AKADEMIA. pismo Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Bia³ej. numer dziewi¹ty, styczeñ nr ISSN

Transkrypt

1 numer dziewi¹ty, styczeñ 2005 AKADEMIA pismo Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Bia³ej nr ISSN

2 Rektorzy w Watykanie Spotkanie z Janem Paw³em II by³o g³ównym wydarzeniem pielgrzymki do Rzymu, zorganizowanej w dniach 3-12 listopada 2004 r. przez Konferencjê Rektorów Polskich Uczelni Technicznych. Wiwat Bielsko-Bia³a! 2 Podczas spotkania rektor Akademii Techniczno-Humanistycznej profesor Marek Trombski wrêczy³ papie owi dwie du e fotografie: Beskidzkiego Centrum Onkologii im. Jana Paw³a II oraz odnowionej willi Sixta (autorem fotografii jest Miros³aw Skwierawski). By³ to jedyny prezent poza ufundowanym przez wszystkich uczestników pielgrzymki kielichem. Pozostali rektorzy zgodzili siê na to, gdy profesor Trombski przypomnia³, i Jan Pawe³ II przys³a³ list z b³ogos³awieñstwem na pierwsz¹ inauguracjê ATH. Jak opowiada prof. Trombski, ks. Stanis³aw Dziwisz, który odbiera³ podarunek, wykrzykn¹³ na ich widok: Wiwat Bielsko-Bia³a!. Rektor Trombski spotka³ siê tak e na indywidualnej rozmowie z kard. Grocholewskim, przewodnicz¹cym Kongregacji ds. Edukacji, z którym omówi³ kwestie wspó³pracy ATH z Instytutem Teologicznym w Bielsku-Bia³ej i ze szkolnictwem koœcielnym. (part) Rektor Trombski z ma³ onk¹ wrêczaj¹ papie owi fotografie.

3 Witamy w Akademii W NUMERZE: str. 4 rekrutacja 2004 i rozmowa z ks. ADAMEM BONIECKIM, redaktorem naczelnym Tygodnika Powszechnego str. 5-8 konferencje naukowe: o pracy spo³ecznej; o zapobieganiu zanieczyszczeniom œrodowiska; o obliczach mediów; o in ynierii produkcji; o nowoczesnych tendencjach w logistyce str. 9 British Council egzaminuje na ATH str Marzy³ nam siê patronat: O wspó³pracy LO Towarzystwa Szkolnego im. Reja z Katedr¹ Polonistyki ATH mówi ANNA BOJANOWICZ- POLLAK, organizatorka Bielskiego Forum Badaczy Kultury str. 11 Pocz¹tki polonistyki bielskiej str z albumu profesora MIECZYS AWA S. MACH- NIO: Wszystko w dobrym kierunku str Artes liberales: artyku³y popularnonaukowe, t³umaczenia str. 22 Volkswagen na Akademii Techniczno-Humanistycznej str I Beskidzkie Forum Pracy, czyli Praca dla m³odych: rozmowy z przedstawicielami urzêdów pracy, oferty firm, przestrogi Inspekcji Pracy str. 35 X-RAY INVESTIGATIONS OF POLYMER STRUCTURE str. 36 Co s³owackiego pijemy od œwiêta, czyli Dni s³owackiej kultury i wina str Goœæ Akademii: socjolo ka, publicystka, pisarka KINGA DUNIN wzywa, by nie zabijaæ ciekawoœci str. 39 Karta Powinnoœci Cz³owieka Szanowni Pañstwo! Podsumowuj¹c rok 2004, mo emy byæ zadowoleni. To by³ dobry rok dla uczelni. Wystarczy powiedzieæ, e na 12 kierunków na jakich kszta³cimy, akredytacje uzyska³y ju : na Wydziale In ynierii W³ókienniczej i Ochrony Œrodowiska w³ókiennictwo, na Wydziale Zarz¹dzania i Informatyki socjologia oraz marketing i zarz¹dzanie, na Wydziale Humanistyczno-Spo³ecznym pedagogika oraz filologia polska. Pañstwowa Komisja Akredytacyjna skontrolowa- ³a ponadto in ynieriê produkcji na Wydziale Budowy Maszyn i Informatyki. Protokó³ pokontrolny jest pozytywny. Pozytywn¹ opiniê pozwalaj¹c¹ na uruchomienie studiów magisterskich otrzyma³ kierunek in ynieria œrodowiska na Wydziale In ynierii W³ókienniczej i Ochrony Œrodowiska. Pozytywnie ocenione zosta³o tak e pielêgniarstwo trzynasty kierunek, jaki zamierzamy uruchomiæ. Pracujemy nad tym, aby kolejne kierunki otrzyma³y uprawnienia do nadawania stopnia doktora. Obecnie takie uprawnienia maj¹: budowa i eksploatacja maszyn na Wydziale Budowy Maszyn i Informatyki oraz w³ókiennictwo na Wydziale In ynierii W³ókienniczej i Ochrony Œrodowiska. Przygotowane do z³o enia wniosku o nadanie takich uprawnieñ s¹: in ynieria œrodowiska, in ynieria produkcji, zarz¹dzanie i marketing oraz filologia. Jest to o tyle wa ne, e zgodnie z projektem nowej ustawy, uczelnie, które maj¹ uprawnienia do doktoryzowania na czterech kierunkach, maj¹ prawo do samodzielnego uchwalania swoich statutów. Pojawi³y siê mo liwoœci rozwoju naszej bazy lokalowej. W 2004 r. przyznano nam kolejne œrodki (w wys. 4 mln z³) na kontynuacjê budowy nowego gmachu dydaktycznego na B³oniach, a rektorat przeniesiony zosta³ do willi Sixta. Potwierdzeniem naszej obecnoœci w strukturach europejskich by³o zaproszenie nas do Unii Europejskich Uniwersytetów, które wp³ynê³o z Brukseli. Pragnê równie zwróciæ uwagê Pañstwa na Kartê Powinnoœci Cz³owieka, jak¹ podpisali rektorzy uczelni polskich 6 paÿdziernika 2004 r., podczas obchodów stulecia studiów technicznych w Gdañsku i 60- lecia Politechniki Gdañskiej. Chcia³bym, eby ATH jeszcze lepiej przygotowywa³a studentów do samodzielnoœci yciowej i do tego, aby mogli znaleÿæ dobr¹ pracê. Niestety, wci¹ w Polsce mamy za ma³o zajêæ praktycznych, które s¹ tak istotne szczególnie dla in ynierów. Nale a³oby popracowaæ nad tym, aby zmieniæ te tendencje. Na naszej uczelni s¹ takie mo liwoœci. Wa ne jest dla mnie, e nasi studenci odbywaj¹ praktyki w zak³adach Volkswagena oraz w innych licz¹cych siê europejskich zak³adach przemys³owych. Planujemy wzmocniæ laboratoria na Wydziale Budowy Maszyn i Informatyki oraz na Wydziale In ynierii W³ókienniczej i Ochrony Œrodowiska. W 2005 rok uczelnia wchodzi, maj¹c dobr¹, ustabilizowan¹ pozycjê, bez wiêkszych k³opotów finansowych i kadrowych. Mamy perspektywy i uwa am, e jesteœmy na dobrej drodze. Rektor Akademii Techniczno-Humanistycznej prof. dr hab. in. Marek Trombski Akademia pismo Akademii Techniczno- Humanistycznej w Bielsku-Bia³ej ul. Mickiewicza 24, Bielsko-Bia³a Redaktor naczelny: Artur Pa³yga. Sk³ad: Maria Trzeciak. Fotografie: Franciszek Dzida. Na ok³adce: grafiki Miros³awa Skwierawskiego: Wschód ksiê yca i Pejza beskidzki. Informacje z ycia uczelni opracowano na podstawie serwisu internetowego redagowanego przez Leszka Zaporowskiego. Dzia³ Organizacyjno- Prawny i Promocji ATH. Foto Bogdan Ziarko 3

4 Rekrutacja 2004 Vivat Academia! Pedagogika, informatyka, anglistyka mia³y najwiêksze powodzenie! 2312 nowych studentów rozpoczê³o studia w Akademii Techniczno-Humanistycznej na pierwszym roku, z tego 1209 na studiach dziennych, 933 na zaocznych, 170 na wieczorowych. Ogó³em o przyjêcie na studia na ATH stara³o siê 3927 kandydatów, z tego 2621 na dzienne, 1115 na zaoczne, 191 na wieczorowe. Najwiêcej kandydatów odnotowano na Wydziale Zarz¹dzania i Informatyki 1302, z czego przyjêto 752. Na Wydzia³ Humanistyczno-Spo³eczny z³o y³o dokumenty 1105 kandydatów, a przyjêto 555. Na Wydzia³ Budowy Maszyn i Informatyki z³o y³o dokumenty 1080 kandydatów, z czego przyjêto 613. Na Wydziale In ynierii W³ókienniczej i Ochrony Œrodowiska chcia³o studiowaæ 440 kandydatów, a przyjêto 392. Najwiêcej chêtnych ubiega³o siê o przyjêcie na pedagogikê 268, na informatykê 226, na anglistykê 216, na stosunki miêdzynarodowe 215, na socjologiê 162, na polonistykê 161. Wszystkich studentów na wszystkich latach studiów jest na ATH 7952 tylu ich rozpoczê³o rok akademicki 2004/2005. Z tego 4614 na studiach dziennych, 630 na wieczorowych i 2708 na zaocznych. Najwiêksza liczba osób studiuje na Wydziale Budowy Maszyn i Informatyki Na Wydziale Zarz¹dzania i Informatyki rozpoczê³o studia ogó³em 2368 osób, na Wydziale Humanistyczno-Spo- ³ecznym 1601, a na Wydziale In ynierii W³ókienniczej i Ochrony Œrodowiska na podstawie statystyk opracowanych przez Joannê Treæ z Dzia³u Nauczania i Spraw Studenckich ATH CZWARTA INAUGURACJA Kszta³t rzeczy premiera akademicka 25 listopada 2004 r. w ramach cyklu premier akademickich na ma³ej scenie Teatru Polskiego wystawiona zosta³a sztuka Neila LaBoute pt. Kszta³t rzeczy. Kszta³t rzeczy w re yserii Grzegorza Chrapkiewicza to sztuka o uczuciach w œwiecie kultury masowej, o potrzebie akceptacji i mi³oœci. O tym, jak bezbronna jest samotnoœæ. Mo na te na to przedstawienie spojrzeæ jako na opowieœæ w prowokacyjny sposób mówi¹c¹ o artystycznej prowokacji oraz o roli sztuki w dzisiejszym œwiecie pisze Janusz Legoñ, kierownik literacki Teatru Polskiego. Przed spektaklem w kawiarni Teatru Polskiego odby³ siê wernisa wystawy fotografii Miros³awa Skwierawskiego (pracownika Akademii Techniczno-Humanistycznej), zatytu³owanej Gdy zapali siê latarnia. Wystawa prezentuje fotografie architektury Bielska-Bia³ej w nocnej scenerii. Istotnym elementem tych zdjêæ jest forma œwiat³a, oœwietlenia obiektów, które nabieraj¹ tajemniczoœci nie zawsze dostrzeganej w blasku s³oñca. (lz) Mówiê, co wiem 15 grudnia 2004 r. wyk³ad dla s³uchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku mia³ ks. Adam Boniecki, redaktor naczelny Tygodnika Powszechnego. 4 8 paÿdziernika Akademia Techniczno- Humanistyczna zainaugurowa³a rok akademicki 2004/2005. Inauguracja poprzedzona zosta³a uroczyst¹ msz¹ œwiêt¹ w kaplicy Koœcio³a Najœwiêtszego Serca Pana Jezusa. Przemówienie inauguracyjne wyg³osi³ rektor ATH, prof. dr hab. in. Marek Trombski. Wrêczono odznaczenia i wyró nienia. Wa n¹ czêœci¹, jak co roku, by³a immatrykulacja studentów. Wyk³ad inauguracyjny pt. Nanomateria³y tworzywa XXI wieku wyg³osi³ dr hab. Jaros³aw Janicki, prof. ATH. (part) AKADEMIA: Jakie s¹ Ksiêdza pierwsze wra enia po spotkaniu ze s³uchaczami bielskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku? Ks. Adam Boniecki: Mia³em okazjê uczestniczyæ ju w kilku spotkaniach na uniwersytetach trzeciego wieku i muszê powiedzieæ, e to spotkanie by³o najwspanialsze. Zaimponowa- ³a mi liczba s³uchaczy. Spodoba³o mi siê wymieszanie wiekowe. Nie s¹ to tylko osoby trzeciego wieku, ale i m³odsi zainteresowani. Wszystkie pytania, jakie pad³y, by³y sensowne, sposób s³uchania tak sympatyczny, e ³atwo by³o nawi¹zaæ dobry kontakt. Dlatego bez wahania stwierdzam, e by³o wspaniale. Naprawdê, to nie jest aden komplement! Czy Ksi¹dz zawsze prowadzi wyk³ady w ten sposób? Bezpretensjonalny, sympatyczny, z du ¹ liczb¹ zabawnych dygresji? Ja nie mogê udawaæ profesora. Nie jestem profesorem. Mówiê tak, jak potrafiê. Ma Ksi¹dz jak¹œ receptê na udany wyk³ad? To w ogóle nie s¹ wyk³ady. Ja nie wyg³aszam wyk³adów. Oczywiœcie, wczeœniej porz¹dkujê sobie wiedzê, eby nie pleœæ bez ³adu i sk³adu, ale, na przyk³ad, nie czytam nic specjalnie na tê okazjê. Przychodzê i mówiê to, co wiem. Rozmawia³ Artur Pa³yga

