KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW

Transkrypt

1 ... kod pracy ucznia... pieczątka WKK KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ETAP WOJEWÓDZKI Drogi Uczniu, witaj na II etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania. Arkusz liczy 11 stron i zawiera 24 zadania. Przed rozpoczęciem pracy sprawdź, czy Twój test jest kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś je Komisji Konkursowej. Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem bądź piórem. Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi. W przypadku testu wyboru prawidłową odpowiedź zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej odpowiedzi. Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną odpowiedź. Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone w miejscu do tego przeznaczonym. Przy każdym zadaniu podano maksymalną liczbę punktów możliwą do uzyskania za jego rozwiązanie. Czas pracy: 90 minut Liczba punktów możliwych do uzyskania: 80 Pracuj samodzielnie. Powodzenia! Strona 1 z 12

2 Zadanie 1. (0-10 pkt.) Wpisz do tabeli nazwy elementów budowy ciała człowieka, które oznaczono numerami 1-5, a następnie przyporządkuj każdemu z nich funkcje lub cechy budowy spośród podanych w podpunktach, wpisując do tabeli odpowiadające im litery. a) efektor b) narząd smaku c) zginacz d) tłoczy krew do płuc e) ma zastawki f) prostownik g) gruczoł dokrewny h) narząd słuchu i) wypełnia je limfa j) wytwarza progesteron k) element dużego obiegu krwi l) wytwarza komórki jajowe m) reguluje napięcie mięśni n) wytwarza tymozynę o) rozgałęzia się na naczynia wieńcowe Nr 1 Nazwy elementów budowy ciała Cechy budowy, funkcje elementów Strona 2 z 12

3 Test wyboru z uzasadnieniem odpowiedzi Po uważnym przeczytaniu każdego zadania dokonaj wyboru jednej prawidłowej odpowiedzi i zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej odpowiedzi, którą następnie krótko uzasadnij. Zadanie 2. (0-2 pkt.) Komórki palaczy tytoniu otrzymują mniej tlenu, co ma bezpośredni związek ze składnikiem dymu tytoniowego, jakim jest: A. acetylen B. tlenek węgla C. kwas nikotynowy D. nikotyna Zadanie 3. (0-2 pkt.) Adam rzadko zapada na choroby zakaźne. Może to zawdzięczać między innymi doskonale funkcjonującej: A. grasicy B. krtani C. tarczycy D. trzustce Zadanie 4. (0-2 pkt.) Przebywanie na słońcu może być elementem profilaktyki: A. anemii B. krzywicy C. cukrzycy D. żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa Zadanie 5. (0-2 pkt.) Hormonem ciąży określa się: A. estrogen B. parathormon C. progesteron D. testosteron Strona 3 z 12

4 Zadanie 6. (0-2 pkt.) W miarę przepływu moczu pierwotnego przez kanaliki nerkowe maleje w nim stężenie: A. glukozy B. mocznika C. kwasu moczowego D. wszystkich wymienionych Zadanie 7. (0-2 pkt.) Zaburzenia snu u ludzi mają bezpośredni związek z dysfunkcją: A. grasicy B. móżdżku C. szyszynki D. trzustki Zadanie 8. (0-2 pkt.) Daltonizm związany jest z zaburzeniami w funkcjonowaniu: A. czopków B. pręcików C. soczewki D. tęczówki Zadanie 9. (0-2 pkt.) Eutrofizacja jest następstwem: A. wypasania łąk B. stosowania dezodorantów C. wycinania lasów D. stosowania nawozów i pestycydów Zadanie 10. (0-2 pkt.) Dziura ozonowa jest efektem: A. wycinania lasów B. emisji gazów cieplarnianych C. nawożenia pół D. wykorzystania freonu Strona 4 z 12

5 Zadanie 11. (0-2 pkt.) Małże mają wpływ na rozrodczość: A. karpia B. różanki C. uklei D. węgorza Zadania otwarte Zadanie 12. (0-3 pkt.) Podaj nazwy 3 gatunków płazów ogoniastych chronionych w Polsce. Zadanie 13. (0-12 pkt.) Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania: Marek został mistrzem biegów przełajowych. Oto jak opisał genezę swoich sukcesów:,,podstawowym źródłem energii dla mojego organizmu są cukry, które spożywam wraz z pokarmami. Cukry złożone np. skrobia zanim oddadzą organizmowi zmagazynowaną w sobie energię muszą przejść skomplikowany proces trawienia w przewodzie pokarmowym. Glukoza będąca produktem trawienia jest wchłaniana do krwi. Poziom glukozy we krwi utrzymywany jest przez wątrobę i współpracujący z nią gruczoł dokrewny, który wydziela dwa hormony o przeciwstawnym działaniu. Glukoza jest ważnym, choć nie jedynym źródłem energii dla moich mięśni. a) wpisz do tabeli nazwy 2 enzymów i 2 hormonów biorących udział w przemianach cukrów, o których mowa w tekście, oraz gruczołów produkujących je (0-8 pkt.) Nazwy enzymów lub hormonów Nazwy gruczołów Strona 5 z 12

6 b) Podkreśl nazwy 2 produktów wewnątrzkomórkowej przemiany cukrów, które usuwane są z organizmu (0-2 pkt.) dwutlenek węgla, glukoza, glicerol, glikogen, mocznik, ryboza, woda c) Podkreśl występujące w zestawieniu 2 produkty pokarmowe zawierające białka pełnowartościowe (0-2 pkt.) fasola, jaja, kasza gryczana, marchew, pieczywo razowe, ryby, soja Zadanie 14. (0-3 pkt.) Na rysunku przedstawiono zakresy tolerancji 3 gatunków wobec temperatury. Gatunki stenotermiczne oznaczono literami... i.... Literą... oznaczono gatunek.... Zadanie 15. (0-3 pkt.) Wpisz nazwy 3 gatunków pierwotniaków, które są sprawcami chorób ludzi. Nazwa gatunku Nazwa choroby lub jej skutki malaria poronienia, wady rozwoje płodu śpiączka afrykańska Strona 6 z 12

