PRYWATYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM

Transkrypt

1 Urzqd Statystyczny Katowice Statistical Office in Katowice Skn / PRYWATYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM A N A L I Z Y S T A T Y S T Y C Z N E Privatization of State Enterprises in Katowice Voivodship S T A T I S T I C A L A N A L Y S E S Ka to w ice 1998

2 OBJAŚNIANIA ZN AKÓ W UM O W IW CH Kreska - (-) zjawisko nie występuje Zero(O) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5 Kropka (.) - zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych Znak x - wypełnienie pozycji ze względu na układ tablicy jest niemożliwe lub niecelowe..w tym" - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy UUAŻNI JSZ SKRÓTV tys. = tysiąc min = milion zł = złoty cd. = ciąg dalszy dok. = dokończenie EKD = Europejska Klasyfikacja Działalności ustawa o p.p. = ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 25 września 1981 r. ustawa o p.p.p. = ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 13 lipca 1990 r. Przy publikowaniu danych US prosimy o podanie źródła

3 Urzqd Statystyczny UJ Katowicach Statistical O ffice in Katow ice flnfluzv STATVSTVCZN6 STATISTICAL ANALVS6S PRVUURTYZfiOfi PRZ D5l^ßlORSTUU PfiŃSTUUOUUYCH UJ UUOJ UUÓDZTUUI KRTOUUICKIM PRIVfiTIZfiTION OF STfiT NT RPRIS S IN KfiTOUUIŒ VOIVODSHIP ISßN LISTOPRD 1998 N O V M ß R 1998

4 ah/is/i Opracowała mgr Halina Byrczek Urząd Statystyczny, ul. Owocowa 3, Katowice Nakład 135 egz. Papier offsetowy, 80 g. Format B-5. Oddano do druku: listopad 1998 r. Druk: Dział Poligraficzny Urzędu Statystycznego, ul. Kossutha 7, Katowice Zam. 189/98

5 W stęp Publikację opracowano na podstawie wyników badania prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, prowadzonego przez statystykę począwszy od 1991 r. Celem badania prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych jest uzyskanie informacji o sytuacji prawnej i ekonomicznej przedsiębiorstw państwowych, ich zamierzeniach prywatyzacyjnych oraz obserwacja zakresu i stanu zaawansowania przekształceń w łasnościow ych, a także ich efektów gospodarczych. Badanie obejm uje wszystkie przedsiębiorstwa państwowe, zmiany ich form własności oraz fakty tworzenia na ich bazie prywatnych podm iotów gospodarczych. Źródłem informacji je st sprawozdawczość GUS na formularzach o symbolu "Pr" oraz w zakresie przekształceń nieruchomości rolnych Skarbu Państwa - zestawienia informacyjne Agencji W łasności Rolnej Skarbu Państwa. Jednostkam i składającymi sprawozdania są przedsiębiorstwa państwowe i spółki oraz instytucje reprezentujące Skarb Państwa w procesie prywatyzacji. Prezentowane w niniejszej publikacji informacje dotyczą procesu przekształceń własnościowych przedsiębiorstw, jaki miał m iejsce w okresie 1 VIII VI 1998, przy czym w części pierwszej inform acje dotyczą całego obserwowanego okresu prywatyzacji począwszy od 1990 r. do końca 1997 r., natom iast część druga obejm uje fakty, które wydarzyły się w 1997 r. i I półroczu 1998 r. jak również zawiera charakterystykę ekonom iczną obserwowanych jednostek w edług stanu na 31 XII 1997 r. W aneksie zamieszczono wykaz imienny powstałych spółek Skarbu Państwa, spółek pracowniczych, przedsiębiorstw poddanych likwidacji nie zlikwidowanych, przedsiębiorstw pryw atyzow anych bezpośrednio.

