Festeggiare il 4 giugno 1989 per festeggiare l'ottantanove

Transkrypt

1 n Festeggiare il 4 giugno 1989 per festeggiare l'ottantanove Rok rok cudów (Zdarzylo sie 20 lat temu...) Vedi il sitodi riferimento con le foto Vedi il linka ulteriori letture Annus mirabilis rok upadku reżimów komunistycznych w Europie Środkowej i Wschodniej, rok zwycięstwa demokracji nad totalitaryzmem - przyniósł finał dramatu politycznego, który rozpoczął się w strajkowe lato 1980 roku wraz z powstaniem Solidarności", poprzedzonym działaniem Komitetu Obrony Robotników, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacji Polski Niepodległej, Studenckich Komitetów Solidarności, spotkań Latającego Uniwersytetu i wielu innych inicjatyw. Wydarzenia roku 1989 nie miałyby też z pewnością miejsca, gdyby nie pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, który przypominał swoim rodakom, że polityka jest funkcją kultury i musi opierać się na uznaniu godności człowieka. Historycy opisujący polskie społeczeństwo lat osiemdziesiątych często używają słów marazm i apatia". Katastrofalna sytuacja gospodarcza zamieniła codzienne życie Polaków w koszmar. Brakowało podstawowych artykułów, a te, które były, najczęściej niskiej jakości, zdobywano stojąc w poniżających kolejkach. Wzrastała liczba samobójstw, nasiliła się emigracja. Kryzys, manifestacje uliczne (na przykład przy okazji 1 maja, 11 listopada lub kolejnych rocznic wprowadzenia stanu wojennego) i strajki zmusiły rząd do nawiązania dialogu z opozycją. System sprzedaży na kartki obejmował najpotrzebniejsze produkty, takie ja mięso, mąka, masło, cukier, kasza, ryż słodycze, a także benzyna. 1988r. na zdjęciu kolejka do sklepu 22lipca, (E.Wedla) w Warszawie, fot. Tomasz Kosiorowski/FOTONOVA Strajki, demonstracje siły władzy, coraz śmielej wysuwane postulaty legalizacji Solidarności", poufne rozmowy przedstawicieli opozycji i obozu rządowego, mediacje Kościoła - to charakterystyka drugiej połowy 1988 i pierwszych miesięcy 1989 roku. Do spotkania przy okrągłym stole" skłaniała też sytuacja międzynarodowa. Kryzys gospodarczy dotknął wszystkie kraje bloku radzieckiego. Nie można brać ich na swój kark. Główny powód - to gospodarka" - powiedział jeszcze w lipcu 1986 roku Michaił Gorbaczow na posiedzeniu Biura Politycznego[1]. Pierestrojka Polityka pierestrojki Gorbaczowa zakładała, reformę komunizmu, która jednak nigdy nie miała oznaczać wolności słowa, rządów prawa czy gospodarki rynkowej, opartej na własności prywatnej. Przywódca radziecki dopuszczając możliwość utraty monopolu partii komunistycznych, chciał zachować kontrolę nad krajami sąsiednimi. Okazało się jednak, że nie można tylko częściowo odejść od totalitaryzmu. W obliczu technologicznego zapóźnienia i wyścigu zbrojeń, w którym znaczną przewagę zyskały Stany Zjednoczone za prezydentury Ronalda Reagana, Gorbaczow musiał próbować wprowadzić zmiany. W marcu 1988 Michaił Gorbaczow zasygnalizował odejście od doktryny Breżniewa, czyli zasady ograniczonej suwerenności" państw - satelitów ZSRR. Doktryna nazwana od nazwiska jej twórcy, sekretarza KPZR Leonida Breżniewa, mówiła, że wojska Układu Warszawskiego mogą zbrojnie interweniować w tych państwach, gdyby zechciały odejść od radzieckiego modelu ustrojowego, tak, jak miało to miejsce w Czechosłowacji w 1968 roku. Takiej militarnej interwencji domagał się przywódca rumuńskich komunistów Nicolae Ceausescu jeszcze w sierpniu 1989 roku - cztery miesiące przed własnym straceniem. Wojska radzieckie stacjonowały w Polsce do 1993 roku. 1990r. Legnica, na zdjęciu dowódca wojsk radzieckich w Polsce generał Dubynin, fot. Tomasz Wierzejski/FOTONOVA Droga do Okrągłego Stołu Nazwa okrągły stół" po raz pierwszy padła z ust Wojciecha Jaruzelskiego 13 czerwca 1988 roku w referacie wygłoszonym na VII Plenum KC PZPR, kiedy mówił o zaproszeniu różnych środowisk do dyskusji nad ustawą o stowarzyszeniach. Aby rzeczywiście doszło do spotkania, potrzeba było przekroczenia psychologicznej bariery zarówno po stronie władzy, jak i