5 Konferencje O PRACY SPO ECZNEJ Miêdzynarodowa konferencja naukowa, zorganizowana przez Katedrê Pedagogiki i Psychologii ATH, odby³a siê pod has³em: Praca spo³eczna. Zagadnienia kulturalne, socjalne i psychologiczne (przewodnicz¹cy dr hab. Dionizjusz Czubala prof. ATH, sekretarz dr Grzegorz Grzybek). Referaty podzielone by³y na trzy grupy tematyczne: 1) kultura lokalna, 2) praca socjalna i opiekuñcza, 3) psychologia w s³u bie spo³ecznej. Jednym z g³ównych za³o eñ konferencji by³o przygotowywanie studentów ATH do pracy spo³ecznej, w szczególnoœci tych, którzy studiuj¹ na specjalnoœciach pedagogika pracy psychosocjalnej i opiekuñczej oraz pedagogika kultury i logopedia, a którzy uczestniczyli w obradach jako s³uchacze. Referat wprowadzaj¹cy mia³ tytu³ Regionalizm jako zjawisko przyrodnicze i postawa spo³eczna i przedstawia³ temat z punktu widzenia psychologa. Ca³oœæ zamkn¹³ referat folklorystyczny pt. Edukacyjne wartoœci folkloru muzycznego. Wszystkie referaty ³¹czy³ motyw pracy spo³ecznej, w której to pracy pedagodzy powinni byæ animatorami. Oprócz ATH reprezentowane by³y takie uczelnie, jak Pañstwowy Uniwersytet Pedagogiczny w Miñsku (Bia³oruœ), Pañstwowy Uniwersytet Tuluski (Rosja), Uniwersytet Opolski, Uniwersytet Œl¹ski filia w Cieszynie i bielski Instytut Teologiczny. W obradach wziê³y tak e udzia³ osoby zwi¹zane z prac¹ socjaln¹, jak np. pracownik socjalny domu opieki spo³ecznej Soar w Bielsku-Bia³ej. Poloniœci natomiast mówili o edukacji regionalnej w szkole podstawowej. W g³ównej sali konferencyjnej odbywa³a siê promocja ksi¹- ek autorstwa pracowników Katedry Pedagogiki i Psychologii ATH. Prezentowano nastêpuj¹ce pozycje ksi¹ kowe: W. Adamczyk Psychologiczny model widza kinowego (rozprawa habilitacyjna); G. Grzybek, S. Micha³owski, M. Studencki Podstawy pedagogiki spo³ecznej (owoc wspó³pracy trzech oœrodków akademickich ATH, filii UŒ w Cieszynie i Instytutu Teologicznego w Bielsku-Bia³ej); Niepe³nosprawni wœród nas. O dostêp do edukacji i rozwoju pod red. prof. Dionizjusza Czubali i dr Jadwigi Lach- Rosochy; Regionalizm, folklor, wychowanie pod red. prof. D. Czubali i dra G. Grzybka; Iwona Samborska Dziecko i telewizja. Sprzedano 45 ksi¹ ek po cenach promocyjnych. Dobro siê kumuluje Im wiêcej wykonam dobrych rzeczy, tym wiêksz¹ mam sk³onnoœæ do tego, eby takie dzia³ania powtarzaæ mówi dr GRZEGORZ GRZYBEK po konferencji naukowej Praca spo³eczna. Zagadnienia kulturalne, socjalne i psychologiczne. AKADEMIA: W konferencji brali udzia³ równie profesorowie z Bia³orusi? Dr Grzegorz Grzybek: Tak. Profesor Jurij Karandaszew prowadzi³ czêœæ zatytu³owan¹ Psychologia w s³u bie spo³ecznej. Dodam tu, e Kulturê lokaln¹ prowadzi³ prof. Dionizjusz Czubala, a Pracê socjaln¹ i opiekuñcz¹ ja. Profesorowie z Bia³orusi wystêpowali w³aœnie w czêœci psychologicznej. Mamy podpisan¹ umowê o wspó³pracy z Uniwersytetem Maksyma Tanka w Miñsku. Pracuj¹ u nas na pierwszym etacie profesorowie z Bia³orusi, którzy wczeœniej pracowali na tym w³aœnie uniwersytecie. Jak to siê sta³o, e nawi¹zano wspó³pracê z naukowcami bia³oruskimi? Dziêki osobistym kontaktom pracowników katedry. Co dla Pana osobiœcie by³o najciekawsze na tej konferencji? Myœlê, e kwestie zwi¹zane z wypaleniem zawodowym pracownika socjalnego. By³a m.in. mowa o tym, e w momencie kryzysu osobowoœciowego pracownik socjalny mo e swojego klienta, nawet nieœwiadomie, skrzywdziæ. O wypaleniu mówili tak e sami pracownicy socjalni. Zwrócono przy tym uwagê, e klientów pomocy spo³ecznej przybywa. Dr Anna Zawada zauwa y³a, e relacje miêdzy pracownikami socjalnymi a klientami s¹ czêsto osch³e, a podejœcie pracowników jest rutynowe. Pad³ wniosek, e do pracy socjalnej najlepiej przygotowane s¹ osoby, które koñczy³y specjalnoœæ pedagogika pracy socjalnej na kierunku pedagogika, a nie osoby np. po socjologii czy po resocjalizacji. Zwrócê uwagê, e nasza wersja tej specjalnoœci k³adzie nacisk na przygotowanie psychologiczne i st¹d jej nazwa: pedagogika pracy psychosocjalnej i opiekuñczej. Pan równie przedstawia³ referat. Przedstawia³em refleksjê nad prac¹ socjaln¹ od strony etycznej. Mówi³em o prawach cz³owieka w kontekœcie pracy socjalnej, o godnoœci ludzkiej i o podmiotowym traktowaniu klienta pomocy spo³ecznej przez pracownika socjalnego, a tak e o podmiotowym traktowaniu takiej osoby przez pañstwo. Mówi³em o powinnoœciach. Mog³o dojœæ do konfrontacji powinnoœci z doœwiadczeniem. Oczywiœcie. Wnioski s¹ zawarte w poszczególnych wyst¹pieniach. Podsumowaniem tej konferencji bêdzie publikacja. Chcê wspomnieæ, e z szerszym oddÿwiêkiem spotka³ siê referat mówi¹cy o satysfakcji ma³ onków z tego, e s¹ w zwi¹zku ma³- eñskim, a tak e tekst o fenomenie poczucia doros³oœci u nastolatka oraz o swobodnym rozwoju dziecka; ponadto tematy zwi¹zane z odbiorem kina, prezentowane przez dra W. Adamczyka. Czêœæ poœwiêcona kulturze lokalnej by³a szczególnie wa na dla tych osób, które wiedz¹, e w erze globalizacji podstaw¹ powinno byæ oparcie w³aœnie w kulturze lokalnej. Wychowawca m³odzie y powinien byæ na to szczególnie wyczulony. Powinien przeciwstawiæ siê tendencjom globalistycznym, w których to samoœæ nastolatka siê gubi, kiedy to mówi siê o to samoœci przeÿroczystej. Co to jest to samoœæ przeÿroczysta? Brak zakorzenienia. Nastolatek bardziej czuje siê to samy z jak¹œ globaln¹ mod¹ ni z regionem. Wie, co to jest McDonald s, ale nie wie na przyk³ad, e w jego regionie jada siê rozmaite potrawy z kapusty. Taka osoba trudniej przekonuje siê do wartoœci, do kultuciag dalszy na str. 6,7 5

6 Konferencje ry duchowej. Z drugiej strony jest to zjawisko tak powszechne, e nie mo na powiedzieæ, i to jest z³e, nie mo na siê na to zamkn¹æ. Cz³owiek jest istot¹ woln¹, dokonuje wyboru i na ten wybór nale y k³aœæ nacisk. Regionalizm nie mo e byæ obowi¹zkiem, nie mo na tu nic nakazaæ. Mo na jedynie wskazaæ inne mo liwoœci wyboru, zachêciæ. Pokazaæ, co to jest McDonald s i kapusta? Zgadza siê. To ju jest znacznie szersze zagadnienie ni praca spo³eczna. To jest zagadnienie animacji w spo³ecznoœci lokalnej i dotyczy pedagogów, pracowników socjalnych i wolontariuszy. Jest to rzecz bardzo istotna we wspó³czesnej formie pracy spo³ecznej w zakresie inicjatyw spo- ³eczno-wychowawczych. Je eli ktoœ jakieœ dzie³o inicjuje, stara siê wykorzystaæ czas wolny, jaki maj¹ dzieci po zajêciach szkolnych. Czêsto jest to praca spo- ³eczna, wolontariat, na którym bazuj¹ organizacje pozarz¹dowe. Czêœæ osób robi to spo- ³ecznie, a czêœæ jest zatrudniona, albowiem wiadomo, e aby taka inicjatywa mog³a trwaæ d³u ej, niezbêdny jest element profesjonalizmu, a wiêc ktoœ musi byæ zatrudniony. I tu jest praca dla pedagoga. Takie inicjatywy zaczê³y siê intensywnie rozwijaæ na prze³omie XIX i XX wieku. M³odzie terminatorska uczy³a siê graæ w orkiestrze dêtej albo chodzi³a do œwietlicy. W Krakowie np. takie dzia³ania prowadzi³ Mieczys³aw Kuznowicz, który za³ozy³ Zwi¹zek M³odzie y Przemys³owej i Rzemieœlniczej im. Stanis³awa Kostki. W PRL okreœlenie praca spo³eczna trochê siê skompromitowa³o. Inaczej funkcjonuje coœ, co jest dobrowolne, inaczej coœ, co jest nakazane. Poza tym zwróæmy uwagê, e w PRL likwidowano dzia³ania konkurencyjne. Na pracê spo- ³eczn¹ mia³o monopol pañstwo, które nie chcia³o mieæ konkurencji. I wskutek tego s³owo spo³ecznik zaczêto wymawiaæ z przek¹sem. Dobro siê kumuluje cd. prze³omie XIX i XX wieku czy z II Rzeczpospolit¹, kiedy przewa a³y dzia³ania charytatywne, a udzia³ pañstwa by³ du o mniejszy ni dziœ. Postulowano wtedy, eby to zaanga owanie pañstwa zwiêkszyæ. Potem, kiedy PRL mia³ monopol na dzia³ania spo³eczne, nie by³o inicjatyw obywatelskich. A teraz jest inicjatywa obywatelska i pomoc ze strony pañstwa. A do tego granty z Unii Europejskiej. Tak, to prawda. Pedagog i pracownik socjalny powinien umieæ pozyskiwaæ równie takie fundusze. Nieraz, korzystaj¹c z nich, sam bêdzie musia³ sobie zorganizowaæ pracê. Chcielibyœmy przygotowaæ pedagogów, którzy nie bêd¹ czekaæ, a ktoœ im da pracê, ale bêd¹ potrafili stworzyæ j¹ sobie sami, znaleÿæ sponsorów, granty, fundusze. Dlaczego nauczyciel, pedagog, ma siê anga owaæ w pracê spo³eczn¹? Nie wystarczy, e bêdzie dobrze wykonywa³ swoj¹ pracê np. w szkole? Nauczyciel dydaktyk te powinien byæ wra liwy na problem pracy spo³ecznej. Natomiast pedagog spo³eczny, na którym skupiamy nasz¹ uwagê, przy tak wielu istniej¹cych dziœ formach pomocy spo³ecznej czêsto znajdzie zatrudnienie w³aœnie w tej dziedzinie. Mo e siê w³¹czyæ w inicjatywê samorz¹dow¹, w inicjatywê parafii czy zak³adu pracy, który prowadzi œwietlicê œrodowiskow¹. Musi mieæ œwiadomoœæ tego, e bêdzie musia³ staraæ siê np. o bu³ki dla dzieci, których piekarz nie sprzeda³ poprzedniego dnia. Nie wystarczy mówiæ o wartoœciach, trzeba umieæ coœ konkretnego za³atwiæ. Uczycie Pañstwo studentów, e nale- y staraæ siê o bu³ki dla g³odnych dzieci? Czy tego mo na nauczyæ? Mo na wykszta³ciæ wra liwoœæ na takie problemy. Do przedmiotów, które przygotowuj¹ studentów w zakresie wiedzy etycznej, mo na zaliczyæ etykê zawodow¹, politykê i etykê spo³eczn¹ oraz problematykê ochrony praw cz³owieka. fakt, e to za³atwi³, e dzieci zjad³y te bu³ki to jest skutek przechodni. Nieprzechodni natomiast jest taki, e dobro siê kumuluje. Im wiêcej wykonam dobrych rzeczy, tym wiêksz¹ mam sk³onnoœæ do tego, eby takie dzia³ania powtarzaæ. Przysz³emu pedagogowi trzeba zwróciæ uwagê na to, jak siê to powinno robiæ, pog³êbiæ jego wiedzê etyczn¹. Mo emy wiêc próbowaæ uwra liwiæ studentów na pewne rzeczy, liczyæ na to, e odkryj¹ w sobie talent pedagogiczny. A przecie, jak mówi³ pedagog z prze³omu XIX i XX wieku, Jan W³adys³aw Dawid, talent pedagogiczny to mi³oœæ duszy. Nauczyciel powinien byæ kimœ, kto kocha drugiego cz³owieka. Ten talent albo ktoœ w sobie odnajduje, albo stwierdza, e nie ma predyspozycji do tej pracy. Zdarza siê, e ktoœ trafia do szko³y, nie maj¹c talentu pedagogicznego. Rzadziej siê to zdarza po pedagogice, gdzie ta œwiadomoœæ jest wiêksza. Nauczyciel mo e byæ œwietnym matematykiem, ale nie mieæ adnych zdolnoœci pedagogicznych. Ale trudno wyobraziæ sobie pedagoga podejmuj¹cego pracê w domu dziecka, w oœrodku szkolnowychowawczym, w pogotowiu opiekuñczym, którego w ogóle nie interesuj¹ dzia³ania pedagogiczne. Myœlê, e d³u ej ni miesi¹c w tej pracy taki cz³owiek nie wytrzyma. Tu jest zamieszanie terminologiczne. Pedagogami czêsto nazywa siê wszystkich nauczycieli... Nale y to rozró niæ. Powiedzmy, e nauczyciel dydaktyk to ten, który pracuje pod tablic¹. On bywa tak e wychowawc¹, a wiêc pedagogiem. Na pedagogice kszta³cimy osoby, które bêd¹ zajmowaæ siê przede wszystkim prac¹ wychowawcz¹. Bêd¹ prowadziæ œciœle wychowawcz¹ dzia³alnoœæ jako pedagodzy szkolni, w œwietlicach œrodowiskowych, w bursach, internatach, domach dziecka, oœrodkach szkolno-wychowawczych, domach kultury. Bêd¹ prowadziæ te ró nego rodzaju dzia³alnoœæ socjaln¹. Idee spo³ecznikowskie powinny byæ dla nich istotniejsze. Praca spo³eczna to niekoniecznie wolontariat. 6 Tak by³o. Obecnie natomiast pañstwo nie jest zainteresowane zbyt du ¹ aktywnoœci¹ w tej dziedzinie. Pozosta³y jednak dawne formy, które istnia³y w PRL, jak np. domy dziecka, a do tego dosz³y nowe, takie jak organizacje pozarz¹dowe. Pod tym wzglêdem jest to sytuacja bardzo ciekawa bo jest wiêksze bogactwo! Porównajmy to z sytuacj¹ na Mo na nauczyæ kogoœ wra liwoœci? Wra liwoœæ etyczna to jest coœ, czego cz³owiek nabywa poprzez pracê nad sob¹, poprzez pracê z innymi ludÿmi. W etyce mówimy o skutkach nieprzechodnich. Kiedy ktoœ zrobi coœ konkretnego, coœ za³atwi, na przyk³ad te bu³ki, to sam Niekoniecznie. Ale spo³ecznik to ktoœ, kto wykonuje swoje obowi¹zki z zami³owaniem i gotowy jest na nie poœwiêciæ dodatkowy czas poza prac¹ zawodow¹. Tutaj jeszcze jedno rozró nienie. Nauczyciele w szkole to czêsto s¹ osoby po studiach podyplomowych, trwaj¹cych np godzin. Natomiast pedagog po studiach pedagogicznych ma za

