezentuje tematykę w ujęciu procentowym. Tabela 1 Cele podróży obcokrajowców do Chin w procentach L.p. Region Łącznie Biznes Praca Zwiedzanie Odwiedzanie bliskich Inne 1. Łącznie , ,77 13,81 2. Azja 61,21 23,54 9,93 48,48 0,80 17,25 3. Ameryka 10,83 25,70 4,18 57,18 1,48 11,46 4. Europa 12,90 29,08 10,20 49,95 0,49 10,28 5. Rosja 10,83 25,63 12,27 60,15 0,02 1,93 6. Oceania 2,88 24,22 5,67 56,92 1,48 11,71 7. Afryka 0,01 42,50 6,00 41,40 0,40 9,70 Zródlo: Opracowanie własne na podstawie danych China National Tourist Office, Foreign Visitor Arrivals By Purpose, Jan-Dec 2006, Jak wynika z powyższego zestawienia dla blisko 40% podróżujących do Chin wyjazdy te związane są ściśle z ich działalnością zawodową, a spośród wszystkich podróżujących obywateli europejskich zdecydowana większość wybiera transport lotniczy jako sposób dotarcia do Chin. Wei Ciao-an, przedstawiciela Tourism Research Center at the Chinese Academy of Social Sciene podczas corocznej konferencji Association of Corporate Travel Executives w Vancouver zwrócił uwagę, że 10 lat temu podróże it Więcej danych i analiz na temat perspektyw dla rynku turystycznego Wschodniej Azji i Pacyfiku patrz: Tourism 2020 Vision - East Asia 4 Pacific, Word Tourism Organisation, Madryt 2001.

6 Chiny jako obszar zainteresowania turystyki biznesowej Unii Europejskiej 299 biznesowe stanowiły 10% rynku podczas gdy obecnie wzrosły do 40%12. W sposób naturalny spodziewać się można dalszego zwiększania się turystyki biznesowej do Chin. Tabela 2 Środki transportu Europejczyków w podróżach do Chin w procentach L.p. Region łącznie Morski Lotniczy Kolej Pojazdy drogowe Pieszo 1. Łącznie ,65 58,45 3,50 14,00 12,40 2. Europa 12,90 10,43 71,09 3,56 5,15 9,77 ódło: Opracowanie własne na podstawie danych China National Tourist Office, Vis'tors Arrivals By Mode of Transport, Jan-Dec 2006, z dn. 10 czerwca 2007 r. Dane odnoszące się do ruchu pieszego można w przypadku podróży do Chin odnieść nie jako współczesną wersję podróży szlakiem Marco Polo, lecz jako docieranie Europejczyków do Chin po wcześniejszym przybyciu do krajów ościennych. Z uwagi na odległość od Europy prym w transporcie do Państwa Środka wiedzie lotnictwo, a w kontekście zapowiadanych już możliwości ustanowienia połączeń tzw. tanich linii lotniczych do Azji13 spodziewać się można jeszcze większego udziału lotnictwa w ogólnym transporcie do Chin. Najczęściej odwiedzane metropolie i regiony Chin Turyści odwiedzający Chiny dostosowują swoje trasy do celów podróży przy czym muszą korzystać z dostępnej infrastruktury, a ta najlepiej jest zorganizowana wzdłuż wschodniego wybrzeża. Na pierwszy plan wybijają się tutaj trzy główne ośrodki metropolitarne: Pekin Tianjin, Wschodnie Chiny z centrum w Szanghaju oraz Chiny Południowe z głównym ośrodkiem w Kantonie (Guangzhou) w prowincji Guangdong. Najczęściej odwiedzane rejony są jednocześnie najbardziej rozwiniętymi pod względem gospodarczym. To właśnie tu produkuje się najwięcej towarów eksportowych co dodatkowo stanowi ułatwienie dla turystyki biznesowej. W roku 2000 Chiny wyeksportowały towarów o wartości 249 mld $ przy jednoczesnym imporcie 255 mld $14. Ruch towarowy odbywa się głównie poprzez wschodnie wybrzeże kraju. Zarówno ilość jak i wielkość hoteli właściwie odzwierciedlają obraz najczęściej odwiedzanych miejsc przez turystów. Listę otwiera prowincja Guangdong, po niej zaś Zhejiang należąca do grupy szanghajskiej", a następnie stolica Państwa Środka. Pozostałe miasta także należą do ośrodków miejsko-przemysłowych. 12 J. Brehmer, China Opening Up To Corporate Travel Management Practices, Business Travel News" z 6 czerwca 2005 r., vol. 22, nr 10, s Pierwszą taką tania linię lotniczą do Azji zapowiada otworzyć Tony Fernandes, właściciel malezyjskiej AirAsia, za: M. Kuźmicz, Dookoła świata za grosze, Gazeta Wyborcza" z 9-10 czerwca 2007 r., s O. Weigel, Chiny, Cyklady, Warszawa 2006, s. 166.