6 In t r o d u c tio n The publication was elaborated on the basis o f results o f the survey on privatization o f state enterprises, conducted by statistics since The aim o f the survey on privatization o f state enterprises is to obtain information on legal and economic situation o f state enterprises, their privatization plans and observation o f the range and state o f advancement o f property transform ations as well as their econom ic effects. The survey covers all state enterprises, changes o f their forms o f property and the fact o f forming on their basis private economic units. The source o f information is the CSO reporting on "Pr" forms and in the field o f agricultural landed property o f the State Treasury - information obtained from the State Treasury Agency o f Agricultural Property. Units, which prepare the reporting are state enterprises and partnerships as well as institutions representing the State Treasury in the process o f privatization. Presented within this publication information concerns the process o f property transform ation o f enterprises, which took place in the period from August 1st, 1990 to June 30'1', The first part presents information on the whole process o f privatization from 1990 to the end o f 1997 and the second part presents facts which took place in 1997 and in the first half o f 1998 and shows economic characteristics o f the observed units as o f December 31st, A list o f new partnerships o f the State Treasury, worker's partnerships and enterprises being in the process o f liquidation as well as enterprises privatized directly is enclosed in the publication as an annex.

7 Spis treści Contents Wstęp... 3 Introduction...4 Wyjaśnienia metodyczne... 8 Methodological remarks...11 Przebieg procesu prywatyzacji w latach Progress o f privatization process in years Prywatyzacja w I półroczu 1998 r...28 Privatization in the first half o f 1998 Podsumowanie Summary Aneks Annex Spis tablic Ust of tables Numer Number Strona Page Przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem przekształceń własnościowych State enterprises under the process o f property transformation Efekty procesu przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych Effects o f the process ofproperty transformation o f state enterprises Przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem przekształceń własnościowych według sekcji i działów EKD State enterprises under the process o f property transformation by NACE sections and divisions Przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem przekształceń własnościowych według miast State enterprises under the process o f property transformation by towns Przedsiębiorstwa państwowe przekształcone w spółki State enterprises transformed into partnerships Spółki Skarbu Państwa powstałe z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych State Treasury partnerships form ed through transformation o f state enterprises Spółki powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw państwowych i ich prywatyzacja według sekcji i działów EKD Partnerships form ed on the basis o f transformed state enterprises and their privatization by NACE sections and divisions Spółki powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw państwowych i ich prywatyzacja według miast, gmin Partnerships form ed on the basis o f transformation o f state enterprises and their privatization by towns and gm inas

8 6 Numer Number Strona Page Przedsiębiorstwa państwowe sprywatyzowane bezpośrednio według sekcji i działów EKD State enterprises privatized directly by NACE sections and divisions Przedsiębiorstwa państwowe sprywatyzowane bezpośrednio według miast, gmin State enterprises privatized directly by towns and gminas Przedsiębiorstwa państwowe zlikwidowane według sekcji i działów EKD State enterprises liquidated by NACE sections and divisions Przedsiębiorstwa państwowe zlikwidowane według miast Rozdysponowanie majątku zlikwidowanych lub sprywatyzowanych bezpośrednio przedsiębiorstw państwowych według sekcji EKD Distibution o f the property o f state enterprises liquidated or privatized directly Państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa State enterprises o f agricultural economy taken over by the State Treasury Agency Przedsiębiorstwa państwowe zlikwidowane lub sprywatyzowane bezpośrednio w 1997 r. i w I półroczu 1998 r State enterprises liquidated or privatized directly in 1997 and in the first h alf o f Rozdysponowanie majątku zlikwidowanych lub sprywatyzowanych bezpośrednio przedsiębiorstw w 1997 r. i w I półroczu 1998 r. według sekcji EKD Distribution o f the property o f enterprises liquidated or privatized directly in 1997 Przedsiębiorstwa państwowe z których powstały spółki w 1997 r. i w I półroczu 1998 r. State enterprises on the basis o f which partnerships were form ed in 1997 and in the Spółki z udziałem Skarbu Państwa powstałe w 1997 r. i w I półroczu 1998 r. Partnerships with the share o f State Treasury form ed in 1997 and in the first h alf o f Spółki według własności kapitału powstałe w 1997 r. i w I półroczu 1998 r. Partnerships by the ownership o f capital form ed in 1997 and in the first half o f Przedsiębiorstwa państwowe według stanu przygotowań do prywatyzacji State enterprises bv the state o f readiness fo r privatization Pracujący w podmiotach gospodarczych objętych procesem prywatyzacji według sekcji EKD w 1997 r. Employment in economic entities covered by the privatization process by NACE sections in Przychody i koszt)' w podmiotach objętych procesem prywatyzacji w 1997 r. Incomes and costs in entities covered by the privatization process in