7 Konferencje sob¹ ponad 2000 godzin przedmiotów zawodowych. Studenci na kierunku pedagogika studiuj¹ m.in. na takich specjalnoœciach jak: praca psychosocjalna i opiekuñcza, pedagogika opiekuñczo-wychowawcza, animacja kulturowo-spo³eczna, edukacja zintegrowana i wychowanie przedszkolne. Podkreœlam tu, e w klasach I-III nauczyciel jest przede wszystkim wychowawc¹. W klasach starszych i w szkole œredniej nauczyciele czêsto uciekaj¹ od zagadnieñ wychowawczych, broni¹ siê przed tym. Nie chc¹ prowadziæ klas jako wychowawcy. Tzw. wychowawstwo to bardzo niewielkie dodatkowe pieni¹dze. A sporo dodatkowych problemów. No w³aœnie. Natomiast trudno sobie wyobraziæ, eby pedagog broni³ siê przed dzia- ³alnoœci¹ wychowawcz¹. Nauczyciel mo e sobie rozdzieliæ dydaktykê i wychowanie. Pedagog nie mo e. Ci, którzy unikaj¹ pracy wychowawczej, ryzykuj¹, e stan¹ siê ofiarami... Tak te mi siê wydaje. Potem siê dziwimy, jak to siê mog³o staæ, e nauczyciel angielskiego do tego stopnia nie panowa³ nad przebiegiem lekcji, e na jego g³owie wyl¹dowa³ kube³. Przecie angielski jest w szkole przedmiotem na tyle presti owym, e nauczyciel ma w rêku instrument pozwalaj¹cy na zachowanie elementarnej dyscypliny. Uczniowie maj¹ œwiadomoœæ, e to przedmiot zwi¹zany z promocj¹. Plastyka, muzyka czy religia mog¹ byæ przez uczniów odbierane jako drugorzêdne. Z religi¹ nie wi¹ e siê promocja do nastêpnej klasy, a wiêc mo liwoœci dyscyplinuj¹ce s¹ mniejsze. Natomiast nie mo na tego powiedzieæ o jêzyku angielskim. Od strony pedagogicznej na pewno to by³a pora ka. Czy mo na powiedzieæ, e Pañstwo kszta³cicie osoby, którym takie rzeczy nie bêd¹ siê zdarzaæ? To zale y od cech osobowoœciowych. My staramy siê daæ rzetelne przygotowanie, aby do takich sytuacji nie dosz³o. Staramy siê wpoiæ zasadê, e nauczyciel powinien byæ twardszy ni kamieñ i czulszy ni matka. Powinien narzucaæ twarde zasady, których nale y siê trzymaæ, zasady jasno wyt³umaczone, dlaczego tak, a nie inaczej. Z drugiej strony winien byæ troskliwy. Jednoznaczne zasady nie wykluczaj¹ mi³oœci. M³ody nauczyciel czêsto popada w dwie skrajnoœci. Albo zanadto brata siê z m³odzie- ¹ i szybko okazuje siê, e nie jest w stanie przeprowadziæ zajêæ, albo zaczyna prowadziæ lekcje bardzo surowo i rodzi nienawiœæ. Zdarza siê, e, szukaj¹c rozwi¹zania, popada z jednej skrajnoœci w drug¹. Powtórzê pytanie. Osobom wykszta³conym tutaj nie powinny zdarzyæ siê takie sytuacje, jak temu angliœcie? Chcielibyœmy mieæ tak¹ pewnoœæ co do ka dego przez nas wykszta³conego pedagoga. Trzeba tu zaznaczyæ, e Katedra Pedagogiki i Psychologii prowadzi tak e zajêcia na filologii polskiej i na filologii angielskiej. Na ile te osoby uda siê przygotowaæ, trudno powiedzieæ. Mamy z nimi w sumie 150 godzin pedagogiki i psychologii. Oddzia³ywanie jest wiêc ograniczone. Na kierunku pedagogika student spotyka siê z takimi problemami wielokrotnie. Wyk³adowcy i prowadz¹cy æwiczenia odwo³uj¹ siê nieraz do konkretnych sytuacji. Po praktykach œródrocznych nastêpuje konfrontacja tego, z czym student spotka³ siê na praktyce, z wiedz¹ czynnych pedagogów. Taka konfrontacja odbywa siê pod kierunkiem doœwiadczonego pedagoga, najczêœciej s¹ to osoby pracuj¹ce w placówkach opiekuñczych. Analizuje siê pierwsze doœwiadczenia pedagogiczne studenta. Takie zajêcia prowadzimy te w ramach metodyk æwiczeniowych na studiach podyplomowych. Studenci prowadz¹ zajêcia sami ze sob¹, a potem pod przewodnictwem wyk³adowcy analizuj¹ to, co zrobili. Czy mo na powiedzieæ, e temat konferencji odzwierciedla kierunek, w jakim zmierza bielska pedagogika? Tak, poniewa te trzy grupy, czyli kultura lokalna, psychologia spo³eczna i praca socjalno-opiekuñcza to s¹ trzy zasadnicze zakresy badañ Katedry Pedagogiki i Psychologii. W tych trzech obszarach jest rozwijana praca naukowa. Czy mo na mówiæ o specyfice pedagogiki bielskiej? Mo e na to trochê za wczeœnie. Natomiast muszê powiedzieæ, e od kiedy powsta³a Katedra Pedagogiki i Psychologii (koniec 2002 r.), jej pracownicy wydali najwiêcej monografii na ATH. Czêsto sami pokrywamy koszty wydania takiej ksi¹ ki z funduszy wypracowanych przez studia podyplomowe. A w jakim kierunku zmierza pedagogika w ogóle? Coraz wiêkszych sporów. P³aszczyzn¹, na któr¹ zgadzaj¹ siê wszyscy, jest, e cz³owiek jest podmiotem, a nie przedmiotem wychowania. To siê wydaje niezaprzeczalne. Spory zaczynaj¹ siê przy próbie definicji, co to jest osoba ludzka i jakie powinna mieæ prawa. Przyk³ad temat, czy cz³owiek poczêty to ju jest cz³owiek, czy te o cz³owieku mo- emy mówiæ dopiero w chwili narodzin? Jak tu wychowujecie studentów? Nie ma u nas czegoœ takiego, jak wyznaczony kierunek ideologiczny. Taka kwestia nigdy nie by³a u nas poruszana. Na ka dym przedmiocie wyk³adowca ma swoj¹ autonomiê. Jest ró norodnoœæ, nie ma sztywnego modelu. Takie mamy za³o enie. Rozmawia³ Artur Pa³yga ZAPOBIEGANIE ZANIECZYSZCZENIU ŒRODOWISKA Po raz dwunasty odby³a siê konferencja naukowa poœwiêcona zapobieganiu zanieczyszczeniu œrodowiska, zorganizowana przez Instytut Ochrony i In ynierii Œrodowiska Akademii Techniczno-Humanistycznej. Zg³oszonych zosta³o 37 tematów, w tym 29 referatów i 8 posterów. W konferencji wziê³o udzia³ 54 uczestników, wœród nich przedstawiciele Akademii Rolniczej w Krakowie, Instytutu Melioracji i Gospodarki Wodnej z Wroc³awia, Polskiej Akademii Nauk z Zabrza, Instytutu Przemys³u Organicznego w Pszczynie, Uniwersytetu Jagielloñskiego, Akademii Górniczo- Hutniczej, Uniwersytetu Œl¹skiego, Politechniki ódzkiej, Instytutu W³ókiennictwa w odzi, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Politechniki Krakowskiej, Przedsiêbiorstwa Gospodarki Wodnej i Rekultywacji w Jastrzêbiu Zdroju, Górnoœl¹skiego Przedsiêbiorstwa Wodoci¹gowego w Katowicach, Politechniki Œl¹skiej oraz firmy prywatnej Ekologus. Byli te goœcie z zagranicy cztery osoby z Uniwersytetu Technicznego w Ostrawie, w tym profesor Grmela, który wyg³asza³ referat o metodach systematycznej likwidacji kopalni, jako przyk³adu minimalizacji zagro enia œrodowiska naturalnego danego regionu. Referat ów dotyczy³ likwidowanych kopalni w Czechach. Uczestnicy konferencji zgodzili siê, e stan œrodowiska w Polsce znacz¹co siê poprawi³, poniewa z bud etu pañstwa i samorz¹dów przeznaczane s¹ spore fundusze na dzia³ania na rzecz ochrony œrodowiska. Natomiast stan ów nie jest jeszcze w pe³ni zadowalaj¹cy. Treœæ referatów bêdzie og³oszona drukiem w pierwszym pó³roczu 2005 roku w Zeszytach Naukowych ATH. 7

8 Konferencje 8 OBLICZA MEDIÓW 19 i 20 listopada odbywa³a siê III Ogólnopolska Konferencja Ko³a Naukowego Socjologów pt. Wszystko na sprzeda. Oblicza mediów we wspó³czesnym spo³eczeñstwie. Konferencja sk³ada³a siê z trzech bloków tematycznych. Pierwszy poœwiêcony by³ zmianom zachodz¹cym w mediach na przestrzeni ostatnich lat, a zw³aszcza rozwojowi multimediów i kultury wizualnej. Drugi koncentrowa³ siê na zagadnieniach zwi¹zanych z Internetem, kultur¹ spo³eczeñstwa sieciowego, tworzeniem siê nowego typu wiêzi spo³ecznych. Trzeci zwi¹zany by³ z powstawaniem i rozwojem spo³eczeñstwa informacyjnego. Konferencja mia³a na celu wielowymiarow¹ analizê zmian zachodz¹cych w mediach w ci¹gu ostatnich lat. Zagadnieniami kluczowymi by³y: rola mediów w zmieniaj¹cym siê œwiecie, problem komercjalizacji mediów, spo³eczeñstwo informacyjne od globalnej wioski do samotnoœci w sieci, Internet w kulturze, kultura w Internecie, socjologiczny wymiar cyberprzestrzeni, reality shows w œwiecie wspó³czesnego Wielkiego Brata, edukacja medialna. Wyg³oszono 20 referatów. Referentami byli przedstawiciele 11 uczelni z ca³ej Polski. IN YNIERIA PRODUKCJI paÿdziernika 2004 roku w Oœrodku Sportowo-Szkoleniowym w Bielsku-Bia³ej przy ul. Startowej 13 odby³a siê konferencja naukowa pt. In ynieria produkcji By³a to ju dziewi¹ta miêdzynarodowa konferencja z serii In ynieria produkcji, organizowana przez Katedrê In ynierii Produkcji Akademii Techniczno-Humanistycznej przy wspó³pracy z firm¹ REKORD Systemy Informatyczne. Konferencja by³a poœwiêcona zagadnieniom projektowania i zarz¹dzania procesami produkcyjnymi. Stanowi³a ona forum do prezentowania najnowszych osi¹gniêæ z zakresu in ynierii produkcji, wymiany doœwiadczeñ miêdzy pracownikami zak³adów pracy i pracownikami nauki z uczelni krajowych i zagranicznych. W referatach wyg³oszonych i zamieszczonych w materia- ³ach konferencyjnych przedstawiono m.in. zagadnienia komputerowego wspomagania konstruowania i wytwarzania; zintegrowanych systemów komputerowego zarz¹dzania przedsiêbiorstwem; problemy modelowania i symulacji systemów produkcyjnych, zarz¹dzania jakoœci¹, wartoœciowania pracy i ró nicowania wynagrodzeñ, ergonomii i ochrony pracy, ochrony œrodowiska. Jedn¹ z najwa niejszych dziedzin w funkcjonowaniu przedsiêbiorstw produkcyjnych, warunkuj¹cych skutecznoœæ dzia³ania, jest poziom dzia³añ realizowanych w ramach in ynierii produkcji, obejmuj¹cych techniczne przygotowanie produkcji, sterowanie realizacj¹ procesu wytwarzania, logistykê zaopatrzenia i zbytu, pedagogikê pracy itd. Dalszy wzrost produktywnoœci wymaga rozwoju wspó³pracy kooperacyjnej, jej inicjowania, tworzenia i poszerzania powi¹zañ ponad granicami. Celem konferencji by³o przedstawienie tendencji rozwoju wy ej wymienionych obszarów funkcjonowania przedsiêbiorstw ze szczególnym uwzglêdnieniem informatycznych systemów wspomagaj¹cych te obszary. Na przyk³adzie wspó³pracy polsko-s³owackiej wskazano i przeanalizowano potrzeby oraz mo liwoœci rozwoju kooperacji przedsiêbiorstw, a nastêpnie zaproponowano dalsze dzia- ³ania. W konferencji wziê³o udzia³ 86 uczestników z czterech krajów (Polski, S³owacji, Czech i Francji), w tym 48 uczestników z 15 uczelni oraz 38 przedstawicieli 17 firm. W materia³ach konferencyjnych opublikowano 41 referatów. Zapraszam do udzia³u w kolejnych konferencjach, które bêd¹ organizowane przez Katedrê In ynierii Produkcji w nastêpnych latach. prof. dr hab. Józef Matuszek NOWOCZESNE TENDENCJE W LOGISTYCE Ko³o Naukowe Logistyki i Jakoœci po raz trzeci zorganizowa³o konferencjê naukow¹ pt. Nowoczesne tendencje w logistyce, kontynuuj¹c¹ tematykê poprzednich konferencji. Owocem ubieg³orocznej sesji naukowej sta³o siê wydanie pracy zbiorowej pod redakcj¹ naukow¹ prof. Ryszarda Barcika, zawieraj¹cej zbiór wyg³aszanych referatów. Tegoroczna konferencja naukowa odby³a siê listopada w Wêgierskiej Górce. Pierwszy dzieñ up³yn¹³ pod znakiem przygotowañ do sesji, integracji uczestników jak równie organizacji wystawy plakatów, poœwiêconej zagadnieniom jakoœci i logistyki, autorstwa cz³onków ko³a. Sesja plenarna konferencji, obejmuj¹ca 10 referatów, zosta³a podzielona na dwie czêœci: Systemowe zarz¹dzanie logistyczne oraz Informatyka i klient w logistyce. W sesji tej wziêli udzia³ przedstawiciele Ko³a Naukowego Dialog z Akademii Ekonomicznej w Katowicach. Kolejnym punktem konferencji by³y dyskusje uczestników na temat problemów i zagadnieñ poruszanych w referatach. Dyskutanci podejmowali problemy obs³ugi klienta w przedsiêbiorstwach i jej poziomu w polskich realiach. Zwracano uwagê na brak œwiadomoœci istoty kontaktu firm z klientami, brak profesjonalizmu handlowego i organizatorskiego. Podkreœlano niski poziom wiedzy, kompetencji i etyki menad erskiej w przedsiêbiorstwach, umacniany dodatkowo trudn¹ wspó³prac¹ biznesu z nauk¹ i oporami przed prowadzeniem badañ naukowych. Uczestnicy konferencji zgodnie jednak stwierdzili, i mimo trudnoœci nale y kontynuowaæ dotychczasowe i inicjowaæ nowe projekty badawcze. Wiele czasu w dyskusji poœwiêcono Akademii Techniczno- Humanistycznej. Wskazywano na jej wysoki poziom i œwietn¹ atmosferê. Takie wnioski, wynikaj¹ce z dyskusji, stanowi³y trzon podsumowania konferencji, dokonanego przez prezesa Ko³a Naukowego Logistyki i Jakoœci Marcina Jakubca i opiekuna ko³a mgr in. Grzegorza Biesoka. Nie oby³o siê równie bez podziêkowañ organizatorom i uczestnikom konferencji. Materia³y z konferencji zosta³y opublikowane w formie elektronicznej, jednak e w najbli szych planach Ko³a Naukowego Logistyki i Jakoœci jest wydanie monografii obejmuj¹cej zagadnienia konferencyjne. Je eli to nast¹pi, nasze ko³o bêdzie mog³o siê poszczyciæ dorobkiem trzech pozycji ksi¹ kowych. [MJ, GB]