7 300 Artur Kozłowski Tabela 3 10 najczęściej odwiedzanych przez obcokrajowców rejonów Chin L.p. Region Ilość turystów (mln) Przychód (mln $) 1. Guangdong 12, Szanghaj 2, Jiangsu 2, Pekin 1, Zhejiang 1, Fuijan 1, Yunnan 1, Liaoning 0, Szantung (Shandong) 0, _ 10. Guangxi 0, ródło: China National Tourist Administration; National Bureau of Statistics, China Statistical Yearbook, 2004, za: The China Business Review, z marca kwietnia 2005 r. Liczba hoteli w wybranych miastach Chin w roku 2003 Tabela 4 Razem Ilość pokoi L.p. Region 500 i Mniej więcej niż 100 Razem w kraju Guangdong Zhejiang ,-- 3. Pekin Jiangsu Yunnan Hubei 540 O Szantung (Shandong) Liaoning Henan 359 O Hunan 356 O Syczuan (Sichuan) Szanghaj (Shanghai) Hebei Fuijan 305 O Anhui 298 O Guangxi Sinkiang (Xinjiang) 239 O Szansi (Shanxi) 236 O Szensi (Shaanyci) ródło: China National Tourist Administration; National Bureau of Statistics, China Statistica Yearbook, 2004, za: The China Business Review, z marca kwietnia 2005 r.

8 Chiny jako obszar zainteresowania turystyki biznesowej Unii Europejskiej 301 Niezależnie od przedstawionych liczb, chińskie hotele potrafią przyciągnąć uwagę swoją oryginalnością, jak np. hotel Tian Zi (Dzieci kosmosu) we wschodnim Pekinie, którego fasadę stanowią trzy przewyższające swoją wysokością właściwy budynek hotelu postacie, przedstawiające troje chińskich bogów szczęścia. Pracownik hotelu Tian Zi, Chen Lijia przyznaje, że taka wizualizacja budzi kontrowersje. Poza osobami zachwyconymi oryginalnością idei są i tacy, którzy w pierwszym momencie są zszokowani, następnie się śmieją, po czym już tylko płacz 15. ątpliwie żni ą" Niewhotel ten ró się od spotykanych w innych częściach świata a na brak obłożenia nie może narzekać. Perspektywy dla turystyki biznesowej w Chinach W następstwie przystąpienia w 2001 r. Chin do Światowej Organizacji Handlu (WTO) Państwo Środka otwiera się na przyjmowanie inwestycji zagranicznych w przemysł turystyczny. Dyrektor Generalny China National Tourism Administration, Shao Qiwei, powiedział w maju 2007 r., że Chiny przed upływem terminu wyznaczonego przez WTO, już od 1 lipca tego roku w pełni otworzą swój rynek na bezpośrednie inwestycje zagranicznych biur podróży16. Spodziewa się, iż wpłynie to na podwyższenie standardów obsługi turystycznej oraz podniesie konkurencyjność chińskiego rynku turystycznego wobec pozostałych światowych rynków. W wywiadzie dla The China Daily" na który powołuje się Arabia 2000" Shao Qiwei podkreślił, że szczególnie chętnie widziane są inwestycje największych i najbardziej rozpoznawanych marek światowego rynku turystycznego. Zwraca się uwagę, iż w ubiegłym roku wielkość rynku turystycznego w Chinach liczyła 1,39 mld turystów krajowych podczas gdy do 2010 r. powinna wzrosnąć do 1,78 mld. Jak podaje magazyn The Economist" Chiny są niezwykle obiecującym rynkiem dla tzw. hoteli budżetowych. Korzystają z tego między innymi inwestorzy europejscy. Dla przykładu francuski Accor otworzył, swój pierwszy budżetowy hotel w 2003 r. z ceną 218 juanów za dobę i obłożeniem 90% w skali całego roku. Na bazie tego doświadczenia i badania rynku Accor zamierza do 2010 r. otworzyć kolejnych 50 hoteli typu Ibis"17. Warto zwrócić uwagę, iż w Chinach panuje moda na europejskość. Jak mówią właściciele niewielkiej fabryki ręcznie wykonywanych figur rzeźbiarskich w Haber, Li Xiaozhu i Hang Yanfang, obecnie jeśli chcesz prowadzić życie klasy wyższej musisz posiadać klasyczne europejskie kolumny na swoim balkonie oraz w europejskim stylu fontannę z klasycznymi rzymskimi rzeźbami18. Atrakcyjność kulturowa europejskiego stylu może być elementem sprzyjającym wzajemnemu zbliżeniu. Są wśród Chińczyków także i tacy, którzy roszczą sobie prawo do wskazywania na swoje rzymskie korzenie 1s C. Jiaojiao, P. Yangjun, Our hotel holds a Guinness World Record, Colors", zima 2006/2007, Włochy, nr 70, s China To Open Tourism Market To Foreign Firms Before Schedule, Arabia 2000" z 19 maja 2007 r., nr 6F Somewhere nice to flop, The Econornist" z 18 czerwca 2005 r., vol. 375, nr 8431, s. 57. le C. Jiaojiao, P. Yangjun, Euro-style is a trend now, Colors", zima 2006/2007, Włochy, nr 70, s. 113.