9 7 Numer Number Strona Page Wyniki finansowe oraz obciążenia wyniku w podmiotach gospodarczych objętych procesem prywatyzacji w 1997 r. Financial results and encumbrances on the results in economic entities covered by the privatization process in Relacje ekonomiczne w podmiotach gospodarczych objętych procesem prywatyzacji w 1997 r. Economic relations in economic entities covered by the privatization process Majątek obrotowy w podmiotach gospodarczych objętych procesem prywatyzacji w 1997 r. Current assets in economic entities covered bv the process o f privatization in Źródła finansowania majątku podmiotów gospodarczych objętych procesem prywatyzacji w 1997 r. Sources offinancing o f assets o f economic entities covered by the process ofprivatization in Struktura przedsiębiorstw państwowych biorących udział w prywatyzacji według osiągniętego wyniku finansowego Structure o f state enterprises within the privatization process by their results Spis wykresów l i s t o f g r a p h s Numer Number Strona Page Struktura przedsiębiorstw państwowych poddanych prywatyzacji według dróg prywatyzacji i rodzaju działalności Structure o f state enterprises under the privatization process by ways ofprivatization and kind o f activity Przedsiębiorstwa państwowe przekształcone w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa State enterprises transformed into one-man partnerships o f the State Treasury Struktura spółek powstałych w wyniku przekształceń przedsiębiorstw państwowych według sekcji EKD Structure ofpartnerships form ed on the basis o f transformation o f state enterprises Przedsiębiorstwa objęte prywatyzacją bezpośrednią Przedsiębiorstwa likwidowane Struktura zlikwidowanych przedsiębiorstw według sposobu rozdysponowania majątku Structure o f closed down enterprises by the way ofproperty distribution Spółki pracownicze Struktura przychodów jednostek objętych prywatyzacją w 1997 r. Structure o f incomes o f units covered by the privatization process in

10 W y j a ś n ie nia METO DYCZNE Zaprezentowana w niniejszym opracowaniu zbiorowość podmiotów gospodarczych to: przedsiębiorstwa państwowe objęte zmianami organizacyjno-prawnymi i postępowaniem prywatyzacyjnym w omawianym okresie, spółki prawa handlowego powstałe w wyniku tego procesu. Przedsiębiorstwa państwowe objęte prywatyzacją to te jednostki, które zostały przekształcone w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, postawione w stan likwidacji (niezależnie od stanu jej zaawansowania) lub przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. Przedsiębiorstwa sklasyfikowane zostały według obranej drogi prywatyzacji i sposobu jej realizacji. Są to więc: 1) przedsiębiorstwa państwowe prywatyzowane kapitałowo, czyli przekształcone w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa w podziale na: przeznaczone do prywatyzacji indywidualnej, przeznaczone do powszechnej prywatyzacji, przeznaczone do restrukturyzacji, 2) przedsiębiorstwa państwowe prywatyzowane bezpośrednio lub likwidowane pogrupowane według podstawy prawnej: prywatyzowane bezpośrednio w oparciu o ustawę z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych\ oraz likwidowane na mocy ustawy z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw' państwowych. postawione w stan likwidacji na podstawie ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych, zlikwidowane i przejęte do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na podstawie ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Spółki prawa handlowego powstałe w procesie prywatyzacji to: 1) jednoosobowe spółki Skarbu Państwa utworzone z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego - pogrupowane według przewidzianego sposobu prywatyzacji, tj.: przeznaczone do indywidualnej prywatyzacji, powstałe w celu restrukturyzacji,