9 Vivat Academia! British Council egzaminuje na ATH Od marca 2004 r. ATH jest Zamkniêtym Oœrodkiem Egzaminacyjnym British Council na egzaminy Business English Certificate, co oznacza, e studenci mog¹ zdawaæ te egzaminy na terenie uczelni, oraz e uczelnia poœredniczy w za³atwianiu wszelkich formalnoœci z nimi zwi¹zanych. W marcu 2005 r. do egzaminu BEC przyst¹pi pierwsza grupa studentów ATH. Egzamin BEC jest uznawany na ca³ym œwiecie jako udokumentowanie znajomoœci jêzyka angielskiego w biznesie i jest wa ny bezterminowo. Dok³adniejsze informacje na temat egzaminu, jego formy, przyk³adowe testy oraz listê firm uznaj¹cych egzamin BEC w Polsce mo na znaleÿæ na stronach BEC mo na zdawaæ na trzech poziomach zaawansowania: Preliminary (poziom przedœredniozaawansowany), cena 270 z³, Vantage (poziom ponadœredniozaawansowany, odpowiadaj¹cy egzaminowi FCE), cena 500 z³, Higher (poziom zaawansowany, odpowiadaj¹cy egzaminowi CAE), cena 590 z³. Na stronach www mo na zrobiæ test okreœlaj¹cy poziom jêzyka (tzw. placement test), który w razie w¹tpliwoœci pomo e zdecydowaæ, który z poziomów egzaminu BEC jest najbardziej odpowiedni. Studium Jêzyków Obcych zaprasza na kursy przygotowawcze do egzaminu BEC na wszystkich poziomach zaawansowania. Kursy rozpoczynaj¹ siê na prze³omie lutego i marca. Cena kursu to 600 z³ za 60 godzin lekcyjnych (istnieje mo liwoœæ wniesienia op³aty w dwóch równych ratach). Oferujemy kursy: intensywne: 5 godz. lekcyjnych w ty- godniu; spotkania dwa razy w tygodniu w okresie od lutego do czerwca dla kandydatów zainteresowanych zdawaniem egzaminu w czerwcu 2005 r., ekstensywne: 2 godz. lekcyjne tygodniowo; spotkania jeden raz w tygodniu w okresie od lutego 2005 r. do lutego 2006 dla kandydatów zainteresowanych zdawaniem egzaminu w marcu 2006 r. Zajêcia prowadzone bêd¹ przez wyk³adowców SJO w grupach maksymalnie 12- osobowych w salach uczelni. Studenci ATH mog¹ przystêpowaæ do egzaminów BEC bez koniecznoœci uczestnictwa w kursie przygotowawczym. Osoby nie bêd¹ce studentami ATH równie maj¹ mo - liwoœæ zdawania egzaminu BEC w naszej uczelni, jednak pod warunkiem uczestnictwa w kursie przygotowawczym. Anna Jakielaszek NOWA SERWEROWNIA Od listopada 2004 ATH posiada nowe pomieszczenie przygotowane na potrzeby serwerowni. Wymóg przeniesienia serwerowni by³ podyktowany warunkami technicznymi, takimi jak wielkoœæ pomieszczenia, przepisy przeciwpo arowe i BHP, oraz wymogami, jakie stawia m.in. ustawa o ochronie danych osobowych. Przeniesienie zbieg³o siê równie z instalacj¹ m.in. nowego serwera, zakupionego w 2004 r. z dotacji MNiI. Obecnie w serwerowni znajduj¹ siê systemy odpowiedzialne za: pocztê elektroniczn¹, portal ATH, strony WWW jednostek ATH, kwesturê, bibliotekê, dziekanaty, system informacji prawnej LEX, uczelnian¹ sieæ komputerow¹ itd. Wiêcej informacji na ten temat znajdziecie Pañstwo na stronie Akademickiego Centrum Informatyki SIEÆ W BIBLIOTECE Na zdjêciu: Marcin Gi ycki, kierownik Akademickiego Centrum Informatyki, i nowa serwerownia. Ogólnodostêpna sieæ bezprzewodowa w Bibliotece ATH umo liwia posiadaczom urz¹dzeñ mobilnych, wyposa onych w karty sieciowe zgodne ze standardem b/g, korzystanie z zasobów Internetu. Miêdzy innymi umo liwia to dostêp do zasobów naszej biblioteki wraz z katalogiem on-line i przegl¹dem czasopism elektronicznych pod adresem internetowym: Aby skorzystaæ z ogólnodostêpnej sieci bezprzewodowej nale y uzyskaæ klucz WEP (w ACI lub czytelni Biblioteki). 9

10 Poloniœci Rej z ATH Marzy³ nam siê patronat AKADEMIA : Od czego rozpoczê³a siê wspó³praca LO im. Reja z polonistyk¹ ATH? Anna Bojanowicz-Pollak: Kiedy w 2002 roku mieliœmy w liceum maturê ³¹czon¹, z ramienia uczelni przys³uchiwa³a siê egzaminom pani profesor Anna Wêgrzyniak, kierownik Katedry Polonistyki ATH. I tak siê spotka³yœmy. Pani profesor stwierdzi³a wtedy, e polonistyka ATH winna zaaklimatyzowaæ siê w œrodowisku, otworzyæ siê na nie. My jak najbardziej byliœmy tak¹ wspó³prac¹ zainteresowani. Do tej pory nie by³o na naszym terenie uczelni o profilu humanistycznym, nie licz¹c Kolegium Nauczycielskiego, z którym ewentualna wspó³praca mog³aby byæ interesuj¹ca mo e dla szkó³ podstawowych, ale nie dla nauczycieli szkó³ œrednich. Mieliœmy kontakty z zak³adami filologii polskiej Uniwersytetu Œl¹skiego, Uniwersytetu Jagielloñskiego i Warszawskiego, ale ogranicza³y siê one do jednorazowych przyjazdów pracowników naukowych. A nam marzy³ siê patronat naukowy. Jak wygl¹da³a wspó³praca Reja z ATH, która nawi¹za³a siê po Pañstwa spotkaniu w czasie matur? Po tym spotkaniu dosz³o do konkretnych roboczych rozmów. Spotykaliœmy siê z profesorem Tomaszem Stêpniem i z profesor Ann¹ Wêgrzyniak. Wytyczyliœmy sobie program wspó³pracy i postanowiliœmy stworzyæ Bielskie Forum Badaczy Kultury. O czymœ takim myœla³a ju wczeœniej pani dyrektor Renata Rosowska, a profesorowie ATH bardzo chêtnie na to zareagowali. Forum dzia³a ju drugi rok. S¹ to spotkania m³odzie y z pracownikami naukowymi, przede wszystkim z ATH, ale tak e innych uniwersytetów, oraz z twórcami kultury. Na przyk³ad profesor Anna Wêgrzyniak mia³a wyk³ad na temat motywu œmierci w literaturze, po³¹czony z wystaw¹ prac plastycznych Jacka Baczaka i z prezentacj¹ filmu dokumentalnego o Jacku Baczaku. Takich spotkañ, wyk³adów by³o bardzo wiele i spotka³y siê z bardzo du ym uznaniem. Profesor Stêpieñ prowadzi³ np. warsztaty o graffiti. M³odzie przysz³a masowo, zasypali go pytaniami. Zajêcia bardzo siê przeci¹gnê³y. Skoñczy³o siê deklaracj¹, e 10 O wspó³pracy Liceum Ogólnokszta³c¹cego Towarzystwa Szkolnego im. Miko³aja Reja z Katedr¹ Polonistyki Akademii Techniczno- Humanistycznej mówi ANNA BOJANOWICZ-POLLAK, polonistka, metodyk, organizatorka Bielskiego Forum Badaczy Kultury. nale y badaæ m³odzie ow¹ twórczoœæ graffiti w Bielsku. Równie ciekawy by³ wyk³ad o prozie Andrzeja Sapkowskiego, prowadzony przez pana profesora. Pani profesor Wêgrzyniak mia³a wyk³ad pod intryguj¹cym tytu³em Estetyka znikania o przejawach kultury masowej, które nie s¹ nigdzie odnotowane, nikt ich nie bada, których istnienie trwa tylko chwilê. Forum ruszy³o w 2002 r., po wakacjach, a wiêc mamy ju za sob¹ dwa lata pracy. Od pocz¹tku by³a to wspó³praca tylko z polonistyk¹? Tak, poniewa ja jestem polonistk¹, doradc¹ metodycznym z jêzyka polskiego i wspó³pracujê g³ównie z polonistami. Nie znaczy to, e moi koledzy ucz¹cy innych przedmiotów nie chcieliby tej wspó³pracy rozszerzyæ, ale nasze spotkanie mia³o taki akurat charakter. Czyli trochê zadzia³a³ tu przypadek. Chyba nie mo na mówiæ ca³kowicie o przypadku, poniewa pani dyrektor Rosowska od wielu lat myœla³a o zebraniu wokó³ siebie ludzi, którzy stworzyliby tutaj filologiê polsk¹. Pani dyrektor sama jest polonistk¹ i te odczuwa³a potrzebê integracji œrodowiska pod k¹tem wiedzy o kulturze wspó³czesnej i edukacji regionalnej. I wreszcie taka filologia powsta³a na ATH. Dla mnie osobiœcie to jest bardzo wa ne, a równie dyrektor Rosowska pomaga w organizacji pracy Forum. Wspiera nas naczelnik wydzia³u kultury, Jerzy Pieszka, który tak e jest chyba wielkim inicjatorem integrowania œrodowiska. Czym w zamyœle mia³o byæ Forum Badaczy Kultury? Mia³o pomóc w integracji œrodowiska ludzi w ró nym wieku, zainteresowanych kultur¹. Jak czêsto odbywaj¹ siê spotkania? Najrzadziej raz w miesi¹cu, a zdarza³o siê, e w ci¹gu miesi¹ca by³o kilka spotkañ. Na przyk³ad kiedy by³a tu córka Zofii Kossak, organizowaliœmy dwa-trzy spotkania w miesi¹cu. To s¹ wyk³ady, warsztaty, rozmowy? Wszystko zale y od yczeñ publicznoœci. Kiedy profesor Tomasz Stêpieñ mówi³ o subkulturach, to mia³ byæ wyk³ad. Ale reakcja m³odzie y spowodowa³a, e wyk³ad zamieni³ siê w warsztaty. Zosta³a sporz¹dzona umowa o wspó³pracy LO im. Reja z ATH. Wspó³praca obejmuje teraz nie tylko organizacjê Bielskiego Forum Badaczy Kultury. Zgadza siê. Ma to byæ tak e wspó³praca naukowa, a wiêc, przede wszystkim wspó³organizacja pewnych sesji, seminariów popularnonaukowych, dostêpnych dla m³odzie- y licealnej. To tak e wzajemna mo liwoœæ korzystania z bibliotek. Dla naszej m³odzie y to jest bardzo wa - ne, eby mog³a korzystaæ z biblioteki ATH. Oczywiœcie studenci mog¹ równie korzystaæ z naszego ksiêgozbioru, który nie jest taki ubogi. Uczelnia mia³aby patronat nad jêzykiem polskim w LO im. Reja. W paÿdzierniku odby³a siê sesja gombrowiczowska. Troje studentów z ATH poprowadzi³o dla naszej m³odzie y lekcje z Gombrowicza pod kierunkiem pani dr Jachymek, która ich przygotowuje z metodyki. By³y wyk³ady, panele dyskusyjne. Na wiosnê zaplanowaliœmy z profesorem Stêpniem zorganizowanie sesji dotycz¹cej edukacji regionalnej, gdzie chcemy mówiæ o dziejach Bielska-Bia³ej z udzia³em pañstwa Chor¹ ych, kustoszy bielskiego Muzeum Okrêgowego, historyka Piotra Keniga, a tak e z udzia³em pracowników ATH. Jakie s¹ perspektywy dalszej wspó³pracy? Jak mo e siê ona rozwijaæ? ciag dalszy na str. 11