opozycji, oraz wypracowania spójnego stanowiska po stronie rządowej. Największym problemem był jednak spór o rejestrację Solidarności". Władza argumentowała, że legalizacja Solidarności" prowadziłaby do odtworzenia ośrodka skupiającego wszelkie destrukcyjne wobec socjalizmu siły polityczne", miałaby negatywny wpływ na sytuację i pozycję Polski w sojuszu państw socjalistycznych", stwarzałaby też możliwość rozbicia jedności partii". Twarda polityka wobec opozycji miała także działać motywująco na członków partii. Z drugiej strony, analitycy SB sugerowali jednak, by kontynuować rozmowy z opozycją, aby w ten sposób uzyskać pomoc w wygaszaniu strajków, ale też po to, by dzielić środowisko Solidarności": Obrady w ramach okrągłego stołu ujawnić mogą daleko idące sprzeczności wewnątrz opozycji. Należy te rozdźwięki, konflikty i animozje skrzętnie wychwytywać i pogłębiać". Jednoznacznie wyrażona odmowa legalizacji związku mogła też oznaczać umocnienie antypaństwowych nastrojów i eskalację strajków.[2] Strajki Preludium do wydarzeń 1989 roku były protesty społeczne przełomu kwietnia i maja 1988 roku. W ostatnich dniach kwietnia stanęła komunikacja miejska w Bydgoszczy. Wybuchły też strajki w Hucie im. Lenina w Krakowie i w Hucie Stalowa Wola, a 2 maja stanęła Stocznia Gdańska. Strajk w Nowej Hucie został złamany o drugiej w nocy 5 maja wejściem na teren zakładu pododdziałów ZOMO [Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej]. Kilkadziesiąt osób zostało pobitych. Milicja pozorowała też ataki na Stocznię Gdańską, gdzie strajk skończył się 10 maja pochodem z Lechem Wałęsą, Tadeuszem Mazowieckim i Alojzym Szablewskim (przewodniczącym stoczniowej Solidarności") na czele. W pierwszej linii pochodu szli też Lech i Jarosław Kaczyńscy Gdańsk, na zdjęciu strajk okupacyjny Stoczni Gdańskiej, fot. Jerzy Kośnik/FOTONOVA Użycie przemocy przez władzę doprowadziło do przerwania poufnych rozmów między jej przedstawicielami a opozycją. Przywódcy strajków zostali aresztowani, zwolnieni z pracy oraz nałożono na nich grzywny, jednak stosunkowo mała siła represji była dla Solidarności" znakiem osłabienia władzy. 15 sierpnia ponownie wybuchły strajki, tym razem w górnośląskich kopalniach. Do protestów wkrótce przyłączyły się Port w Szczecinie, Port Północny i Stocznia Gdańska oraz kilkanaście zakładów w innych regionach kraju. Jednym z głównych postulatów było żądanie legalizacji Solidarności" Słońsk, Kopalnia Węgla Kamiennego XXX lecia PRL, strajk okupacyjny, rodziny odwiedzające strajkujących górników, fot. Tomasz Kosiorowski/ FOTONOVA Reakcją władz były zatrzymania, wyłączanie telefonów, groźby wprowadzenia godziny policyjnej i użycia wojska, akcja page 1 / 6

2 propagandowa oraz wejścia ZOMO do paru zakładów i kopalń na Górnym Śląsku i w Szczecinie. Mediacje Warszawski Klub Inteligencji Katolickiej i przedstawiciele Episkopatu podjęli się mediacji między opozycją a władzą, ale strona rządowa nie zdecydowała się na rozmowy z Lechem Wałęsą. Trwały jednak poufne rozmowy między Czesławem Kiszczakiem i Józefem Czyrkiem a Andrzejem Stelmachowskim i Władysławem Siła-Nowickim, mediowane przez abp. Bronisława Dąbrowskiego, bp. Jerzego Dąbrowskiego i księdza Alojzego Orszulika. 28 sierpnia 1988 roku zakończyło się VIII plenum KC PZPR, które udzieliło legitymacji Kiszczakowi na spotkanie z Wałęsą. Spotkanie odbyło się 31 sierpnia w obecności bp. Jerzego Dąbrowskiego w willi MSW w Warszawie. Strony przedstawiły swoje warunki: Kiszczak uznał zakończenie strajków za warunek rozpoczęcia obrad Okrągłego Stołu. Wałęsa uzależnił powodzenie rozmów od legalizacji Solidarności". W końcu jednak, bez konsultacji z komitetami strajkowymi, zgodził się doprowadzić do zakończenia strajków, co spotkało się z krytyką opozycji, ponieważ strona rządowa nie dała gwarancji spełnienia jej postulatów i zapewnienia bezpieczeństwa strajkującym. W pierwszych dniach września, przy wsparciu Episkopatu, udało się Wałęsie doprowadzić do zakończenia strajków. Protestujący podporządkowali się apelowi Wałęsy, aby wykorzystać szansę na pokojowe rozwiązanie konfliktu, jednak lokalne władze nie zaniechały represji wobec strajkujących, ani nie zmienił się ton propagandy w prasie i w telewizji. Krajowa Komisja Wykonawcza udzieliła poparcia Wałęsie, ale domagała się też jasnej deklaracji ze strony rządu co do legalizacji związku. Początek Magdalenki W połowie września doszło do kolejnych spotkań Wałęsy i Kiszczaka. 