11 9 2) spółki uczestniczące w programie NFI (prywatyzacja powszechna), 3) spółki sprywatyzowane - powstałe w wyniku sprzedaży akcji lub udziałów spółek jednoosobowych, 4) spółki z udziałem Skarbu Państwa, do których wniesiono majątek po zlikwidowanych przedsiębiorstwach państwowych, 5) spółki pracownicze, powstałe w celu przejęcia w odpłatne użytkowanie, poprzez leasing, majątku zlikwidowanych przedsiębiorstw państwowych. Dane o pracujących obejmują osoby pełno- zatrudnione i niepełnozatrudnione w głównym miejscu pracy. Do pracujących zaliczono: 1) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, 2) osoby wykonujące pracę nakładczą, 3) agentów oraz osoby zatrudnione przez agentów, 4) właścicieli i współwłaścicieli zakładów łącznie z pomagającymi członkami rodzin. Informacje o liczbie pracujących w badanych jednostkach odnoszą się do przedsiębiorstw, w których liczba pracujących przekracza 5 osób. Dane o wynikach finansowych obserwowanej zbiorowości dotyczą podmiotów prowadzących księgi rachunkowe i zobowiązanych do sporządzania sprawozdania o przychodach, kosztach i wyniku finansowym - F-01. Dane dotyczą podmiotów powyżej 5 pracujących. Przychody z działalności gospodarczej obejmują otrzymane i należne kwoty: ze sprzedaży wyrobów, robót i usług, ze sprzedaży towarów, z operacji finansowych, ze sprzedaży składników majątkowych (środków trwałych, materiałów i innych składników), z dotacji przedmiotowych i innych zwiększeń.

12 10 Koszty uzyskania przychodów obejmują: koszt własny sprzedanych wyrobów i usług, wartość w cenach zakupu sprzedanych towarów, koszty operacji finansowych, podatek obrotowy i akcyzowy i inne obciążenia przychodów, koszty uzyskania pozostałych przychodów. Wynik finansowy brutto (zysk lub strata) stanowi różnicę pomiędzy przychodami z działalności gospodarczej a kosztami uzyskania tych przychodów, skorygowaną o saldo strat i zysków nadzwyczajnych. Wynik finansowy netto (zysk lub strata) wynika z pomniejszenia zysku brutto o obowiązkowe odpisy (tj. podatek dochodowy, podatek od wzrostu wynagrodzeń, dywidendę od funduszu założycielskiego) lub powiększenia straty brutto o obowiązkowe odpisy (tj. dywidendę od funduszu założycielskiego, podatek od wzrostu wynagrodzeń). Fundusz założycielski przedsiębiorstwa odzwierciedla wartość wydzielonej przedsiębiorstwu części mienia ogólnonarodowego. Fundusz przedsiębiorstwa odzwierciedla wartość majątku przedsiębiorstwa po odliczeniu funduszu założycielskiego. M ajątek obrotowy obejmuje: zapasy, należności, środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe, rozliczenia międzyokresowe.

13 M e t h o d o lo g ic a l r em a r k s are: Presented within this publication economic entities state enterprises which are the subject of organizationallegal changes and privatization process in the described period, commercial law partnerships formed as a result of this process. State enterprises under the process of privatization are these units, which were transformed into one-man Treasury partnerships, in the state of liquidation (independently of the state of advancement) or taken over by the State Treasury Agency of Agricultural Property. Enterprises were classified by the chosen way of privatization process and its realization. These are the following: 1) state enterprises privatizated by capital that is transformed into one-man Treasury partnerships divided into: those, which are assigned for individual privatization, those, which are assigned for general (public) privatization, those, which are assigned for restructurization (change of structure), 2) state enterprises privatized directly or liquidated (closed down) grouped according to the legal basis: privatized directly on the basis of the law on commercialization and privatization of state enterprises dated August 30th, 1996 and liquidated on the basis of the law on privatization of state enterprises dated July 13th, 1990, in the state of liquidation on the basis of the law on state enterprises dated September 25th, 1981, liquidated and taken over by the Resources of the State Treasury Agricultural Property on the basis of the law on management of State Treasury agricultural landed property dated October 19th, Commercial law partnerships formed in the process of privatization are: 1) one-man State Treasury partnerships formed on the basis of transformation of the state enterprise - grouped by the anticipated way of privatization that is: designated for individual privatization, formed for restructurization,

14 12 2) partnerships included in the programme of National Investments Fund (general privatization), 3) privatized partnerships - formed through the sale of shares, 4) partnerships with the share of state Treasury possessing the property of liquidated state enterprises, 5) employees' partnerships, formed in order to take possession, in the form of leasing, of the property of liquidated state enterprises. Data on employment embrace employed on a fulltime and part-time basis in the main place of work. Employment includes: 1) persons employed on the basis of a labour contract, 2) homeworkers, 3) agents and persons employed by agents, 4) owners and co-owners of units including helping members of their families. Information on employment in the surveyed units refers to enterprises, where the number of persons in employment exceeds 5 persons. Data on financial results concern entities conducting book-keeping and obliged to prepare the F-01 report on incomes, costs and financial results. Data refer to entities employing more than 5 persons. Incomes from activities as a whole include sums owed and due: from the sale of products and services, from the sale of commodities, from financial operations, from the sale of property components (fixed assets, materials and other components), from objective subsidies and other enlargements.