11 Rzadko kto ma mo liwoœæ budowania nowego kierunku akademickiego. Pamiêtam, jak przyjecha³em do Bielska-Bia³ej po raz pierwszy. By³o to w listopadzie 2000 r. Pamiêtam, jak dziekan Wydzia³u Humanistyczno-Spo³ecznego, pani prof. dr hab. Iwona Nowakowska-Kempna wraz z pani¹ dr hab. Ann¹ Wêgrzyniak, prof. ATH oprowadza³y mnie po pustych korytarzach, pokojach i salach wyk³adowych. Na Uniwersytecie Œl¹skim (sk¹d przyby³em) zawsze jest t³oczno, tutaj, poza ma³¹ grupk¹ studentów socjologii, nie by³o nikogo. Ale najwiêksze wra enie wywar³y na mnie pomieszczenia czytelni wydzia³owej na rega³ach pustka, ani jednej ksi¹ ki?! (Nie muszê wyjaœniaæ, czym dla polonisty s¹ ksi¹ ki.) Nie mog³em uwierzyæ, e w tym miejscu ma powstaæ polonistyka. A jednak... Pocz¹tki by³y trudne. Razem z pani¹ Ann¹ Wêgrzyniak jeÿdziliœmy do szkó³ œrednich, wyg³aszaj¹c wyk³ady z dziejów literatury polskiej. Odwiedziliœmy szko³y w Pszczynie, Czechowicach-Dziedzicach, Kêtach, ywcu, Cieszynie i w Bielsku-Bia³ej. Podczas tych spotkañ zachêcaliœmy uczniów do podjêcia nauki na uczelni, która znajduje siê w ich najbli szej okolicy. Pamiêtam, jak rozpoczyna³em moje wyk³ady od pytania, co oznacza skrót ATH? Najczêœciej jedyn¹ odpowiedzi¹ by³o milczenie. Na pocz¹tku 2001 roku wiêkszoœæ uczniów i nauczycieli nie mia³a pojêcia o tym, e bielska filia Politechniki ódzkiej przekszta³ci³a siê w samodzieln¹ pañstwow¹ wy- sz¹ uczelniê w Akademiê Techniczno-Humanistyczn¹. Zaraz na pocz¹tku zrodzi³ siê pomys³ wprowadzenia do programu nauczania nowych przedmiotów, zwi¹zanych przede wszystkim z jêzykami u ytkowymi i mediami. W jakiœ sposób chcieliœmy zaznaczyæ odmiennoœæ naszego kierunku od innych uniwersyteckich polonistyk. Dr hab. Tomasz Stêpieñ, prof. ATH, zgromadzi³ wokó³ siebie grupê pracowników, która zajê³a siê przygotowaniem programu nowej specjalnoœci. W efekcie ich pracy w roku akademickim 2002/2003 na polonistyce bielskiej studenci rozpoczêli naukê ju na dwóch specjalnoœciach: nauczycielskiej i medialnej. Historia polonistyki bielskiej jest krótka. Pierwsi studenci rozpoczêli naukê na tym kierunku zaledwie trzy lata temu. Wiêkszoœæ z nich to mieszkañcy Podbeskidzia i ywiecczyzny. Wybrali tê uczelniê, bo chcieli studiowaæ polonistykê w swoim regionie. Ka dy z nas, kto choæ chwilê przebywa³ w Katowicach, wie jak¹ przewagê nad tym miastem ma Bielsko-Bia³a. Choæ historia polonistyki jest krótka, to ju mamy siê czym chwaliæ. Zacznê od tego, co dla nas najwa niejsze. W czytelni wydzia³owej znajduje siê ju kilkaset ksi¹ ek z historii literatury polskiej Poloniœci Pocz¹tki polonistyki bielskiej i powszechnej oraz z ró nych dziedzin nauk humanistycznych. W 2003 r. ukaza³ siê pierwszy numer pisma naukowego Œwiat i S³owo, redagowanego przez pracowników naszego wydzia³u i Instytutu Teologicznego im. œw. Jana Kantego w Bielsku-Bia³ej. Katedra Polonistyki by³a wspó³organizatorem (wraz z Instytutem Teologicznym i Kolegium Nauczycielskim) dwóch wa nych ogólnopolskich sesji naukowych. W minionym roku akademickim studenci polonistyki utworzyli ko³o naukowe polonistów, które dzia³a w czterech sekcjach: historycznoliterackiej, krytycznej, teatrologicznej i medialnej. Formu³a ko³a jest otwarta: czêœæ spotkañ jest adresowana do wszystkich studentów i pracowników naukowych ATH. W zesz³ym semestrze studenci dzia³aj¹cy w kole przygotowali spotkanie poœwiêcone obrazom pasji w literaturze, malarstwie i filmie. Wszyscy jego uczestnicy do dziœ pamiêtaj¹ ostroœæ s¹dów wyg³aszanych w czasie tej prawdziwie uniwersyteckiej dyskusji. W ten sposób studenci polonistyki chc¹ zaznaczyæ sw¹ obecnoœæ na ATH i w Bielsku-Bia³ej. Kiedy wracam pamiêci¹ do pocz¹tków polonistyki bielskiej powraca obraz pustych korytarzy, sal wyk³adowych, pustych pó³ek bibliotecznych. Dzisiaj ten obraz jest ju zupe³nie inny. Ireneusz Gielata Autor jest adiunktem w Katedrze Polonistyki ATH, prowadzi zajêcia z historii literatury pozytywizmu i modernizmu oraz z literatury staropolskiej. A DBA OŒÆ O NAUKÊ JEST MI OŒÆ A dba³oœæ o naukê jest Mi³oœæ zatytu³owano sesjê naukow¹ poœwiêcon¹ Czes³awowi Mi³oszowi, zorganizowan¹ przez Katedrê Polonistyki ATH wspólnie z bielskim Instytutem Teologicznym. Sesja odby³a siê 26 listopada. Wziêli w niej udzia³ m.in. znany badacz twórczoœci Mi³osza prof. Aleksander Fiut, red. naczelny Wydawnictwa Znak Jerzy Illg oraz naukowcy z Uniwersytetu Œl¹skiego, Uniwersytetu Jagielloñskiego, KUL-u, bielskiego Instytutu Teologicznego oraz ATH. Sesjê zakoñczy³a wieczornica poetycka w Teatrze Polskim. (part) Marzy³ nam siê patronat dokoñczenie ze str. 10 Zamiast o perspektywach wolê mówiæ o zadaniach, których wytyczyliœmy sobie sporo. Oprócz wspó³organizacji sesji naukowych bêdzie udzia³ w ko³ach. Wiem, e m³odzie ATH jest zainteresowana udzia³em w naszym kole filmowym prowadzonym przez pana Stanis³awa Janickiego. M³odzie z tego ko³a sama krêci filmy i to na pewno mo e byæ dla studentów interesuj¹ce. Ko³a studenckie ATH równie mog³yby siê okazaæ atrakcyjne dla naszej m³odzie y. Ponadto myœlimy o tym, eby w przysz³ym roku jesieni¹ zorganizowaæ wiêksz¹ sesjê z udzia³em uczonych z Pragi oraz polskich naukowców, którzy zgodziliby siê poprowadziæ wyk³ady z edukacji euroregionalnej. Marzy nam siê, eby wziêli w tym udzia³ pracownicy bielskiej slawistyki. Wspó³praca rozszerzy³aby siê wtedy nie tylko na inne kierunki ATH, ale tak- e na s¹siednie kraje. Tym bardziej, e Liceum podpisa³o umo- wy o wspó³pracy z wieloma oœrodkami naukowymi i kulturalnymi. Nasza m³odzie ju wykonywa³a projekty w Czechach i na S³owacji. Mo liwoœci zatem s¹. Wszystko przed nami. Rozmawia³ Artur Pa³yga Katedra Polonistyki nawi¹za³a te wspó³pracê z I LO im. B. Chrobrego w Pszczynie (opieka naukowa nad jêzykiem polskim, przygotowanie programów dla klasy medialnej, akcje odczytowe).pracownicy i studenci wspó³pracuj¹ z Klubem Inteligencji Katolickiej w Bielsku-Bia³ej (odczyty, spotkania). 11

12 Vivant professores! Z albumu profesora Mieczys³awa S. Machnio Wszystko w dobrym kierunku 1. Urodzi³em siê daleko st¹d, we wsi Domaszewnica, 10 km od ukowa (województwo lubelskie). Czytelnik Potopu na pewno przegapi³ informacjê, e pan Domaszewski, sêdzia ³ukowski, te by³ z Domaszewnicy. Ju 35 lat mieszkam na Œl¹sku Cieszyñskim, 27 lat mam tu grunt (a 8 arów!), znam trzech kolejnych so³tysów i uwa am, e ju jestem stela. Mój ojciec Aleksander by³ stolarzem, podobnie jak jeden z dziadków, drugi by³ ogrodnikiem. W wyniku ich wczesnej œmierci, spowodowanej uczestnictwem w pierwszej wojnie œwiatowej, nie pozna³em adnego z dziadków. Ojciec bra³ udzia³ w kampanii wrzeœniowej, dwa lata siedzia³ (pracowa³ niewolniczo) w niewoli, uda³o mu siê uciec w 1942 roku. Schorowany po prze yciach wojennych umar³, kiedy mia³em 17 lat. Mama Regina pe³ni³a we wsi funkcjê notariusza, biura pisania podañ i biblioteki jednoczeœnie. Jej zawdziêczam intelektualnie najwiêcej. Ona motywowa³a mnie do nauki. Mia³em szczêœcie, e w Domaszewnicy by³a bardzo dobra szko³a podstawowa o doskona³ych, przedwojennych tradycjach. Tak dobra, e gdy poszed³em do technikum, to przez pierwsze dwa lata nie mia- ³em co robiæ na matematyce. Moi koledzy nawet z du ych miast nie dorastali mi do piêt. W mojej podstawówce byli naprawdê œwietni nauczyciele. Szkole nie zaszkodzi³ nawet kierownik klasyczny pryszczaty i nawiedzony stalinowiec, który si³¹ wprowadza³ spó³dzielnie produkcyjne, organizowa³ obchody 1 Maja i akademie z okazji imienin Stalina. Pamiêtam, e na imieniny Stalina rozdawano w szkole cukierki raczki, na urodziny trzeba by³o robiæ gazetki œcienne, a ja na akademiach deklamowa³em twórczoœæ takich geniuszy, jak Stanis³aw Ryszard Dobrowolski. Ale nie by³o to dla mnie dokuczliwe. Nawiasem mówi¹c lepiej, gdy ktoœ czyta Trêdowat¹ ni pije ci¹gle piwo i czyta tylko etykiety na butelkach, chocia, przyznam, niektóre s¹ bardzo poci¹gaj¹ce. Nie ominê³a mnie oczywiœcie walka klasowa (m³odzi, nie myliæ z klas¹ szkoln¹). Dosta³em kiedyœ dwójê z geografii za to, e mama 12 nie chcia³a zapisaæ siê do spó³dzielni produkcyjnej Jutrzenka. Mama napisa³a wtedy w zeszycie: nies³usznie, przysz³a do szko³y, zrobi- ³a awanturê kierownikowi i na tym siê skoñczy³o. Na szczêœcie, bo kierownik móg³ wroga klasowego zg³osiæ do UB, a wtedy koniec artów. Kierownik, pora ony elokwencj¹ mojej mamy, wiêcej mi dwój ju nie wpisywa³. Dzia³a³em wtedy w harcerstwie, by³o weso³o i ciekawie, jeÿdziliœmy na ró ne zloty, co by³o wówczas wielk¹ atrakcj¹, ju sama przeja d ka w skrzyni ciê arówki. Dopiero póÿniej dowiedzia³em siê, e to by³o czerwone, wg nawiedzonych trefne, harcerstwo. 2. Po podstawówce wyl¹dowa- ³em w Technikum W³ókienniczym w Zgierzu. Dlaczego akurat w tej szkole œredniej i w dodatku w Zgierzu? Do pewnego stopnia by³ to zbieg przypadków, a trochê koniecznoœæ. Na wsi nie mia³em po co zostawaæ, gospodarstwo by³o ma³e i w dodatku tego typu zajêcia mnie nie interesowa³y. Nie by³o w ogóle dyskusji kszta³ciæ siê dalej czy nie. Pytanie, gdzie? Do najbli szego liceum ogólnokszta³c¹cego by³o tylko10 kilometrów, ale za to pieszo. Dzisiejszy m³ody czytelnik chyba nie Technikum Zgierz, 1960 r., droga do szko³y. zrozumie, o czym ja tu mówiê wtedy komunikacja publiczna by³a w zal¹ ku i zna³y j¹ tylko du e aglomeracje, nawet rowery by³y na talony dla tzw. przodowników pracy i dzia³aczy partyjnych. Dla mnie w³asny rower by³ poza zasiêgiem mo liwoœci zakupu. Nie bardzo mi siê to chodzenie do szko³y, zw³aszcza zim¹, uœmiecha³o. Na stancji mieszkaæ nie chcia³em, bo mój starszy brat rok tak mieszka³ i wi-

13 Vivant professores! Z albumu profesora Machnio cd. dzia³em, jak to wtedy wygl¹da³o zgroza. Dulska przy tych chciwych paniusiach wynajmuj¹cych stancje by³a chyba wzorem cnót wszelkich. Szuka³em szko³y z internatem. Najbli sz¹ tak¹ szko³¹ by³o Liceum Pedagogiczne, ale ja nie chcia³em zostaæ nauczycielem w podstawówce. W wiêkszoœci szkó³ technicznych posiadaj¹cych internaty obowi¹zywa³a wówczas zasada dwustopniowoœci kszta³cenia: pierwszy stopieñ szko³a zasadnicza, drugi stopieñ 3-letnie technikum, ca³oœæ 6 lat. Nie chcia³em zaczynaæ edukacji po podstawówce w szkole zasadniczej z uwagi na nieciekawe towarzystwo i tragiczny poziom nauczania. Próbowa³em dostaæ siê do ³ódzkiego Technikum W³ókienniczego, ale nie dosta³em internatu. I tak, drog¹ eliminacji, znalaz³em siê w Technikum W³ókienniczym w Zgierzu. Z w³ókiennictwem w aden sposób wczeœniej nie by³em zwi¹zany, ale kuzynka Irena by³a artystk¹ dziewiark¹ rêczn¹. Przygl¹da- ³em siê, jak Irena robi serwetki i inne dzianiny; nauczy³em siê tego. W³ókiennictwo wydawa³o mi siê ciekaw¹ dyscyplin¹ i na szczêœcie mia³em dobr¹ intuicjê. Pech sprawi³, e po zdaniu egzaminu wstêpnego do technikum dowiedzia³em siê, e zlikwidowali klasê dziewiarsk¹. Wyl¹dowa³em wiêc w klasie przêdzalniczej, bo tylko taka zosta³a, a nie chcia³em rezygnowaæ i traciæ roku. Przêdzalnictwo by³o o tyle interesuj¹ce, e dawa³o wykszta³cenie ogólnotechniczne. Wtedy ka dy przyzwoity zak³ad w³ókienniczy mia³ w³asn¹ elektrowniê, rozbudowany zak³ad mechaniczny, a niekiedy nawet odlewniê, bo przecie sprowadzanie czêœci mechanicznych by³o utrudnione, a wiêc wiêkszoœæ rzeczy trzeba by³o robiæ na miejscu. 3. Matura, 1962 rok. To by³o dobre technikum, choæ program nauczania by³ skandaliczny. Do dziœ bardzo a³ujê, e nie mia³em w szkole biologii. Fizyki uczono tylko dwa lata, wiêc jak zdawa³em na studia, trzeba by³o samemu opanowaæ sporo materia³u. Mia³em za to bardzo dobrego matematyka i wspania³¹ polonistkê, która walczy³a w powstaniu warszawskim. Co tydzieñ pisaliœmy u niej wypracowanie. To jej zawdziêczam, e z pisaniem nie mia³em adnych problemów. Od drugiej klasy do koñca szko³y by³em przewodnicz¹cym samorz¹du szkolnego. Pomaga³em w za³atwianiu stypendiów, przy organizacji uroczystoœci szkolnych, przy studniówkach, organizowaliœmy coroczny bal szkolny. By³o trochê krz¹taniny. Uczy³em siê dobrze. Œredni¹ mia³em wysok¹, w pobli u 5. Najgorzej mi sz³o z W-F, tylko tam mia³em czwórki. Wstyd siê dziœ przyznaæ, ale zawsze ba³em siê æwiczeñ na skrzyni to by³ koszmar! Bardzo lubi³em jêzyk polski, a najbardziej matematykê. Interesowa³em siê filozofi¹. W czwartej i pi¹tej klasie technikum sam siê utrzymywa³em, pracuj¹c u ogrodnika i udzielaj¹c korepetycji. Du o czasu poœwiêca³em na czytanie, od Karola Maya po Dickensa. Takie ksi¹ ki jak Potop mnie nie interesowa³y, czyta³em to, bo by³o trzeba. Za to bardzo lubi³em Prusa, a potem, ju na studiach, przeczyta- ³em ca³ego Remarque, a. 4. Z koleg¹ na juwenaliach (ten macho to prof. Jurasz). Po skoñczeniu technikum poszed³em na rok do pracy w Zak³adach Przemys³u We³nianego im. Gwardii Ludowej w odzi, eby zarobiæ trochê pieniêdzy na studia. To by³a du a przêdzalnia czesankowa. Przez pó³ roku robi³em dokumentacjê maszyn, a drugie pó³ pracowa³em w dziale produkcji, wypisuj¹c np. dyspozycje przêdzy dla Bielska. To by³ mój pierwszy kontakt z Bielskiem. Dla tkalñ w Bielsku robiliœmy najcieñsze przêdze czesankowe. Niewtajemniczonym wyjaœniam e sztuk¹ jest, cienko prz¹œæ! Wiedzia³em ju wtedy, e jeœli Bielsko potrzebowa³o cienkiej przêdzy, to znaczy, e tkalnie s¹ tam znakomite! Interesowa³em siê wtedy jazzem. Ca³y dorobek materialny tego roku to zegarek marki Pobieda i stopy odmro one w tramwaju podczas dojazdów do pracy. A poza tym straci³em rok. Zawodowo nie rozwin¹³em siê w ogóle. Pieniêdzy nie zarobi³em. Jedynie ten zegarek Na studiach równie wybra³em w³ókiennictwo. Mia³em znakomitych nauczycieli: prof. Witekowa z chemii, prof. Krysicki z matematyki, prof. Chwalibóg z czêœci maszyn, prof. Szosland z tkactwa, prof. Szmelter z mechaniki oraz wielu, wielu innych. To by³ naprawdê dobrze prowadzony wydzia³ Politechniki ódzkiej, dobre studia. Mieliœmy bardzo szerokie spektrum zajêæ du o chemii, fizyki, a tak e automatyka itp. Jedynym przedmiotem, który wspominam, jako nudny i ju wtedy anachroniczny by³a termodynamika. Œredni¹ mia³em bardzo wysok¹, powy ej 4,5. Bardzo pokojowo i naprawdê w pe³nej, za y³ej przyjaÿni rywalizowaliœmy z moj¹ dawn¹ i obecn¹ (mam nadziejê) kole ank¹, Edyt¹ Nycz. Raz ona by³a lepsza, raz powiem skromnie ja. Mieliœmy najwy sz¹ œredni¹ na wydziale. Byliœmy nawet wspólnie na ówczesnym luksusie, czyli na miesiêcznej praktyce zagranicznej w Moskwie i Leningradzie. Zajêcia czêsto trwa³y od ósmej rano do ósmej wieczorem. ci¹g dalszy na str. 14,15 13