16 września w willi rządowej w Magdalence spotkało się około 25 osób - przedstawicieli PZPR, ZSL, SD, OPZZ, Solidarności" i Kościoła. Nie podjęto decyzji co do legalizacji związku, ale zapowiedziano rozpoczęcie rozmów okrągłego stołu" na połowę października. Tymczasem komitety strajkowe zaczęły przekształcać się w komisje Solidarności", często występując o rejestrację jej zakładowych komórek. Rakowski premierem 27 września Mieczysław Rakowski zmienił Zbigniewa Messnera na stanowisku premiera. Nowy szef Rady Ministrów skoncentrował się na problemach gospodarczych. 1 listopada 1988 ogłosił decyzję o likwidacji Stoczni Gdańskiej. Tuż przed wigilią 1988 roku sejm przyjął ustawę o wolności inicjatywy gospodarczej (tzw. ustawa Wilczka), a 31 stycznia 1989 roku ustawę o komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Zakładanie prywatnych firm stało się wyjątkowo łatwe (nigdy po 1989 roku nie było już tak łatwe), a obrót dewizami stał się legalny. Umożliwiło to wielu obywatelom założenie własnej firmy, ale też otwarło drogę funkcjonariuszom partyjnym do sektora prywatnego i zapoczątkowało powoływanie tzw. spółek nomenklaturowych". Do rozmów okrągłego stołu" nie doszło tak, jak planowano, w październiku. Powodem były trwające negocjacje z rządem co do składu delegacji opozycji w czasie rozmów (strona rządowa nie zgadzała się na obecność Jacka Kuronia i Adama Michnika) i programu obrad, jednak kwestią najbardziej palącą pozostawał brak zgody władz na legalizację Solidarności". Negocjacje zostały przerwane po ogłoszeniu decyzji likwidacji Stoczni Gdańskiej. Nie sprzyjały im też represje, które wciąż dotykały strajkujących z sierpnia. Wałęsa - Miodowicz Telewizyjna debata z 30 listopada 1988 roku, w której udział wzięli Lech Wałęsa i Alfred Miodowicz z OPZZ, wbrew przewidywaniom władz, zakończyła się propagandową porażką partii. Wałęsa, obecny na ekranach telewizorów po raz pierwszy od siedmiu lat, ugruntował swoją pozycję przywódcy. Władze wyraziły zgodę na jego wyjazd do Paryża grudnia, gdzie przyjęto go z honorami i gdzie spotkał się z Andriejem Sacharowem. Żytnia 18 grudnia 1988 w kościele na ulicy Żytniej w Warszawie na kolejnym, piątym spotkaniu, przedstawiciele różnych środowisk, zaproszeni przez Lecha Wałęsę, postanowili określać się odtąd jako Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ Solidarność". Komitet podzielono na piętnaście merytorycznych komisji roboczych, a jego celem było przygotowanie stanowiska Solidarności" w rozmowach z rządem. Sekretarzem Komitetu został Henryk Wujec, a przewodniczącymi komisji: Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, Adam Strzembosz, Jan Rosner, Witold Trzeciakowski, Andrzej Stelmachowski, Zofia Kuratowska, Henryk Samsonowicz, Aleksander Paszyński, Andrzej Wajda, Jerzy Regulski, Stefan Kozłowski, Klemens Szaniawski, Marek Edelman i Paweł Czartoryski. Dwa dni później rozpoczęło się X plenum KC PZPR, które zakończyło się 18 stycznia Przeważyła frakcja zwolenników reform. KC zgodził się na rozmowy okrągłego stołu" i zniesienie ograniczeń w tworzeniu nowych związków zawodowych". 27 stycznia 1989 doszło do ponownego spotkania przedstawicieli rządu i opozycji w Magdalence. Ustalono termin rozpoczęcia obrad i ich przebieg. Do idei okrągłego stołu" niechętnie odnieśli się Andrzej Gwiazda i Marian Jurczyk z Grupy Roboczej Solidarności", którzy postanowili zbojkotować rozmowy. Żądali powrotu do działalności Solidarności" z 1980 roku i obrony praw pracowniczych. Dystans do rozmów zachowały też grupy KPN i Solidarności Walczącej". Posiedzenie Komitetu Obywatelskiego 18 grudnia 1988 r. w kościele na Żytniej, fot. J. Maciej Goliszewski Okrągły Stół Pierwsza sesja Okrągłego Stołu miała miejsce 6 lutego 1989 roku. Otwierając obrady w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie Lech Wałęsa powiedział: Przychodzimy z daleka, jedni i drudzy. Droga przed nami długa i wyboista. Wynik naszych prac niepewny. Przy tym stole mamy się porozumieć - na tyle, na ile to możliwe - co do najważniejszych spraw kraju".