15 13 Costs of income acquisition include: prime cost of sold products and services, value o f commodities sold in purchase prices, financial operations costs, turnover tax, excise tax and other encumbrances on incomes, costs of acquisition of other incomes. Gross financial result (profit or loss) constitues a result from economic activity corrected by the excess profits and losses balance. Net financial result (profit or loss) is obtained after subtracting obligatory encumbrances from the gross profit (income tax, dividends etc.) or enlarging the gross loss with obligatory encumbrances. Founder's fund of an enterprise presents the part of the value of national property assigned to the enterprise. Fund of an enterprise presents the value of enterprise's property after deduction of the founder's fund. C urrent assets include: stocks, charges and claims, monetary funds, short-term securities, active inter-period settlements of accounts.

16 P r zeb ie g procesu PRYWATY ZACJI W LATACH Integralnym elementem transformacji systemowej jest proces przekształceń własnościowych polegający na transferze własności i zatrudnienia z sektora publicznego do prywatnego. Zmiany własnościowe następują na skutek zarówno powstawania nowych prywatnych podmiotów i rozwoju potencjału prywatnego już istniejącego, jak też w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Prywatyzacji przedsiębiorstw dokonuje się różnymi metodami, a o doborze metody decyduje wielkość przedsiębiorstwa, wyniki finansowe, znaczenie gospodarcze, powiązania z działalnością rolniczą. Kierunki prywatyzacji i zasady postępowania regulują: Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. Nr 18 z 1991 r.) Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 118 i 156 z 1996 r. oraz Nr 32 i 98 z 1997 r.) Ustawa z dnia 3 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.U. Nr 16 z 1993 r.) Ustawa z dnia 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (Dz.U. Nr 44 z 1993 r.) Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 107 z 1996 r.)

17 15 W oparciu o w/w akty prawne stosuje się następujące procedury postępowania z przedsiębiorstwami państwowymi: przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa (komercjalizacja) w celu prywatyzacji indywidualnej, powszechnej (wniesienie akcji - udziałów do NFI) lub w celu restrukturyzacji, prywatyzacja bezpośrednia, ^ likwidacja przedsiębiorstwa ze względów ekonomicznych. Majątek byłych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej włączany jest do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i podlega odrębnym przepisom. Wykres 1. Struktura przedsiębiorstw państwowych poddanych prywatyzacji według dróg prywatyzacji i rodzaju działalności Stan w końcu 1997 r. według według rodzaju działalności dróg prywatyzacji 46,5% przekształcenie w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa włączenie do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa poddanie prywatyzacji bezpośredniej 3,9% poddanie likwidacji 1 a * /. górnictwo i kopalnictwo działalność produkcyjna budownictwo HI obsługa nieruchomości i firm pozostałe (w tym: zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę 3,0% handel i naprawy 5% transport, składowanie i łączność 4%)