14 Vivant professores! Z albumu profesora Machnio cd. Pocz¹tek studiów. Mieliœmy 45 godzin zajêæ tygodniowo plus jeden dzieñ wojska. Do tego przez ca³e studia pracowa³em w studenckiej spó³dzielni pracy Puchatek, gdzie robi³em bardzo dziwne rzeczy. Prze³adowywaliœmy kruszywo, którego nie by³o. Trzeba by³o siedzieæ w jakimœ dziwnym pomieszczeniu przez osiem godzin, nic nie robiæ i wracaæ albo, w innym przypadku, patrzeæ na tañce pijanych szczurów w browarze. Zainteresowanym wyjaœniam, e szczur upija siê sfermentowanym s³odem, a wiêc smacznego pij¹cym browar... Najgorsz¹ prac¹, jak¹ wspominam, by³o noszenie tafli szk³a: 2,5 metra wysokoœci, 1,20 szerokoœci. W ka dej chwili wydaje siê, e siê pot³ucze. I ten zawodz¹cy dzwiêk koszmar. Noszenie szk³a trwa³o dla mnie jeden dzieñ. Psychicznie nie da³em rady d³u ej. Co by³o dla mnie wa ne na tych studiach, to bardzo bogate ycie kulturalne. Dobrze dzia³a³ dyskusyjny klub filmowy, odbywa³y siê spotkania z ludÿmi sztuki, chodziliœmy na recitale. Bez literatury, bez sztuki cz³owiek jest pusty. Praca magisterska dotyczy³a eksploatacji maszyn. Zajmowa³em siê nadawaniem pozornego skrêtu niedoprzêdowi produkowanemu na niedoprzêdzarce skrzyde³kowej. Moim promotorem by³ niezwykle przeze mnie ceniony, nie yj¹cy ju dr Koz³owski. Dosta³em nagrodê za tê pracê. Bardzo sobie ceniê tê pracê, równie dlatego, e mog³em zwiedziæ trochê œwiata. By³em nawet w Duszanbe oraz Taszkiencie, w mo e mniej egzotycznej Kostromie, Tallinie czy te Rydze, nie mówi¹c ju o bliskim nam Wilnie i Kownie. Klient kupowa³ maszynê i trzeba by³o mu j¹ by³o przekazaæ, czasami zmontowaæ i uruchomiæ. Do tego potrzebny by³ specjalista od producenta. I ja te maszyny uruchamia³em. Kiedyœ przez miesi¹c siedzia³em w Moskwie, czekaj¹c na zgodê na wyjazd do zak³adu zlokalizowanego w pobli u radzieckich zabezpieczeñ rakietowych, i nawet doczeka³em siê, a na miejscu spotka³ mnie zaszczyt zamieszkania u tamtejszego pierwszego sekretarza KPZR. Co to by³y za bankiety na moj¹ czeœæ! Ale by³em przez dwa tygodnie wa ny! Kiedyœ jad³em nawet kolacjê u premiera Tad ykistanu. Du e prze- ycie kulinarne i plastyczne. 7. W 1969 roku Bielsko by³o zupe³nie innym miastem ni dziœ. Na przyk³ad niektóre ulice, które id¹ w górê od Sikornika, nie by³y brukowane. Za elektrociep³owni¹ nie by³o prawie nic. Jeszcze w latach 70. ul. Micha³owicza koñczy³a siê œlepo. Dalej urz¹dzono ogródki dzia³kowe. Po ulicach jeÿdzi³y tramwaje, a dwa. Przyjecha³em z du ej, ale sympatycznej odzi, miasta mej m³odoœci, a to dla ka dego jest wa ne, do miasta, gdzie te by³y tramwaje, teatr, dobra praca i œwietna baza turystyczna. Co niedzielê chodziliœmy paczk¹ w góry. W soboty siê wtedy pracowa³o. JeŸdziliœmy na wieczorki taneczne nawet do Andrychowa, chodziliœmy na dancingi do Beskidu. Namiêtnie grywaliœmy w bryd a. Dziœ mo e siê to wydaæ dziwne, ale wtedy zupe³nie nie interesowa³em siê tym, e tu w 1969 r. powsta³ oœrodek Politechniki ódzkiej. Nawet o tym nie wiedzia³em. Zerwa³em kontakt z uczelni¹. 8. Któraœ tam sesja w akademiku. Przy stole siedz¹ dwaj przyszli dyrektorzy i jeden przysz³y pose³, a ja zg³êbiam wiedzê na stole (w pokoju by³y trzy krzes³a). 6. Od razu po studiach, w 1969 roku, podj¹³em pracê w Befamie - fundatorce stypendium, przy opracowywaniu nowych konstrukcji maszyn. By³em tam technologiem, projektantem, kiedyœ nawet mia³em etat konstruktora. Praca polega³a na opracowywaniu za³o eñ konstrukcyjnych, badaniu prototypów i wykorzystywaniu ich w przemyœle. 14 Dopiero w 1972 roku znalaz³em siê w bielskim oœrodku P, i to doœæ przypadkowo. Mój szef, który prowadzi³ zajêcia w filii Wydzia³u Mechanicznego, mia³ wyjechaæ na miesi¹c za granicê, poprosi³ mnie wiêc o zastêpstwo. Wtedy zacz¹³ tu przyje d aæ znany mi docent Tadeusz Ko³aciñski (dziœ ju nie yj¹cy), który mnie zwerbowa³ na sta³e do pracy w uczelni. Poprosi³ o pomoc w prowadzeniu zajêæ. Pocz¹tkowo pracowa³em jednoczeœnie tutaj i na pó³ etatu w OBR Befamatex, który zosta³ wydzielony z Befamy. To by³a bardzo ciekawa praca, ze œwiat³ymi, inteligentnymi ludÿmi z którymi przyjaÿniê siê do dzisiaj (czêœæ ju niestety wybra³a ten lepszy œwiat).

15 Vivant professores! Z albumu profesora Machnio cd. Do 1977 roku pracowa³em w Oœrodku Badawczo-Rozowjowym Befamatex. Na okres finalizacji doktoratu, który obroni³em w roku 1979, zwolni³em siê z OBR. Doktorat dotyczy³ mieszania w³ókien w procesie przêdzenia bezwrzecionowego wtedy by³ to temat bardzo aktualny, badania by³y bardzo interesuj¹ce. Równoczeœnie bada³em prototyp przêdzarki bezwrzecionowej, a poniewa poziom ha³asu czêsto przekracza³ 130 decybeli, straci³em trochê s³uchu. Praca ta mia³a zastosowanie praktyczne. Uwa am, e prace in ynierskie musz¹ byæ praktyczne, osadzone w przemyœle. Chcia³em przy tej okazji podkreœliæ, e jeszcze w latach osiemdziesi¹tych przemys³ we³niarski w Polsce by³ na poziomie œwiatowym. Przemys³ ten przy zakupie surowców wymaga jednak gwarancji rz¹dowych, poniewa cykl produkcyjny jest d³ugi. Tymczasem w trakcie transformacji w³adze nie zrobi³y nic, aby zapobiec upadkowi przemys³u we³niarskiego w Polsce. I tego siê ju raczej nie odbuduje. 11. Koniec szkolenia wojskowego poligon, palenie tajnych zeszytów. 9. Pocz¹tki mojej pracy na uczelni wspominam bardzo weso³o, a to dlatego, e mieliœmy jeden pokój na ca³e w³ókiennictwo - s³ynny pokój 102 w gmachu LO im. Kopernika, gdzie wszyscy koczowaliœmy. Nie by³o œladu laboratoriów. Korzystaliœmy z warsztatów Technikum W³ókienniczego. Zaliczenia, nawet kiedy by³ mróz, odbywa³y siê na ³awkach na zewn¹trz, bo wewn¹trz trwa³y zajêcia uczniów Technikum, a jeden z panów instruktorów by³ nam bardzo przyjazny. Warunki pracy by³y bardzo ciê kie, ale by³o sympatycznie, byliœmy pe³ni entuzjazmu, a m³odzie wspania³a, chciwa wiedzy. PóŸniej dopiero, jeszcze w LO im. Kopernika, stworzyliœmy laboratorium metrologiczno-przêdzalnicze, ale bez adnych maszyn. W koñcu lat siedemdziesi¹tych zaczê³a siê budowa laboratoriów na placu Fabrycznym. Dokonywa³o siê to olbrzymim wysi³kiem wszystkich pracowników wtedy ju Instytutu W³ókienniczego i, co nale y podkreœliæ, dziêki zas³ugom prof. W³ochowicza i nie yj¹cego ju dyrektora Zjednoczenia in. Hernasa. Wszyscy pracownicy wnosili maszyny po schodach wszyscy, od dyrektora po laborantów. Z entuzjazmem urz¹dziliœmy te laboratoria. Wszyscy sprz¹tali, nosili i powiem delikatnie zdobywali potrzebny sprzêt. Na szczêœcie znany starszym pracownikom pan Kokotko tego nie zauwa a³. Co prawda, ju wtedy by³y to maszyny, których przemys³ siê pozbywa³, ale nie odbiega³y one jeszcze od standardów tak jak dziœ (bo dzisiaj stoj¹ tam te same maszyny). 10. W latach siedemdziesi¹tych by³em cz³onkiem ZNP, gdzie pe³ni- ³em funkcjê sekretarza rady zak³adowej, chyba przez dwie kadencje, a przewodnicz¹cym by³ (dziœ niestety ju nie yj¹cy) dr Wojciechowski. Integrowaliœmy œrodowisko, urz¹dzaliœmy wówczas nawet bale sylwestrowe. PóŸniej moje zwi¹zki z ZNP usta³y. W roku 1981 wst¹pi³em do Solidarnoœci. Wtedy rzeczywistoœæ by³a czarno-bia³a. Bia³y by³ zwi¹zek z Solidarnoœci¹, czarne pozostanie obok. Ale po rozwi¹zaniu tego zwi¹zku ju nigdy potem do niego nie wst¹pi³em, czego nie a³ujê, zobaczy³em wiele szaroœci. To by³ okres wielkiej si³y nabywczej ludnoœci. Ja do dzisiaj wyci¹gam z szuflady rzeczy, które kupi³em wtedy. Kto trzyma³ oszczêdnoœci, straci³ na tym. Z ludÿmi dzia³y siê dziwne rzeczy. Niektórzy uciekali w anonimy. Do dzisiaj pamiêtam zebranie pracowników w Instytucie W³ókienniczym, kiedy to czytano kartki szkaluj¹ce dyrekcjê i innych pracowników - oczywiœcie anonimowo. To by³o enuj¹ce! Cz³owiek musi mieæ odwagê, aby otwarcie wypowiadaæ swoje udokumentowane zastrze enia do innych. Stan wojenny kojarzy mi siê z nocnymi dy urami. Wtedy okaza- ³o siê, kto jest komendantem, kto z kim wspó³pracuje, mo na by³o powi¹zaæ pewne fakty. Dla mnie to by³ czas rodzinny. By³o wiêcej czasu dla siebie. Czas upadku ycia towarzyskiego - dlatego, e w okresie zdobywania kawy i cukru na kartki g³upio by³o iœæ do kogoœ na kawê. Do dzisiaj pamiêtam ten nadmiar wódki by³a na kartki, wiêc trzeba by³o kupowaæ! Kartka nie mog³a siê zmarnowaæ. Barek mia- ³em zatem zaopatrzony bardzo dobrze! W tamtych czasach sta³em w kolejkach tylko po kawê. Nigdy nie wstawa³em po miêso o pi¹tej rano! Natomiast najbardziej upokarzaj¹c¹ rzecz¹, jaka wry³a mi siê w pamiêæ, by³o stanie w kolejce po ó³ty ser z ksi¹- eczk¹ zdrowia dziecka. Nic mnie w yciu tak nie upokorzy- ³o. To wszystko by³o doœæ smutne. 12. W roku 1992, mimo przeszkód, obroni³em habilitacjê. Pamiêtaj¹c przebieg mego przewodu i niektórych kolegów, muszê stwierdziæ, e nie jestem entuzjast¹ habilitacji na kierunkach tech- Insygnia w³adzy ogrodowej. nicznych. Jestem technologiem. Technolog bez dobrej, nowoczesnej aparatury nic nie zrobi, a u nas tej aparatury nie by³o i nadal nie ma. ci¹g dalszy na str. 16,17 15