[3] Kiszczak wspomniał, że jednym z celów obrad są niekonfrontacyjne wybory". Powołano trzy zespoły tematyczne, które miały się zająć sprawami reform politycznych i gospodarczych, wyzwaniami polityki społecznej i sprawami związkowymi oraz podzespoły do spraw rolnictwa, górnictwa, wymiaru sprawiedliwości, stowarzyszeń, samorządu terytorialnego, młodzieży, środków masowego przekazu, nauki, oświaty i postępu technicznego, zdrowia i ekologii. W sumie w rozmowach wzięły udział 452 osoby. Warszawa Tłum zebrany przed Pałacem Namiestnikowskim, obecnie Pałacem Prezydenckim. Tu odbywały się obrady Okrągłego Stołu. foto Erazm Ciołek. Obrady Luty upłynął na spotkaniach w podzespołach problemowych. Legalizację Solidarności" uznano za sprawę pewną. W sprawach gospodarczych spierano się o plan urynkowienia gospodarki żywnościowej i w konsekwencji o częściową czy całkowitą indeksację płac. Zespół do spraw reform politycznych próbował wypracować formułę przyszłych wyborów. Rozmowy utknęły w page 2 / 6

3 miejscu pod koniec miesiąca, dlatego postanowiono je wznowić w mniejszym gronie ponownie w Magdalence w dniach 2 i 7 marca 1989 roku. Ustalono tam, że wybory do Senatu będą miały całkowicie wolny charakter. W tajnych rozmowach uczestniczyły 42 osoby. Przedstawicielami rządu byli między innymi: Stanisław Ciosek, Andrzej Gdula, Czesław Kiszczak, Aleksander Kwaśniewski i Janusz Reykowski, natomiast stronę opozycyjną reprezentowali miedzy innymi Lech Wałęsa, Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Bronisław Geremek, Lech Kaczyński, Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki i Adam Michnik. W spotkaniach wzięli udział też przedstawiciele Kościoła: bp Tadeusz Gocłowski i ks. Alojzy Orszulik. Porozumienie Postanowienia porozumienia, które w końcu osiągnięto i zapisano w dokumencie zamykającym obrady Okrągłego Stołu 5 kwietnia, zakładały przyznanie 65% miejsc w nowym Sejmie koalicji sygnatariuszy Patriotycznego Ruchu Ocalenia Narodowego (PZPR, ZSL, SD, PZKS, PAX, Unia Chrześcijańsko-Społeczna), a 35% niezależnym. Wybory do Senatu miały być wolne. Prezydenta miały wybrać łącznie Sejm i Senat. Termin wyborów ustalono na początek czerwca. Warszawa Pierwszy dzień obrad Okrągłego Stołu. Zdjęcie przedstawia stronę opozycyjną. Od lewej siedzą: Alojzy Pietrzyk, Adam Michnik, Jan Józef Szczepański, Klemens Szaniawski, Andrzej Stelmachowski, Jozef Ślisz, Władysław Liwak, Jacek Merkel, Mieczysław Gil, Tadeusz Mazowiecki, Lech Wałęsa, Władysław Frasyniuk, Zbigniew Bujak, Bronisław Geremek, Edward Radziewicz, Jerzy Turowicz. foto Erazm Ciołek 7 kwietnia 1989 Sejm zmienił konstytucję wprowadzając instytucję Senatu i Prezydenta. Uchwalono też nową ordynację wyborczą. 17 kwietnia zarejestrowano ponownie Solidarność" (zarejestrowano a nie przywrócono jej legalność jak się wcześniej tego domagano). Kampania wyborcza Opozycja wysunęła 161 kandydatów do Sejmu i 100 do Senatu, a więc dokładnie tylu, ilu mogło uzyskać mandat. Kandydaci sfotografowali się z Wałęsą, co uczyniło ich plakaty wyborcze łatwo rozpoznawalnymi. Środowisko Solidarności organizowało pełne życia imprezy plenerowe, spontanicznie akceptowane przez społeczeństwo. Na tle działań opozycji, kampania PRON wydawała się sztywna i bezbarwna. W sumie jednak przedwyborcze tygodnie były niezwykle nerwowe. Postanowienia Okrągłego Stołu były realizowane wybiórczo - władze zgodziły się na utworzenie wielkonakładowej Gazety Wyborczej" (pierwszy numer wyszedł 8 maja w nakładzie 150 tysięcy egzemplarzy), wznowienie Tygodnika Solidarność" i nadawanie programów