18 16 Wynikiem postępującej prywatyzacji jest wzrost udziału sektora prywatnego. O ile w 1991 r. podmioty w sektorze prywatnym stanowiły 56% podmiotów w całej gospodarce, w 1997 r. był to udział 78 % (bez osób fizycznych). W tym czasie liczba podmiotów osób fizycznych wzrosła ze 130 tys. do 227 tys. Odsetek pracujących w sektorze prywatnym z 29 % w 1991 r. wzrósł do prawie 50 % w 1997 r. Przychody z całokształtu działalności osiągnięte przez podmioty w sektorze prywatnym z 12 % w 1992 r. wzrosły do 45 % w 1997 r. Przedsiębiorstwa przekształcane w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa (komercjalizacja) Komercjalizacja czyli przekształcanie przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa stanowi przejściowy etap, po którym następuje sprzedaż akcji lub udziałów i jest to prywatyzacja indywidualna lub wniesienie ich do Narodowych Funduszy Inwestycyjnych i jest to prywatyzacja powszechna. Spółki o szczególnym znaczeniu dla gospodarki poddawane są restrukturyzacji i mogą być indywidualnie prywatyzowane. Procesowi komercjalizacji poddawane są przedsiębiorstwa duże pod względem liczby pracujących oraz posiadanego potencjału o dobrej kondycji ekonomicznej. W województwie katowickim liczba przedsiębiorstw objętych komercjalizacją do 1993 r. dynamicznie rosła, co wiązało się z chęcią pozyskania kapitału, nowych technologii, dostępu do nowych rynków zbytu i obniżenia obciążeń finansowych. Po tym okresie tempo przekształceń zaczęło zdecydowanie słabnąć, a ostatnie trzy lata charakteryzowało zaledwie 1% tempo wzrostu przedsiębiorstw przekształconych w spółki.

19 17 Wydłużanie się okresu oczekiwania na sprywatyzowanie, wyczekująca pozycja przedsiębiorstw związana z realizacją programu NFI jak też trudna sytuacja ekonomiczna wielu przedsiębiorstw spowodowały zastój wmmmmmmmmmmmmm komercjalizacji. Wykres 2 Przedsiębiorstwa państwowa przekształcone w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa r.. 'i liczba przedsiębiorstw przekształconych w ciągu roku w % ogółu przedsiębiorstw przekształconych w latach Komercjalizacji do końca 1997 r. zostało poddanych 227 przedsiębiorstw, tj. 18% w skali kraju i prawie 50 % przedsiębiorstw objętych procesem prywatyzacji w województwie. Najwięcej skomercjalizowano przedsiębiorstw prowadzących działalność produkcyjną - 45 % objętych tym procesem. W wyniku komercjalizacji do końca 1997 r. powstały w województwie 172 jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, tj. 14 % w skali kraju. Powstałe spółki to w 59 % podmioty gospodarcze prowadzące działalność produkcyjną, w tym głównie produkujące maszyny i urządzenia (13 %) i metale (6 %).

20 18 Wykres 3. Struktura spółek powstałych w wyniku przekształceń przedsiębiorstw państwowych według sekcji EKD Stan w dniu 31 XII 1997 r. handel naprawy------" 2,9% budownictwo / 16,3% zaopatrywanie j w energię I elektryczną, -I gaz i wodę 8,1% I działalność produkcyjna 58,7% Przestrzenne rozmieszczenie spółek Skarbu Państwa wskazuje na koncentrację firm w miastach: Katowice (30), Gliwice (16), Bytom (12), Zabrze (10), Sosnowiec (10); łącznie 45 % wszystkich spółek. Z ogólnej liczby skomercjalizowanych przedsiębiorstw, które zatrudniały łącznie 130 tys. osób w końcu 1997 r., ponad połowę stanowiły spółki powstałe w celu powszechnej prywatyzacji. W celu prywatyzacji indywidualnej powstało 30 % spółek, zaś prawie 20 % w celu restrukturyzacji. Prywatyzacja w trybie indywidualnym, polegająca na sprzedaży akcji lub udziałów jednoosobowych spółek Skarbu Państwa dokonywana była głównie w drodze sprzedaży inwestorowi strategicznemu (tj. właścicielowi kontrolnego pakietu akcji - udziałów). Inwestorzy krajowi i zagraniczni nabyli akcje (udziały) 13 prywatyzowanych spółek w tym zagraniczni 6 spółek i byli to inwestorzy z Niemiec, Holandii i Stanów Zjednoczonych. Kapitał zagraniczny został zainwestowany w produkcję tłuszczów, mydeł i detergentów, produkcję generatorów pary i silników elektrycznych, instalacje budowlane.