16 Vivant professores! Z albumu profesora Machnio cd. Bez tego nie da siê zrobiæ badañ na wspó³czesnym œwiatowym poziomie. W zwi¹zku z tym szuka³em rozwi¹zañ w matematyce. Nie wspominam dobrze tego okresu równie ze wzglêdów pozamerytorycznych nie dopuszczano nowych osób do samodzielnoœci. Po d³ugich poszukiwaniach i, trzeba tu przyznaæ, poganiany twórczo przez prof. W³ochowicza, znalaz³em temat, z którego jestem bardzo zadowolony. Zaj¹³em siê identyfikacj¹ procesów przêdzalniczych, polegaj¹c¹ na szukaniu modeli matematycznych, które opisuj¹ przebieg procesu. Pozna³em wielu ciekawych ludzi, m.in. prof. Mañczaka z Polskiej Akademii Nauk, który utwierdzi³ mnie w tej tematyce, udzieli³ wsparcia naukowego. Po pewnych perturbacjach zwi¹zanych z ówczesn¹ nowoczesnoœci¹ tego tematu, obroni³em habilitacjê na Wydziale W³ókienniczym Politechniki ódzkiej. Te wyjazdy do odzi by³y bardzo mêcz¹ce psychicznie i fizycznie. Na bazie w³asnych doœwiadczeñ oraz obserwacji przebiegu innych habilitacji uwa am, e tak, jak doktorat jest obowi¹zkiem ka - dego pracownika, to habilitacja w naukach technicznych powinna byæ zwi¹zana z sum¹ dorobku in ynierskiego. 13. onê pozna³em w czasie wizyt w jednym z zak³adów pracy. Podobnie jak ja, nie jest bielszczank¹. Pochodzi z Wieliczki, ale z Bielskiem jest zwi¹zana ju od szko³y œredniej. Za to jest równie absolwentk¹ Wydzia³u W³ókienniczego Politechniki ódzkiej. Pobraliœmy siê w roku Mamy dwie córki, obydwie ju po studiach; starsza jest plastyczk¹, m³odsza pedagogiem specjalnym-terapeut¹, a jak to dzisiaj przewrotnie ona z córkami 1980 rok. bywa, ju w trakcie studiów i po studiach przez trzy lata uczy³a informatyki w niepublicznych szko³ach w Warszawie W tamtych latach kwit³o ycie towarzyskie. Ile ja nocy przegra- ³em w bryd a! Na ilu by³em wycieczkach górskich! No i ycie kulturalne. Pamiêtam koncert Ewy Demarczyk oraz liczne koncerty Filharmonii Œl¹skiej, której jestem wielkim mi³oœnikiem i na której koncerty chodzi³em regularnie. Pamiêtam, jak w czasie remontu Domu Muzyki muzycy z filharmonii koncertowali Pod Or³em i przebierali siê we fraki, os³aniaj¹c siê futera³ami kontrabasu. Nie zapomnê wspania³ego koncertu, w którym gra³a Kaja Danczowska na skrzypcach, Olewicz na flecie i Czerny-Stefañska na klawesynie. Przepiêkny koncert! Czu³o siê ze sceny tê ich radoœæ bycia muzykiem. ycie nie sk³ada siê z pracy, jedzenia i zdobywania pieniêdzy. Zawsze powtarzam studentom, e studia to jest nie tylko rozwój zawodowy równie wa ny jest ich rozwój intelektualny. Student musi mieæ czas na kino, ksi¹ kê, na jakieœ imprezy. Oczywiœcie musi pamiêtaæ, e g³ównym celem jest nauka, ale to wszystko tak e jest wa ne w granicach zdrowego rozs¹dku! 15. W latach 80. wzglêdy polityczne wp³ywa³y na nastroje, ale nie na rozwój naukowy. Jeszcze by³y pieni¹dze, ca³y szereg maszyn uda³o siê kupowaæ w ramach wspó³pracy z przemys³em. W tamtych czasach by³y tzw. projekty celowe. Zawierano trójstronne umowy pomiêdzy koordynatorem rz¹dowym, zak³adem i uczelni¹, gdzie realizowano tematy, które interesowa³yby zak³ady przemys³owe. Mój zespó³ naukowy wspó³racowa³ z przêdzalni¹ czesankow¹ Weldoro w Bielsku-Bia³ej. To by³ nasz g³ówny wspó³pracownik, posiadaj¹cy znakomitych in ynierów i park maszynowy na poziomie œwiatowym. Wspó³pracowaliœmy tak e z Instytutem W³ókien Chemicznych w odzi oraz Instytutem W³ókien Naturalnych w Poznaniu. Krach nast¹pi³ w latach 90, kiedy przemys³ nie mia³ ju œrodków na wspó³pracê z uczelni¹. Dla nas to by³o kurczowe trzymanie siê burty, bo trzeba by³o ograniczaæ powierzchniê laboratoriów. Nie by³o szans na jakikolwiek rozwój. Zarzuciliœmy rozdrobnione specjalnoœci, zrobiliœmy makrospecjalnoœci. Stworzyliœmy na Wydziale, wówczas chyba jeszcze W³ókienniczym, jedn¹ specjalnoœæ mechaniczna technologia w³ókien. 16. Kiedy ju otrz¹sn¹³em siê po zrobieniu habilitacji, trzeba by³o wróciæ do normalnej pracy in ynierskiej. St¹d ponowne nawi¹zanie wspó³pracy z OBR Befamatex w 1994 r., gdzie do dzisiaj pracujê etatowo. Moja praca w OBR zmieni³a siê. Kiedyœ opracowywa³em za³o enia techniczne, bada³em prototypy. Dzisiaj jestem zastêpc¹ przewodnicz¹cego rady naukowej i uczestniczê w pracach zwi¹zanych ze strategi¹ firmy, z planowaniem prac badawczych, a nie w bezpoœredniej realizacji procesów badawczych. Dziêki pracy w OBR uczestniczy³em w dwóch wa nych, miêdzynarodowych wystawach maszyn w³ókienniczych w Mediolanie i w Pary u. 17. W drugiej po³owie lat 90. zosta³em dyrektorem Centrum Studiów Zawodowych i Podyplomowych na uczelni. Na to stanowisko powo³a³ mnie prof. W³ochowicz, który by³ wtedy prorektorem ds. Filii. Kadra w Centrum by³a œwietna, nale eli do niej miêdzy innymi: Prof. Nikodem kierownik Podyplomowego Studium Informatyki, panowie dr Hejny, a póÿniej dr Dziuba kierownicy Studium Zarz¹-

17 Vivant professores! Z albumu profesora Machnio cd. dzania i Techniki, dr Strzygocka kierownik Podyplomowego Studium Polityki Socjalnej, pani mgr Sobieszczañska kierownik Podyplomowego Studium Pedagogiki i Miêdzywydzia³owego Studium Pedagogicznego dla studentów, i inni. Z tym zespo³em pracowa³em kilka lat, a do czasu powo³ania mnie na stanowisko prorektora ds. dydaktyki, kiedy to przekaza³em kierowanie Centrum pani doktor Renacie Strzygockiej. Wspó³tworzy³em to Centrum. Wczeœniej jednostki dzia³a³y w rozproszeniu. Jedne powstawa³y za mojej kadencji, inne dzia³a³y ju wczeœniej. Du o pracy w³o y³em w przeobra enie oddzia³u Wy szej Szko³y Zarz¹dzania i Handlu w Oœwiêcimiu w Studium Zarz¹dzania i Techniki, w doprowadzenie do tego, aby to Studium dzia³a³o jako jednostka Filii Politechniki ódzkiej. 18. W drugiej po³owie lat 90. zaczêto mówiæ o usamodzielnieniu uczelni. Przedtem nie by³o do tego warunków politycznych. By³em w zespole, który tworzy³ Akademiê Techniczno-Humanistyczn¹. Przypuszczam, e prorektor powo³a³ Inauguracja roku akademickiego na ATH. mnie do tego zespo³u jako dyrektora Centrum Studiów Zawodowych i Podyplomowych, jednostki miêdzywydzia³owej. W sprawie samodzielnoœci decyduj¹cy g³os mieli dziekani. Ja mia³em g³os tylko uzupe³niaj¹cy. Tak nale y to widzieæ. Filia w skali kraju znaczy coœ ma³ego, coœ gorszego. Utrzymywanie siê d³u ej na poziomie filii w sytuacji, gdy jeden wydzia³ ma prawa doktoryzowania i habilitacji, drugi prawa doktoryzowania, trzeci prowadzi studia magisterskie to by³oby krzywdz¹ce dla naszych absolwentów, legitymuj¹cych siê dyplomem Filii Politechniki ódzkiej. Trudno wszak ka demu t³umaczyæ, e ta filia jest lepsza ni niektóre samodzielne uczelnie. I te odleg³oœci, ci¹g³e je d enie do odzi na posiedzenia. Utrzymywanie tego stanu nie mia³o sensu, mimo e Politechnika ódzka by³a znakomitym opiekunem i usamodzielnienie uczelni wygl¹da³o modelowo. Rzadko siê zdarza, eby macierzysta uczelnia usamodzielnia³a swoj¹ jednostkê w tak piêkny sposób. 19. Hobby czasem wynika z przymusu ekonomicznego. W zwi¹zku z tym jestem murarzem, elektrykiem, cieœl¹, stolarzem itd. Pracowa- ³em przy budowie domu dla siebie, przy adaptacji strychu na mieszkanie dla jednej z córek i przy remoncie kapitalnym mieszkania drugiej córki. Hobby, które mi sprawia przyjemnoœæ, to renowacja starych mebli i tu mam pewne sukcesy. Meble znalezione w przeró nych miejscach s³u ¹ do dziœ, uda³o mi siê przywróciæ im pierwotny wygl¹d. Nauczy³em siê m.in. sam politurowaæ. Skutek jest taki, e ca³y dom mam umeblowany starymi meblami i mieszkania córek te. Córkom podobnie, jak mnie i mej onie, trudno sobie wyobraziæ mieszkanie bez kredensu. Mój kredens pochodzi z Erfurtu, m³odszej córki z Wiednia, a starszej z Berlina. Oczywiœcie wszystkie te meble wykonano w XIX wieku. Moje hobby to tak e historia, balet (oczywiœci tylko biernie, lubiê go ogl¹daæ). Lubiê teatr, lubiê oczywiœcie literaturê, jak ka dy cywilizowany cz³owiek. Uwa am, e do kanonu zachowañ cywilizowanego cz³owieka nale y czytanie ksi¹ ek tak siê wychowa³em. Odratowana serwantka, która wczeœniej w stanie pe³nej ruiny s³u y³a poprzednim w³aœcicielom w piwnicy jako szafka na kompoty. Lubiê te turystykê, ale nie mam tu specjalnych osi¹gniêæ. Brak czasu i obowi¹zki rodzinne utrudniaj¹ wyjazdy. Dlatego znana jest mi tylko Europa w granicach wymienionego wczeœniej ZSSR, a dalej patrz¹c U gorod, Budapeszt, Mediolan, Pary i chyba najdalej Birmingham. Je d ¹c trochê po œwiecie, zawsze œmiejê siê z obiegowych opinii, bo najpiêkniejsze pary anki chodz¹ po ulicach nawet powiedzmy Pcimia. Gdzie tym paniom z Pary a do szyku Polek! Pobyt w Pary u zawsze mo e sparali owaæ nam jakiœ strajk lub z³odziej w metrze; w Wielkiej Brytanii ³atwiej spotkaæ na ulicy by³ego mieszkañca by³ego imperium ni rodowitego Anglika, a we W³oszech szokuj¹ fabryczne œwietlówki zawieszone we wnêtrzach pa³acu Sforzów. Na dodatek Polacy s¹ wszêdzie, pocz¹wszy od recepcjonistki w hotelu np. w Rydze do kelnera w restauracji hotelowej w New Castle. 20. Moj¹ kandydaturê na stanowisko prorektora ATH wystawi³ profesor Trombski, z którym wspó³pracujê od lat (jest przewodnicz¹cym rady naukowej OBR Befamatex, a ja jego zastêpc¹). Zgodzi³em siê, bo uwa am, e doœwiadczenie zdobywa siê równie i po to, aby s³u yæ innym. Nie przypuszcza³em, e bêdzie a tyle pracy. Jak siê ju jako tako u³o y³o, to wprowadzono now¹ maturê. Gdy wydawa³o siê, e ju jest spokój, to wesz³a nowa ustawa stypendialna. Co miesi¹c trzeba organizowaæ coœ od nowa. Trzeba by³o stworzyæ od nowa regulamin studiów, wprowadziæ od nowa akcjê rekru- ci¹g dalszy na str

18 Vivant professores! Z albumu profesora Machnio dokoñczenie tacyjn¹, stworzyæ nowe przepisy dotycz¹ce toku studiów. Oddzieln¹ spraw¹ jest wielki wysi³ek wydzia³ów zwi¹zany z akredytacj¹ kierunków studiów. Staram siê pomagaæ wydzia³om w tym zakresie. Mo emy jako Akademia pochwaliæ siê, e do tej pory wszystkie akredytowane kierunki uzyska³y akredytacjê, a z tym bywa Ÿle nawet na bardzo zas³u onych uczelniach. Jedn¹ z najwa niejszych rzeczy jest wiêc dla mnie sta³e podnoszenie jakoœci kszta³cenia, co nie jest rzecz¹ ³atw¹. Mamy prawie 8000 studentów na 13 kierunkach studiów, a bior¹c pod uwagê bardzo zró nicowane specjalnoœci na kierunku filologia, to 15 dyscyplin kszta³cenia. Nowe zasady ekonomiczne s¹ bardzo trudne w realizacji. Narzekanie nic nie da, trzeba szukaæ rozwi¹zañ, niestety nie zawsze popularnych. Staram siê przekonywaæ wspó³pracowników i studentów, i wspólnie wypracowywaæ stanowisko we wszystkich sprawach. Tylko zbiorowa m¹droœæ przynosi dobre rezultaty. Upór przystoi tylko os³owi, z ca³ym szacunkiem dla tego zwierzaka (w domu mam psa i dwa koty, no i oczywiœcie myszy). Prorektor ds. dydaktyki jest prawnym opiekunem studentów, staram siê o tym zawsze pamiêtaæ. Mamy ju drug¹ ekipê Samorz¹du studenckiego. Jestem bardzo zadowolony ze wspó³pracy. Studenci Z on¹ w ogrodzie 2002 rok. s¹ ambitni i dobrze dbaj¹ o interesy studentów. Póki co, wszystko idzie w dobrym kierunku. Spisa³ i opracowa³ Artur Pa³yga Curriculum vitae Dr hab. in. Mieczys³aw S. Machnio, prof. nzw. ATH Urodzony w 1943 roku w woj. lubelskim. Ukoñczy³ Technikum W³ókiennicze w Zgierzu a nastêpnie Wydzia³ W³ókienniczy Politechniki ódzkiej. Praca zawodowa: Przêdzalnia Czesankowa Polmerino w odzi, Befama i OBR Befamatex w Bielsku-Bia³ej, od 1973 roku Politechnika ódzka Filia w Bielsku-Bia³ej, a nastêpnie ATH i OBR Belmatex. Doktorat (1979 r.) i habilitacja (1992 r.) obronione na Wydziale W³ókienniczym Politechniki ódzkiej. Dorobek zawodowy obejmuje prace publikowane oraz szereg prac poufnych, realizowanych podczas pracy zawodowej w przemyœle budowy maszyn w³ókienniczych oraz przemyœle w³ókienniczym. Publikowany dorobek naukowy obejmuje 42 pozycje drukowane w recenzowanych czasopismach, zeszytach naukowych lub materia³ach konferencyjnych zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Nagrody: Rektora P, Rektora ATH, Srebrny Krzy Zas³ugi, Zas³u- ony dla Województwa Bielskiego, Srebrna Odznaka SWP. Pe³nione funkcje: prorektor ds. dydaktyki (wczeœniej dyrektor Centrum Studiów Zawodowych i Podyplomowych), kierownik Zak³adu Tekstyliów i Kompozytów w Instytucie Tekstyliów i Materia³ów Polimerowych Wydzia³u In ynierii W³ókienniczej i Ochrony Œrodowiska, kierownik Zespo³u Liniowych Wyrobów W³ókienniczych, zastêpca przewodnicz¹cego Rady Naukowej Oœrodka Badawczo-Rozwojowego Belmatex w Bielsku-Bia³ej. 18