telewizyjnych Solidarności", przyznały też osobowość prawną Kościołowi, ale odmówiły rejestracji NZS i nadal atakowały kandydatów opozycji. Tłum zebrany przed kawiarnią Niespodzianką"- siedzibą warszawskiego Biura Wyborczego Solidarności". Według wyliczeń Służby Bezpieczeństwa odwiedzało go dziennie 1460 osób. Fot. Tomasz Wierzejski/ FOTONOVA Chwalebne skreślenie" wybory 4 czerwca Tak Timothy Garton Ash nazwał wybory, które odbyły się 4 czerwca 1989 roku. Były one w istocie chwalebnym skreśleniem", ponieważ ordynacja wyborcza zakładała pozostawienie nieskreślenych nazwisk jedynie tych kandydatów, na których wyborca oddawał głos. Frekwencja wyniosła 62% uprawnionych, jednak wybory zakończyły się ogromnym sukcesem opozycji - w pierwszej turze udało się wprowadzić do Sejmu 160 posłów na 161 przewidzianych miejsc i 92 senatorów na 100 dostępnych miejsc. Koalicja rządowa wprowadziła zaledwie 3 kandydatów do Sejmu. Wielu pierwszoplanowych polityków partyjnych z Mieczysławem Rakowskim na czele nie weszło do Sejmu. Sensacyjna wiadomość o wynikach wyborów w Polsce obiegła cały świat. W drugiej turze opozycja zdobyła brakujący mandat w Sejmie i wprowadziła jeszcze 7 własnych kandydatów do Senatu. Na zdjęciu plakat " W samo południe ", który stał się symbolem wyborów. Autor Tomasz Sarnecki 23 czerwca posłowie i senatorowie z Solidarności" powołali Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP). Jej przewodniczącym został Bronisław Geremek. Funkcję marszałka sejmu objął Mikołaj Kozakiewicz, marszałka Senatu Andrzej Stelmachowski. Panowała rozbieżność zdań, kto ma objąć urząd prezydenta. Strona partyjna wysuwała kandydaturę Wojciecha Jaruzelskiego powołując się na ustalenia Okrągłego Stołu. Opozycja nie przypominała sobie takiej umowy. 3 lipca Gazeta Wyborcza" zamieszcza artykuł Adama Michnika pt. Wasz prezydent, nasz premier", który sugeruje podział władzy między PZPR a opozycję. Generał Jaruzelski został wybrany w niezwykle nerwowej atmosferze przewagą jednego głosu. Za kandydaturą Jaruzelskiego nie głosowali niektórzy członkowie koalicji rządowej, co oznaczało zapowiedź rozkładu partii Posiedzenie Sejmu, w pierwszym rzędzie Jacek Kuroń, Bronisław Geremek, Olga Krzyżanowska, Tomasz Wierzejski/FOTONOVA Powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego 1 sierpnia prezydent Jaruzelski wysunął kandydaturę Czesława Kiszczaka na premiera. Wobec błędów OKP kandydatura ta została przyjęta przez Sejm. Kiszczak nie mógł jednak sformułować rządu i z inicjatywy Wałęsy, została zawiązana koalicja OKP z ZSL i SD - dawniej dwoma wiernymi sojusznikami PZPR. Kiszczak zrzekł się misji tworzenia rządu i ponownie z inicjatywy Wałęsy, Jaruzelski powierzył ją Tadeuszowi Mazowieckiemu, którego 24 sierpnia Sejm powołał na urząd premiera. Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych pozostało w rękach PZPR. Za nowym rządem, w którym ministrem spraw zagranicznych został Krzysztof Skubiszewski, ministrem pracy i opieki społecznej Jacek Kuroń, a wicepremierem do spraw gospodarczych został Leszek Balcerowicz, głosowało 402 z 415 obecnych posłów. Tadeusz Mazowiecki w Sejmie. Zdjęcie Tomasz Wierzejski Jesień ludów" Jesienią 1989 roku rozpoczął się dynamiczny proces zmian w Europie Środkowej i Wschodniej, nazwany później jesienią ludów". We wrześniu Węgry otworzyły granicę z Austrią dla uchodźców z NRD. 9 listopada, po manifestacjach w różnych miastach NRD, otwarto granicę z Berlinem Zachodnim i po obu stronach berlinczycy zaczęli rozbierać mur. Rozpoczął się proces zjednoczenia Niemiec. Słowa Michaiła Gorbaczowa wypowiedziane na posiedzeniu Biura Politycznego w 1986 roku okazały się prorocze: Jeśli nie utrzymamy Polski, to nie zdołamy też utrzymać NRD"[4] Również w listopadzie w Bułgarii upadł reżim Żiwkowa, a parę tygodni później miała miejsce aksamitna rewolucja" w Czechosłowacji. W ostatnich dniach grudnia w Rumunii krwawo obalono dyktaturę Ceausescu. Polacy otworzyli nowy rozdział w dziejach Europy. Upadła żelazna kurtyna. Dziesięć lat później Polska stała się częścią NATO, a 1 maja 2004 roku przystąpiła do Unii Europejskiej. Kalendarium wydarzeń kwietnia page 3 / 6