21 19 W ofercie publicznej, która stanowi podstawę tworzenia rynku kapitałowego sprzedano akcje 6 spółek, które aktualnie funkcjonują na rynku giełdowym, a są to: Zakłady Odzieżowe "Bytom" w Bytomiu, Fabryka Kotłów "Rafako"" w Raciborzu, Śląska Fabryka Kabli w Czechowicach Dziedzicach, "Elektrobudowa" w Katowicach, "Stalexport" w Katowicach, "Energomontaż - Południe" w Katowicach. Łącznie na 53 spółki poddane indywidualnej prywatyzacji, 19 (tj. 8 % w skali kraju) zostało sprywatyzowanych i były to głównie firmy produkujące artykuły spożywcze i napoje, maszyny i urządzenia, wyroby metalowe, aparaturę elektryczną oraz firmy budowlane. Większość spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji jest poddana powszechnej prywatyzacji poprzez uczestnictwo w Programie NFI, którego celem jest szybka i masowa prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych z jednoczesną aktywizacją majątku sprywatyzowanych spółek oraz uwłaszczenie społeczeństwa. Na terenie województwa 89 spółek (17 % w skali kraju) uczestniczy w Programie NFI. Po dokonanym podziale majątku spółek, właścicielami ich akcji w 60 % staną się NFI, do 15 % akcji spółek mogą otrzymać zatrudnieni w nich pracownicy nieodpłatnie, natomiast pozostałe 25 % majątku zatrzymuje Skarb Państwa. Akcje NFI są przekazywane obywatelom w procesie wymiany Powszechnych Świadectw Udziałowych - jedno świadectwo uprawnia do posiadania po jednej akcji każdego NFI. Firmy uczestniczące w Programie NFI są dużymi jednostkami, ponad połowę stanowią jednostki zatrudniające od 200 do 1000 osób. Prawie 70 % spółek objętych powszechną prywatyzacją prowadzi działalność produkcyjną a produkują głównie maszyny i urządzenia, natomiast 25 % prowadzi działalność budowlaną.

22 20 Prywatyzacja bezpośrednia Prywatyzacja bezpośrednia przedsiębiorstw realizowana była dotychczas w oparciu o dwie ustawy: obowiązującą do dnia 7 kwietnia 1997 r. ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, obowiązującą od 8 kwietnia 1997 r. ustawę o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. O ile prywatyzacja realizowana w oparciu o ustawę już nie obowiązującą polegała na likwidacji przedsiębiorstwa i zadysponowaniu jego majątkiem poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie w odpłatne użytkowanie, w myśl ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, majątek prywatyzowanego przedsiębiorstwa jest przekazywany nowemu właścicielowi, a ten może go sprzedać, wnieść do spółki lub oddać w odpłatne użytkowanie. Wykres 4 Przedsiębiorstwa objęte prywatyzacją bezpośrednią r przedsiębiorstwa objęte prywatyzacją bezpośrednią O w tym sprywatyzowane

23 21 Prywatyzacją bezpośrednią objęto z reguły przedsiębiorstwa o dobrej kondycji ekonomicznej a sam proces charakteiyzuje się dużą efektywnością. Do końca 1997 r. prywatyzacją bezpośrednią w województwie katowickim objęto 103 przedsiębiorstwa, tj. 21 % przedsiębiorstw poddanych procesowi prywatyzacji w województwie i 7 % prywatyzowanych bezpośrednio w kraju (II miejsce po warszawskim). Wśród przedsiębiorstw objętych prywatyzacją bezpośrednią, 33 % stanowiły podmioty prowadzące działalność produkcyjną, 33 % budowlaną, 23 % zajmuje się obsługą nieruchomości i firm. Najwięcej przedsiębiorstw objęto prywatyzacją w 1992 r., tj. co trzecie prywatyzowane w tym trybie w latach Zakończono procesy prywatyzacyjne w 99 przedsiębiorstwach, czyli w 96 % objętych prywatyzacją bezpośrednią w województwie. Najczęściej stosowaną procedurą prywatyzacji bezpośredniej w latach było oddawanie mienia do odpłatnego korzystania spółce pracowniczej. Musiały jednak być spełnione następujące warunki: do powstałej spółki przystępuje ponad połowa pracowników prywatyzowanego przedsiębiorstwa, udziałowcami są wyłącznie osoby fizyczne zamieszkałe w kraju, zgromadzony kapitał jest nie mniejszy niż 20 % funduszu założycielskiego i przedsiębiorstwa, co najmniej 20 % akcji (udziałów) przejmują osoby spoza prywatyzowanego przedsiębiorstwa.