19 Blanik OBROÑCA CZESKIEGO NARODU Dydaktyczne przedstawienie historyczne Blanik w Teatrze Jary Cimrmana sk³ada siê z takich czêœci: CIMRMAN I HI- STORIA, DEFENESTRACJA, QUIZ, LEGENDA BLANICKA i przedstawienia kukie³kowego NIEWIERZ CY W OCHACZ. CIMRMAN I HISTORIA (prof. Pavel Vondruška ) Szanowni przyjaciele! Witam Was w naszym teatrze, który przyj¹³ imiê wszechstronnego twórcy i myœliciela Jary Cimrmana i który zdecydowa³ siê graæ wy³¹cznie jego sztuki. Sta³o siê tradycj¹, e przed rozpoczêciem w³aœciwego spektaklu wed³ug sztuki Cimrmana przybli amy osobê autora wprowadzaj¹cym wyk³adem. Ten dzisiejszy bêdzie ze wzglêdu na d³u szy spektakl co nieco krótszy, a jego temat da³oby siê streœciæ w dwu s³owach: Cimrman i historia Na pocz¹tku podam kilka dat historycznych: bitwa na Morawskim Polu bitwa pod Lipanami noc œw. Bart³omieja œciêcie 27 panów czeskich kongres II Miêdzynarodówki. Pytacie, co ³¹czy te wszystkie daty? Wszystkie te daty s¹ niezapamiêtywalne. Problemem zapamiêtywalnoœci dat historycznych o ile wiemy zajmowa³ siê jedynie Jara Cimrman. W przedmowie do swojej ksi¹ ki Historia i pamiêæ postawi³ pytanie: Jak¹ funkcjê pe³ni wydarzenie historyczne? I szybko równie odpowiedzia³: Dwojak¹. Po pierwsze: wydarzenie wp³ywa na bieg dziejów. Po drugie: wydarzenie historyczne staje siê materia³em do nauki historii. Historycy maj¹ tendencjê do lekcewa enia tego drugiego aspektu, ale Cimrman przedstawi³ przekonuj¹ce dowody, e druga funkcja wydarzeñ historycznych jest równie wa na jak pierwsza. Jeœli nie wa niejsza. Co siê na przyk³ad sta³o w roku 1775 pod Chlumk¹ nad Cyklin¹? Oddzia³ wojska wpêdzi³ do stawu kilkudziesiêciu wieœniaków. Samo wydarzenie dotyczy³o oko³o stu osób. Jako materia³ historyczny pod nazw¹ bitwa pod Chlumk¹ roz³o y- ³a ta potyczka miliony uczniów i nauczycieli. Nie wiemy dok³adnie, ilu wieœniaków pad³o pod Chlumk¹, ale znacznie mniej ni niedostatecznych za nieznajomoœæ tego materia³u historycznego. Policzyliœcie poleg³ych wo³a pod adresem historyków Cimrman ale czy policzy³ ktoœ te setki tysiêcy dzieciêcych dramatów, rodzinnych tragedii, zakazów wychodzenia, kar cielesnych, postêpowañ dyscyplinarnych wobec nauczycieli, samobójstw inspektorów szkolnych? Nie, panowie. Bitwa historyczna powoduje czêsto wiêksze szkody w podrêczniku ni na polu walki. Rozwa ania Cimrmana uk³adaj¹ siê w logiczny wniosek: politycy powinni myœleæ nie tylko o tym, jakie wywo³aj¹ skutki dziejowe, ale równie o uczniach, którzy siê o tym bêd¹ musieli uczyæ. Dlatego dla wa nego wydarzenia, które przejdzie do historii, powinni wybieraæ ³atwe do zapamiêtania daty. Cimrman podda³ ostrej krytyce cesarza Ferdynanda II za œciêcie 27 panów czeskich Obiektywnie przyznaje, e wybór 21 czerwca piêknie koresponduje z rokiem 21, równoczeœnie jednak pyta: Czy by³o dla silnego Habsburga problemem œciêcie o szeœciu panów mniej? W przypadku, gdyby to by³ problem, mog³a siê egzekucja odbyæ o 6 lat i 6 dni póÿniej. Dziêki czemu liczba 27 wyst¹pi³aby trzykrotnie: 27 straconych, 27 czerwca 1627 roku. Ja sam na miejscu Ferdynanda przyznaje Cimrman poczeka³bym z egzekucj¹ na Co prawda spad³oby wiêcej g³ów, ale mniej by spad³o na g³owy uczniów. A o m³odzie chodzi nam przede wszystkim. Przyznajmy Cimrmanowi racjê. Przecie w przypadku Wiekiej Rewolucji Francuskiej z roku 1789 wystarczy³o do okr¹g³ej daty poczekaæ zaledwie rok. Chodzi nie tylko o wydarzenia historyczne. Równie daty urodzenia wybitnych osobistoœci mo na by wybieraæ uwa - niej. Cimrman w zwi¹zku z tym apelowa³ do rodziców z wysokim ilorazem inteligencji, u których istnieje niebezpieczeñstwo sprowadzenia na œwiat geniusza, aby pod tym k¹tem planowali ci¹ ê. Na przyk³ad to, e Albert Einstein urodzi³ siê w 1879 roku, nie œwiadczy dobrze o jego rodzicach. W koñcu sam ma³y Albert okreœli³ w swoim szkolnym wypracowaniu tatusia jako nierozwa nego, wrêcz postrzeleñca. Kiedy siê zbli a³ okr¹g³y rok 1900, Cimrman stawa³ siê coraz bardziej nerwowy. Czu³, e w tym zapamiêtywalnym roku mog³oby siê rozegraæ jak najwiêcej wydarzeñ o randze œwiatowej i wielkich swojej epoki, do tego nak³ania³. Nie wszystko siê uda³o. Na przyk³ad jego list do Franciszka Józefa I, aby abdykowa³ lub umar³ w roku 1900, przyj¹³ panuj¹cy z jawn¹ niechêci¹. Tak e jego odezwy wys³ane do tzw. chiñskich bokserów nie pad³y na urodzajn¹ glebê. Nie uda³o mu siê opóÿniæ ich powstania i wybuch³o ju w roku Do sukcesów Cimrmana nale y za³o enie pañstwa australijskiego. Za jego rad¹ Australijczycy za³o yli swój zwi¹zek , i jak siê okazuje, roi siê dziêki temu od szóstek z obywatelskiego w uczniowskich dzienniczkach na antypodach. Maksowi Planckowi pomóg³ Cimrman w jego kwantowej teorii, dziêki czemu zd¹ y³ j¹ w po ¹danym 1900 roku opublikowaæ. Sukcesem by³ równie jego wyjazd do Wielkiej Brytanii, gdzie przynagli³ wahaj¹cych siê Anglików do za³o enia Labour Party. Najwiêcej pracy mia³ z Leninem. Kiedy nie uda³o siê Cimrmanowi odwieœæ Lenina od wydawania czasopisma Iskra, ostrzegaj¹cym telegramem Uwaga, z iskry wzejdzie p³omieñ, nak³ania³ go do wydania pisma w roku Lenin zd¹ y³ w ostatniej chwili w grudniu. Wyczerpa³o go to jednak na tyle, e jak wspomina N.K. Krupska jeszcze nigdy Leninowie nie mieli tak potrzaskanego Dziadka Mroza. Musimy z alem skonstatowaæ, e Cimrmanowe pogl¹dy nie znalaz³y szerszego oddÿwiêku do dziœ. WeŸmy na przyk³ad wybory naszego nowego prezydenta Kto to zapamiêta? Gdyby by³ pomiêdzy pos³ami Federalnego Zgromadzenia chocia jeden cimrmanolog, który by powstrzyma³ spontaniczne pragnienie starego komunistycznego parlamentu, aby mieæ natychmiast na Hradzie swego ukochanego dysydenta, mo na by jego wybór opóÿniæ o trzy dni a nasze dzieci mog³yby siê piêknie uczyæ: Pierwszy prezydent po upadku totalitaryzmu Szkoda. Z czeskiego t³umaczy³y: Agata Tarnawska i Joanna Grzeszek Artes liberales 19

20 TOMÁŠ KÁÒA JAK D UGO BÊDZIEMY MÓWIÆ PO CZESKU, ZALE Y TYLKO, OD NAS Artes liberales 20 Do artyku³ów w Nowinach Literackich 22/15 i 25/15 chêtnie bym doda³, e po czesku bêdziemy mówiæ tak d³ugo, dopóki siê nam bêdzie chcia³o. Wszystkie trzy artyku³y na ten temat zajmuj¹ siê obrazem jêzyka czeskiego. Zw³aszcza pan Drabek porównuje go z obliczem angielskiego. Zaskakuje mnie w tej polemice, e ani jeden z autorów nie dotkn¹³ nastêpuj¹cych punktów: Domyœlam siê, e poniek¹d umknê³a informacja o tym, e ca³a dyskusja dotyczy leksykalnego planu jêzyka. A ten jest, w odró nieniu od gramatyki, systemem otwartym. Oznacza to, e ka dy jêzyk ma zdolnoœæ tworzenia nowych nazw dla rzeczy, które wystêpuj¹ w otaczaj¹cej rzeczywistoœci, które w niej yj¹, które trzeba na nowo albo inaczej nazwaæ. Odwrotnie do lamusa odchodz¹ takie s³owa, które nie s¹ ju aktualne. (Przeciêtny wspó³czesny Czech ju prawdopodobnie nie wie, co to jest brdo ). Jednym ze sposobów, jak (nowe) rzeczy nazwaæ, jest zapo yczenie s³owne. Jest to, oczywiœcie, sposób najwygodniejszy i najefektywniejszy. Na przyk³ad, dla podró uj¹cych powstaj¹ bardzo przydatne tzw. internacjonalizmy, wyrazy zrozumia³e na przewa aj¹cej powierzchni globu. (WC, restaurant, hotel, station, computer i in.). Wiêkszoœæ z tych wyrazów pochodzi z angielskiego. Jeœli by jednak takie okreœlenia nie funkcjonowa³y w poszczególnych jêzykach, jêzyki by ich nie przyjê³y. Przypominam sobie, jak ³amaliœmy sobie g³owy nad t³umaczeniem pierwszych instrukcji komputerowych, gdzie stale siê pojawia³o s³ówko: click. Stukn¹æ, klepn¹æ, trzasn¹æ, albo mo e dziobn¹æ... wszystkiego tego naturalnie da³oby siê w czeskim u yæ, jest jednak oczywiste, e troszkê byœmy zawracali Wis³ê kijem. Myœlê, e dzisiaj s³ówko klikn¹æ wesz³o do potocznego s³ownictwa. Za odwrotny przyk³ad niech pos³u y w kilku miejscach wspomniany, i w publiczno-prawnych mediach obecny impeachment a jeszcze lepiej impiczment, które z pewnoœci¹ u ka dego Czecha wywo³a nieopisane rozbawienie, tym bardziej, jeœli przypomnimy sobie, w jakim kontekœcie to s³owo siê pojawia przede wszystkim. Domniemywam, e s³owo impeachment nie stanie siê trwa³¹ czêœci¹ czeskiego s³ownictwa. Tak e innego, z mojego punktu widzenia eleganckiego, wyrazu czeszczyzna nie przyjê³a: et, ewent. at jednoznacznie zwyciê y³ czeski zawinacz (polska ma³pa ). Drugi punkt to fakt, e miêdzy angielskim a czeskim istnieje bardzo zasadnicza ró nica w typologii. Angielski jest jêzykiem analitycznym; ze skromnym aparatem gramatycznych przedrostków i przyrostków, nie ma problemów z przyjmowaniem do swego s³ownika jakiegokolwiek s³owa z dowolnego jêzyka. Sprzyja temu te fakt, mówi¹c jêzykiem laika, e wszystko inaczej siê czyta a inaczej pisze, nie stanowi, zatem problemu przeniesienie bez ma³a ka dego s³owa, pozostawiæ mu mo na pierwotn¹ formê pisan¹ i rozpowszechniæ w zbiorowej œwiadomoœci jego prawid³ow¹ wymowê. Czeski jest inny. Ka de s³owo musi wpaœæ we w³aœciw¹ szufladkê odmian (przejmowane s¹ w wiêkszoœci odmienne czêœci mowy). I w³aœnie formy w innym przypadku ni mianownik lub s³owa pochodne nas prawdopodobnie irytuj¹, gdy s³owo potem wygl¹da jak hybryda czeskiego i obcego jêzyka (jedno euro, ale 20 eur, leasingowi, hitmakerów). Dodatkowo mamy problemy z wymow¹. Wydaje siê, e w szko³ach (przynajmniej dawniej) szerzono fa³szywy mit, e w czeskim wszystko czyta siê tak jak siê pisze i odwrotnie, wiêc pokutuje w naszych g³owach a priori nieufnoœæ do wszystkich s³ów, których to nie dotyczy. Wydaje siê, zatem, e czeski mniej chêtnie wpuszcza cudzoziemców. Od³ó my na stronê polemikê, czy przypadkiem jêzyk nie jest obrazem narodu. Pan Petraczek zastanawia siê nad tym, e surfujemy, czatujemy i mejlujemy, a nie znajdujemy na to czeskich s³ów. Nieraz jednak s³ysza³em, e brodzimy, chatujemy i emeilujemy (czytaj, jak widzisz). Wszystko jest piêknie czeskie (a po niemiecki ) i komiczne. Wydaje siê jednak, e komunikacja jêzykowa w jêzyku mówionym sk³ania siê raczej ku temu surfowaniu, czatowaniu i mejlowaniu. Co przewa y, i jak siê to bêdzie pisaæ, czas poka e. Pan Drabek tê problematykê omawia w czêœci o oddzielnym pojmowaniu standard language w œrodowisku angielskim i przedstawia, e to pojêcie u rodowitych u ytkowników jêzyka angielskiego ginie we mgle subiektywizmu. Czeski rodzimy mówca natomiast teoretycznie wie, czym jest poprawny czeski, a na pewno potrafi przynajmniej podaæ prawid³a. Na tym polega ró nica: angielski standard jest kodyfikowany w oparciu o respondencyjn¹ listê u ytkowników jêzyka ze wszystkich warstw, a dzisiaj najbardziej przy pomocy elektronicznych korpusów jêzykowych. Czeski standard, zatem literacka czeszczyzna, do tej pory by³a kodyfikowana przede wszystkim w akademickich pracowniach. Nie jest to jednak aden czeski wymys³. T¹ sam¹ metod¹ preskryptywn¹ pos³ugiwa³ siê dotychczas np. niemiecki. Ma³o, kto u nas nie s³ysza³ o reformie niemieckiej ortografii i problemach z tym zwi¹zanych. Wystêpowa³ przeciw niej tak e niejeden pisarz z argumentem, e siê przez ni¹ zmieni rodzimy znany obraz jêzyka. Nic nie wskóra³, prawo jest prawem. Wierzmy, e sporo siê zmieni wraz z rozwojem elektronicznych korpusów jêzykowych. Osobiœcie nie bojê siê tego, e czeski (albo inny jêzyk) bêdzie cierpieæ pod wp³ywem innego jêzyka (obecnie angielskiego). Bojê siê raczej tych, którzy chcieliby ustaliæ, co jak nale y pisaæ i mówiæ, nie zwracaj¹c uwagi na obecnych u ytkowników jêzyka. Jestem tego zdania, e ka dy powinien wypowiadaæ siê tak, eby byæ zrozumianym, a wznios³oœæ jego ducha niech siê przejawia w wyborze œrodków jêzykowych. Nastêpnie pozwolê sobie zaoponowaæ wobec pana Drabka, który twierdzi, e angielski jest dziœ tym najdoskonalszym tworem œwiata, gdy zawiera ponad trzy tysi¹ce wyrazów przejêtych z francuskiego, ³aciny, jidysz i japoñskiego. Jestem przeœwiadczony o tym, e w ka dym ojczystym jêzyku mo na opisaæ œwiat. Dlatego nie zgadzam siê z tym, eby angielski mia³ mieæ wy szoœæ dziêki temu, e mo e ³atwo przyjmowaæ obce s³owa. Nasuwa siê pytanie, czy s¹ to zapo yczenia funkcjonuj¹ce, czy wspó³czesny cz³owiek je rozumie, czy te musi ka deci¹g dalszy na str. 21