7 Zadanie 16. (0-2 pkt.) Wykresy A i B przedstawiają krzywe przeżywania, a w podpunktach zawarto opisy odnoszące się do nich. Wpisz obok podpunktów literę A lub B w zależności, do którego z wykresów odnosi się opis. Do jednego opisu brak wykresu. a) mała śmiertelność we wczesnym i średnim okresie życia... b) duża śmiertelność we wczesnym i średnim okresie życia... c) śmiertelność jest prawie na stałym poziomie i nie zależy od wieku... Zadanie 17. (0-3 pkt.) Na łamach Przyrody Polskiej ukazywały się artykuły na temat parków narodowych w Polsce. Podaj nazwy parków, o których mowa w podpunktach. a) Park ten jako obszar wodno-błotny ma znaczenie międzynarodowe dla ochrony przyrody. Jest to największy park narodowy w naszym kraju. PP nr 4/2004 b) Park ten zwany Polską Amazonią, pomimo niewielkiej powierzchni (7350 ha) jest jednym z najcenniejszych polskich parków narodowych. PP nr 7/2005 c) Park, którego symbolem jest żuraw, jest największym skupiskiem żółwia błotnego w Europie. PP nr 5/2004 Strona 7 z 12

8 Zadanie 18. (0-2 pkt.),,przyroda Polska jest źródłem informacji o wielu gatunkach chronionych. Oto fragment opisu jednego z nich. Przyroda Polska nr 11/2005 Jest doskonałym przykładem gatunku zwornikowego, to znaczy takiego, który stwarza warunki do życia dla innych organizmów i którego brak może doprowadzić do poważnych zakłóceń w przyrodzie. Jego prawna ochrona w Polsce swój początek miała już w X wieku. a) Podaj pełną nazwę opisanego gatunku? b) Jak nazywają się domki, budowane przez opisane zwierzęta? Zadanie 19. (0-2 pkt.) PP nr 10/2005 Jaki gatunek ptaka - dość rzadko spotykanego w Polsce - odbywa lęgi zimą? Co sprzyja lęgom o dość nietypowej, jak dla ptaków porze roku? Zadanie 20. (0-1 pkt.) PP nr 9/2005 Przed laty nierozważnie sprowadzona do Europy czyni ogromne spustoszenia wśród zwierząt. Związana ze środowiskiem wodnym świetnie pływa, poluje w dzień i w nocy. Opisany gatunek to:... Zadanie 21. (0-2 pkt.) PP nr 10/2005 Należą do tzw. indywidualnych form ochrony przyrody. Ich ustanowienie następuje rozporządzeniem wojewody lub uchwałą rady gminy. Podaj nazwy tych dwóch form ochrony przyrody.... Strona 8 z 12

9 Zadania genetyczne Zadanie 22. (0-4 pkt.) Romek jest daltonistą, zaś jego rodzice nie są daltonistami. a) Zapisz genotypy i typy gamet rodziców Romka /przy pomocy liter/, a następnie wypełnij szachownicę genetyczną obrazującą genotypy ich dzieci. Daltonizm jest cechą sprzężoną z płcią. Symbol X d oznacza allel warunkujący chorobę recesywny, X D oznacza allel prawidłowego widzenia. genotypy rodziców gamety b) Które z wymienionych fenotypów mogą wystąpić u ich dzieci? Podkreśl je. daltonista, niedaltonista, daltonistka, niedaltonistka z genem na daltonizm, niedaltonistka nie mająca genu na daltonizm Strona 9 z 12

10 Za rozwiązanie tego zadania możesz otrzymać maksymalnie 4pkt. /genotypy rodziców-1pkt, gamety rodziców-1pkt, genotypy dzieci podane w szachownicy-1pkt, fenotypy dzieci-1pkt/. Strona 10 z 12

11 Zadanie 23. (0-3 pkt.) Rodzice /matka - grupa krwi AB, ojciec - 0/ mają dzieci o różnych grupach krwi. a) Wpisz do szachownicy genetycznej typy gamet rodziców i genotypy ich dzieci posługując się znanymi symbolami literowymi: i 0, I A, I B. b) Podaj nazwy grup krwi ich dzieci:.... Za rozwiązanie tego zadania możesz otrzymać max 3 pkt. /gamety rodziców-1pkt, genotypy dzieci-1pkt, grupy krwi dzieci-1pkt / Strona 11 z 12

12 Krzyżówka tematyczna Zadanie 24. (0-10 pkt.) Rozwiąż krzyżówkę POZIOMO: 3) współbiesiadnik 6) żaba w stosunku do muchy 7) organizmy żyjące na dnie zbiorników wodnych 8) orientacja przestrzenna nietoperzy 9) zapyla m.in. lucernę i koniczynę czerwoną PIONOWO: 1) wzajemne oddziaływanie roślin na siebie 2) trujący alkaloid zawarty w liściach ziemniaka 3) jest nim kąkol w stosunku do pszenicy 4) organizm o szerokim zakresie tolerancji, zdolny do życia w różnych środowiskach 5) pazur orła Źródła rysunków: 1. Jędrasik H. Kwiecień A. Biologia. Egzamin gimnazjalny. Wydawnictwo Żak, Warszawa Strona 12 z 12