4 W krakowskiej Hucie im. Lenina wybucha strajk. Robotnicy domagają się podwyżek płac i przywrócenia do pracy zwolnionych działaczy Solidarności kwietnia Przez dwa dni strajkują pracownicy Huty Stalowa Wola. Żądają między innymi zgody na legalną działalność Solidarności w swoim miejscu pracy. 2 maja Rozpoczyna się strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. 5 maja O drugiej w nocy pododdziały ZOMO rozbijają strajk w Nowej Hucie. 10 maja Strajk w Stoczni Gdańskiej kończy się pochodem około tysiąca ludzi na czele z Lechem Wałęsą, Tadeuszem Mazowieckim i z przewodniczącym stoczniowej Solidarności Alojzym Szablewskim. 19 czerwca Odbywają się wybory do rad narodowych. Towarzyszą im demonstracje i starcia z milicją w Gdańsku oraz w Nowej Hucie. Według danych opozycji frekwencja w wyborach zostaje zawyżona lipca Do Polski z wizytą przejeżdża Michaił Gorbaczow - sekretarz generalny KC KPZR i przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR. 15 sierpni Rozpoczyna się strajk w kopalni Manifest Lipcowy w Jastrzębiu Zdroju. Robotnicy żądają przede wszystkim legalizacji NSZZ Solidarność. W ciągu najbliższych dni akcję strajkową podejmują kolejne kopalnie, Port Szczeciński i szczecińska komunikacja miejska. 20 sierpnia Strajkuje dziesięć katowickich kopalń. 22 sierpnia Do strajkujących zakładów przyłączają się Stocznia Gdańska. Port Północny, Zakłady im. Cegielskiego w Poznaniu oraz Huta Stalowa Wola. Fala strajków i protestów dotyka województw: katowickiego, szczecińskiego, gdańskiego, poznańskiego, warszawskiego, wrocławskiego, tarnobrzeskiego i wałbrzyskiego. Strajkują trzy nowe kopalnie oraz część pracowników Huty im. Lenina. 27 sierpnia Powoli ustają strajki na Górnym Śląsku. Trwa protest w kopalniach Manifest Lipcowy, Jastrzębie i XXX-lecia PRL. 28 sierpnia Generał Czesław Kiszczak uzyskuje zgodę Biura Politycznego KC PZPR na spotkanie z Lechem Wałęsą. Ma uzyskać pomoc Wałęsy w zakończeniu strajków. 31 sierpnia Spotkanie Lecha Wałęsy, Czesława Kiszczaka, Stanisława Cioska i bp Jerzego Dąbrowskiego w willi MSW przy ul. Zawrat w Warszawie. Strona rządowa mówi o potrzebie wygaszenia strajków, Lech Wałęsa o konieczności legalizacji Solidarności. Licząc na ustępstwa rządu, Wałęsa godzi się pomoc w zakończeniu strajków i wywiązuje się z tego zobowiązania. 16 września Do ośrodka MSW w podwarszawskiej Magdalence przybywa 25 osób. Są to przedstawiciele PZPR, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego, OPZZ, Kościoła i Solidarności. Uczestnicy rozmów nie dochodzą do porozumienia w sprawie legalizacji Solidarności, poznają rozbieżności między własnymi stanowiskami. 27 września Mieczysław F. Rakowski zastępuje odwołanego 19 września Zbigniewa Messnera na stanowisku prezesa Rady Ministrów. Nie udaje mu się włączyć do rządu przedstawicieli opozycji. 31 października Zostaje ogłoszona decyzja o likwidacji Stoczni Gdańskiej. 30 listopada Transmitowana na żywo debata telewizyjna Lecha Wałęsy z Alfredem Miodowiczem, zakończona zwycięstwem przywódcy Solidarności grudnia Wizyta Lecha Wałęsy we Francji. 18 grudnia Powstaje Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ Solidarność. Jego zadaniem jest przygotowanie strony opozycyjnej do rozmów Okrągłego Stołu grudnia Pierwsza tura X Plenum KC PZPR daje zielone światło na rozmowy o legalizacji Solidarności. 23 grudnia Zostaje przyjęta tzw. ustawa Wilczka O podejmowaniu działalności gospodarczej oraz O działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych stycznia Obywatele otrzymują własne paszporty. Zostają zniesione kartki na benzynę i węgiel kamienny oraz system asygnat obowiązujący dla sprzedaży samochodów osobowych. 27 stycznia Spotkanie w Magdalence, w czasie którego zostają ustalone szczegóły rozmów Okrągłego Stołu lista osób zaproszonych do negocjacji oraz tematyka obrad. Noc z 29 na 30 stycznia W niewyjaśnionych okolicznościach w Białymstoku umiera związany z opozycją 31-letni ksiądz Stanisław Suchowolec, page 4 / 6