9 302 Artur Kozłowski sięgające czasów, kiedy to jedwabnym szlakiem miało przybyć do Chin, a następnie osiąść się tu, dwa tysiące rzymskich żołnierzy. Liderzy komunistyczni wioski Zhelaizhai, leżącej na trasie dawnego jedwabnego szlaku w prowincji Kansu (Gansu), wierzą że Rzymianie osiedlili się właśnie w ich wiosce. Hang Jianxin i Song Guorong są dumni ze swych jak twierdzą rzymskich korzeni19. Niezależnie od tego ile jest prawdy w tej legendzie podsyca ona zainteresowanie Europą. Przedsiębiorcy Unijni mają zatem przed sobą wielkie możliwości inwestycyjne, a biorąc pod uwagę bardzo bogate doświadczenie w tej branży można się spodziewać, że przyczyni się to do dalszych wzrostów sektora turystyki biznesowej na linii Europa- Chiny. Nim jednak wybiorą się do Chin warto jednak aby zapoznali się z chińską kulturą i etykietę w biznesie. Ciekawych i jednocześnie praktycznych informacji w tym względzie dostarcza Jian Zhangn przybliżając chociażby takie pojęcie jak Guanxi". Istotne jest także uodpornienie się na krążące o Chinach mity na co zwraca uwagę Krzysztof Gawlikowski pisząc, iż opinie wielu przedstawicieli elit zachodnich na temat krajów azjatyckich często grzeszą europocentryzmem"21. Zakończenie Chiny jako miejsce lokowania inwestycji przykuwają uwagę przedsiębiorców z całego świata tworząc tym samym zachętę do nowych inwestycji, których efektem będzie dalszy wzrost w sektorze turystyki biznesowej. W tym kontekście warte podkreślenia jest znaczenie wzajemnych powiązań europejsko-chińskich i poszukiwanie źródeł dla przewagi atrakcyjności inwestorów europejskich. Sprzyja temu obecnie panująca w Chinach moda na europejskość. Bibliografia: L Brehmer J., China Opening Up Ta Corporate Travel Management Practices, Business Travel News" z 06 czerwca 2005 r., vol. 22, nr China To Open Tourism Market To Foreign Firms Before Schedule, Arabia 2000" z 19 maja 2007 r., nr 6F Gawlikowski K., Procesy transformacji w Chińskiej Republice Ludowej [wl Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Przemiany polityczne i społeczne, K. Gawlikowski (red.), TRIO, Warszawa Jiaojiao C., Yangjun P., Euro-style is a trend now, Colors", zima , Włochy, nr Jiaojiao C., Yangjun P., Our hotel holds a Guinness World Record, Colors", zima 2006/2007, Włochy, nr They came, saw and sealed, The Economist" z 18 grudnia 2004 r., vol. 373, nr 8406, s J. Zhang, Closer to Chinese Business, wykład dla Master of Business Administration, Georgia State Uniwersity Atlanta Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań Tekst zamieszczony na z dn. 11 lutego 2007 r. 21 K. Gawlikowski, Procesy transformacji w Chińskiej Republice Ludowej [wl Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Przemiany polityczne i społeczne, K. Gawlikowski (red.), TRIO, Warszawa 2004, s. 132.

10 Chiny jako obszar zainteresowania turystyki biznesowej Unii Europejskiej Kikolski B., Plany rozwoju gospodarczego Chin, Azja Pacyfik" 1998, nr Kuźmicz M., Dookola świata za grosze, Gazeta Wyborcza" z 9-10 czerwca 2007 r. 8. OECD Employmetu Outlook Statistical Annex, Wyd. OECD, Somewhere nice to flop, The Economist" z 18 czerwca 2005 r., vol. 375, nr Starzyk K., Rozwój gospodarczy i handel zagraniczny ChRL implikacje dla polskochińskich stosunków gospodarczych [w:] Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Stosunki międzynarodowe i gospodarcze, K. Gawlikowski (red.), TRIO, Warszawa The China Business Review, 2005, marzec-kwiecień. 12. Tourist bringing wealth to China, Xinhua", Chiny, z 23 listopada 2004 r. 13. Tourism Highlights 2006, Word Tourism Organisation (UNWTO) Tourism 2020 Vision East Asia & Pacific, Word Tourism Organisation, Madryt Visitors Arrivals By Mode of Transport, Jan-Dec 2006, China National Tourist Office, z dn. 10 czerwca 2007 r. 16. Zhang J., Closer to Chinese Business, Poznań 2007, z dn. 21 czerwca 2007 r. 17. Zhibin Gu G., China's Global Reach: Markets, Multinationals and Globalisation, Wyd. Trafford, Kanada, Victoria Zhibin Gu G., The China tourism explosion, China Business" z 7 marca 2006 r z dn. 20 czerwca 2007 r.