5 wcześniej kilkakrotnie napadany i nękany przez nieznanych sprawców. 6 lutego Rozpoczynają się obrady Okrągłego Stołu w Pałacu Namiestnikowskim (ówczesnej siedzibie Urzędu Rady Ministrów, obecnie jest to Pałac Prezydencki) w Warszawie. Zostają powołane trzy główne zespoły tematyczne: gospodarki i polityki społecznej, reform oraz pluralizmu związkowego oraz podzespoły. 9 lutego Demonstracja NZS, KPN i Solidarności Walczącej w Poznaniu. 21 lutego Manifestacja krakowskich i warszawskich studentów w obronie uwięzionego Vaclava Havla. 2 marca Kolejne poufne spotkanie w ośrodku MSW w Magdalence. Biorą w nim udział przedstawiciele rządu, opozycji i Kościoła. Opozycję reprezentują Lech Wałęsa, Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Bronisław Geremek, Lech Kaczyński, Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki i Adam Michnik. Jest mowa o przyszłych wyborach do Senatu. 4 marca W Jastrzębiu ma miejsce Kongres Opozycji Antyustrojowej. Uczestniczą w nim przedstawiciele KPN, PPS Rewolucja Demokratyczna, Solidarności Walczącej, Ruchu Wolność i Pokój oraz Solidarnościowi krytycy Wałęsy. Potępiają obrady Okrągłego Stołu, interweniuje SB. 7 marca Spotkanie w Magdalence poświęcone przyszłej ordynacji wyborczej oraz relacjom między izbami parlamentu i prezydentem. 15 marca Obrót walutami obcymi staje się legalny. 29 marca Kontynuacja dyskusji w Magdalence. 3 kwietnia Dalszy ciąg rozmów w Magdalence. Ustalone zostają podział mandatów w Sejmie (65% miejsc zostaje zagwarantowanych koalicji PRON, zaś 35% jest przedmiotem wolnych wyborów), kompetencje prezydenta, relacje między Sejmem i przyszłym Senatem. 5 kwietnia Koniec obrad Okrągłego Stołu. 7 kwietnia Zgodnie z postanowieniami Okrągłego Stołu, Sejm wprowadza zmiany do konstytucji PRL i uchwala nowe Prawo o stowarzyszeniach. 17 kwietnia Rejestracja NSZZ Solidarność przez Sąd Wojewódzki w Warszawie kwietnia Wizyta Lecha Wałęsy we Włoszech i w Watykanie. 28 kwietnia Pierwsza audycja Komitetu Obywatelskiego Solidarność w Polskim Radio. 29 kwietnia W Stoczni Gdańskiej ma miejsce spotkanie kandydatów na posłów i senatorów z ramienia KO z Lechem Wałęsą. Fotografie każdego z kandydatów z przewodniczącym Solidarności trafiają na plakaty wyborcze. Jedyny kandydat, który nie dotarł na to spotkanie nie uzyskał później mandatu. 8 maja Ukazuje się pierwszy numer Gazety Wyborczej maja W Krakowie mają miejsce demonstracje młodych radykałów z NZS, KPN, Federacji Młodzieży Walczącej oraz anarchizującej Akcji Studenckiej WiP. Manifestujący domagali się usunięcia z terytorium Polski wojsk sowieckich. Były starcia z milicją. 17 maja W wyniku przyjęcia przez Sejm odpowiednich ustaw Kościół zyskuje osobowość prawną, może tworzyć różne organizacje, posiadać środki masowego przekazu, drukarnie, kina i teatry. Państwo przyznaje mu też ulgi podatkowe i celne oraz obiecuje zwrócić przywłaszczone nieruchomości. 22 maja Wizyta Wojciecha Jaruzelskiego w Berlinie. 31 maja Ukazuje się wznowiony Tygodnik Solidarność, którego redaktorem naczelnym jest Tadeusz Mazowiecki. 4 czerwca Pierwsza tura wyborów parlamentarnych zakończona przytłaczającym zwycięstwem Solidarności. Frekwencja wynosi 62% uprawnionych. Komitetowi Obywatelskiemu udaje się obsadzić 160 ze 161 możliwych miejsc w Sejmie, zaś w Senacie 92 ze 100 możliwych. Reszta kandydatów KO wchodzi do drugiej tury. Strona rządowa odnosi dotkliwą porażkę. Udaje się jej wprowadzić tylko trzech kandydatów do Sejmu i żadnego do Senatu. Pozostałe mandaty pozostaną nieobsadzone aż do drugiej tury wyborów. Obsadzenie ich będzie wymagać zmian w ordynacji wyborczej. 5 czerwca Solidarność odrzuca ofertę współtworzenia nowego rządu. 11 czerwca Strona partyjna wysuwa kandydaturę Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta powołując się na ustalenia z obrad Okrągłego Stołu. Opozycja nie przypomina sobie takiej umowy. 18 czerwca Druga tura wyborów. Frekwencja wynosi 25,5% uprawnionych do głosowania. KO uzyskuje jeden brakujący mandat w Sejmie i siedem z ośmiu mandatów w Senacie. page 5 / 6

6 23 czerwca Bronisław Geremek zostaje przewodniczącym powołanego tego dnia Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. OKP postanawia nie wysuwać własnego kandydata na urząd prezydenta PRL. 25 czerwca Reaktywacja Polskiego Stronnictwa Ludowego. 30 czerwca Manifestacje przeciwko kandydaturze Jaruzelskiego na prezydenta w Warszawie i w Katowicach. Demonstracja KPN z 3 lipca zostaje rozpędzona przez ZOMO 2 lipca Prezydent USA George Bush w wywiadzie udzielonym Trybunie Ludu wzywa ZSRR do wycofania wojsk z terytorium Polski. 3 lipca W Gazecie Wyborczej ukazuje się artykuł Adama Michnika Wasz prezydent, nasz premier, w którym jego autor sugeruje sposób podziału władzy między stronę partyjną a solidarnościową i porozumienie tejże z reformatorsko nastawionym skrzydłem obozu władzy. 4 lipca Pierwsza sesja obu izb nowowybranego parlamentu. Mikołaj Kozakiewicz z ZSL zostaje Marszałkiem Sejmu, natomiast Andrzej Stelmachowski z OKP - Senatu lipca Prezydent USA George Bush przyjeżdża do Polski. 11 lipca Zostają znalezione zwłoki współpracującego z opozycją księdza Sylwestra Zycha. 17 lipca Polska wznawia stosunki dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską. 18 lipca Generał Jaruzelski ostatecznie zgadza się kandydować na prezydenta. Będzie jedynym kandydatem. 19 lipca Zgromadzenie Narodowe wybiera przewagą jednego głosu gen. Wojciecha Jaruzelskiego na urząd prezydenta PRL. 25 lipca Lech Wałęsa odrzuca propozycję współtworzenia rządu przez Solidarność pod przewodnictwem PZPR. 29 lipca Na XIII Plenum KC PZPR Mieczysław F. Rakowskiego zostaje wybrany nowym I sekretarzem KC. 1 sierpnia Jedną z ostatnich decyzji rządu Rakowskiego jest urynkowienie cen żywności. 2 sierpnia Sejm przyjmuje kandydaturę Czesława Kiszczaka na premiera. 10 sierpnia Przedstawiciele klubów poselskich ZSL i SD, dawni sojusznicy PZPR prowadzą rozmowy z przedstawicielami OKP. 12 sierpnia Zostaje rozwiązany IV Departament MSW odpowiedzialny za inwigilację Kościoła i związków wyznaniowych. 14 sierpnia Misja utworzenia rządu przez gen. Kiszczaka kończy się fiaskiem i ten rezygnuje z funkcji Prezesa Rady Ministrów. 16 sierpnia Kluby poselskie ZSL i SD opowiadają się za utworzeniem rządu z Solidarnością. 19 sierpnia Tadeusz Mazowiecki otrzymuje misję utworzenia rządu od prezydenta Jaruzelskiego. Nicolae Ceausescu wzywa sygnatariuszy Układu Warszawskiego do interwencji w Polsce. Jego apel pozostaje bez odpowiedzi. 24 sierpnia Sejm aprobuje Tadeusza Mazowieckiego na stanowisku premiera. 12 września Sejm zatwierdza skład rządu przedstawiony przez Tadeusza Mazowieckiego. Oprócz dwunastu przedstawicieli Solidarności w skład dwudziestoczteroosobowego gabinetu wchodzi też czterech członków ZSL, czterech członków PZPR oraz trzech posłów SD. Minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski jest niezależny NOTE[1] Antoni Dudek, PRL bez makijażu, Znak, Kraków 2008, s [2]AIPN, sygn. 0752/1, t. 9, Wstępne wnioski oceny sytuacji i elementy prognozy jej rozwoju w najbliższym czasie z 14 września1988 r., s , cytat za: Antoni Dudek, Reglamentowana rewolucja, Acana, Kraków 2004, s [3] Lech Wałęsa, cytat z Okrągły stół, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa [4] Antoni Dudek, PRL bez makijażu, Znak, Kraków 2008, s Bibliografia: Andrzej Albert, Najnowsza historia Polski , Wydawnictwo Puls, Londyn Andrzej Garlicki, Karuzela: Rzecz o Okrągłym Stole, Czytelnik", Warszawa Antoni Dudek, PRL bez makijażu, Znak, Kraków Antoni Dudek, Reglamentowana rewolucja, Acana, Kraków 2004 George Weigel, Ostateczna rewolucja, W drodze, Poznań Jan Skórzyński, Od Solidarności do wolności, Wydawnictwo Trio, Warszawa Koniec Jałty, Ośrodek Karta Krystyna Trembecka, Okrągły stół w Polsce: studium o porozumieniu politycznym, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin Lech Wałęsa, cytat z Okrągły stół, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa page 6 / 6